Op zoek naar duizend nullen
Vander braak schept geen illusies
LJ
Midzomer-nacht aan zee
zeeland WOENSDAG 12 JUNI 1996 13
Treinverkeer twee dagen beperkt
VLISSINGEN - In het weekeinde van 16 en 17 juni rijden tus
sen Bergen op Zoom en Kruiningen-Yerseke bussen in plaats
van treinen. Passagiers moeten rekening houden met ongeveer
dertig minuten vertraging. De aanpassing is nodig vanwege
werkzaamheden aan de spoorwissels. Reizigers die vertrekken
vanuit Rilland-Bath of Krabbendijke wordt geadviseerd om de
tijden van het spoorboekje aan te houden. De bus vertrekt op
die tijden of iets later. Verder rijden de treinen vrijwel volgens
het spoorboekje en doen alle stations aan Op de stations
wordt regelmatig informatie over de vertrektijden omgeroe
pen.
Geen verrassing voor Sara
VOGELWAARDE - Een bewoner van de Kerkdreef in Vogel
waarde dacht dinsdag zijn jarige vrouw te verrassen Om haar
vijftigste veijaardag wat extra cachet te geven had de man in
de nachtelijke uren twee levensgrote Sara-poppen in de tuin
geplaatst. Bij het krieken van de dag werd zijn vrouw echter
toch niet aangenaam verrast: de poppen bleken te zijn gesto
len.
Man zwaargewond bij ongeval
ZANDSTRAAT - Bij een eenzijdig verkeersongeval maandag
avond op de weg tussen Zandstraat en Philippine heeft een 29-
jarige Belgische automobilist dusdanig zware verwondingen
opgelopen dat hij met spoed moest worden overgebracht naar
streekziekenhuis De Honte in Terneuzen. De uit Gent afkom
stige man raakte door nog onbekende oorzaak van de weg af en
botste met zijn auto tegen een boom langs de weg. De bestuur
der werd door de klap uit zijn auto geslingerd. De auto werd
volledig vernield.
Risico's rond grens op een rij
DEN BOSCH - De drie zuidelijke Nederlandse provincies heb
ben samen met de Belgische grensprovincies West- en Oost-
Vlaanderen, Antwerpen en Limburg de mogelijke grensover
schrijdende risico's in kaart gebracht. Tegelijkertijd is onder
zocht op welke wijze eventuele rampen samen kunnen worden
aangepakt. De bevindingen zijn opgenomen in een rapport,
dat ook dient als vraagbaak voor alle instanties die op de een of
andere wijze betrokken zijn bij de rampenbestrijding. Het on
derzoek - uitgevoerd op initiatief van de Brabantse commissa
ris der koningin mr F. Houben - is een uitwerking van eerder
gesloten overeenkomsten over hulp bij calamiteiten tussen de
grensprovincies. De onderzoekers zijn tot de conclusie geko
men dat de risico's aan weerszijden van de grens vergelijkbaar
zijn. In het rapport passeren alle mogelijke calamiteiten de re
vue: van aardbevingen en overstromingen tot industriële ram
pen en ongevallen bij kerncentrales.
Axel mag zorgcentrum bouwen
AXELMIDDELBURG - De gemeente Axel heeft van Gedepu
teerde Staten toestemming gekregen om met de bouw van het
nieuwe zorgcentrum aan de Rooseveltlaan in Axel en de aan
leunwoningen en appartementen aan de Rooseveltlaan/Wil-
lem de Zwijgerlaan te beginnen.
GS hebben geen planologische bezwaren tegen de bouw van 61
aanleunwoningen. 11 appartementen en 23 garages door de
Regionale Zeeuws-Vlaamse woningbouwvereniging in Axel en
projectontwikkelaar Traco Projekten in Brasschaat (B). Ook
tegen het bouwplan van het zorgcentrum door de stichting Re
gionale Zorgverlening in Koudekerke hebben GS geen be
zwaar. GS verklaren de bezwaarschriften tegen beide plannen
ongegrond.
