Politieke soap-opera
of heuse autonomie
Padania in Noord-Italië
i wil een eigen staat
ÉSfeSpli' T'
Rivalen
in Spanje
reportage
ZATERDAG
Gaat dit weekeinde de grootste politieke soap opera aller
tijden de lucht in, of wordt werkelijk de eerste stap
gezet richting een onafhankelijke Noord-Italiaanse staat,
Padania (Po-land) genaamd? Umberto Bossi, oprichter en
charismatisch leider van de separatistische protestpartij
Lega Nord, heeft uiteraard geen twijfel. Hij heeft zijn in
groene uniformen gestoken troepen verzameld langs de
oevers van de Po en zal met naar eigen zeggen twee miljoen
medestanders in Venetië en het nabijgelegen Chioggia trouw
zweren aan de nieuwe staat. Het door Bossi zo gehate gehate
'centralistische en kolonialistische Rome' staat erbij en
kijkt ernaar. Minister van Binnenlandse Zaken, Giorgio
Napolitano, denkt duidelijk aan de 'optie soap opera' en zegt
dat elke politieke partij het recht heeft op vrije
meningsuiting en het organiseren van manifestaties. Hij
garandeert dat de 'Independence Day' van de Lega Nord
zonder incidenten zal verlopen. Maandag, zo is de teneur,
houden we ons weer met echt serieuze zaken bezig.
Ti
Een leuze voor de onafhankelijke Noor-Italiaanse staat Padania.
Alles dus koek en ei? Nee. zeg
gen steeds meer zuiderlingen.
Het racisme en het economisch
egoisme van Bossi beginnen zure
vruchten af te werpen in de door
economische crises en werkloos
heid geteisterde 'Mezzogiorno'.
Spreekbuis van de Zuid-Italiaanse
onvrede is Giancarlo Cito, parle
mentslid uit Taranto, de stad waar
hij burgemeester was en de facto
nog steeds, op weinig orthodoxe
manier, de dienst uitmaakt. Cito
weegt 120 kilo, heeft de zwarte
band karate, en laat weten Bossi
morgen in diens Padania eens flink
de les te zullen lezen.
In bijgaande reportage gaan Sand-
ro Boscolo Todaro, Lega-burge-
meester van Chioggia en vooraan
staand lid van Bossi's 'zonne-rege-
ring', en Giancarlo Cito met elkaar
op afstand in de slag. De een be
stempelt '15 september' als een
'grote politieke provocatie' en ge
looft in een 'vreedzame afschei
ding'. De ander is ervan overtuigd
dat dankzij de Lega Nord, Italië
een kleine stap verwijderd is van
een burgeroorlog en slijpt alvast
de messen.
Twee havensteden. De een ligt vre
dig op het oneindig vlakke land
langs de Lagune van Venetië en
maakt deel uit van Veneto, de
rijkste en meest productieve regio
van Italië, maar ook van Europa.
De ander ligt, 850 kilometer zuide
lijker, chaotisch gedrapeerd rond
een grote binnenzee op de grens
van de 'zool' en de-'hak' van de Ita
liaanse 'laars', en is hét zorgenkind
van de regio Apulie.
Chioggia heeft een van de grootste
vissersvloten van de Adriatische
Zee en floreert vooral dankzij een
overheerlijk schelpdier: de 'von-
gola verace'. In Taranto wordt wei
nig gevist en veel getreurd. Reden
is de permanente crisis die heerst
bij het staatsbedrijf Ilva, ooit het
grootste hoogovencomplex van
Europa, maar op last van hetzelfde
Europa onderworpen aan een
streng dieet en nu op sterven na
dood. Van de 250.000 inwoners van
Taranto zijn er 58.000 werkloos - en
dat zijn er net zoveel als het aantal
inwoners van Chioggia.
