In de ban van de Apollo
PZC
reportage
T2>
996
995
994
993
992
991
990
989
988
987
986
985
984
983
982
981
980
979
978
977
976
975
974
973
972
971
970
969
968
967
966
965
964
963
962
961
960
959
958
957
956
955
954
953
Schiphol
jubileert
ZATERDAG 14 SEPTEMBER 1996 2 4
Zo dichtbij nog, en toch
alweer zo lang geleden.
Bladerend in het foto
archief van de PZC rijst
een beeld op van een
bijna vergeten verleden.
Aan de hand van foto's
uit dat archief laat de
nieuwe rubriek Terug in
de tijd' flitsen van de re
cente geschiedenis zien.
Vandaag:
Ruimtevaartexpositie
in Goese veilinghal
Ruimtevaart, Armstrong en
televisie zijn
onlosmakelijk met elkaar
verbonden. Naar schatting 600
miljoen televisiekijkers volgen
op de vroege morgen van de
21ste juli 1969 Neil Armstrongs
eerste stappen op de maan. Zijn
krakerige eerste woorden -
„This is one small step for man,
but... one giant leap for
mankind" - staan in ieders
geheugen gegrift. Nadat de
Russen op 3 november 1957 het
eerste levende wezen, de hond
Laika, in de ruimte wisten te
brengen, strijkt Amerika met de
eer de eerste voet op de maan te
hebben gezet.
Het is een jaar waarin de ruimtevaart
hoogtij viert. De succesvolle
maanlanding van de Apollo 11 (de Eagle)
houdt de wereld in zijn greep. Geboeid
door de bevende beelden vergezeld van
het commentaar van 'Apollo-Henkie',
televisiecommentator Henk Terlingen,
volgt Nederland de ontwikkelingen op
de voet. Er ontwikkelt zich een ware
'ruimtevaart-hype'. De twee
moomvalkers, Armstrong en 'Buzz'
(Edwin) Aldrin, worden na hun
historische reis publiek bezit. De
aantallen handen die zij schudden en
bijeenkomsten die zij bijwonen,
overschrijden zonder twijfel die van een
staatshoofd.
Schaduw
Datzelfde jaar gaat een capsule van de
bekende voorloper van de Eagle, de
Apollo 8. de wereld rond. De zo succesvol
verlopen eerste bemande ruimtevlucht
rond de maan van het trio Borman.
Lovell en Anders in december '68 mag
dan in de schaduw staan van de eerste
maanlanding, vergeten is de Apollo 8
allerminst. In Europese steden als Parijs,
Luik, Berlijn, München en Zagreb
verdringt het publiek zich om een glimp
van de beroemde capsule, die ooit zo
dicht bij de maan was, op te vangen. Dat
gebeurt ook als de Apollo 8 in het najaar
van 1969 in Nederland arriveert voor een
tentoonstelling in het Amsterdamse RAI-
gebouw en het Haagse congrescentrum.
Maai- Zeeuwen hoeven niet zo ver te
reizen. Op 6 oktober verschijnt het grote
nieuws in de krant: 'Apollo 8 wellicht
naar Goes'. De Goesenaar C. W. Vervest
heeft het plan opgevat de
bezienswaardigheid naar Goes te halen.
Er is echter nog één probleem: de
kosten. Het transport van de capsule
vergt tienduizend gulden. Een bedrag
dat evenwel kan worden terugverdiend
door de bezoekers een gulden te laten
betalen. Tweeduizend gulden heeft
Vervest dan al los weten te peuteren uit
het Goese bedrijfsleven. 'Ieder die geld
stort, zal het terugkrijgen als de
opbrengst aan kijkgeld voldoende is',
staat er op 17 oktober in een tweede
artikel in de PZC. Een winstoogmerk
heeft de tentoonstelling niet. Eventuele
baten zullen worden geschonken aan
vier goede doelen: het studiefonds voor
uitgeweken Tjechische studenten in
Nederland, de stichting Terre des
Hommes, sport steunt Zonneveld en het
Goese jeugdwerk.
Provinciestadje
Donderdag krijgt Vervest bericht dat het
ruimtevaartuig op 7 november naar
Goes kan komen, mits hij het benodigde
geld vóór zaterdag bijeen krijgt. Zijn
beroep op de gemeente heeft dan nog
niets opgeleverd. Diezelfde dag ontvangt
hij een brief dat het gemeentebestuur
eerst meer contrete gegevens wil zien.
alvorens tot een besluit te komen.
Vervest is teleurgesteld. Als de gemeente
niet met enige duizenden guldens over
de brug komt, dan ziet het er voor de
komst van de Apollo naar Goes somber
uit. „Als dit niet kan, dan ga ik mijn
idealen op een ander gebied uitleven",
zegt een bittere Vervest in de PZC, „dan
moet Goes maar een klein
provinciestadje worden."
Op 21 oktober komt het verlossende
woord. 'Komst Apollo staat vast', meldt
de krant die dag in grote kopletters.
