Bello is industrie
Kinderogen zeer kwetsbaar
t A
PZC
Zeventien
miljoen
beesten
in huis
vrije tijd
puzzel
Doorloper
Oplossing
(D N) T D ,T3 JA T
1
vV
X EN1ZNEB k k
postzegels
ZATERDAG 3 AUGUSTUS 1996 3 2
Volgens het Hoofdbedrijfschap
Detailhandel houden we met zijn
allen in Nederland 17 miljoen
huisdieren. Dat zijn twee miljoen
katten, anderhalf miljoen honden, zes
miljoen vogels, vier miljoen vissen, een
miljoen knaagdieren en ongeveer
tweeëneenhalf miljoen anderssoortige
beestjes zoals insecten en reptielen.
Ook in de andere rijke landen zijn er
grote aantallen honden en katten, die
als huisdier gehouden worden. De
huidige trend lijkt echter aan te geven
dat katten in aantal aan de winnende
hand zijn. Niettemin zijn de huisdieren
in de Westerse wereld een
aantrekkelijke markt voor de
fabrikanten van dierenvoeders.
Aan de cijfers van het Hoofdbe
drijfschap Detailhandel te
zien hebben onze huisdieren het zo
slecht nog niet. We gaven met zijn
allen vorig jaar niet minder dan 1,5
miljard gulden uit aan dierbeno-
digdheden. waarvan dus een be
langrijk deel bestond uit voedsel.
Bij het hoofdbedrijfsschap hebben
ze het uitgerekend: een kat kost
dan gemiddeld 330,-- per jaar en
een hond nog iets meer, namelijk
gemiddeld 435,-. Dat wil zeggen
6,35 voor een kat en 8,35 voor
een hond per week en dat lijkt naar
persoonlijke ervaring aan de lage
kant. Het lieve, maar weliswaar
wat fors uitgevallen eigen katte-
beest kost meer dan het dubbele,
waarbij dan nog geen rekening is
gehouden met posten als katte-
bakvulling, doktersrekeningen,
speeltjes en dergelijke.
In ieder geval is het vervaardigen
van dierenvoedsel uitgegroeid tot
een ware industrie. De Engelsen
claimen als eerste op de markt te
zijn gekomen toen zij in 1936 het
merk Chappy introduceerden,
maar veel ouderen in ons land her
inneren zich nog het bekende Fe
lix' Kattenbrood dat waarschijn
lijk van nog oudere datum is.
Restjes
De tijd dat hond en kat de restjes
'van de menselijke maaltijd kregen
en verder zelf hun kostje bij elkaar
moesten scharrelen ligt daarmee
al geruime tijd achter ons. In de
loop der jaren is ook de samenstel
ling van het dieren voer aanzienlijk
veranderd. Zo is er een groter ver
schil ontstaan tussen katten- en
hondenvoer. De hond is namelijk
van oorsprong een alleseter, ter
wijl de kat een echte vleeseter is.
De kat krijgt daarom voedsel,
waarin veel meer vlees en vleesaf-
val zit, waardoor het ook relatief
duurder is. Al zal een kat, die per
ongeluk eens uit de hondebak eet,
daar niet onmiddellijk doodziek
van worden. Als hij echter langere
tijd dit eten geserveerd krijgt zal
dat toch ten koste van zijn gezond
heid gaan.
In het onderzoekscentrum in Waltham on the Wolds wordt gezocht naar het ideale dierenvoer.
foto Derek Whitehouse
Maar ook afgezien van de hoeveel
heid dierlijke grondstoffen komt er
voor het huidige blikje of pak voer
nog heel wat kijken. Alle bestand
delen, die in het natuurlijke voed
sel zaten, moeten er in aanwezig
zijn. wil het dier in optimale condi
tie blijven.
Het is dan ook logisch dat het aan
de samenstelling voorafgaande
breedschalige onderzoek grote in
vesteringen vraagt, die kleinere
bedrijven niet op konden brengen.
