Kijk eens op een andere manier naar de Markt Feldmann toont kunst van Middelburgers Vleeshal treedt naar buiten kunst cultuur VRIJDAG 14 JUNI 1996 Met de manifestatie De ontvoerde stad probeert De Vleeshal in Middelburg een drempel te slechten. Die enorm hoge, denkbeeldige drempel die zovelen ervan weerhoudt de tentoonstellingen te bezoeken die kunstenaars uit binnen- en buitenland maandelijks inrichten in de kunstzaal in het Middelburgse stadhuis. Deze maand zijn de zaken omgekeerd. De Vleeshal wacht niet op de Middelburgers maar zoekt ze zelf op. Vorig weekend gebeurde dat via de televisiekabel. Het Amsterdamse kunstenaarsstation P.A.R.K. 4DTV zond 48 uur lang non-stop videofilms uit van Nederlandse kunstenaars. Dit weekeinde is in De Vleeshal een expositie te zien van de Duitse kunstenaar Hans-Peter Feldmann, samengesteld uit kunstobjecten die Middelburgers op zijn verzoek hebben aangedragen. Iedereen die dacht iets moois te hebben gemaakt, mocht meedoen. Tegelijkertijd zal de Franse kunstenares Martine Neddam inwoners en bezoekers van Middelburg confronteren met hoogst merkwaardige posters en ansichtkaarten. Volgende week pakken de architecten Johan de Koning, Ton Venhoeven en beeldend kunstenaar Ronald van Tienhoven een onderwerp bij de kop waarover iedere Middelburger wel een mening heeft: de Markt. Sinds het plein voor de Vleeshal een jaar geleden autovrij is gemaakt, wordt het met andere ogen bekeken. Is er nu iets mis mee of niet? „Nee hoor", zegt Johan de Koning. „Het is een prachtig leeg plein." Ze vullen elkaar mooi aan. De Amster damse kunstenaar Ronald van Tien hoven houdt zich veel bezig met opdrach ten voor kunst in de openbare ruimte. Zo is hem gevraagd een kunstwerk te maken voor het Haarlemmerplein in Amsterdam dat binnenkort een volledige gedaante verwisseling zal ondergaan. Daarnaast is hij adviseur van de Mondriaanstichting. Directeur Lex ter Braak van De Vleeshal vroeg Van Tienhoven iets met de Markt te doen, omdat hij opgroeide in Domburg en dus schoolging in Middelburg. „Ik heb hier heel wat voetstappen liggen", beves tigt Van Tienhoven. „Ik oordeel niet op af stand. Ik heb een binding met deze plek." Omdat hij de kar niet alleen wilde trek ken, heeft Van Tienhoven de hulp ingeroe Kunstenaars en architecten zoeken met de manifestatie De ontvoerde stad naar een nieuwe invulling voorde Markt van Middelburg. fotografie Lex de Meester pen van de Amsterdamse architect Ton Venhoeven, iemand met wie hij eerder sa menwerkte. De Middelburgse architect Johan de Koning completeert het stel. Als jurylid van de Charlotte Köhlerprijs ken de Van Tienhoven diens werk. Bovendien is De Koning goed ingevoerd in de archi tectuur van de wederopbouw. „Dat zijn dus drie mensen met drie verschillende re ferentiekaders", zegt Van Tienhoven. „De architect van de afstand die fris tegen de situatie aankijkt, een architect die gepokt en gemazeld is als het gaat om de politieke en sociale historie van de Middelburgse binnenstad en een beeldend kunstenaar met oog voor de openbare ruimte. In die drie hoofden moet voldoende materiaal zitten voor een interessant project." De Koning. Venhoeven en Van Tienhoven willen in de eerste plaats de status van de Markt onderzoeken. Middelburg is niet de enige stad in Nederland waarvan het cen trale plein voor verkeer is afgesloten. Niet zelden heeft zo'n ingreep tot gevolg dat voorzieningen die een centrum levend maken - zoals winkels en openbare gebou wen - uitwijken naar de rand van de stad. Alleen de horeca blijft achter. Zijn er op lossingen denkbaar om een dergelijke ten dens tegen te gaan'? „Daarover willen we nadenken", aldus Van Tienhoven. „Het is nog maar de vraag of we met uitgewerkte ontwerpen komen. Waarschijnlijk stippen we alleen wat mogelijkheden aan. Nieuwe