Goese zakenlieden staan garant voor de
kosten. De Apollo-capsule zal met een
truck van tien meter lang en bijna vier
meter breed naar Goes worden vervoerd,
waar het gevaarte vrijdagavond 7
november arriveert.
Groot is de teleurstelling bij een groepje
Zeeuwen dat zich vrijdagavond 24
oktober op het Goese veilingterrein heeft
verzameld. Zij hebben de
krantenberichten verkeerd begrepen en
staan twee weken to vroeg tussen het
lege fust op het veilingterrein. „D'r staat
glad niks", stelt een bejaarde Bevelander
teleurgesteld vast. Hij is speciaal met de
bus naar Goes gekomen om de Apollo-8-
capsule met eigen ogen te zien.
Precies een week voordat een nieuwe
Apollo-combinatie (de Apollo 12) zal
worden gelanceerd voor een tweede
landing op de maan, is het zover: de
Apollo 8 komt in Goes aan.
Bewaking
Zeeuwse koorschool onder leiding van
Eef Heijblok luistert de opening op en
burgemeester Huber, veilingdirecteur
Buteijn en Vervest klimmen met z'n
drieën in de capsule om even een
jongensdroom in vervulling te laten
gaan. Duizend Zeeuwen hebben de
ruimtecapsule dan al gezien. Vanaf
vrijdagavond waren de eerste bezoekers
welkom. Het gros komt echter op
zaterdag. Behalve de Apollo is op de
Goese ruimtevaartexpositie ook een
model van het maanlandingsvoertuig, de
LM, te zien. Naast de capsule staat een
pop in ruimtepak. Verder wordt de
veilinghal gevuld met stands waarin
bedrijven hun 'min of meer met de
ruimtevaart verband houdende
producten' tonen.
Het oorspronkelijke plan om de capsule
op de Goese markt tentoon te stellen is
verlaten; hij komt in de veilinghal te
staan. Tegen betaling van een gulden
kunnen volwassenen vanaf een loopbrug
een blik werpen op het interieur van de
cabine. Schoolkinderen betalen tachtig
cent. Het toestel wordt zwaar bewaakt,
er reist een veiligheidsofficier uit de
States mee. Het eveneens
tentoongestelde pistool waarmee de
astronauten zichzelf tijdens de reis
ruimtevoedsel toedienden, zal voor alle
zekerheid worden opgeborgen in het
Goese politiebureau.
Vervest opent 'zijn' expositie zelf op
zaterdagochtend - „dat laat ik niet aan
de burgemeester over". „Het was mijn
sociale bewogenheid die mij ertoe bracht
de strijd aan te pakken tegen vele grote
Europese steden om de Apollo hier in
Goes te krijgen", zegt hij in zijn
openingswoord. Het jongenskoor van de
Lange rijen vormen zich voor het
plankier. De bezoekers moeten enig
geduld opbrengen voordat zij de capsule
kunnen bewonderen. „Is het aftellen nou
al begonnen?", vraagt een jeugdige
kijker zich af terwijl hij voetje voor
voetje naar de Apollo schuifelt. „Je mag
blij zijn dat je voor een gulden zo lang
tussen de appels mag staan", laat een
andere cynicus horen. Vervest doet zijn
uiterste best om de wachtenden te
vermaken met allerlei weetjes over de
zesduizend kilo wegende capsule. De
toeloop is zo groot dat de expositie ook
op zondagmiddag nog open is. Naar
schatting zesduizend mensen komen op
zaterdag kijken en nog eens tweeduizend
mensen op zondag.
Op maandag vertrekt de Apollo-capsule
per schip naar het Japanse Osaka.
Vervest maakt de balans op: de
opbrengsten vallen tegen. De Apollo-
tentoonstelling heeft bruto 8.661,20
gulden opgebracht. (Vervest: „Er waren
veel meer bezoekers, we hebben
honderden vrijkaarten gegeven en er zijn
veel kinderen geweest.") Na aftrek van
kosten blijft er nog zevenduizend gulden
over. De zakenlieden die garant hebben
gestaan voor de tienduizend gulden.
lijden een verlies van drieduizend
gulden. Het geld van de standhouders -
2150 gulden - wil Vervest verdelen over
de vier goede doelen. Zelfheeft de
organisator ook nog iets aan de show
overghouden. Van het World Exhibitions
Centre, een Amerikaanse
regeringsinstelling die de wereldwijde
expositie begeleidt, krijgt hij een
plaquette met handtekeningen van de
Amerikaanse president (Nixon) en de
drie astronauten die in de capsule
hebben gezeten.
Selma Osman
Een bezoeker bekijkt de commandocabine van de Apollo 8, het enige deel van het ruimteschip dat weer op aarde terugkeerde.
Schiphol viert komende donderdag
(19 september) feest. De luchthaven
wordt 80 jaar. Een jubileum waar
omwonenden met gemengde gevoelens
tegenaan kijken. Velen zien de
vliegtuigen liever gaan dan komen.
Tienduizenden anderen staan er
positiever tegenover: degenen die hun
baan aan de luchtvaart danken.
