De meren van Plitvice
zijn weer toegankelijk
Torenvalk is meester over luchtstromingen
ABC
Natuurpark
heeft geleden
onder oorlog
van de
natuur
T
vrije tijd
zaterdag 27 juli 1996 l^r v
Er is nog een heleboel te doen. „Enkele
maanden zijn we nu al bezig om het
park schoon te maken. Vooral de
voetpaden hebben geleden. Hele stukken
moeten opnieuw worden aangelegd. Er
moeten nieuwe boten komen. De
informatiecentra moeten nog worden
opgeknapt en wat heel belangrijk is, het
radio-communicatiesysteem dat ook is
vernield, moet totaal worden vernieuwd.
Behalve het park vormen de twee grote
campings enkele kilometers verderop onze
grootste zorg. Die functioneren absoluut
niet meer. Er is enorme schade aangericht.
Ondanks al deze problemen hebben we
alweer veel gasten uit eigen land en het
buitenland mogen begroeten."
Ela Pejcic is weer vol goede moed aan
de slag gegaan als woordvoerster en
gastvrouw van het Nationaal Park Plitvi-
ce in Kroatië, dat weer voor het publiek is
geopend. Bijna vijf jaar lang was dit na
tuurgebied voor toeristen gesloten, nadat
de Serviërs begin jaren negentig de Kroa
tische bevolking uit de Krajina verjoeg.
Een jaar later brak in bijna heel Kroatië
de oorlog uit. De Serviërs hadden toen al
hun hoofdkwartier gevestigd in twee ho
tels, Bellevue en Jezero, die midden in het
Nationaal Park staan. De enige bezoekers
van Plitvice in die bezettingstijd waren
Servische militairen en een handjevol mi
litairen van de toenmalige internationale
troepenmacht Unprofor, hoewel de Servi
sche propaganda deed voorkomen alsof
het Nationaal Park vor iedereen vrij toe
gankelijk was.
Vorig jaar augustus zette het versterkte
Kroatische leger een verrassende aanval
in de Krajina in en bevrijdde door deze
operatie, Oluja (Storm) geheten, het hele
gebied in enkele dagen. Nu waren de rol
len omgekeerd, de Serviërs sloegen in pa
niek op de vlucht. Een paar maanden later
al werd het Nationaal Park Plitvice, dat
tegen de grens van West-Bosnië aanligt,
weer officieel geopend. Maar daarmee
was dan ook alles gezegd. De Servische
militairen die evenals de burgerbevolking
in allerijl het gebied moest verlaten, had
den nog kans gezien om uit wraak grote
vernielingen aan te richten. Het interieur
van het Jezero-hotel werd compleet ver
woest.
Maar vanaf september kan men weer in
dit hotel terecht, tevens het startpunt
voor tal van recreatiemogelijkheden. Bij
voorbeeld de 11e Internationale Plitvice
Marathon, die op 29 september wordt ge
houden.
Het tweehonderd meter verderop gelegen
hotel Bellevue was er minder slecht aan
toe na de Servische aftocht. Wel was al het
meubilair meegenomen. „Wij konden dit
hotel weer snel openen, omdat wij van an
dere hotels in het land in een mum van tijd
tafels en stoelen kregen", aldus Pejcic. In
door de talrijke waterplanten (ook be
schermd), struiken en een diversiteit aan
bomen met een wel heel bijzondere kleur
groen. Fraaie vlinders en felblauwe libel
len geven een bijzonder accent aan dit na
tuurgebied van een ongelooflijke schoon
heid. In Plitvice komen ook nog bruine
beren, wolven en wilde katten voor, maai
de bezoekers hoeven niet bang te zijn dat
ze met deze beesten geconfronteerd zullen
worden. Zij leven diep teruggetrokken in
de dichte bossen.
De bezoekers zijn aangewezen op de voor
hen beschikbare paden, die hier en daar
nog zijn afgesloten in verband met het ge
vaar van mijnen. Als men zich aan de re
gels houdt, loopt men geen enkel gevaar.
Overigens doet men er verstandig aan om
in dat deel van Kroatië waar de oorlog
heeft gewoed en in het aangrenzende Bos
nië, niet de prachtig bloeiende velden in te
gaan, want het opruimen van de miljoe
nen mijnen is in volle gang Dit gevaarlij
ke karwei is nog lang niet afgerond.