scenario's die misschien de kiem bevatten van een andere koers die men zou kunnen varen." Het heeft ze verbaasd hoeveel moeite mensen kennelijk hebben met een plein waarop geen auto's mogen staan. Van Tienhoven: „Mensen zouden eens moeten nadenken waarom ze willen dat een plein een parkeerplaats is. Waarom krijgen we bij een plein vol auto's het gevoel dat we naar onze kinderen staan te kijken? Het is wonderlijk dat zoiets als een alledaagse si tuatie wordt ervaren." De Koning: „In de tijd van de wederop bouw waren er nauwelijks auto's. Kijk maar naar de oude foto's. In de discussies over de wederopbouw kwam het feit dat zo'n plein leeg is dan ook nooit aan de or de." Van Tienhoven: „Er is tegenwoordig angst voor momenten van stilte We zijn zo gewend geraakt aan geluid, beeld, ge beurtenissen. aan een volle dag en een vol le nacht en aan veel afwisseling. Is dat er ineens niet meer dan schrikt iedereen zich te pletter. Zo heeft het autovrij maken van de Markt een schok veroorzaakt, ondanks het feit dat men ver van tevoren daarop was voorbereid." Blunders Wanneer een plein leegkomt, gaat een ge meentebestuur nadenken over een nieuwe functie. Daarbij wordt nogal eens geblunderd, meent Van Tienhoven ..Bij het opnieuw indelen gaat men vaak over tot het catalogiseren van de ruimte. Func ties worden gescheiden. Wandelen is wan delen. rijden is rijden en winkelen is win kelen. Bestemmingsplannen zijn er vaak op gericht om uit elkaar te halen wat tot voor kort gemengd was. En die vermen ging, de gelijktijdigheid van verschillende dingen, is juist een kwaliteit van de stad. Die is wezenlijk. Als je daar niet gevoelig voor bent. maak je fouten." Een plein in het centrum van een stad moet dan ook plaats bieden aan zo veel mogelijk verschillende functies Van Tien hoven trekt de vergelijking met een be drijf dat zalen verhuurt ..Dat wil onder dak bieden aan mensen met verschillende voorkeuren. Het is de normaalste zaak van de wereld om daar zorgvuldig mee om te gaan en de diversiteit te handhaven. Daar kan een gemeente een voorbeeld aan nemen. Het gaat immers om de exploita tie van de Markt, Daarvoor moet je be wust omgaan met de ruimte." Een te nadrukkelijke vormgeving kan als een knellend corset werken. ..Dat moet je op voorhand niet doen", aldus Van Tien hoven. „Dat is dus weer een pleidooi voor de leegte, want die kan juist uitnodigen tot vullen." Geen goed woord heeft hij over voor de drie grote horecakramen die op de Markt staan. „Ze zijn niet alleen le lijk. maar ook te groot voor hun functie. Ze staan met hun rug naar de Markt toe en ontkennen die. Ze degraderen de Markt tot restruimte Welke oplossingen wij ook aandragen, die kramen moeten in ieder geval het veld ruimen. Misschien is het een idee om ze op de Veerse Dam neer te zetten." Grafsteen Hoewel onorthodoxe voorstellen niet zijn uitgesloten, zullen De Koning. Van Tien hoven en Venhoeven in hun project in ie der geval ook rekening houden met de ge schiedenis en de traditie. Wie het plein be treedt, betreedt ook de plek waar zijn grootouders vroeger eieren kochten. „Het is als het plaveisel in een oude kerk", zegt Van Tienhoven „Dat is een vloer maar vaak ook een grafsteen. Een kwaliteit van oude binnensteden is dat het verleden er altijd deel van blijft uitmaken Bij de in richting moet rekening worden gehouden met alle componenten waaruit een plein is samengesteld. Alle zaken die nuttig zijn moeten op een goede manier worden ge combineerd met zaken die ritueel zijn. zo als de geschiedenis ..Die gelijktijdigheid van tijd kun je kop pelen aan de gelijktijdigheid van gebruik waarover we het eerder hadden Het staat al in de tien boeken over bouwkunst van Leon Battista Alberti. Een plein is een plek waar jongeren hun spel spelen terwijl ouderen