Bewoners verjagen insluiper
VLISSINGEN - Bewoners van een woning aan de Menno van
Coehoorngracht in Vhssingen werden maandagnacht wakker
van gestommel in hun huis Toen zij poolshoogte gingen ne
men, rende een onbekende man de woning uit. Die had het huis
gedeeltelijk doorzocht en daarbij een gering bedrag weggeno
men Hij kon het huis binnenkomen doordat de deur niet op
het nachtslot zat.
van onze verslaggever
Willem van Dam
DORDRECHT - Ruim 25.000 donors
in Zeeland en zuidelijk Zuid-Holland
geven elk jaar ongeveer 25.000 liter
bloed aan de Rode Kruis Bloedbank
Zuid-West-Nederland. Dat is een flin
ke plas, maar het is niet genoeg: de
vraag naar bloed stijgt. Daarom zijn
meer bloedgevers nodig. De bloed
bank in Dordrecht is een campagne
begonnen, die een aanzienlijk aantal
nieuwe donors moet opleveren. De
bloedbank heeft de vele duizenden
bloedgevers in Zeeland en de zuide
lijke rand van Zuid-IIolland een brief
gestuurd, waarin zij hen oproept om
onder vrienden, buren en kennissen
nieuwe donors te werven. Medisch
directeur dr. J. Ph. H. B. Sybesma
van de Bloedbank Zuid-West-Neder
land: „Wij kunnen duizend extra nul
len goed gebruiken."
D'r zijn er die zich al dertig, veertig of
vijftig maal hebben laten prikken. De
echte diehards onder de donors halen
de honderd keer met gemak. En som
migen zelfs nog meer. Ze worden daar
voor beloond met een speldje, een leg
penning öf - sinds kort - met een zil
verkleurige bloeddruppel op een stan
daard, die vaak een ereplaatsje krijgt
op theemeubel of schoorsteenmantel.
De donors hechten zeer aan de onder
scheidingen, die doorgaans op feeste
lijke bijeenkomstjes worden uitge
reikt. Sybesma: „Maar waar het ze na
tuurlijk écht om gaat, is dat ze met be
trekkelijk weinig moeite het leven van
een ander kunnen redden."
Half litertje
Bloedbanken zijn instellingen die
menselijk bloed in voorraad houden
om dit te kunnen uitgeven voor bloed
transfusie. De bloedbank Zuid-West-
Nederland te Dordrecht verzorgt de
bloedvoorziening voor ruim tien zie
kenhuizen in Zeeland en Zuid-Hol
land. Het aantal donors dat zich met
enige regelmaat een half litertje bloed
laat aftappen, is de laatste jaren vrij
stabiel gebleven. Maar de behoefte
aan bloed en plasma is flink toegeno
men als gevolg van de medische ont
wikkelingen. Er is steeds meer bloed
nodig voor bijvoorbeeld hart- en vaat-
operaties. transplantaties en de be
handeling van patiënten met hemofi
lie of kanker. Medisch directeur Sybe
sma: „Tegenwoordig worden opera
ties verricht waaraan men vroeger
niet eens zou beginnnen."
Vooral onder hemofiliepatienten (dat
zijn patiënten die bij de geringste ver
wonding kunnen doodbloeden omdat
hun bloed niet stolt) is de vraag naar
bloed enorm gestegen. „Die patiënten
werden vroeger niet zo heel oud. Te
genwoordig kunnen ze langer in leven
foto Dirk-Jan Gjeltema
reld. En dat moet, zegt hij, vooral zo
blijven. Daarom prakkiseren de
bloedbanken er niet over om - zoals in
sommige andere landen wel gebeurt -
een premie op bloed te zetten. On
danks de dreigende schaarste denken
de bloedbanken er niet aan om bloed
gevers bij wijze van lokkertje te gaan
betalen. Sybesma, resoluut „Dat zal
in Nederland nooit gebeuren. Want
als je gaat betalen, loop je het gevaar
dat zich ook donors melden die aller
lei risico's met zich meebrengen,
drugsgebruikers bijvoorbeeld, die
voor een paar tientjes hun bloed wil
len verkopen. Zolang er niet wordt be
taald, hebben zij er geen enkel belang
bij zich als donor op te geven. Maar
zodra er geld in het spel komt. wordt
dat anders. Wij beschikken momen
teel over een veilig donorbestand. En
dat willen we graag zo houden."
Medisch directeur Sybesma van de Bloedbank Zuid-West-Nederland: „...er wordt een groot beroep op die nullen gedaan..."
worden gehouden, maar daar is veel
bloed voor nodig."
Minder gangbaar
Er dreigt met name een tekort aan de
bloedgroepen Nul (0) positief en nega
tief. Dat zijn bloedgroepen die veel
voorkomen. Maar de vraag ernaar
stijgt stevig omdat het type bloed ook
gebruikt kan worden voor patiënten
met wat minder gangbare bloedgroe
pen. „Er wordt een groot beroep op die
nullen gedaan." Om die reden richt de
wervingscampgne van de bloedbank
Dordrecht zich in het bijzonder op do
nors bij wie de bloegroep Nul door de
aderen stroomt. „Wij kunnen", zegt
Sybesma. „duizend extra nullen goed
gebruiken."