Gastvrij
Na enkele uren omzwervingen door Plit
vice is het goed uitrusten in het restaurant
van het zeventig kamers tellende hotel
Bellevue, waar de gastvrijheid van een
bijzondere klasse is. Op de parkeerplaats
is het een komen en gaan van auto's uit het
buitenland, waaronder zelfs een wagen
uit Venezuela. Na enkele dagen duikt er
een Nederlandse auto op
„We hebben alweer een heleboel gasten
ontmoet die hier voor de oorlog ook vaak
kwamen", zegt Pejcic, die ervan over
tuigd is dat er volgend jaar aanzienlijk
meer toeristen zullen komen. „Maar in de
herfst en in de winter is het hier ook fan
tastisch mooi. In de herfst hebben de bo
men in Plitvice prachtige tinten, zoals
rood en bruin. In de winter zijn de water
vallen voor een deel bevroren Over die
lange pegels ijs blijft toch altijd nog wat
water stromen en dat is heel bijzonder om
te zien."
Bert Pol
Enkele van de vele watervallen die het natuurgebied Plitvice rijk is.
de oorlog werkte, weer op te sporen. Dat
was niet makkelijk, want sommigen wa
ren naar het buitenland gevlucht. Een
aantal medewerkers meldde zich zelf
spontaan aan, zodat de ploeg toch nog in
een korte tijd bij elkaar was." De eerste
bezoekers waren, hoe kan het ook anders,
Kroaten, die hun nationaal natuursym
bool zo'n lange tjd hadden moeten mis
sen.
Toeristenstroom
In de afgelopen maanden kwamen bussen
vol met Kroatische schoolkinderen naar
Plitvice. Pas in het prille voorjaar kwa
men aarzelend de eerste buitenlandse
toeristenDie aarzeling behoort nu tot het
verleden, want de toeristenstroom begint
langzaam maar zeker op gang te komen.
De buitenlanders (de toeristenindustrie is
voor de wederopbouw van Kroatië onont
beerlijk, zegt Pejcic), hebben overigens
niet alleen belangstelling gekregen voor
Plitvice; ook de ruim honderd kilometer
westwaarts gelegen kusten van Dalmatië
en Istrië zijn weer in trek.
Het zijn vooral Italianen, Oostenrijkers
en Duitsers die hun vakantie in het zonni
ge Kroatië doorbrengen. Zelfs Amerika
nen zijn gesignaleerd. Ze komen nog niet
in groten getale, maar volgend jaar zal dit
beeld totaal anders zijn, verzekert Pejcic.
Het aantal Nederlanders dat Kroatië aan
doet is nog bescheiden. Misschien denken
ze dat het hier nog niet pluis is, merkt Pe
jcic op. „Maar de oorlog is definitief voor
bij en er is hier niets meer aan de hand.
De Jong Intra Vakanties uit Ridderkerk
en Phoenix Vakanties uit Schiedam, die
bestemmingen hebben naar Istrië, orga
niseren vanuit dit Westkroatische vakan-
tiegebied excursies naar Plitvice. In 1949
kreeg het de 'titel' van Nationaal Park,
waardoor het een beschermd gebied is ge
worden, met een totale oppervlakte van
200 vierkante kilometer. Er liggen twee
uitgestrekte azuurblauwe meren op enke
le honderden meters hoogte met een to
taaloppervlakte van 200 hectare, die het
Nationaal Park als het ware in twee helf
ten opsplitsen. Daarnaast zijn er nog en
kele kleine meertjes, gevuld met helder
water. De bodem en de vissen kunnen dan
ook makkelijk met het blote oog worden
waargenomen. Plitvice is genoemd naar
de beek Plitvica. Uit het grootste meer
stroomt de rivier de Korana. die zich door
een deel van Kroatië slingert.
Watervallen
Plitvice kent ook een behoorlijk aantal
grote en kleine watervallen, die zeer dicht
genaderd kunnen worden. Vooral Plitvice
II, dat men met een bootje kan bereiken,
wemelt ervan In dit Nationaal Park pre
senteert de flora zich op uitbundige wijze
totaal werken nu 350 mensen in het Na
tionaal Park, waar de afgelopen maanden
keihard is gewerkt om de eerste zomer-
toeristen weer op een redelijke wijze te
kunnen ontvangen. Dank zij financiële
steun van de Kroatische regering en de
Unesco kon het personeel voortvarend
aan de slag gaan.
„Toen dit gebied bevrijd was, is direct ge
probeerd om het personeel dat hier voor
Natuurliefhebbers vinden in het Kroatische merengebied van Plitvice onder meer
schitterende vlinders en libellen, beschermde waterplanten, wilde katten en beren.
land wordt meestal een oud ekster- of I
kraaienest gekraakt
In de stad voldoen allerlei vensters en I
nissen van oude gebouwen, kerken tot I
aan regeringsgebouwen toe. Dat komt I
goed uit want regeren is vooruit zien en I
beleidsmatig te werk gaan. Hoewel van
beleid is niet echt sprake, want de toren- I
valk is opportunistisch ingesteld. In de I
stad komt een torenvalk al snel tot de I
ontdekking dat zijn prooibeleid moet I
worden bijgesteld. Het vangstquotum I
van veldmuizen ligt er wel erg laag. Bid-
den boven de Coolsingel werkt niet erg I
effectief.