Werelden
Grote verschillen, twee econo
mieën, twee werelden. Zo anders,
dat het volgens Umberto Bossi
maar beter is elkaar gedag te zeg
gen. Toch zijn er ook overeenkom
sten, vooral op politiek vlak. In
beide steden is het populistische
protest aan de macht. In 1992 be
gon de ineenstorting van het oude
politiek systeem. Dit was te wijten
aan de talloze corruptieschanda
len. de bestuurlijke machteloos
heid. maar ook aan het activisme
van lokale anti-systeem-partijen
als de Lega Nord van Bossi en AT6
van Cito.
In 1993 vonden de eerste directe
burmeesterverkiezingen plaats en
klom Cito op de troon in Taranto
en Todaro op die in Chioggia. Bei
den propageerden eerlijk maar
daadkrachtig bestuur en hervor
ming van de logge en dus corruptie
generende bureaucratie. Ze spra
ken over een terugkeer van de lief
de voor stad en streek en eisten
vooral meer lokale autonomie - en
dus een lossere band met Rome.
Hawaihemd
De doelen kwamen voor een zeker
deel overeen, maar stijl, toon en
methode verschilden - zoals dat nu
nog steeds het geval is. Cito ont
vangt. gestoken in Hawai-hemd. in
het smoezelige hoofdkwartier van
AT6. De fusie tussen politiek en tv
is hier totaal, want AT6 is niet al
leen de naam van Cito's politieke
partij, maar ook die van een lokale
zender, uiteraard eigendom van
dezelfde Cito. In de hal is het een
komen en gaan van mensen. Er
wordt gesproken over hoeveel bus
sen er nodig zijn voor de tocht naar
'Padania'. hoe laat Cito morgen
vertrekt voor zijn jaarlijkse zwem-
marathon tegen de vervuiling van
de zee, maar ook hoe de riedel van
een kinderprogramma moet klin
ken. „We zijn een grote familie",
zegt een hoogblonde dame in een
poging de vrolijke chaos te verkla
ren.
Alles draait hier om Cito en Cito
regeert met ijzeren hand - ook bui
ten het pand. Als hij ziet dat de
straat vol is komen te staan met
auto's, schreeuwt hij naar iemand
onmiddellijk de gemeentelijke
wegsleepdienst te bellen - en vijf
minuten later is die er ook. „Ik ben
voor orde", zegt hij. En niemand
die daaraan twijfelt. Problemen
met justitie - er lopen aanklachten
die variëren van geweld, beledi
ging en 'externe steun aan de ma
fia' - hebben Cito gedwongen het
burgemeesterschap over te dragen
aan zijn rechterhand Mimmo De
Cosmo, maar hij blijft in Taranto
gewoon de baas.
„Op alle mogelijke manieren pro
beert men mij onderuit te halen"
zegt Cito met een grijns „De
moeite is vergeefs, want ik ben een
gentleman. Ik ga af op wat de men
sen zeggen en de mensen dragen
me op handen." Wie zijn oor te luis
teren legt in Taranto, krijgt dit
laatste inderdaad bevestigd.
Cito is van huis uit landmeter,
maar ook expert in electrotech-
niek en dit verklaart volgens hem
zijn liefde voor de televisie. Poli
tiek heeft altijd een belangrijke rol
in zijn leven gespeeld. Hij was lid
van de neo-fascistische MSI, maar
verliet die partij in 1986 omdat hij
genoeg had van het 'eeuwig en ste
riel oppositie voeren'. Mussolini
blijft voor Cito Italië's grootste
staatsman, maar hij zegt ook te be
seffen dat het fascisme een histori
sche periode was en - 'helaas' - niet
terug kan komen. De lokale poli
tiek zegt hij te zijn binnengerold
uit puur plichtsbesef. „Ik zag de
verloedering om mij heen, las on
derzoeken waarin Taranto werd
bestempeld als de minst leefbare
stad van Italië - en besloot de mou
wen op te stropen."