Daardoor is de fabricage veelal te
recht gekomen bij multinationals,
die onder zeer verschillende na
men het voer over de hele wereld in
de handel brengen. Hoewel de
kleintjes er niet zo gemakkelijk
meer aan te pas komen, zijn er
naast de 'grote jongens' toch nog
enkele honderden kleinere bedrij
ven, die dierenvoedsel produceren.
Wie echter denkt, dat de blikjes of
pakken met de verschillende na
men ook een andere soort voer be
vat, moet eerst maar eens naar de
(zeer) kleine lettertjes op de wik
kels kijken. Waarschijnlijk komt
het blikje of pak uit dezelfde fa
briek. De grootwinkelbedrijven
vermelden overigens meestal geen
fabrikant op de verpakkingen,
maar aan de samenstelling van het
voedsel is vaak te zien, dat het ei
genlijk niet zoveel uitmaakt, waar
het vandaan komt. U koopt vol
gens de produktgegevens gemid
deld 80 water. Duur water dus.
Maar laat dat geen reden zijn om
uitsluitend droogvoer aan de die
ren te geven, tenzij dat met water
vermengd moet worden. In door
snee drinken onze huisdieren,
vooral katten, te weinig, zodat het
vocht in dat blikje een nuttige
functie heeft.
Mogelijk wel de grootste onder de
groten is Mars Incorporated, dat in
1965 in de Engelse plaats Waltham
on the Wolds een onderzoekcen
trum vestigde met een oppervlak
te van 7 hectare en 80 multidisci
plinaire medewerkers. Daarnaast
zorgen nog een duizendtal mede
werkenden uit onderzoeksinstel
lingen en universiteiten over de ge
hele wereld voor nuttige gegevens
aan het vaste wetenschappelijke
team van Waltham.
Het onderzoeksinstituut in Enge
land verstrekt huisvesting aan ge
middeld 350 honden van 17 ver
schillende rassen, 450 Europese
korthaarkatten en 350 volièrevo
gels. Er zijn verder nog aparte cen
tra voor onderzoek aan paarden in
Duitsland en voor vissen in de
buurt van Leeds in Engeland.
Hoewel de indruk gewekt kan wor-
en met een proefdierencentrum te
maken te hebben, stelt de directie
van Waltham op dit punt dieren
vrienden al direct gerust, want er
geldt als stelregel dat nooit ziekten
of voedselstoornissen opgewekt
mogen worden. Dat zou ook niet
goed passen in het fabricageproces
omdat er geen medicijnen ge
maakt worden. De normale huise
lijke omstandigheden van de die
ren in Waltham moeten zoveel mo
gelijk worden benaderd om te kun
nen voldoen aan de eisen die aan
het dagelijks voedsel van deze spe
cifieke groep worden gesteld.
Ondanks bezwaren, die er onge
twijfeld zullen zijn, is het voedsel
van de bekende merken goed te
noemen, het evenaart het natuur
lijke voedsel, maar is aangepast
aan de leefgewoonten van de die
ren. Er wordt daarom wèl verschil
gemaakt in de samenstelling voor
zeer actieve of zogende dieren, jon
ge dieren en huisdieren die de VUT
of pensioendatum al hebben be
reikt.
Zelfs is erbij de samenstelling voor
gezorgd dat het voedsel minder
uitwerpselen veroorzaakt. En dat
zal menig wandelaar een genoegen
doen.
Fouten
Aan het op grote schaal fabrieks
matig bereiden van dierenvoer zit
ten natuurlijk ook andere kanten.
Ondanks de zeer strenge controle
kan er iets fout gaan, zoals recent
is gebleken toen een aantal katten
verlammingsverschijnselen ver
toonden. De oorzaak is nog steeds
niet bekend, maar zal ongetwijfeld
aanleiding zijn tot verder diep
gaand onderzoek.
