Zusterliefde leidt tot rampspoed Met stempel van moraalrakkers Stone kan Diabolique niet redden Jan de Hartog op Nederlands Filmfestival Celluloid Closet Glasgow 1968, scherp als een nachtmerrie kunst cultuur VRIJDAG 14 JUNI 1996 21 Faces Het veramerikaniseren van Franse films blijft iets waar wij onze neus een beetje voor ophalen. Overigens komt men er de laatste jaren wel steeds open lijker voor uit. De producenten die zich ontfermden over de vermaarde thriller 'Les Diaboliques' (1955) van Henri-Geor ges Clouzot gaven de remake een vrijwel identieke Franse titel en trokken zelfs Isabelle Adjani aan voor een van de hoofdrollen. Goed bedoeld misschien, maar het effect is een beetje potsierlijk. Diabolique bevestigt weer eens ons voor oordeel dat Amerikanen van echte cul tuur geen kaas hebben gegeten. Aan de krachtige plot viel niettemin wei nig te verprutsen. Adjani en haar tegen speelster Sharon Stone beramen een moordplan om zich te bevrijden van hun gezamenlijke geliefde en kwelgeest. De dominante echtgenoot respectievelijk minnaar blijkt na een dubbele verdrin king echter nog tot heel wat in staat. Schuldgevoelens en vrees voor ontdek king maken het nieuwe leven van de beide vrouwen ondraaglijk, ook al krijgt de onderlinge verstandhouding een on verwacht intiem karakter. Het moest ongetwijfeld een bloedstollen de thriller met een broeierige psychologi sche lading worden, maar het resultaat balanceert menigmaal op het randje van een farce. De staat van dienst van voor malig commercial-regisseur Jeremiah Chechik blinkt toch al niet uit door hoog standjes ('National Lampoon's Christ mas Vacation', Benny and Joon'). Aan Diabolique heeft hij zich beslist vertild. Hoewel het verhaal zich afspeelt in de ja ren negentig, suggereren allerlei ouder wetse stijlcitaten menigmaal het tegen deel. De inleidende beelden bereiden ons voor op een horrorspektakel op een kost school, een entourage die verder nauwe lijks functioneel is. En wanneer Chechik de wezenloos omhoogblikkende Adjani een lerares wil laten voorstellen, vraagt hij toch al te veel van onze goedgelovig heid. Wat nog het best uit de verf komt zijn de lekker vet aangezette moordscènes. Be slist vermakelijk voor wie bereid is het met een knipoog te bekijken. Ook Kathy Bates als de geforceerd optimistische vrouwelijke detective, die zich onge vraagd met de zaak bemoeit, zorgt voor verfrissende momenten. De grote attrac tie van deze film - het duo Stone-Adjani - gaat onder leiding van Chechik echter hopeloos de mist in. Beiden vallen terug op ongeïnspireerde maniertjes. Adjani mag in haar eerste scène direct al zwaar gekweld en licht hysterisch kijken. De opzichtig opge maakte Stone zoekt het in sarcasme en gespeelde onverschilligheid. Met psy chologie heeft het allemaal weinig te ma ken. De nuchter ingestelde kijker zal zich dan ook menigmaal afvragen waarom die twee niet op een eenvoudiger manier de benen konden nemen. Leo Bankersen Diabolique, te zien in Cinemactueel Bergen op Zoom. Sharon Stone (links) en Isabelle Adjani in Diabolique. In 1933 werden in een slaperig Frans pro vinciestadje een bourgeoise mevrouw en haar dochter vermoord door twee bij hen inwonende dienstmeisjes, die zusters van elkaar waren. Waarom en hoe kwam dat zo, zijn enkele van de vragen die direct bovenkomen bij het lezen van dit intrige rende gegeven. Het inspireerde onder an deren Jean Genet tot een toneelstuk. Wendy Keilerman schreef er ook een, dat ze zelf weer bewerkte tot filmscript. Thea terregisseur Nancv Meckler maakt met dat scenario van Sister My Sister haar filmdebuut. De moord wordt in het begin van de film aangekondigd door korte beelden van een bloedige trap. Toch komt die moord aan het einde als een verrassing, een implosie van geweld die daardoor veel indruk maakt en niet licht vergeten zal worden. Voordat men zich kan vergapen