Alleen aan de macht
Het laat mij nu koud wat de
buitenwereld van me vindt
PZC reportage
Bizarre
plaatselijke
politiek
GTST-actrice
Isa Hoes
Als mijn partij het nou eens
alleen voor het zeggen zou
hebben. Een stille wens van elke
politicus. In Nederland-coalitieland
een utopie. Of toch niet In Oost-
Groningen hebben de communisten
het alleen voor het zeggen. In
Limmen heeft de plaatselijke partij
de absolute meerderheid.
Hoe komt dat Hoe werkt het Over
verkiezingsbeloften die verbroken
worden. Vriendjespolitiek. En de wel
zeer smalle marges.
Ik heb geen enkele behoefte om over ons
college te praten. Koert Stek (82 jaar),
wethouder van het Oost-Groningse Rei-
derland, trilt van opwinding en wappert
met zijn zakagenda. In Reiderland maakt
het gestaalde kader van de Nieuwe Com
munistische Partij Nederland (NCPN) de
dienst uit.
Stek heeft geen tijd, ondanks de gemaak
te afspraak via zijn secretaresse. En geen
zin. Als hij ook nog hoort dat er met ande
ren wordt gesproken, barst hij uit in een:
„Dan worden we dus ook nog uit elkaar
gespeeld. Het gesprek is hierbij beëin
digd."
Het was een onverwachte dreun voor de
plaatselijke PvdA. En een verrassing voor
de rest van Nederland. Vier jaar na de val
van het wereldcommunisme bekeerde het
Oost-Groningse Reiderland zich radicaal
tot het marxisme-leninisme. De NCPN.
een Oost-Groningse voorzetting van de in
GroenLinks opgegane CPN, behaalde
maar liefst zeven van de dertien zetels in
Reiderland. Een gemeente (7100 inwo
ners) die in 1990 ontstond door het samen
voegen van Nieuweschans met de rode
burchten Beerta en Finsterwolde.
PvdA-fractievoorzitter Ruud Hietbrink
herkent de reactie van Stek. Hij weet wat
het is om onder een NCPN-bestuur te le
ven. De twee wethouders zijn beiden van
die partij. Stek is een ervaren rot in het
vak. Acht jaar was hij gedeputeerde van
de provincie. Zijn opleiding tot volbloed
De wethouders Rood (links) en Hes voor het Limmense gemeentehuis: „Het gevoel van de mensen in Limmen was dat het oude bestuur te ver van de bevolking af stond. Er werd
niet geluisterd." fotoCeesZorn
communist heeft hij nog in Moskou geno
ten. „Als bestuurder kan ik prima met
Stek uit de voeten. Maar zodra er pers of
publiek bij is, gaat hij aan politiek doen.
Dan valt er niets meer met hem te begin
nen".
De NCPN kan de kiezers uitstekend be
spelen. Het is één van de oorzaken voor de
winst van de partij in 1994. En een reden
waarom het college van PvdA en Alge
meen Belang (nu respectievelijk vier en
twee zetels) het niet redde.
Onder de gordel
„In de campagne voor de verkiezingen
heeft de NCPN ons collegebeleid tot de
grond toe afgekraakt. Hun aanvallen gin
gen tot onder de gordel. Zo zouden we ge
handicapten dwingen om uit het dorp te
verhuizen omdat het college weigerde be
paalde voorzieningen aan het huis te ver
goeden. Aantoonbaar onjuist. Maar het
werd wel geloofd."
Daarnaast beloofde de NCPN dat onder
hun regime de belastingen en gemeente
lijke heffingen niet verhoogd zouden wor
den. Terwijl de gemeente armlastig is en
al jaren onder curatele van het rijk staat.
Die bepaalt de hoogte van die tarieven.
„We hadden echter geen antwoord op die
loze beloftes."
Andere oorzaken speelden de PvdA ook
parten, zoals de afstand van de dorpen in
de gemeenten. Als wethouder van het
toen nog zelfstandige Nieuweschans
kwam Hietbrink regelmatig de kiezers op
straat tegen. Nu kon dat niet meer. Boven
dien pikten veel kiezers het niet dat hij
geen 'autochtone' Groninger was, inclu
sief het bijbehorende dialect.
Na ruim twee jaar NCPN-bestuur blijkt de
rode revolutie toch niet te zijn uitgebro
ken. „De paspoorten en rijbewijzen wor
den nog steeds verstrekt", grijnst Hiet
brink. Het communistich college is nu
eenmaal gebonden aan bestaande afspra
ken, het rijk en de provincie. De marges
voor eigen beleid zijn smal, maar worden
ook niet benut. Hietbrink: „De kritiek van
de oppositie is juist dat de wethouders zo
weinig eigen politieke keuzes maken. Ze
laten zich braaf door de ambtenaren op
sleeptouw nemen."