Laat dat ons niet weerhouden een
huisdier te nemen. De statistieken
wijzen uit dat mensen met een
huisdier gezonder zijn en langer le
ven. Huisdieren hebben dus statis
tisch bezien een gunstige invloed
op de mens.
Iz. M. de Klerk
Zonnebrillen zijn populairder
dan ooit. Vooral als 'eye-cat-
cher'. Ze zijn er dan ook in allerlei
modellen en kleuren. Met slim
aanpasbare neussteunen, met
spiegeleoatings in opvallende
high-tech-tintjes, met panora
misch vormgegeven monturen,
die een onbelemmerd uitzicht
bieden van oor tot oor (als het
menselijk oog dat al zou kun
nen). Met krasvaste lenzen en
designmonturen, met coatings,
waardoor de omgeving haar oor
spronkelijke tint behoudt en...
met heel duidelijke merktekens.
Want het zal je toch maar gebeu
ren datje een onvervalste Chanel-
bril op je neus hebt en niemand
zou daaraan kunnen aflezen hoe
veel je ervoor hebt neergeteld-
Zonnebrillen zijn populair. Zo
zeer zelfs dat je haast zou verge
ten hoe noodzakelijk ze zijn. Nu
onze ozon-laag steeds meer op
een Zwitserse kaas gaat lijken is
bescherming van de ogen tegen
de schadelijke ultraviolette stra
ling zelfs een absolute must.
De vele püblikaties van de laat
ste decennia over het risico dat
de uitputting van de ozonlaag
met zich meebrengt (met name
op huidkanker), heeft op de
meesten van ons z'n uitwerking
inmiddels wel gehad. Maar het
besef dat onze ogen, die net als de
huid direct aan UV-straling (en
dan met name aan de schadelij
ke UVB-straling) blootstaan,
even kwetsbaar zijn is nog veel
minder doorgedrongen.
„Aan het gevaar van UV-straling
voor de ogen wordt in ons land
nog maar weinig aandacht be
steed, terwijl toch bekend is dat
het onder meer grauwe staar ver
oorzaakt", zegt Jan Pieterman,
marketing- en verkoopmanager
bij Polaroid.
Dat wat meer aandacht geen
overbodige luxe zou zijn werd on
langs nog eens duidelijk op een
wetenschappelijk symposium
van Polaroid in Zurich over de re
latie tussen UV-licht en oogbe
schadiging. Daar liet de Britse
fysicus Fred Fitzke van het Lon-
dense instituut voor oogheel
kunde onder meer weten dat het
inmiddels ernst is met het UVB-
stralingsgevaar. Onder bepaalde
meteorologische omstandighe
den valt de stralingsintensiteit
in het 'open veld' namelijk al bin
nen de normen van de laservei
ligheid. Met andere woorden: bij
het werken met UV-(laser)licht
van dezelfde intensiteit is het
dragen van een laserbril al ver
plicht.
Kinderen
Voor iedere volwassene zal dit al
aanleiding zijn om naar de zon
nebril te grijpen. Wat echter nog
vaak wordt vergeten, is dat juist
kinderen gebaat zijn bij een
goede bescherming tegen fel zon
licht. „Lange tijd werd gedacht
dat een zonnebril voor kinderen
niet noodzakelijk was. Nu is ech
ter wel bewezen dat het omge
keerde waar is", aldus Pieter
man.
Onderzoek heeft namelijk aan
getoond dat de ooglens van een
kind nog zeer transparant is,
waardoor de schadelijke TJVB-
stralen onbelemmerd in het oog
kunnen doordringen en daar zor
gen voor een versneld veroude
ringsproces. Prof. dr. Charlotte
René, werkzaam aan de oogkli
niek van de universiteit in Zü-
rich, diet op het symposium we
ten dat overdoses licht uiteinde
lijk kunnen leiden tot blindheid.