aan bloedvergieten, hebben Kellerman en Meckler al him aandacht gericht op de verhoudingen tussen de vier vrouwen. Die verhoudingen zijn niet goed, omdat ze naar binnen zijn gericht. De film heeft een claustrofobische, beklemmende sfeer, na tuurlijk omdat de film is gebaseerd op een toneelstuk, maar vooral omdat de struc tuur van het scenario het zo wil. Opmerke lijk daarbij is dat de vier actrices, die de vier vrouwen neerzetten, zich bedienen van vier verschillende nuances in acteer stijlen die goed passen bij hun personage Joely Richardson speelt ingehouden Christine, de oudste zus, die zeer efficiënt het huishouden bestiert en haar jongere zus Lea uit het normenweeshuis heeft ge haald om ook als dienstmeisje bij me vrouw Danzard te werken. Johdi May. die in 1988 in 'A World Apart' als jong meisje tot beste actrice op het filmfestival van Cannes werd verkozen, maakt als Lea een wat onzekerder en zenuwachtiger indruk Dat komt overeen met haar iets extraver- ter personage, die op zondagmiddag nog wel hun moeder wil bezoeken om daar hun zuurverdiende geld in te leveren. Chris tine is iets ouder en wijzer en wijst op het harteloze van hun moeder, die hen zo maar in het weeshuis heeft gestopt om zelf makkelijker te kunnen leven. Zij weet Lea te overreden ook op zondagmiddag op hun dienstbodekamertje in bed te blijven. Daar ontdekken ze dat ze niet alleen als zussen van elkaar houden, maar ook sek sueel in elkaar zijn geïnteresseerd. Hun werkgeefster mevrouw Danzard weet van niets, omdat de twee groepen in huis dan al lang niet meer met elkaar communice ren. Geen woord wordt er gewisseld, het bedie nen verloopt zwijgend, waardoor een merkwaardig spanningsveld ontstaat. Ju lie Walters zorgt af en toe voor de broodno dige komische noot door zichtbaar te ge nieten van haar rol van die mevrouw Dan zard, als ze schijnbaar overacteert met haar eigenaardige hebbelijkheden, die de machtspositie van mevrouw Danzard moeten onderstrepen. In tegenstelling tot deze overheersende rol is het spelen van Sophie Thursfield als Isabelle. de dochter des huizes, die zich bescheiden op de ach tergrond opstelt. Mevrouw Danzard probeert van alles om haar dochter te laten trouwen, maar be handelt haar tegelijkertijd nog als een kind. Isabelle. die zonder ruggegraat is, laat haar dat welgevallen. Het is anderhalf uur lang een rustige, kalme film over vier vrouwen die in een huis samenwonen, die stilistisch een hechte eenheid vormt door niet de nadruk te willen leggen op slimme filmische trucjes om de film spannend te houden. Daardoor wordt elke kleine ge beurtenis in het huishouden van groot be lang en is alles een voorbereiding op de 'geweldsimplosie' aan het eind. Dat wij die niet verwachten ligt aan ons. omdat we gewend zijn aan een filmische opbouw naar een explosie. Nancy Meckler, die al heel wat jaren op het toneel regisseert, heeft op deze manier laten zien dat ze het zelfde gegeven ook goed vorm kan geven in een ander medium. Piet van de Merwe Sister my sister, vandaag 'vrijdag), zaterdag en dinsdag in Cinema Middelburg De in het Amerikaanse Houston woonachtige schrijver Jan de Hartog krijgt tijdens de zestiende editie van het Nederlandse Filmfestival (eind september - begin oktober) een eresaluut met een retrospectief van op zijn oeuvre gebaseerde films. Zijn bekendste boeken, die in Nederland film- of tv- bewerkingen hebben gekregen, zijn 'Ergens In Nederland'. 