vanuit de arcaden toekijken En de vijftiende eeuw in Italië is echt niet zo veel anders als de twintigste eeuw hier Over de theoretische uitgangspunten pra ten ze voluit maar over hun daadwerkelij ke voorstellen willen De Koning en Van Tienhoven nog niet veel kwijt. Ze zullen proberen mensen op een andere manier naar de Markt te laten kijken. Vaak zal het gaan om details als lantarenpalen of be strating. Hun analyses worden volgende week gepresenteerd in een speciaal ka tern van het huis-aan-huis-blad 'De Faam'. Van Tienhoven: „Het had ook in een cata logus gekund die dan door een handjevol mensen zou zijn gekocht, maar dat leek ons niet in overeenstemming met de in tentie van De ontvoerde stad. Alle proje- cen gaan juist uit van een absolute open baarheid. Dan moet je niet met een eli taire publicatie komen. Vandaar het idee voor een katern in 'De Faam' Op Walche ren krijgt iedereen dat in de bus en het komt ook in De Vleeshal te liggen. Voor ons is het een uitdaging om te kijken of we met onze bevindingen een groot publiek kunnen prikkelen. Daar zijn wij natuurlijk niet altijd mee bezig Onze plannen groeien meestal binnen de couveuse van het culturele debat." Hij benadrukt nog eens dat het project met in een definitieve oplossing voor de Markt zal voorzien. „Dat kan alleen als de gemeente ons daarvoor inhuurt. Dan moeten we met pragmatische antwoor den komen. Dit is niet meer dan een voor spel. En een voorspel is per definitie een hofdans waarin het er niet zozeer om gaat duidelijk te zijn. alswel om alle aanwezi gen in voldoende mate te prikkelen." Ernst Jan Rozendaal Zaterdag 22 en zondag 23 juni is De Vleeshal ge opend van 9 tot 24 uur. Daar is de publicatie van De Koning. Van Tienhoven en Venhoeven in De Faam gratis verkijgbaar. Ook is een doorlopen de diavoorstelling over de Markt te zien. Zon dag om 15 uur houdt Van Tienhoven een lezing onder de titel De zwarte sombrero De Duitse kunstenaar Hans-Peter Feldmann heeft met altijd de gele genheid gehad om zijn ideeën uit te voe ren. Ooit stelde hij voor de foto's die hij voor zijn kunstprojecten uit kranten knipt, zonder commentaar weer in en kele dagbladen af te drukken. Er was geen krant te vinden die daaraan mee wilde werken, waarschijnlijk uit angst dat de lezers niet zouden merken dat het om kunst ging. Een andere keer vroeg het kunsttijdschrift Avalanche hem om een interview. Feldmann stemde toe op voorwaarde dat hij de vragen niet in woorden zou beantwoorden maar met af beeldingen. Het interview werd ge maakt, maar nooit gepubliceerd. Te ver warrend voor de lezers, kennelijk. Lange tijd zag het ernaar uit dat nóg een van zijn ambitieuze ideeen alleen in zijn hoofd zou blijven bestaan. Feldmann wilde een tentoonstelling organiseren waarvoor alle inwoners van een stad zou den worden uitgenodigd om werk in te leveren. Iedereen die meende dat hij ooit een kunstwerk had gemaakt, of hij nu professioneel kunstenaar was of niet, mocht dat bij Feldmann inleveren. Geen enkel werk zou worden geweigerd. Op die* manier, zo redeneerde Feldmann. zou een beeld kunnen worden gegeven van wat in verschillende lagen van de be volking onder een kunstwerk wordt ver staan. Geen museum of galerie waagde zich eraan. Tot De Vleeshal in Middelburg Feld mann vroeg om eens te komen expose ren. De kunstenaar haalde zijn favoriete idee nog maar eens van stal en merkte tot zijn verrassing dat het meteen in goede aarde viel. Het paste namelijk uit stekend in de doelstelling van De ont voerde stad. een manifestatie waarbij Middelburg centraal staat in het werk van kunstenaars en architecten. Zaterdag en zondag is het zover. Dan is in De Vleeshal te zien welk werk Feld mann in Middelburg heeft verzameld. Verzamelaar De expositie is niet los te zien van zijn eerdere projecten. Feldmann is altijd een verzamelaar geweest van beelden en af beeldingen. Hij begon in de jaren zestig als schilder. Op doeken van groot for maat schilderde hij in een onpersoonlij ke stijl labyrinten, potloodslijpers en stempels. Hij exposeerde ze zonder veel succes. Kon hij weer eens bij een galerie terecht dan moest hij telkens een busje huren om zijn doeken te kunnen vervoe ren. Het ongemak en de kosten die daar mee gepaard gingen bezorgden hem een ingeving die zijn hele kunstcarrière zou bepalen. Het idee is bijna lachwekkend van eenvoud. 