Zwijnenstal
De televisie kwam hem goed van
pas, maar Cito ontkent het me
dium misbruikt te hebben. „Ik heb
de AT6 ter beschikking gesteld
aan de burgers. Ik heb jarenlang de
zittingen uitgezonden van de ge
meenteraad, zonder daarbij com
mentaar te geven. De Tarantini
konden met eigen ogen zien wat
voor een zwijnenstal het er was en
door wat voor incompente types ze
werden bestuurd. De mensen kon
den - en kunnen nog steeds - naar
de tv bellen en bij mij hun hart
luchtten. Mijn politieke program
ma - het schoon en veilig maken
van de stad opdat het vertrouwen
van de burgers in zichzelf en de
overheid weer terugkeert - sloeg
aan. Bij de verkiezingen van 1992
kreeg ik 20 procent van de stem
men, in 1993 werd ik met 57 pro
cent tot burgemeester gekozen, en
afgelopen april bracht ik het tot
parlementslid".
Cito noemt de bekende kwalen op
van de 'oude politiek": de machts
spelletjes, de besluiteloosheid, de
corruptie en de politieke klanten
binding. maar ook de lobby van
communisten en vakbonden,
dankzij welke Taranto een grote
rokende fabriek werd en het milieu
het onderspit dolf. Tegenover dit
alles plaatst Cito 'gezond ver
stand. kracht en decisionismo'. of
wel besluitvaardigheid.
„Ik heb laten zien dat het mogelijk
is te regeren. Ik heb in korte tijd de
stad weer verlicht, rioleringen aan
gelegd. de boulevard vernieuwd en
een park dat ten prooi was geval
len junks teruggeven aan de bur
gers. Ik zeg altijd, geef het goede
voorbeeld en gebruik als het moet
de harde hand. Ik heb persoonlijk
illegale immigranten, zigeuners en
junks gearresteerd en overlast ge
vende sociale centra ontruimd.
Vandaag zie je geen immigrant
meer in de stad. Niet omdat ik ra
cist ben. maar omdat ik de wet
hanteer en degehen zonder papie
ren eruit gooi."
Fijn besnaard
De overgang naar Chioggia en
Sandro Boscolo Todaro is in alle
opzichten groot. De stad is een en
al activiteit. De vismarkt, die
grenst aan het stadhuis, is een
cocktail van geuren, kleuren en ge
roezemoes. De burgemeester is een
fijn besnaard persoon, ordentelijk
zoals het een voormalig manager
van IBM betaamt. Hij praat zacht
jes maar gedecideerd. In 1990 werd
hij lid van de Lega Nord. omdat hij
inzag 'dat het oude systeem failliet
was en het roer om moest'.
In 1993 werd Todaro gevraagd bur
gemeester te worden, hij accep
teerde en won glorieus. Hetzelfde
deden vijf andere 'Leghisti' in even
zoveel steden in Veneto. tot dat
moment een regio die - letterlijk -
werd beheerd door de christen-de
mocratische DC. Het oude sys
teem klapte inderdaad ineen en nu
is de Lega Nord de grootste partij
van het noorden met afhankelijk
van de regio 25 tot 40 procent van
de stemmen. Landelijk schommelt
ze rond de 10 procent.
Todaro ziet er niet naar uit dit
weekeinde een bloedige revolutie
te ontketenen. Minzaam lachend
benadrukt hij dat de Lega Nord
'een volstrekt vreedzame partij is'.
„Wij zijn praktische en pragmati
sche personen. Wij vragen nu al zes
jaar om simpele hervormingen ten
behoeve van de economie en het
bestuur, maar niets gebeurt er.
Ons geduld begint eenvoudigweg
op te raken."
Zijn ervaring als burgemeester, die
Todaro 'interessant maar ook fru
strerend' noemt, heeft wat dat be
treft een duit in het zakje gedaan.
„Je moet vechten tegen een ver
schrikkelijke bureaucratie. Voor
het aanleggen van een weg moetje
drie jaar lang door een papierwin
kel. terwijl het werk zelf in zes
maanden geklaard zou zijn. De be
drijven klagen, want ze willen een
efficiënte overheid en infrastructu
ren om op wereldniveau te kunnen
concurreren."