En indien de bloedbank er niet in
slaagt duizend nieuwe donors te vin
den? „Een uiterste consequentie zóu
kunnen zijn, dat we op een gegeven
moment tegen een chirurg moeten
zeggen: 'Sorry, ons bloed is op, stel die
voorgenomen operatie maar even uit'.
Gelukkig hebben we dat tot dusver
nog niet hoeven doen."
Zeeland kent diverse afnamecentra
waar donors hun bloed kunnen af
staan. Veel donors maken die gang
een paar keer per jaar. Zodra het
bloed is afgenomen, wordt het ge
koeld. waardoor zowel de cellen als
het plasma in goede conditie blijven.
Vervolgens reist het bloed per ambu
lance naar de bloedbank in Dor
drecht, waar het wordt 'bewerkt' en
onderzocht op geelzucht, geslachts
ziekten en anti-stoffen tegen het aids-
virus. Daarna gaat het naar de zieken
huizen of wordt het gebruikt voor de
vervaardiging van medicamenten.
Om de kans op besmetting zo klein
mogelijk te houden, worden bepaalde
'risicogroepen' als donor geweerd. De
bloedbanken rekenen daartoe onder
meer drugsspuiters. prostituanten en
homoseksuelen.
Volgens Sybesma behoort het Neder
landse bloed tot het veiligste ter we-
kunst
Het verleden herleeft in Veere
door Nico Out
Wie lid is van de kunstuitleen komt regelmatig
werk tegen uit BKR-periode van Gustaaf Vander
braak (1934). Spontaan ogende voorstellingen zijn het,
waarin raak gestileerde mensen een heftig leven lei
den. Vanderbraak verliet de BKR vrijwillig en is al ja-
ongeleden naar Amsterdam vertrokken. Maar nu is hij
even terug. In de Zeeuwse Bibliotheek, met vitaal
werk, dat een scala aan passies, angsten en geneugten
etaleert.
Vanderbraak werkt nog altijd direct. Het lijkt erop dat
wj van tevoren geen idee heeft wat de ontmoeting met
net maagdelijke linnen brengt, maar al werkend beelden
™dt. Die krijgen dan vorm, hoekig of rond, in een stijl
no eigen is en tevens de sporen vertoont van expressio
nisme en kubisme. Ook zijn decoratieve patronen in de
composities opgenomen. Ik moet soms denken aan
Kunst uit Afrika en het Midden-Oosten,
vanderbraak schept geen illusies: hij verbeeldt wat hem
neaelt of wat hij waarneemt. In plaats van afstand te
nemen intensiveert en reduceert de schilder de voorstel-
om een maximum aan beleving te bereiken. Een
,®*1 van het beeldvlak blijft rustig- het is lichtbruin.
I^n, grijs of oker. Daarmee schept Vanderbraak ruim-
oor de figuren die optreden in het theater van het
ven. Ze zwoegen, gevangen in hun eigen obsessies, ont-
oeten elkaar op een terras of in een bar of geven zich
er aan al dan niet gevaarlijke, onmogelijke en uitbun-
anderbraak schildert aanstekelijk, weet meestal geraf-
eerd te boeien. Er blijft veel te raden over. de voorstel
en laten zich niet compleet vatten. Maar de sfeer
Su v.00r zicl1- Erotiek is een of wellicht de belang-
drijfveer: het leven moet genoten worden, tot elke
J*ys. Wie dat mogelijk te veel van het goede vindt, kan
altijd nr~
waak
In de Schotse Huizen te Veere gaat het heel wat rustiger
toe. Hier spreekt een traditionele of gematigd moderne
kunstopvatting zoals die door artistieke inwoners of dito
bezoekers van het stadje is verbeeld in de periode voor
en vlak na de Tweede Wereldoorlog. Het voormalige
rijksmuseum is dankzij de inspanningen van de stich
ting 'Veere 700' nu toch weer een expositie rijk, samenge
steld uit particulier bezit. Hij zou de toon kunnen zetten
voor een nieuwe impuls aan de met sluiting bedreigde
gotische panden. De tentoonstelling van Walter Vaes in
1988 had een begin kunnen zijn van een voortvarende
presentatie van schilders en grafici die op een of andere
manier een band hebben met Veere. Maar het is bij inci
denten gebleven, zoals de fraaie expositie van Karei van
Veen in 1990. Tekenend is dat het museum niet betrok
ken is bij de grote Jan Heyse-tentoonstelling van dit mo
ment. Wanneer de aarzelende houding van diverse be
trokkenen voortduurt en geen volwassen tentoonstel-
lings- en marketingpolitiek wordt gevoerd heeft ook het
onlangs gelanceerde plan van Wim Vaarzon Morel geen
schijn van kans. Een museum runnen is een vak.