Na driekwart jaar werden bovendien de
verkiezingsbeloften verbroken. Op last
van het rijk moesten de belastingen ge
woon omhoog. „Volgend jaar met maar
liefst 15 procent. Gigantisch! En wij krij
gen de schuld, want de PvdA zit in het ka
binet."
De bevolking van de dorpen bestormt niet
met hooivorken gewapend het gemeente
huis. In de lange straten met arbeiders
huisjes büjft het rustig. In bijeenkomsten
wordt aan de bevolking uitgelegd dat de
partij niet anders kan. Dat 'Den Haag' de
impopulaire maatregelen oplegt. Hiet
brink: „Dat wordt nog gepikt ook. Ongelo
felijk. Als de PvdA dit had geflikt zouden
we zijn afgeslacht."
Arm
Wat Hietbrink nog meer dwars zit, is dat
de NCPN de arme status van de gemeente
koestert in plaats van deze te veranderen.
„Ik heb sterk het gevoel dat de NCPN het
toch wel handig vindt om onder curatele
van het rijk te staan."
Een één-partijcollege is kwetsbaar. Al
snel wordt aangenomen dat bepaalde bur
gers bevoordeeld worden. Hietbrink: „Ik
heb het gevoel dat communisten nog wel
eens extra geholpen worden, maar ik kan
het niet hard maken. De NCPN heeft
spreekuren ingesteld. En opeens consta
teer ik dat het bedrag dat uitgegeven
wordt aan koelkasten en gasfornuizen
voor uitkeringsgerechtigden vier keer zo
hoog is als onder ons college."
Na de weigering van de NCPN-wethouder,
zijn onderdanen maar geraadpleegd over
de zegeningen van het gemeentebestuur.
In Nieuweschans, vanouds een PvdA-bol-
werk, wordt vooral geklaagd over de hoge
tarieven. De heer Snel stapt van zijn fiets:
„Daar hebben ze dus niets aan kunnen
doen, die sukkels De meesten zien dan
ook geen enkel verschil met het vorige col
lege.
In het rode bolwerk Finsterwolde weet
een trouw NCPN-stemmer dat er niet veel
anders te verwachten valt. De gemeente is
nu eenmaal gebonden aan 'Den Haag'.
„De anderen deden niets, deze kunnen
niets." Rond de kerk en de losstaande to
ren aldaar ligt een enorme begraafplaats.
Grafgraver De Kluiter kijkt triest als het
communisme ter sprake komt. „Ik heb al
tijd trouw CPN gestemd, maar ik weet het
niet meer." Hoe vindt hij dat het NCPN-
gemeentebestuur het doet „Ach, die
kunnen ook niets, omdat ze met andere
partijen moeten samenwerken. Zitten ze
alleen in het college Nee hoor, dat heeft u
verkeerd begrepen. Dat zou mooi wezen.
Ha, ha."
Limmen
In Limmen woon je niet. daar rijd je door
heen. Dat dacht de vrouw van het CDA-
raadslid Arie van Noord. Maar op een dag
sloeg het echtpaar op de oude rijksweg
Een jonge Brabantse vrouw op een
oude Amsterdamse fiets, Isa Hoes.
Toen zij gecast werd voor Goede Tijden
Slechte Tijden wist ze niet wat een soap
betekende. Ook niet wie Antonie Ka
merling was. Nu wel.
„Mijn eerste vriendje was een grote
blonde jongen, de mooiste van de
school. Toen ik hem voor de eerste keer
zag dacht ik: die moet ik hebben. Hoe ik
't gedaan heb weet ik niet, maar het is
wonderwel gelukt. Onbegrijpelijk ei
genlijk, want ik was een stil, braaf Bra
bants meisje dat wel de pil had, maar
alléén om op tijd mijn menstruatie te re
gelen."
Zolang ik bij m'n ouders thuis heb ge
woond. ben ik één keer 's nachts te
laat thuisgekomen. Dat is toch redelijk
netjes. Ik was in die tijd ook nog heel erg
introvert. Bovendien had ik naar jon
gens toe ook niet bepaald een universele
smaak, want ze moesten geen macho's
zijn, maar er wel zo uitzien. Nou, zie die
maar eens te zoeken. Maar die eerste jon
gen had 't - hij is later ook naar de mari
niers gegaan. Ik bedoel maar: dat is toch
redelijk beeldbevestigend.