Aanpassen
Todaro meent dat de staat een
voorbeeld moet nemen aan een on
derneming, die zich aanpast aan
de veranderende omstandighe
den. „Hier blijft alles bij het oude.
De staat weigert zich terug te trek
ken uit de economie, met alle ge
volgen vandien. Het is geen toeval
dat alle steden waar grote staats
bedrijven zijn - Napels. Taranto,
maar ook Genua en Venetië - nu in
permanente crisis verkeren."
Volgens Todaro bestaan er in Ita
lië inmiddels twee economieën,
maar zijn die vanwege de snel
voortschrijdende liberalisering
van de wereldhandel niet langer in
een staat te handhaven. „Vroeger,
toen de grenzen nog dicht waren.
Boven: Sandro
Boscolo Todaro,
Lega-
burgemeester van
Chioggia.
Giancarlo Cito,
oprichter van de
Liga van Zuid-
Italiaanse Actie,
na zijn jaarlijkse
zwemmarathon.
kon het noorden het geld dat het
verloor aan zogenaa
hulp aan het zuiden, compenseren
omdat het zuiden een belangrijk
afzetgebied was voor de Noord-Ita
liaanse producten. Nu koopt het
zuiden in Korea en dus moeten wij
uit een ander vaatje tappen en
vooral onze concurrentiepositie
verbeteren. Hier ontstaat ons ver
zoek om vergaande autonomie en
het beheer over ons eigen belas
tinggeld. Het noorden wil boven
dien niet de Europese boot mis
sen."
Todaro benadrukt dat hij niets te
gen het zuiden heeft en ook het fe
deralisme nog niet overboord heeft
gezet. Hij is veel voorzichtiger dan
Bossi. die volgens hem vaak over
drijft om de aandacht van de pu
blieke opinie vast- te houden. „Ik
propageer als oplossing een confe
deratie van onafhankelijke staten.
Het zuiden kan rekenen op - sterk
gecontroleerde - hulp, maar moet
ondertussen leren om op eigen be
nen te lopen. Mijn vader gooide me
in het water om mij zwemmen te
leren en dat is nu ook het recept
voor het zuiden. Ze moeten mik
ken op het toerisme en een interna-
fotografïe Nando Chiapetta
tionaie cultuur van gastvrijheid
ontwikkelen."
Todaro zucht, want hij beseft dat
de Lega het spel hoog aan het spe
len is. Te hoog zijns inziens. De ma
nifestatie van 15 september noemt
Todaro een 'geweldige provocatie',
bedoeld om Rome wakker te
schudden. Hij zegt echter ook te
hopen dat het een vreedzaam Lega-
feest zal worden en Bossi zich ver
baal zal inhouden om problemen
met heethoofden - 'die overal zit
ten' - en ook de politie, te voorko
men.
Een heethoofd zit in Taranto en
ontploft letterlijk als het hoofd
stuk Bossi aan de orde komt. Enor
me vuisten denderen op de houten
tafel en begeleiden een scheldka-
nonade, waarvan het maar beter is
alleen de vriendelijkste benamin
gen voor de Lega-leider te herha
len: 'hoerenjong', 'klootzak', 'mon
gool'. 'homo'. Giancarlo Cito loopt
rood aan en blijft zo lang schreeu
wen dat medewerkers, die toch wel
iets gewend zullen zijn, verschrikt
de kamer binnen komen lopen. Als
hij gekalmeerd is. zegt hij dat zijn
partij nooit met de Lega Nord ver
geleken mag worden, omdat die de
grootste schande vertegenwoor
digt van het na-oorlogse Italië.
Volksbeweging
„Wij zijn een volksbeweging, wil
len meer lokale autonomie en
eventueel zelfs' een federaal sys
teem, maar zijn bovenal voor een
versterking van de staat. Het plan
om Italië op te delen, kan alleen
ontsproten zijn uit het brein van
een waanzinnige. Het noorden zou
het arme zuiden van Europa wor
den en het zuiden het noorden van
Afrika. Prachtig! Goed zo Bossi,
wat ben je toch intelligent!"
