Evenementen kosten nachtrust «w Natuurmaand
PZC zeeland donderdag 30 mei 1996 16
In Slot Haamstede woont
een gelukkig gidsenpaar
Stadsmens, kom toch hier,
zegt de kooiker bij z'n pijp
Vroeg uit de veren of Iaat naar bed voor een excursie ZCClcind
Gortdroge weetjes
over Zeeuwse natuur
smakelijk opgedist
Alle ter gelegenheid van 'Zeeland Natuurmaand' te
ontwikkelen activiteiten, evenementen en arrange
menten staan in detail omschreven in een speciale in
formatiekrant. Bij de VVV's is verder alles bekend
over tijden, locaties, prijzen en aanmeldadressen.
van onze verslaggeefster
Mieke van der Jagt
Tweeduizend hectare beheert hij: water,
eilanden, schorren, slikken, kreken en een
juweel van een eendenkooi. Ron Brouwer, be
heerder van de gebieden op en rond Sint Phi-
lipsland voor de Stichting het Zeeuwse Land
schap. realiseert zich wel dat veel mensen ja
loers op hem zijn. „Ik woon hier prachtig, bij
die eendenkooi, ik hoor de nachtegaal, zie elke
dag de orchideeën bloeien, volg trekvogels en
broedvogels - maar ik zit er niet hele dagen bij
te zwijmelen. Dat kan niet, want er is werk
aan de winkel. Als ik 's ochtends naar de kooi
loop, zie ik toch vooral wat er nog allemaal
gebeuren moet. Er hangt een scherm los, er
moet nieuw gravel op de parkeerplaats, bo
men gaan gevaarlijk overhellen, je weet nooit
precies waar je moet beginnen."
„Dat maakt mijn baan natuurlijk ook geweldig
interessant en afwisselend en het is echt niet zo
dat ik het mooie er niet meer van zie of dat ik
niet weet waarvoor ik het doe. Juist voor die
mensen die midden in Rotterdam wonen, er
gens driehoog achter, van die lui die bijna
flauwvallen als ze zoiets moois als deze eenden
kooi zien. moet je zorgen dat dit soort natuur
gebieden in stand blijft. Natuurlijk ook voor de
vogels, voor de bijzondere planten, voor de in-
sekten en de vissen, maar het meest nog voor
de mensen. Want wat hebben die nog aan na
tuur in dit land Ze betalen zich scheel aan een
dagje Efteling, een dagje naar het strand kost
kapitalen.
En als ze dan hier komen, roept er gratis een
koekoek, geuren de bloesems helemaal voor
niets en dan blijkt dat je voor het paradijs,
want dat is de natuur toch goedbeschouwd,
geen geld hoeft mee te nemen."
Kooiker
In de eendenkooi, die vooral in mei en juni door
groepen wordt bezocht, beoefent Ron Brouwer
het oude ambacht van kooiker. Samen met zijn
kooikershondje Michaeltje, een teefje van
twaalf, vangt hij wilde en tamme eenden. Niet
meer, zoals vroeger, om ze bij de poelier te
brengen, maar om ze van een ring te voorzien.
Intussen houdt hij de bossen op peil, de gebie
den in de gaten, beleidsmakers op de hoogte en
de eendenkooi in de belangstelling. „Wij doen
tijdens de Natuurmaand niks speciaals, we zijn
er gewoon. Wie een afspraak maakt, kan op be
zoek komen en zal zeker niet teleurgesteld wor
den."
Ron Brouwer bij de vangpijp van de eendenkooi in Sint Philipsland. foto Pieter Honhoff
van onze verslaggever
Jacques Cats
G overt en Marijke Geleynse
wonen boven op hun werk:
in de dienstwoning van Slot
Haamstede. Van daaruit houdt
Govert toezicht op het Slotbos
en de aansluitende Zepeduinen
en verricht hij uiteenlopende
bezigheden rond dieren en be
planting. Marijke verzorgt in de
kelder van het complex een -
onlangs vernieuwde - diaserie
en laat bezoekers na afloop de
Ridderzaal zien. „Wij hebben
samen de mooiste baan van Ne
derland", stelt Marijke tevre
den vast.