M'n tweede vriendje was iets netter,
maar toch ook een beetje kunstenaar.
Hij deed van alles. Ook dat vond ik inte
ressant - als mensen met iets en met zich
zelf naar buiten kwamen had ik toch al
tijd al zoiets van: dat kan 'ie toch maar.
en dat kan 'ie óók. Ik stond altijd met
open mond te kijken. Ik kon nog heel erg
opkijken tegen mensen en vooral tegen
jongens.
Ik viel ook altijd op slonzige mannen.
Niet slonzig in de zin van alles slonzig,
maar delen daarvan. Zoals Antonie met
die lange haren, een beetje onverzorgd
en toch die onschuld in die ogen. Hij is
een mooie man. Daarom snap ik heel
goed dat er zoveel meisjes achter hem
hebben aangelopen en dat hij er een paar
jaar geleden uit Amsterdam voor is weg
gevlucht. Zelfs als 'ie op drie hoog in z'n
kamer rondliep, stonden ze hem aan de
overkant van de straat op drie hoog met
een telelens te fotograferen."
Impact
„Maar dat Goede Tijden Slechte Tijden,
dat had zo'n geweldige impact, daar kan
niemand zich een voorstelling van ma
ken die het niet zelf heeft meegemaakt.
Zelfs bij mij in het rustige Brabant ston
den de kinderen ineens in de tuin. Idioot
gewoon. Of ik zat boven en hoorde op de
benedenverdieping gestommel en ja
hoor, dan stonden er weer drie in m'n
voorkamer. Die waren dan via de achter
deur naar binnen gekomen, zoals dat bij
ons gebruikelijk is. Wat komen jullie
doen? Ja. even kijken. Soms kwamen er
horden schoolkinderen tegelijk. Dan zag
ik ze op de fiets aankomen en vluchtte ik
met kloppend hart naar boven.
Ach jij, zei m'n vorige vriend dan. jij over
drijft altijd zo. Maar je weet gewoon niet
hoe 't voelt als het je overkomt. Overal
waar je liep keken ze. Dat gesmoes. Ze is
't niet. ja joh. ze is 't wel. Weer omkijken.
Expres naast je gaan staan in de super
markt. die dingen. Terwijl als je toch er
gens in het leven anoniem wilt zijn. dan is
dat volgens mij in je eigen tuintje en bij je
eigen supermarkt. En nu heb ik nog
maar twee jaar en een paar maanden in
die serie meegespeeld, kun je nagaan wat
Reinout Oerlemans en Antonie allemaal
te verduren hebben gekregen."
Vluchtgedrag
„Twee jaar later word ik gebeld door ie
mand van Van den Ende. Of ik belang
stelling had voor Goede Tijden. Ja. wat is
dat dan? Dat is een soap. Maar wat is dan
een soap? Dat is een soort Medisch Cen
trum West. maar dan dagelijks. Enfin,
om een lang verhaal kort te maken, eerst
kon ik niet. De tweede keer ook niet.
Maar ze bleven aanhouden, want mijn
casting-agente had gezegd: haar moetje
hebben. Dus langzamerhand raakte ik
nog vereerd ook. Ik erheen. Maar ik wist
nog steeds niet waar het nu echt om ging.
Ik kwam in die studio ook nog in de ver
keerde ruimte terecht. En toen ze me om
riepen. verdwaalde ik wéér. Op 't laatst
ben ik ongeveer aan m'n nekvel meege
trokken om op tijd die test te kunnen
doen. Alle Australische mensen van die
soap waren erbij aanwezig. Later bleek
dat ook die jongens er zaten. Maar ik was
zo overdonderd, ik wist niet wat me over
kwam. Haast, haast, haast. Dus ik deed
die test en werd daarna weer het gebouw
uitgegooid. Ik kende niemand en nie
mand mij. In de tram kreeg ik vervolgens
ruzie, dus ik dacht: wat een rotdag. En
tenslotte kreeg ik het bericht dat ik niet
was aangenomen."
Vergissing
„Een ander heeft daar echt geen idee
van. We waren er wel voor gewaar
schuwd, maar de praktijk overtrof alles.
Antonie kreeg gewoon vluchtgedrag Bo
vendien. dat is in mijn geval nog het
merkwaardige aan het verhaal, wilde ik
aanvankelijk niet eens in zo'n serie. Als
je pas bent afgestudeerd op de toneel
school en ze vragen je om auditie te doen
voor Medisch Centrum West, wat mij ge
beurd is, dan is dat ongeveer het minste
dat je wilt. Het is ver beneden je niveau.