Cito wil niets weten van het 'pater
nalisme van meneer Todaro' en
zegt heel goed te weten wat het
beste is voor het zuiden. „We zullen
het toerisme ontwikkelen, maak je
maar niet ongerust. Tegen Todaro
zeg ik. kom maar eens kijken wat
hier de laatste driejaar in Taranto
is gebeurd. Wij zijn geen parasie
ten en financieren al onze activitei
ten zonder grote problemen met
ons eigen budget. Natuurlijk zou
het aardig zijn als subsidies wer
den gegeven aan goedwillende on
dernemers en niet aan Noord-Ita
liaanse bedrijven, zoals Fiat. dat
zeven miljard gulden kreeg om een
dependance te bouwen in het hier
niet ver vandaan gelegen Melfi."
Cito schudt het hoofd en opent de
aanval op de Romeinse partijen en
op president Oscar Luigi Scalfaro.
de man die tenslotte de Italiaanse
eenheid belichaamt. „Het valt
voor mij niet langer te verkroppen
dat Bossi maar mag doorgaan met
het beledigen van ons zuiderlin
gen. zonder dat iemand iets onder
neemt. Rome doet niks, omdat zo
wel de regering als de oppositie
droomt van de 59 parlementszetels
van Bossi. Maar nog schandaliger
is het zwijgen van Scalfaro. Hij kan
als voorzitter van de Opperste
Raad van Magistratuur Bossi aan
klagen wegens aanslag op de na
tionale eenheid. Nu al zou Bossi,
gewoon door de wet te hanteren,
voor 12 tot 17 jaar de bak in ver
dwijnen."
Escalatie
De stem van Cito slaat opnieuw
over. Hij roept in herinnering dat
voor de Italiaanse eenheid duizen
den zuiderlingen hun leven heb
ben gegeven, maar ook dat van
daag de dag er 12 miljoen zuider
lingen in Noord-Italie wonen. Vol
gens Cito zal er een escalatie
plaatsvinden, als de zaak echt op
de spits gedreven wordt. „Bossi
speelt met vuur. want er schuilt
een burgeroorlog om de hoek. Ik
ben een vreedzaam persoon, maar
laat niet over me lopen. En ik weet
dat ik niet de enige ben die er zo
over denkt."
Cito heeft inmiddels een anti-Lega
partij opgericht, die luistert naar
de naam 'Liga van Zuid-Italiaanse
Actie'. Hij zegt dat aanmeldingen -
zowel uit het zuiden als het noor
den - binnenstromen en belooft
voor grote verrassingen zullen te
zorgen. Niet alleen op 15 septem
ber. maar ook later in het jaar, 'als
de regering 100 miljard gulden wil
bezuinigen en er opnieuw harde
klappen in de 'Mezzogiorno' zullen
vallen'. Cito is duidelijk: „We gaan
een zeer hete herfst tegemoet. Het
zuiden zal voor een keer 'basta'
zeggen."
14 SEPTEMBER 1996 29
In mijn eerste joo ais re
gioverslaggever bij de
Winschoter Courant heb ik
geleerd wat diplomatieke
journalistiek behelst. In
mijn prille onnozelheid te
kende ik tijdens een raads
vergadering uit de mond
van een Delfzijlse wethou
der op dat buurgemeente
Appingedam zich weinig
gelegen liet liggen aan de
werkgelegenheid in de
Eemsmond (hetgeen ook zo
was). Tot mijn niet geringe
verbazing werd ik de vol
gende dag door mijn baas
ontboden, die me onder
wees over de haat en nijd
die er heerste tussen de
twee grootste Eemsmond-
gemeenten. Ik diende daar
'objectief tussen te gaan
staan'. We hadden in beide
gemeenten lezers, verkon
digde hij luid.
Dankzij deze harde leer
school in het hoge Noorden
van Nederland weet ik nu
met tact de rivaliteit te in
terpreteren tussen de twee
grootste steden van Spanje.