Huismussen
De stadse menukaart ziet er dan ook heel I
anders uit. Huismussen, die in de stad in I
ruime mate voorradig zijn, vormen zo'n I
60 procent van het menuDe vangsttech-
niek moet dan wel worden aangepast, I
want klapwiekend boven een mus han-
gen werkt niet echt. Vanaf een observa- I
tiepunt wordt via een stootduik de ver- I
rassingsaanval ingezet. Deze techniek is I
dezelfde als die van de slechtvalk en I
boomvalk. Alleen heeft hij er door zijn I
lage topsnelheid aanmerkelijk minder I
succes mee.
Chiel Jacobusse
Van de 287 soorten roofvogels op aar
de. zijn de valken een belangrijke
groep. Zij behoren tot de snelste en be
hendigste vliegers. Van de slechtvalk is
bekend dat hij in een stootduik een snel
heid kan bereiken van zo'n 300 km per
uur. Van de tien Europese valken broe
den slechts twee soorten in Nederland:
de boomvalk en de torenvalk.
De boomvalk is net als de slechtvalk ook
zo'n supersnel vliegwonder. De toren
valk doet het wat kalmer aan, en dat
heeft alles met zijn manier van jagen te
maken. Toch is de torenvalk zeker een
geavanceerde vlieger te noemen. Makke
lijk te herkennen aan zijn spitse vleugels
en betrekkelijk lange staart, onder
breekt hij plotseling het vliegen, draait
zich in de wind en blijft stil staan in de
lucht.
Prachtig is te zien hoe hij meester is over
luchtstromingen. Op meesterlijke wijze
weet hij zowel bij kalm weer als tiij wind
vlagen en opgaande luchtstromingen
zijn positie te bewaren. Daarbij wordt hij
geholpen door zijn lange staart, die hij
beurtelings uitspreidt en samenvouwt,
of zelfs zijwaarts draait. Hij lijkt wel een
verkeersvliegtuig, dat voor het vertrek
alle flappen staat te regelen. De voor
waarde roeibeweging van de vleugels
correspondeert met de windkracht. Op
die manier lukt het hem om lange tijd op
ontsnapt aan zijn aandacht. Dat komt
omdat een torenvalk tien maal zoveel
lichtgevoelige zenuwcellen per vierkan
te centimeter op zijn netvlies heeft als de
mens.
Meestal is het een muis die geprojecteerd
op het netvlies voorbijschuift. Pijlsnel
wordt met samengevouwen vleugels een
duikvlucht ingezet om de prooi te slaan.
Vaak is de prooi al uit beeld verdwenen
als hij nog maar enkele meters is ge
daald. Na een afgebroken duikvlucht
wint hij weer hoogte, om het opnieuw te
proberen. Bidden noemen we dit gedrag.
In het Engels hoovering en in het Deens
Muser muizen). Ook allerlei volksna
men wijzen op dit gedrag: zwemmer,
windwannerof wikel.
Bij andere roofvogels wordt het bidden
ook wel gezien. De visarend en de bui
zerd vertonen een soortgelijk gedrag.
Blind geluk
Niet altijd is de prooi zichtbaar, mollen
worden alleen opgemerkt als ze gangen
graven en daarbij grond omhoog duwen.
Op blind geluk slaan ze de mol dwars
door de aarde heen.
Als een valk zijn prooi niet direct heeft
gedood, doet hij dat alsnog door de we-
velkolom in de nek kapot te bijten. Voor
deze klus heeft de torenvalk een speciale
uitrusting. Een deel van de hoornlaag
van de bovensnavel versmalt tot een
scherpe punt, die past in de holte van de
ondersnavel. Deze karakteristieke tand
zorgt voor een sterke greep op de nek-
wervels van de prooi.
De torenvalk is ook veel in de stad te vin
den. Zo gek is dat trouwens niet. want
oorspronkelijk is de torenvalk een bewo
ner van rotskusten en kliffen. Nesten
bouwen kunnen ze niet. Op het platte
De torenvalk voelt zich ook thuis op het platteland. foto Chiel Jacobusse
een bepaald punt stil te blijven in de
lucht.
Van een hoogte tussen de 15 en 40 meter
speurt hij nauwkeurig de grond af op
zoek naar een prooi. Niets wat beweegt