Als beheerder van natuurmonu
menten behoort Govert Geleyn
se tot de rondleiders in het Slot
bos. vooral befaamd omdat het
hier het grootste en oudste loof
bos van Zeeland betreft. Het
werd ooit aangelegd om in het
onderhoud van het kasteel te
kunnen voorzien. Jaarlijks werd
eenzevende deel van het elzen-
en essen-hakhoutbos gekapt en
openbaar in kaveltjes verkocht
aan boeren en bakkers.
Bijzondere plant
Het. bos van Slot Haamstede
herbergt een bijzondere plant,
die nergens anders in Nederland
wordt aangetroffen. Tijdens -
tot in de jaren zeventig voortdu
rende - restauratiewerkzaamhe
den, werd een oude put van zo'n
400 jaar terug aangetroffen. Een
op een richeltje achtergebleven
zaadje bleek na al die eeuwen zo
veel kiemkracht te bezitten dat
er een fraaie tongvaren uit
groeide, die nu als bijzondere
plantensoort wordt gekoesterd;
een kostbaar bezit. Door het ter
rein van 40 hectare bos en 330
hectare duin zijn drie wandel
routes uitgezet waarvan er eén
aansluit op de wandelroute dooi
de Boswachterij.
Geest
Het is niet alleen de omliggende
natuur die bezoekers trekt. Ze
willen ook graag het slot zien, als
het kan zelfs helemaal. Maai- dat
is niet mogelijk omdat een fami
lievereniging van 125 nazaten
van de vroegere eigenaar notaris
Cornells van der Lek de Klercq
uit Zierikzee het woonrecht
heeft in de andere vertrekken
die aan de Ridderzaal grenzen.
Als Govert en Marijke in de gang
van hun dienstwoning de jas op
hangen. kunnen ze door een
muurspleet zó in de Ridderzaal
kijken. Een bezoeker schatte on
langs dat het slot toch zeker van
vóór de Tweede Wereldoorlog
moet wezen. Marijke kon daar
fijntjes aan toevoegen dat de
kern van het kasteel van de der
tiende eeuw dateert. Zoals het
een beetje slot betaamt herbergt
het pand ook een geest: het is die
van Witte van Haemstede, een
vechtersbaas die nog tegen de
Vlamingen streed bij Zierikzee.
Marijke: „Aan hem hebben we te
danken dat we niet bij België ho
ren."
De geest kan het echtpaar in de
dienstwoning op geen enkele
wijze vrees aan jagen. Maar ze
hebben zo wel een verklaring
achter de hand als er weer eens
onverwachts een schemerlamp
omvalt of een schilderij van de
muur komt. Dan knikken Marij
ke en Govert elkaar begrijpend
toe. Ze weten het: de Witte roert
zich weer eens.
Van de aard van de vragen die
bezoekers weten te bedenken
kijkt het echtpaar niet meer op.
Marijke: „Laatst wilde een me
neer weten waar de uitlaatgasen
van onze centrale verwarming
toch bleven."
Het echtpaar Geleynse in hun
dienstwoning op Slot Haam
stede: „Wij hebben samen de
mooiste baan van Nederland."
foto Pieter Honhoff
ib.i*:-'
Een weiland in de originele ongecultiveerde staat.
foto Ruden Riemens
van onze verslaggeefster
Mieke van der Jagt
Het is veel gemakkelij
ker een portret te ma
ken van een gezin dan van
een heel volk. Uit hoe meer
elementen, iets is opge
bouwd, hoe rijker, kleuriger
en interessanter het wordt,
maar hoe moeilijker het is
om het in een beschrijving
recht te doen. Zo zal het
geen heksentoer zijn om de
natuur in de binnenstad van
Rotterdam in woord en
beeld te componeren tot een
leesbaar werk, maar bij de
natuur in Zeeland ligt dat
anders. Waar moet je in vre
desnaam beginnen?