Dat roep je dan ook: het is goedkoop en
het is véél te makkelijk acteren. Je bent
in die fase nog héél arrogant. Du moment
dat je de school verlaat denk je ook nog
dat je de beste actrice van Nederland
wordt. Maar ik was dus wel de eerste die
erin zat. Ik deed auditie, werd aangeno
men en durfde geen nee te zeggen."
..So what, dacht ik. Maar een week voor
dat ze met die serie gingen draaien, werd
ik opgebeld: ja Isa. sorry hoor, maar er is
een vergissing in het spel. Jij staat al we
kenlang ingevuld voor die rol. Je bent he
lemaal niet afgewezen. Toen moest ik no
ta bene binnen één dag beslissen, terwijl
al die anderen er een hele zomer over
hadden kunnen nadenken. Bovendien
had ik die tweede keer ook nog zoiets
over me van: o god. waar ben ik in 's he
melsnaam in terechtgekomen? Ik had op
mijn manier nog steeds verbeelding. Ik
vond ook dat die jongens er niks van kon
den. En tot overmaat van ramp zei Anto
nie: hé leuk. ik heb met jou die auditie
gedaan en dat kon ik me dan weer niet
herinneren."
„Maar ik vond die Kamerling tegen jou
gezegd wel steeds leuker. Hij had een
vriendin en ik een vriend, maar we spra
ken toch wel eens af. Zo nu en dan wissel
den we ook geheimpjes uit. We werden zo
gezegd vriendjes, dus toen het tussen
m'n vriend en mij na zeven jaar niet lek
ker meer liep. was hij toch de eerste aan
wie ik het vertelde. En toen begon 't.
Waar slaap je dan vanavond, zei hij. Ja,
bij een vriendin. Maar je kan ook bij mij
komen, want ik heb een groot huis. En
dan die twijfel. Isa niet doen. want je
vindt hem veel te leuk. niet doen! Maar
op zo'n moment heb je dan al van jezelf
verloren. Ik had ook bij hem héél duide
lijk dat gevoel: die wil ik hebben. Een
jongen met een mooie uitstraling, 'n
beetje slonzig, geen macho, maar toch
weer wel. Lui ook en toch weer een hele
boel energie. Ik geef toe. ik heb een bij
zondere voorkeur."
„Ik ben bovendien jaloers. We hebben
daarom nu ook een afspraak gemaakt
dat we niet meer vreemd gaan. Daar kan
je lang en kort over praten, maar het is
meer een afspraak met onszelf dan naar
elkaar toe. We hebben alles uitgepro
beerd. maar ervaren dat het meer kapot
maakt dan dat het iets toevoegt. Kijk.
het gebeurde. Daar zijn dan de omstan
digheden naar. Het was ook geen zoeken.
Maar meer de angst om te binden. Ik kan
me dat bij mannen ook wel voorstellen,
die angst: moet ik nu m'n hele verdere
leven met die ene vrouw door Dat heeft
'ie misschien nog wel eens en ik zie ook
wel eens een man van wie ik denk: wat is
die leuk. Maar ik heb de ervaring dat dit
dus niet werkt. Dus zo kinderachtig ben
ik nu niet meer. Ik kan dus zeggen: nee,
nu niet meer Hoes, het is afgelopen. We
zijn er namelijk allebei achter gekomen
dat het ons heel veel tijd kost om weer
dichter bij elkaar te komen. Dat andere
mensen het wel probleemloos kunnen,
dat is hun zaak. maar ons drijft het uit
elkaar."
„Antonie roept nu nog harder dan ik om
kinderen en ik op mijn beurt zeg dus ook:
mijn carrière is allang niet meer zoals ik
dacht dat die zou worden. En dan komt
meteen ook die gekke discrepantie.
Want sinds ik mijn carrière eigenlijk niet
zo belangrijk meer vind, heb ik ontzet
tend veel werk. Ik heb ook nooit op iets
gewacht, altijd zelf het initiatief geno
men. Tien jaar geleden hield ik mezelf
nog veel te vaak tegen. Als mensen in
eens gingen zingen of schilderen, dan
dacht ik: hou toch op zeg, doe gewoon."
Jaloezie
„Maar nu merk ik dat dit voortkwam uit
een soort angst of uit jaloezie. Ik wilde
het wel. maar ik durfde niet en vervol
gens vertaalde ik het in belachelijk.
Maar ik ben nu óók aan het zingen en ik
doe ook rare dingen, wat. kan mij het
schelen, het is toch mijn leven Ik ben
veel te veel en veel te lang bezig geweest
met wat de buitenwereld ervan vond en
wat ik van anderen vond. Maar daar heb
ik resoluut een streep onder gezet. Ik heb
met andere mensen geen fluit te maken,
niks."