Schoonheid
Maar nu kunt u nog een fractie aanschouwen van wat er,
mochten de Schotse Huizen alsnog een museale toe
komst krijgen, te zien zou kunnen zijn. Wie van onge
dwongen schoonheid houdt kan zich laven aan land
schappen. stillevens en portretten van bekende en min
der bekende namen, meer dan twintig in getal.
Een greep uit de ruim veertig werken geeft wellicht een
indruk. Ik beperk me tot enkele hoogtepunten en een
enkel dieptepunt. Dat laatste is voor mij de bijdrage van
Mies Callenfels. Haar gestileerde 'Bretonse vrouw' is stijf
en mist kracht, zoals ook haar 'Bomen in de sneeuw te
Haarlem' erg houterig overkomen. Claire Bonebakker,
van wie ik jaren geleden op de tentoonstelling 'Kunst
boven water' enkele wat slappe werkjes zag. is hier wel
goed vertegenwoordigd. Zij leunt op grote voorbeelden.
maar schildert met bravoure pointillistische landschap
pen of impressionistische stillevens. Heftiger, maar toch
beheerst zijn de schilderijen van Dirk Jan Koets, een cu
rieuze figuur, waarover menig Veerenaar nog vol verha
len zit. Zijn 'Campveerse toren met schip', maar vooral
zijn schilderij van vissers op de Kaai tonen een expres
sieve benadering van een impressionistische visie. Mau
rice Góth is altijd impressionist gebleven; zijn gloedvol
geschilderd 'Paard met kar' vond ik zeer overtuigend.
Een lief en raak portretje van zijn dochter Sarika maakt
ook deel uit van deze ad-hoc collectie. Sarika zelf is met
een mooi en een minder sterk stilleven aanwezig, beiden
in de strakke en toch genuanceerde stijl die haar werk
kenmerkte.
Verstilling
Werkweek Gezelschap van de Zee
van onze verslaggever
KATS - Het Gezelschap van de
Zee laat zich niet uit de veld
slaan. Hoewel het Fonds voor
de Podiumkunsten en de Raad
voor Cultuur staatssecretaris
drs. A. Nuis onlangs adviseer
den de Zeeuwse toneelgroep
voorlopig niet te subsidiëren,
staan dit jaar meer activiteiten
op stapel dan ooit. Zo wordt in
september in 't Beest in Goes
het literatuurfestival 'Meer dan
woorden' geopend met de pre
mière van het toneelstuk Het
moederskind van Geertrui
Daem. Maar eerst vindt volgen
de week in Kats een werkweek
plaats waaraan tal van Neder
landse acteurs en schrijvers een
steentje bijdragen. De werk
week mondt uit in een cultureel
weekend dat de titel 'Een mid
zomer-nacht aan zee' heeft mee
gekregen.
Het Gezelschap van de Zee legt
zich toe op gelezen voorstellin
gen. Tijdens de werkweek in
Kats worden in een aantal zoge
naamde readings enkele oude en
nieuwe stukken uitgeprobeerd.
De bedoeling is dat schrijvers
voor het eerst kunnen horen hoe
hun stuk klinkt uit de mond van
acteurs en dat het gezelschap
nieuwe spelers en acteurs kan
uitproberen. Mogelijk komen de
stukken die tijdens de werkweek
worden gerepeteerd later op het
repertoire van Het Gezelschap
van de Zee.
De readings vinden plaats van
maandag 17 juni tot en met don
derdag 21 juni, telkens om 20 uur
in de Nederlandse hervormde
Kerk van Kats, en zijn vrij voor
publiek toegankelijk. Maandag
17 juni staat Alleen uit liefde op
het programma, een nieuw stuk
Advertentie
Van de al genoemde Karei van Veen is ondermeer een
uitgekiend 'Stilleven met speelgoed' te zien, waarin hij
precisie paart aan verstilling. Het werk blijft helder en
intrigeert ook door de voorstelling. Dirk van Gelders
'Stilleven' met schelpen' is nog doorwerkter en fraai van
toon en stofuitdrukking. Drie generaties Vaarzon Morel
zijn bescheiden aanwezig. Mij bleef vooral een schetsma
tig werkje van 'père'. de oudste dus. bij: met vooral rode
en gele vegen verf zet hij direct een strandscène met
vrouwen neer.