'Schipper Naast God' en 'Hollands Glorie'. Zeven andere films werden door Amerikaanse. Britse, Duitse en Franse regisseurs vervaardigd op basis van de romans 'Stella', 'Gods Geuzen', 'Het Hemelbed' en 'De Kleine Ark'. De 82- jarige Jan de Hartog zal de festiviteiten in Utrecht komen bijwonen. Eveneens een retrospectief zal worden gewijd aan de films van productiemaatschappij Nieuwe Gronden, die in 1980 werd opgericht en onder leiding van Re- né Scholten veel filmmakers bij eenbracht. die tevoren actief wa ren geweest bij Het Amsterdams Stadsjournaal. Tot de prominent ste cineasten van de Nieuwe Gron- den-stal behoren Annette Apon, Digna Sinke, Danniel Danniel en Mijke de Jong. Nieuwe speelfilms uit deze studio, die in Utrecht in wereldpremière worden gebracht, zijn 'De Nieuwe Moeder' (van Paula van der Oest) en 'De Kersen pluk' (van Arno Kranenberg). Verder komt van Theo van Gogh de nieuwe film 'Freddies Verjaar dag' en van Ian Kerkhof de disco film 'Naar De Klote' tijdens het Ne derlands Filmfestival in wereld première. Van George Sluizer wor den zelfs twee nieuwe speelfilms gepresenteerd: 'Crime Time' en 'Dying To Go Home'. Filmuziek krijgt op het komende festival extra aandacht met een se minar en een speciaal Gouden Kalf. Mede in dit verband werd de opdracht tot het ontwerpen van de festivalposter voor 1996 gegeven aan filmcomponist Vincent van Warmerdam. Spreiding Tijdens festival in Utrecht zullen de Gouden Kalveren en andere filmonderscheidingen niet langer allemaal tegelijk op de slotavond worden uitgereikt, maar verspreid over de hele week. Slechts een handvol Kalveren in de belangrijk ste categorieën (beste speelfilm, beste acteur en actrice) worden op 4 oktober tijdens het traditionele galafeest aan de winnaars over handigd. De 'Winkel van Sinkel'. een voor malig bankgebouw aan de Oude gracht. zal dit jaar voor het eerst dienst doen als 'festpaleis'. De ver bouwing van het historische pand zal op 26 september, als het filmfes tival begint, nog niet voldoende zijn gevorderd om er ook al film voorstellingen te laten plaatsvin den. Wel zullen de ruimtes op straatniveau gereed zijn en onder dak kunnen bieden aan talkshows, ontvangsten, de centrale kassa en gastenbalie. In het nu al in bedrijf genomen 'grand café' zullen tij dens het festival elke avond Gou den Kalveren en andere prijzen worden uitgereikt in de catego rieën, waaraan men in het verleden slechts vluchtige aandacht placht te besteden, omdat de totaal af te werken prijzenlijst de laatste jaren veel te lang geworden was. Met tel kens een feestelijk diner voor geno mineerden en genodigden, met daaromheen talkshows die in het teken komen te staan van de 'Kal veren van de avond', hoopt de fes tivalorganisatie op een evenwich tiger wijze eer te kunnen geven aan alle winnaars. De Amerikaanse ci neast Alan J. Pekula geeft tijdens het festival (zondag 30 september) de Cinema Militans Lezing. Hij is regisseur en producent van onder andere 'Klute', 'All the President's Men' en Sophie's Choice'. (GPD) Drie titels is natuurlijk te weinig om van een nieuwe trend te spreken, maar opvallend is die brutale Schotse filminjectie wel. Eerst zorgden Danny Boyle en zijn kornuiten met 'Shallow Grave' al voor een sensatie in de Britse bioscopen; hun spraakmakende 'Trainspotting' is nu opnieuw een succes. Even uitdagend gingen de gebroeders Gillies en Billy MacKinnon te werk. Small Faces is een terugblik op de stad van hun jeugd, Glasgow anno 1968, maar het woord nostalgisch is hier niet van toepassing. Fel en impulsief, met een vleug bizarre humor en de verontrustende scherpte van een nachtmerrie, zo beleeft de dertienjarige Lex (Iain Robertson) zijn eerste hardhandige kennismaking met het echte leven. Het werk van de gebroeders MacKinnon bleef niet onop gemerkt. In 1995 op het festival van Edinburgh werd de film onder scheiden als beste Britse produk- tie. Dit jaar in Rotterdam werd Small Faces winnaar van de Tiger Award. Het in nauwe samenwerking ge schreven scenario werd geregis seerd door Gillies MacKinnon Hij trakteert de kijker op een explosief tijdsbeeld waarin de toon wordt gezet door met scheermessen» ge wapende jeugdbendes. Het is goed Jain Robertson in Small Faces. dat het jaartal 1968 duidelijk wordt getoond, anders zou de han deling voor de