Isa Hoes: „Du moment dat je de toneelse
Jan D. Swart van Nederland wordt."
ZATERDAG 14 SEPTEMBER 1996 sbw
hooi
verlaat
denk
je dat je de beste actrice
Haarlem-Alkmaar rechtsaf en belandde
in een rustig en groen dorp. Overwegend
katholiek, met grote gezinnen en bruisend
van gemeenschapsleven.
Zo raakte Van Noord in de plaatselijke po
litiek verzeild en werd zelfs wethouder in
een college van CDA (vier zetels) en PvdA
(twee), volop gesteund door de VVD (ook
twee). Op 2 maart 1994 kwam daar abrupt
een eind aan. De plaatselijke groepering
Limmer Gemeenschap iLG) vermorzelde
de college-partijen 68.9 procent van de
kiezers stemde op deze partij. De 'landelij
ke' drie wisten zich met ieder één zetel nog
net in de raad te handhaven.
„Het verlies was wel voorzien, maar niet in
deze mate", verzucht Van Noord in zijn
riante tuin. De Limmer Gemeenschap, in
de jaren zeventig onstaan als een lokale
afsplitsing van de toenmalige KVP. wist
volgens hem met succes de onvrede in het
dorp (6000 inwoners) te mobiliseren. De
bouw van een duur gemeentehuis en de
omstreden reconstructie van de rijkweg
kostten de college-partijen de kop.
De ironie wil dat juist die winstpunten van
de LG niet meer zijn terug te draaien. De
geplande feestelijke opening van het ge
meentehuis werd geschrapt, maar daar
bleef het bij. „Inderdaad. Maar er was
meer aan de hand", zegt wethouder Ber
Hes. die samen met zijn LG-collega Rood
de gemeente bestuurt. „Het gevoel van de
mensen in Limmen was dat het oude be
stuur te ver van de bevolking afstond. Er
werd niet geluisterd. Het vorige college
heeft de onvrede zelf gekweekt.
Erfenis
De plaatselijke partij beloofde de kiezers
bovendien geen lastenverzwaring en het
instandhouden van de bestaande voorzie
ningen. De toezeggingen bleken moeilijk
te realiseren De bestuurlijke vrijheid is
klein, zo ondervindt de wethouder nu ook.
„Eigenlijk kun je deze eerste jaren nog
weinig doen. We zitten met de financiële
erfenis van het vorige bestuur. Er moet
eerst orde op zaken worden gesteld."
Bovendien is er gekort op de uitkering uit
het gemeentefonds. De wethouder dekt
zich als een volleerd politicus al in. „Als
blijkt dat onze verkiezingsbeloftes aan
toonbaar onhoudbaar zijn. kun je dat de
kiezers wel uitleggen. Het is lastig, maar
ik denk dat ze daar wel begrip voor kun
nen opbrengen."
Het gebrek aan bestuurlijke ervaring is
het CDA-raadslid Van Noord een doorn in
het oog. „Ze denken dat besturen zo ge
makkelijk is. Die dorpspartij plukt echter
zo maar mensen van de straat en zet ze in
de raad Dat gaat goed fout, In het dorp
wordt er al over gemopperd." Hes haalt
zijn schouders op. „Ach, met dit raadslid
communiceren we alleen nog maar in de
raad Zijn wijze van handelen is voor ons
niet acceptabel meer. Hij spelt elk woord
dat ik zeg en gaat daar vervolgens vragen
over stellen. Ook verschuilt hij zich achter
roddel. Heel vervelend allemaal."
Geworteld
Over de bestendiging van de enorme
winst van de LG, is de wethouder echter
optimistisch. „Ik denk dat de partij goed
geworteld is in de gemeenschap. Maar een
Limmer is direct. Als het hem niet bevalt,
laat hij het meteen weten en stapt hij zo
over naar een andere partij."
Op het drukste plaats van het dorp, de in
gang van de plaatselijke supermarkt, la
ten bewoners weten het college het voor
deel van de twijfel te gunnen „Ze doen
hun best en het is altijd beter dan het vo
rige college", zegt een oudere man. Een
jonge vrouw zeult met haar boodschap
pentas. „De LG doet het niet veel beter.
Maar wat ik leuk vond is dat door de ver
kiezingsuitslag de andere partijen eens
het lid op de neus kregen." Een lachje.
„Heel gemeen van mij. maar daar heb ik
wel van genoten."
Wilfred Scholten