Madrid, de hoofdstad van
het land. het hart van de na
tie. gelegen op de dorre
Spaanse meseta. Barce
lona. de hoofdstad van Ca-
talonie. wulps en zwoel, ge
nesteld in een dal aan de
Middelandse Zee.
De strijd tussen beide ste
den is voor een groot deel
bepaald door de geschiede
nis. Philips II stak in feite in
1561 de lont in het kruitvat
door Madrid tot hoofdstad
van Spanje te bombarde
ren. Het was toen niet meer
dan een achterlijk gat met
nauwelijks 15.000 inwoners.
Barcelona was in die pe
riode al een welvarende ha
venstad aan de Middelland
se Zee van waaruit de
Spaanse ontdekkingsreizi
gers de wereld veroverden.
Hoe beide steden met el
kaar omgingen beschrijft
niemand beter dan Eduar-
do Mendoza in de 'Stad der
Wonderen', een prachtige
schildering van het Barce
lona van eind vorige eeuw.
In de overtuiging dat, na
Londen en Parijs. Barce
lona de eerste stad was die
in aanmerking kwam voor
het organiseren van een we
reldtentoonstelling. richtte
het Barcelonese stadsbe
stuur een verzoek aan Ma
drid voor een bijdrage in de
kosten. Het regime in de
hoofdstad gaf ten ant
woord: „Wie een tentoon
stelling organiseert, moet
dat zelf ook maar maar be
talen".
Om de minister van handel
toch over de streep te krij
gen. stuurde Barcelona
twee vertegenwoordigers in
een speciale koets naar Ma
drid om de zaak te beplei
ten. De twee heren lieten
zich de dag na aankomst
aandienen bij de bewinds
man, maar deze liet zijn bo
de meedelen die dag geen
tijd te hebben voor een on
derhoud met de Catalanen.
De volgende dag en de da
gen daarop had de minister
wederom 'helaas geen tijd'.
Pas na drie maanden wer
den de vernederde en murw
gemaakte Barcelonezen
door de bewindsman ont
vangen.
Tegenwoordig gaan de da
mes en heren politici na
tuurlijk wat subtieler met
elkaar om, maar onder die
oppervlakte smeult nog het
oude vuur. dat soms op ei
gen Spaanse wijze tot uit
barsting komt. Dat de te
genstelling tussen de twee
steden soms extreme vor
men aanneemt blijkt uit de
absurde vergelijkingen in
sommige kranten en tijd
schriften. Honderd Madri-
lenen. zo lees ik in een se
rieus weekblad als El Tiem-
po. beschikken over 76.9 te
lefoons terwijl honderd
Barcelonezen het samen
met 54 moeten doen. Te
genover deze elektronische
voorsprong van de hoofd
stad kan Barcelona, zo
meldt het blad. zich er ech
ter op laten voorstaan dat
daar de eerste bank in 1401
werd gevestigd. Wat echter
zeer zeker de suprematie
van Barcelona bevestigt, is
dat in deze stad één op de 23
vrouwen een 'wonderbra'
draagt, terwijl in Madrid
slechts 1 op de 36 vrouwen
zich zo'n kledingstuk laat
aanmeten.
Dit lezend weet ik dat Mar
garita Rivière gelijk heeft,
wanneer zij haar pas ver
schenen boek. dat gaat over
de rivaliteit tussen de twee
grootste steden van Spanje,
de titel 'Het Probleem'
geeft. Doordrongen van dat
probleem koos ze wijselijk
voor een diplomatieke op
lossing. toen ze haar boek
ten doop hield. Ze nodigde
de burgemeesters van de
beide steden uit om haar
werk in ontvangst te komen
nemen in Zaragoza, de stad
die precies tussen de beide
kemphanen in ligt. Maar de
heren lieten 'in goed over
leg met elkaar' verstek
gaan. Een ongekende har
monie tussen de twee eerste
burgers van Madrid en Bar
celona.
Henk van den Boom