Volgens René is de verwachting
dat tegen het jaar 2000 in de Ver
enigde Staten acht miljoen men
sen aan enigerlei vorm van blind
heid zullen lijden. De cijfers zul
len in Europa in verhouding niet
anders zijn.
„Als gevolg van de veranderin
gen in de ozonlaag zullen de kin
deren van nu, als ze 50 zijn, aan
veel hogere concentraties UVB-
straling blootgesteld zijn ge
weest dan de hedendaagse vol
wassenen. Bescherming is dus
nodig. Maar dan wel afdoende
bescherming en niet die van een
stukje gekleurd plastic. Want
daarmee neemt het gevaar- al
leen maar toe. De pupil verwijdt
zich dan namelijk en de UVB-
stralen kunnen nog makkelijker
doordringen."
Volledige bescherming tegen
schadelijke stralen geven zonne
brillen met polariserende lenzen
die straling van 400 nanometer
tegenhouden. De nieuwste col
lectie zonnebrillen van Polaroid,
naar Italiaans design, die on
langs onder de naam Xoor (lees
ex-oor) werd gepresenteerd, vol
doet uiteraard aan die norm,
evenals de overige brillen en kin-
derbrillen van dit merk. Ook an
dere gerenommeerde zonnebril-
merken zijn tegenwoordig uitge
voerd met polariserende lenzen
(een uitvinding van de grondleg
ger van Polaroid, dr. Edwin
Land), die 400 nanometer stra
ling tegenhouden.
Normen
„Maar er zijn ook heel wat brillen
te koop, die er misschien erg
trendy uitzien, maar zeker geen
optimale bescherming bieden.
En die toch een stickertje heb
ben met '400 nm' erop. Wij zijn
daarom blij dat de Industrie nu
bezig is om Europese normen op
te stellen voor de protectie tegen
UV-stralen in zonnebrillen, zodat
iedereen over een tijdje ook zeker
weet dat z'n ogen echt be
schermd zijn tegen deze straling.
Want dat dit noodzakelijk is,
staat nu wel vast", aldus Pieter
man.
Kitty van Gerven
1 2 3 4 5 6 7
10 11 12 13 14 15
Stuur uw oplossing uitsluitend op een briefkaart naar onze puzzel
redactie.
Uw briefkaart moet uiterlijk woensdagmorgen in ons bezit zijn op
het volgende adres:
Puzzelredactie PZC
Postbus 466
4380 AL Vlissingen.
Vermeldt uw naam, adres en woonplaats.
De PZC stelt de volgende prijzen beschikbaar: eerste prijs een VVV-
bon van 50,-. Tweede, derde en vierde prijs een VVV-bon van 25,-.
De oplossing en de namen van de prijswinnaars vindt u in de PZC-
bijlage 'Vrije Tijd' van volgende week.
Horizontaal: 1 slim, volledig
ontwikkeld insekt; 2 naar, bezit
ster; 3 verwijzingstekentje, ge
zantschap: 4 deel van een boom,
Ind. dakbedekking, oorsprong;
5 bevel, ongewoon, beddegoed;
6 godin van de vrede, geheel,
oude Europeaan; 7 worstsoort,
tennisterm, zwartsel; 8 brand
gang, tuingerei, plaats in Neder
lands-Limburg; 9 vertrouwd,
grote geest. Joodse leraar; 10
vreemd, tegoed, nep; 11 verte
genwoordiger, suffer, bloem; 12
ondergang, mogelijk gevaar,
derhalve; 13 brandstof, slaga
der, verbod; 14 keurig, een ze
kere, vrucht, naar beneden; 15
politieman, vangwerktuig, ver
sleten plek.