'Waarom zou ik mijn schil derijen niet fotograferen en dan gewoon de foto's laten zien?", bedacht hij. 'Die drukken het idee van mijn kunst net zo goed uit als het schilderij zelf.' Zo kwam hij op het concept van de reproductie. In 1968 begon Feldmann met het uitge ven van zijn schriften, kleine boekjes met Hans-Peter Feldmann: Ik geloof dat wij kunstenaars ons ver verw ijderd hebben van datgene wat de doodgewone burger van de professionele kunst verwacht, foto Lex de Meester maximaal twaalf foto's of uitgeknipte af beeldingen. De belangrijkste vraag die ze opriepen was: 'Wanneer is iets echt en wanneer is iets een reproductie?' of: 'Wanneer is iets kunst en wanneer is iets namaak?' Uit het stellen van die vragen blijkt Feldmanns verwantschap met kunstenaars als Marcel Broodthaers en Gilbert George. Een verschil met ie mand als Andy Warhol is dat Feldmann niet een willekeurig voorwerp tot kunst werk uitroept, maar dat hij juist van elk zogenaamd origineel beeld een cliché maakt. Feldmann vulde schriften met afbeeldin gen. hij verstuurde zijn afbeeldingen als ansichtkaarten, legde een beeldarchief aan. kleurde krantenfoto's in. schilderde pseudo-klassieke beelden in felle kleu ren en verzamelde en exposeerde speel goed. Archeologie Dat laatste project, een verzameling van consumptiegoederen, is wel omschreven als een archeologie van het alledaagse. Daar ligt een link met Feldmanns jong ste project. De bewoners van een stad om hun kunstwerken vragen, is dat ook niet de archeologie van het hier en nu? In een brief aan de inwoners van Middel burg heeft Feldmann zijn bedoelingen uiteengezet. „Alle personen die iets artis tieks maken kunnen hun werk tentoon stellen. De kunstwerken worden niet ge selecteerd op kwaliteit of op welke an dere wijze gecensureerd. De tentoonstel ling is absoluut vrij en open. Misschien zult u nu zeggen dat dit idee niet zal func tioneren of dat er alleen maar een oncon troleerbare chaos zal ontstaan - ik deel deze mening niet." ..Ik geloof dat wij kunstenaars, uit welke motieven dan ook. ons ver verwijderd hebben van datgene wat de doodgewone burger en ook kunstgeïnteresseerde van de professionele kunst verwacht en wat hij daarvan begrijpen kan. En dat dit ver keerd is. is mijn vaste overtuiging. Wan neer ik kunst zou willen maken die elitair is in een ivoren toren, verheven van het normale niveau, kan ik dat gerust doen. Maar wanneer ik mijn werken wil tonen In de openbaarheid, moet ik natuurlijk ook moeite doen om begrip en bereidwil ligheid tot dialoog te creeren Let wel: ik wil niet dat het niveau van de kunst zich tot brede smaak ontwikkelt. Ik wil nu juist dat die brede smaak zich een beetje meer openstelt voor de kunst die wij aan bieden." Feldmann is een kunstenaar die daad werkelijk de dialoog met zijn publiek wil aangaan, op voet van gelijkheid. Zater dag en zoncjag is hij dan ook in De Vlees hal aanwezig. Hij verheugt zich op de ge sprekken met bezoekers. Nu al is hij er van overtuigd dat hij daar zelf het meest van zal opsteken. Expositie: Hans-Peter Feldmann. So much confusion, in De Vleeshal m Middelburg, zater dag 15 en zondag 16 juni van 9 tot 17 uur.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1996 | | pagina 17