minder met Glas gow bekende kijker nog moeilijk te plaatsen zfjn. Minstens zo onver wacht is het feit dat een van die bendeleiders niet allen een voor keur voor smetteloos blauwe pak ken heeft, maar ook een geculti veerde smaak bezit. Zijn kamer is volgestouwd met gestolen litera tuur en kunstboeken. Een van zijn brutale schelmenstreken is de in braak in een museum, waar hij zijn eigen beeltenis aan een groepspor tret laat toevoegen. Uit de hand ge lopen kwajongensstreken en regel rechte moord liggen in Small Fa- ces griezelig dicht bij elkaar. De eigenlijke hoofdrolspelers zijn drie kinderen uit een vaderloos ge zin. De onberekenbare Bobby pro beert de harde jongen uit te han gen. De jongere Alan koestert ar tistieke ambities en de kleine Lex vindt tekenen net zo spannend als zijn nieuwe luchtdrukpistool. Ter wijl de moeder mooie rol van Clare Higgins) haar kinderen liefde voor de grote schilders probeert bij te brengen, ontketent een ongericht schot van Lex een regelrecht nood lotsdrama. Die tegenstelling tussen kunst en geweld is een van de opmerkelijke kanten van dit verhaal. Aanvanke lijk bekijk je het met verbazing maar Gillies MacKinnon weet naïeve valkuilen doeltreffend te omzeilen Uiteindelijk blijkt het een originele manier om te spelen met idealisme en realisme, met dromen en harde werkelijkheid. Het aloude verhaal van de verloren onschuld, opgefrist en opnieuw ge vangen in beelden die harde effec ten naast even directe emoties zet ten. Jolig vertier op de schaats baan wreed afgekapt door de onbe doelde moord op Bobby. Een bloe drode streep op het ijs als een gru welijk teken, het einde van een le ven, het einde van een jeugd. Zo uitbundig als MacKinnon zich soms laat gaan. zo raak en direct kan' hij de woede en het verdriet ook in een enkel moment vangen. Leo Bankersen Small Faces, vandaag 'vrijdag) tlm zondag te zien in Cinema Middelburg In het begin van de film wordt uitgelegd dat de Hollywood stu dio's zichzelf in de jaren dertig vrij willig beperkingen oplegden met de Production Code. Ongewenste elementen in de samenleving mochten niet zomaar gepresen teerd worden aan een nietsver moedend publiek. Elke film kreeg een stempel van goedkeuring van deze censuur, zodat andere mo- raalrakkersbonden in Amerika weinig kans maakten om kritiek te hebben op de geproduceerde films. Regisseurs Rob Epstein en Jeffrey Friedman laten deze heren en da mes censors terecht zien als vrij be lachelijk en volledig achterhaald. Als ze met hun vertelling in 1980 zijn aanbeland, krijgen we beelden te zien van 'Cruising' en demon strerende homogroeperingen die deze film willen verbieden. In dit geval worden de makers van 'Crui sing' als slecht, en de homogroepe ringen als helden voorgesteld. Het maakt Epstein en Friedman niet uit of de films zelf goed of slecht zijn, als ze maar op de goede of slechte manier iets van het homo leven in beeld brengen. Frappant De film volgt chronologisch de filmgeschiedenis, een fragment wordt getoond en iemand mag wat vertellen. De meeste verhalen deu gen in filmhistorisch opzicht niet, veel wordt niet gezegd en soms is iets onwaar. Het meest frappante, maar ook meest typerende frag ment voor de hele film is een vrouw die vertelt hoe ze gefascineerd werd door Mariene Dietrich, die in Morocco' in herensmoking een liedje zingt in een nachtclub en een andere dame vol op de mond kust. Inderdaad, een opmerkelijke en sensuele scène. Niet verteld wordt dat wij kunnen zien hoe in dezelfde scène Gary Cooper glorieus in beeld gebracht wordt door regis seur Josef von Sternberg. Nooit zag Cooper er mooier uit dan in 'Morocco'. Von Sternberg was een groot kunstenaar, die door zijn seksuele geaardheid meer interes se zou moeten hebben in Cooper dan in Dietrich. Toch is er de Hol lywood mythe, dat von Stemberg en Dietrich een jaren durende ver houding zouden hebben