Het luchtverkeer is de afgelo
pen acht decennia explosief
gegroeid. Schiphol stapelt record
winst op recordwinst. De KLM en
haar partners, die 70 procent van
de verbindingen vanaf Schiphol
verzorgen, hebben ambitieuze
plannen om de passagiersaantal
len nog verder op te stuwen. De
aantrekkingskracht van Schiphol
op buitenlandse bedrijven is
enorm. De regio groeit uit tot Euro
pees distributiepunt van een toe
nemend aantal multinationals. En
dat betekent werk.
Tegelijkertijd neemt de druk op
het leefgenot in de regio toe. Om
wonenden hebben weinig vertrou
wen in de zeer abstracte en voor de
leek oncontroleerbare geluidgren-
zen waarbinnen het luchtverkeer
straks moet opereren. Schiphol be
looft dat de vijfde baan soelaas zal
bieden. Maar voor hoe lang?
Het parlement stemde vorig jaar in
met de aanleg van een vijfde baan,
parallel aan de Zwanenburgbaan.
Tevens ontsproot aan de politieke
discussie een maximumgrens van
44 miljoen voor het aantal passa
giers op Schiphol. Hoe hard die
grens in werkelijkheid wordt, is
nog onduidelijk. Schiphol-direc-
teur Hans Smits zegt zich er niets
van aan te zullen trekken. Passa
giers maken geen lawaai, zo rede
neert Smits. Hij houdt vast aan de
wettelijke geluidszones, die overi
gens al meteen dreigen te worden
overschreden.
Plesman
Dergelijke problemen bestonden
er 80 jaar geleden niet. In die tijd
liepen hele volksstammen uit als
er weer eens een vliegtuig op het
moerassige weiland van het mili
taire vliegkamp Schiphol neer
streek. Toen Albert Plesman in
1919 de KLM oprichtte, kreeg hij
toestemming om één van de zes
houten hangars te gebruiken. Pas
op 17 mei 1920 landde het eerste
burgervliegtuig vanuit Londen.
Het toestel was gehuurd. Aan
boord: twee journalisten, een bun
deltje Engelse ochtendkranten en
een brief van de burgemeester van
Londen aan zijn Amsterdamse col
lega.
Amsterdam nam in 1926 de lucht
haven over van het ministerie van
oorlog. De KLM en een zestal an
dere maatschappijen vervoerden
dat jaar 10.792 passagiers en
340.000 kilo vracht en post. Pas
eind jaren dertig werden de plat
forms en banen verhard. In 1936
telde Schiphol reeds 91.793 passa
giers.
Tijdens de oorlog werd Schiphol
platgegooid door de geallieerden.
Op de puinhopen bouwde Amster
dam een nieuwe luchthaven. De le
gendarische stationschef Jan Del-
laert had al tijdens de oorlog een
plan ontwikkeld om een nieuwe
luchthaven iets ten westen van de
toenmalige locatie neer te zetten.
Het rijk nam een belang van 76
procent in de N.V. Luchthaven
Schiphol om de nieuwbouw te fi
nancieren. Op 28 april 1967 opende
koningin Juliana het nieuwe sta
tionsgebouw met vier start- en lan
dingsbanen.
Caravelle
Vanaf dat moment verdubbelde el
ke vijf of zes jaar het aantal passa
giers. In 1959 noteerde de luchtha
ven een miljoen passagiers. De
snelle groei van het luchtverkeer
was te danken aan de komst van
het straalvliegtuig. De eerste Cara
velle landde in 1956 op Schiphol.
De eerste Jumbo van Pan Am in
1970. In hun kielzog namen deze la
waaimakers de eerste actiegroe
pen tegen de geluidhinder met zich
mee.
De groei van het luchtverkeer nam
in de tweede helft van de jaren
tachtig explosieve vormen aan.
Schiphol breidde steeds verder uit.
In 1988 kondigde de luchthaven
aan tot de top vier luchthavens
van Europa te willen behoren. Het
woord mainport deed zijn intrede.
De overheid stemde na een lange,
maar vrij vruchteloze inspraakpe
riode in 1995 in met het plan.
De groei gaat veel harder dan ge
dacht. De geluidgrenzen dreigen
nu reeds te worden overschreden.
Het maximum van 44 miljoen pas
sagiers wordt, als het zo doorgaat,
reeds rond het tijdstip van de inge
bruikname van de vijfde baan
overschreden. Het ministerie van
Verkeer en Waterstaat werkt mo
menteel aan een discussiestuk
over de toekomst van de Neder
landse luchtvaart. Moet aan de
groei een halt worden toegroepen?
Of mag Schiphol verder uitbrei
den? Of moet er toch een tweede
nationale luchthaven komen? Of
dient Schiphol te verhuizen naar
zee, naar Lelystad of naar het bui
tenland?
Wat in elk geval wél vast staat:
Schiphol zal nog jaren een discus
siestuk blijven. (GPD)
Burgemeester Huber als astronaut.
Organisator C. W. Vervest.