Verticaal: Pul, bepaling van
tijd; 2 vogel, lied, vaartuig; 3
achterstuk van een altaar,
Turkse titel, uitgelezen groep; 4
kaartterm, wilde woudezel, Ne
derduits, telwoord; 5 woorden
reeks, gemeen, kuststrook; 6 op
winding, echtgenoot, her-
kwauer; 7 landtong, discipel, rij
toer, kroon; 8 gezet, vleesge
recht, van binnen uit ontstaand;
9 sneeuwhut, knaagdier, rivier
(Spaans), reukwerk; 10 schuine
strook, werktuig, schrijnwerker;
11 voorzetsel, kreet, hijswerk
tuig, te eniger plaats; 12 inwen
dig orgaan, welpenleister, werk
tuig; 13 handels voorwerp, rivier
in Spanje, toespraak; 14 plezier,
deel van een arm, afslag bij golf;
15 rund, saai, ras.
K C N U I
N l|l
0
B K
Hl K
A i
0 r
Het sleutelwoord van de woord
zoeker van vorige week is:
SNELHEIDSMETER.
De prijswinnaars zijn W. de
Koeijer, Handelstraat 23, Axel
(VVV-bon van 50,-); de VVV-
bonnen van 25,- gaan naar E.
K. Haak, O. Bolwerk 81, Terneu-
zen, J. Weeda, Mauritsstraat 30,
Kapelle en C. van Deventer-van
Damme, Papendijke 44, Wemel-
dinge. De prijzen zullen binnen
kort worden toegezonden.
r'ij
Y y
KB AT £T er I
I E r R L K
li K" R W L ©NA
C I E. T A
A E PT E V A T t
IT S K 0NANI
R ff REPUS L
E— ISS1NISNART
Oplossing
vrijdag:
doorkneed
amperover
mepeereli
egeleente
sarakneep
pommadezo
araatenep
nandoesla
tabulator
aleinkeer
lokkoe1re
opeenloos
narraamst
DE NOG JONGE autonome
Aland Post breidt 9 oktober
twee lopende reeksen uit: de per
manente serie en de serie met ker
ken die het eilandengebied rijk is.
De permanente serie wordt aange
vuld met twee zegels waarop fos
sielen van beesten die 400-230 mil
joen jaar geleden hebben geleefd:
0,40 Fmark, Trilobit Asaphus (op
lage 800.000 stuks) en 9,00 Fmark,
Gastropod Euomphalus (600.000
stuks).
In de kerkenreeks verschijnt 9 ok
tober de negende zegel. Deze keer
siert de in 1893 gebouwde houten
kerk van Brandö een 2,00 Fmark-
zegel. Oplage: 500.000 stuks.
3,00 fr„ kustlandschap met gebou
wen uit St. Raphael, Monaco en
Genua. NB. Ook Monaco (3,00 fr.)
en Italië (750 lire) kwamen 14 mei
met een identieke zegel: een zegel
drieling dus;
FRANKRIJK staat er al jaren om
bekend dat het de verzamelaars
lekker bezig houdt. Er gaat bijna
geen week voorbij of de Franse fila
telist moet een gang naar het post
kantoor maken. Zo ook de afgelo
pen maanden:
17 april, vier voorafgestempelde
zegels in de reeks 'bladeren': 1,87
fi\, es (Fraxinus excelsior), 2,18 fr„
beuk (Fagus silvatica), 4,66 fr., wal
noot (Juglans regia) en 7,11 fr., olm
(Ulmus carpinifolia);
27 april, Europazegel 'beroemde
vrouwen', 3,00 fr.-portretzegel, de
schrijfster Madame de Sévigné
(Marie de Rabutin-Chantal, 1626-
1696);
4 mei, 3,80 fr., 50 jaar Nationaal
Instituut voor Landbouwkundig
Onderzoek (o.a. hand met bloem in
pincet);
11 mei 4,50 fr., geboortehuis van
Jeanne d'Arc in Domremy la Pu-
celle/Vogezen;
14 mei, 20 jaar Verdrag van Ra-
moge (om de vervuiling van de
Middellandse Zee tegen te gaan).