gehad en toen die afgelopen was, beëindigde dat meteen hun professionele sa menwerking. Dat terwijl ook Die trich al bij hun eerste ontmoeting vanwege haar seksuele geaardheid niet in von Stemberg geïnteres seerd kon zijn als lustobject. Hoe zit dat, waarom wil de hele wereld geloven dat die twee ooit iets had den, het zijn vragen die niet alleen onbeantwoord blijven, ze worden ook niet gesteld door Epstein en Friedman. Stewart Stern, de scenarioschrij ver van 'Rebel Without A Cause', komt vertellen hoe hij een perso nage, in de film gespeeld door Sal Mineo, op papier gezet heeft. Hij zegt dat hij alle mogelijkheden tot interpretatie heeft opengelaten, maar niets expliciet heeft opge schreven. Het is aan het publiek om zelf in te vullen wat men in dat personage ziet. Daar is de rest van deze film dan ook mee gevuld, met mensen die vertellen hoe ze zelf dingen invulden bij het zien van onschuldige scènes, of zoals in dit geval voor interpretatie open gela ten scènes. Ijdeltuit Tegenover de bescheiden Stem staat de pedante ijdeltuit Gore Vi- dal, die ooit drie dagen heeft rond gezworven op de set van 'Ben-Hur'. Deze beweert glashard dat wij niks meer hoeven in te vullen bij het kij ken naar Ben-Hur, meneer Vidal heeft hoogstpersoonlijk een homo seksueel element tussen Ben-Hur en zijn vriend Messala in de film ge stopt. Het is heel grappig om in een fragment te kijken naar Charlton Heston en Stephen Boyd, terwijl Vidal op de geluidsband uitlegt hoe volgens hem de vork in steel zit. Maar als men de volledige Ben- Hur op het juiste formaat ziet, dat wil zeggen de volledige drieeneen- half uur op zeventig millimeter film, dan is het moeilijk vol te hou den dat er tussen die twee ook maar sprake kan zijn van enige ho moseksuele relatie, spanning of iets anders van die aard. Mariene Dietrich in Morocco. Er zijn veel fragmenten te zien. maar er zijn ook veel titels en scè nes die in mijn gedachten komen bij het kijken naar al die anekdo tes. die niet worden vermeld door Epstein en Friedman. Dat is niet erg. de film is als medium beperkt in de hoeveelheid die het kan ver werken. Er blijven genoeg leuke en interessante fragmenten over om iedereen aan het denken te zetten over het medium film en hoe ho moseksualiteit daarin gebruikt en weergegeven wordt. Bijvoorbeeld Susan Sarandon die in 'The Hun ger' en 'Thelma And Louise' enige spannende scènes heeft met Ca therine Deneuve en Geena Davis. Zij vertelt hoe ze zelf suggesties moest doen aan de regisseurs Tony en Ridley Scott om enig drama tisch gewicht te geven aan die scè nes. Dat is nog het meest opvallen de aspect van deze film. een aspect trouwens waar Epstein en Fried man zich niet om bekommeren. Voor je ogen zie je de kwaliteit van de films achteruit hollen. In de ja ren dertig maakten grote kunste naars als Von Sternberg en Ma- moulian films, tegenwoordig zijn dat de Scott-broertjes die door hun actrice terecht moeten worden ge wezen, omdat ze niet meer kunnen dan wat mooie plaatjes schieten. Piet van de Merwe The Celluloid Closet, te zien in Lanta- rerUVenster Rotterdam. De film The Celluloid. Closet beweert een documentaire te zijn waarin een historisch overzicht gegeven wordt van de manier waarop homoseksualiteit op het witte doek werd weergegeven. Dat is het niet, het is een zeer Amerikaanse film, gemaakt met dezelfde bekrompen puriteinse mentaliteit die men zegt aan te vallen. Het is ook een document waarin homoseksuelen vertellen hoe ze naar films keken en hun eigen seksuele geaardheid daardoor bevestigd of gefrustreerd zagen. Daarnaast komen ook mensen uit de filmwereld hun ervaringen vertellen over hoe zij in hun tijd homoseksualiteit moesten omzeilen of juist naar voren moesten halen. Regisseurs Rob Epstein (rechts) en Jeffrey Friedman met Tomlin.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1996 | | pagina 21