Van de academische bijdragen noem ik een panora
misch opgezette fijne ets van Walter Vaes en een knappe
tekening van Franz Melchers. die tussen 1891 en 1895 in
Veere woonde en naar verluidt lesgaf aan Karei van
Veen.
Naast kunst is er ook een greep te zien uit documentair
materiaal. Daar zou na grondig onderzoek ook een inte
ressante expositie mee te maken zijn.
Vanderbraak. Zeeuuse Bibliotheek. Middelburg Tot en met 20
juli. 'Veerse schildersSchotse Huizen, Veere. Toten met 29 juli
herenmode
KWALITEITSMODE VOOR
SPECIALE BRADERIEPRIJZEN
EN TEVENS LEUKE
VAOERDAGGESCHENKEN o.a
MERK OVERHEMDEN
VAN ARROW-MElKA ElMlOR PERSTUK 5S.00
2 VOW 100.00
BODYWARMERS
De hoek met de kleding rati Masse
Vonne van der Meer kreeg dinsdag voor Besloten kring de Visscher
Neerlandia-prijs 1996 toegekend. foto Bert Nienhuis
van Rosa Bromet in de regie van
Margreet Sweers. Dinsdag 18 ju
ni wordt De Pantserkrant van
Menno ter Braak gelezen, in de
regie van Ivo van Megen. Schrijf
ster Vonne van der Meer ver
zorgt de woensdag daarop de re
gie van Saul's dood, een onbe
kend toneelstuk van Abel Herz-
berg. Donderdag staat Van der
Meer zelf als toneelschrijfster
centraal. Regisseur Margreet
Sweers verzorgt dan de lezing
van haar nieuwe stuk Besloten
kring. Dinsdag werd bekend dat
Van der Meer hiervoor de Vis
scher Neerlandia-prijs 1996 -
voor het beste Nederlandstalige
toneelstuk - heeft gekregen.
Het moederskind
Op zondag 23 juni geeft Het Ge
zelschap van de Zee in Dorps
huis De Vriendschap in Kats een
try-out van Het moederskind
van de Belgische schrijfster
Geertrui Daem. dat zijn officiële
première beleeft in september
tijdens de Zeeland Nazomer Fes
tivals. Daem speelt zelf ook een
rol. Guusje van Tilborg, Antoi
nette Jelgersma, Fred van der
Hilst en Hubert van Min zijn en
kele van de acteurs die voor de
werkweek naar Kats komen.
De gelezen voorstelling van Het
moederskind is onderdeel van
het culturele weekend 'Een mid
zomer-nacht aan zee' dat zater
dag 22 en zondag 23 juni plaats
vindt. Op het programma staan
verschillende exposities. In
Teunn's atelier is werk te zien
van Teunn en zijn leerlingen
Gonnie van der Kraan. Martha
de Jonge, Esther Govaerts, Co-
by Knip en Jef Nijkamp. In de
Nederlandse hervormde Kerk
hangen schilderijen van Peter
Hoogers. De schilders Han ter
Keurs. Leontien Hooij en Philip
Veurink exposeren in de schuur
van de familie Schippers. In
dorpshuis De Vriendschap zijn
etsen te zien van Anne Contant,
van wie in heel Kats ook de
kunstvlaggen uithangen, In het
Nieuw Zeelandhuis hangen
schilderijen van Piet van 't Ha-
geland en in de Dorpsstraat
bouwt beeldhouwer Harmen
Brethouwer een menhir.
Zaterdagmiddag is er straatto
neel. kindertoneel en muziek.
Zaterdagavond is in Teunn's
atelier een muziekavond georga
niseerd met werk van Bach,
Scarlatti. Vaughan Williams,
Moussorgsky, Rachmaninoff en
Jerry 'Anatevka' Bock. uitge
voerd door Jan Nagelhout. Ad
Matthee en Gijs Nijkamp. Daar
na de one-man-show Hats off to
Broadway van James Hutchin
son. Ten slotte: Dansen bij Co-
by, met een optreden van de
Twentse band van beeldend
kunstenaars De IQ-loze Mietjes.
Zondag (10 uur) staat nog een
speciale kerkdienst over gast
vrijheid op het programma.
foto Ruben Oreel
Smooth Operator van Vanderbraak.