i ACCORD RAMOGE -1996
a'pos 300
24 mei, de jaarlijkse zegel ter gele
genheid van het nationaal congres
van de Franse Bond van Postze
gelverenigingen. Het congres werd
dit jaar in Clermont-Ferrand ge
houden; daarom dus beelden van
deze stad op de 3,00 fr.-zegel;
op 25 mei, 1 juni en 8 juni werd de
al tientallen jaren lopende toeristi
sche reeks met drie zegels uitge
breid: 3,00 fr., Bitch/Moezelgebied;
3,00 fr., de Sanguinares-eilandjes
bij Ajaccio/Corsica en 4,50 fr., orna
ment uit de kathedraal van Cham-
béry;
Eveneens 1 juni vier 3,00 fr.-zegels
die aandacht vragen voor het wk-
voetbal dat in 1998 in Frankrijk zal
worden gehouden. Op de zegels
spelmomenten;
De ook al langlopende kunst
reeks werd 8 juni uitgebreid met
een grootformaatzegel van 6,70
franc. Afgebeeld wordt een kunst
schat uit Neuvy-en-Sullias: paard
met tuig, een galloromaanse
bronssculptuur;
De twaalfde sterfdag van de poli
ticus Jacques Marette (1922-1984)
werd 15 juni herdacht met een 4,40
fr.-portretzegel en op dezelfde dag
verscheen een 3,00 fr.-zegel met
daarop een discuswerper (1896) ter
gelegenheid van '100 jaar moderne
Olympische Spelen';
spoorweglijntje Ajaccio-Vizza-
vona op Corsica werd 29 juni pos
taal gevierd met de uitgifte van
een 3,00 fr.-zegel waarop een trein
tje dat door de bergen rijdt.
Twee zegels Raad van Europa in
waarden van 3,00 fr. en 3,80 fr. met
op beide een gestileerde tekening
en het Paleis van de Mensenrech
ten in Straatsburg en twee UNES-
CO-zegels in de serie Nationale
parken: 3,00 fr., de beroemde
Ayessrots in het Ulurupark/Au-
stralië en 3,80 fr., gletscher in het
Los Glaciarespark/Argentinië.
IN 'T KORT - Finland: 2 februari,
groetzegels, 10 x 1 m. in boekjes,
hoofdletters; 2 februari, 50 jaar
UNICEF, 2,80 m., kindertekening;
26 februari, 100 jaar georganiseer
de vrouwensport in Finland, 2,80
m., gestileerde gymnaste; 8 maart,
Europa 'beroemde vrouwen', 3,20
m., 90 jaar vrouwenkiesrecht in
Finland; 18 maart, Rode Kruis,
2,80 m. 0,60 m„ kuikens, 3.20 m.
0,70 m., kippen en 3,40 m. 0,70 m„
haan; 1 april, 100 jaar Finse film, 10
x 2,80 m. in boekje; 25 april, 100
jaar radio (1995), 4,30 m., radiogol
ven; 3 juni, 100 jaar moderne Olym
pische Spelen, 4 x 3,40 m„ in boekje
(kano, zeilen, roeien en zwemmen);
3 juni, permanente 1 klasse zegel
(zelfklevend) in de serie 'planten',
witte waterlelie (Nymphaea Can
dida).
Het 100-jarig bestaan van het
IJsland: 7 februari, vogels, 20,00
kr.. aalscholver (Phalacrocorax
carbo) en 40,00 kr., IJslandse bril-
duiker (Bucephala islandica); 7 fe
bruari, schilderijen, 100,00 kr.. Zee
lui op boot van Gunnlauger Sche-
ving (1904-1972) en 200,00 kr., Bij de
bron van Kristin Jónsdóttir (1888-
1959): 18 april, Europa 'beroemde
vrouwen', 35,00 kr., Halldóra Bjar-
nadóttir (1873-1981), grondlegster
vrouwenorganisaties en 55,00 kr.,
Olafia Jóhannsdóttir (1863-1924),
stichter vrouwenvereniging 'Witte
Band'.
Hero Wit