Winant Halfwerk heeft in het
boek 'Natuur in Zeeland,
tussen zee en zoom' de oplos
sing gevonden. Hij gaat ge
woon van buiten naar bin
nen, van de branding, over
de veekrand, het strand,
duin, de vroongronden, over
nieuwe en oude polders, dij
ken en kreekruggen naar de
oudste stukjes oudland.
Daarbij neemt hij alles mee:
ontstaansgeschiedenis,
planten, bodemdieren, rep
tielen, vogels, paddestoelen,
insekten en vlinders, waarbij
ook cultuur-historische as
pecten niet vergeten zijn. Zo
komen in Natuur in Zeeland
alle inventarisaties die in de
afgelopen jaren gedaan zijn,
gortdroge wetenschappelij
ke lijsten, bijeen in een won
derlijk goed leesbaar boek.
Aquarellen
Natuur in Zeeland heeft het
formaat en de kwaliteit van
een foto-boek, zo'n hebbe
ding dat je vaak cadeau
krijgt maar waarin je na een
paar keer bladeren al bent
uitgelezen en uitgekeken.
Aan Natuur in Zeeland valt
echter veel meer plezier te
beleven. De kleurenfoto's,
kaartjes en prachtige aqua
rellen van Adri Karman en
Erik van Ommen zijn wel in
glanzende platenboek-kwa
liteit gedrukt, maar doorel-
kaar genomen is er meer
tekst dan illustratiemate
riaal. Het boek roept ook
niet, zoals platenboeken
vaak doen, meer vragen op
dan het beantwoordt. Alles
wordt uitgelegd en op zijn ei
gen, soms bescheiden, plekje
in de Zeeuwse natuur ge
plaatst.
Een veel voorkomende er
gernis bij geïllustreerde na
slagwerken, de noodzaak om
bladzijdenlang te moeten te-
rug- of vooruitbladeren om
een illustratie bij de tekst te
zoeken, is hier voorkomen.
De plaatjes staan gewoon in
de buurt van de tekst. Dat is
een verdienste van Jan
Bruijns van uitgeverij De
Koperen Tuin, die de lay-out
maakte.
Natuur in Zeeland dankt zijn
volledigheid overigens aan
de inzet en de kwaliteiten
van een groot aantal men
sen. Ten eerste was een der
gelijk werk nooit mogelijk
geweest zonder de minu
tieuze inventarisaties van
planten en vogels, die in op
dracht van de provincie wer
den gedaan. Ook zonder de
bijdragen van veel deskun
digen uit de provincie, ama
teurs en werknemers van
uiteenlopende instellingen,
had nooit zo'n verzameling
feiten, achtergronden en
soms adembenemende illu
straties kunnen ontstaan.
Romeinen
Halfwerk begint zijn tocht
door Zeeland met de ge
schiedenis van het land
schap vanaf de Romeinen.
Omdat de tekenen van de
spectaculaire historie overal
in het landschap te herken
nen zijn, en niet gebonden
aan een bepaald landschap
stype. behandelt de auteur
ze per type gebeurtenis. Zee
land is per slot van rekening
ontstaan door toedoen van
beurtelings de elementen en
de mens, door aanslibbing,
inpoldering, overstromin
gen, verkavelingen en de
Deltawerken.
Vervolgens begint Halfwerk
gewoon in zee, bij de kwallen
en de schelpen, de vogels en
de kreeftjes. Niets slaat hij
over. Alles wat je eventueel
op het strand of in de zee zou
kunnen tegenkomen, wordt
beschreven zoals het wordt
aangetroffen. Daarna gaat
de tocht door de duinen, van
binnen en van buiten, door
de getijdestromen, de voor
malige zeearmen, zoete- en
brakke-, oude en nieuwe pol
ders en door het oudland,
steeds zonder het kleinste
beestje, grasje of paddestoel-
tje te vergeten. Tot slot staat
Natuur in Zeeland nog even
stil bij de kleine landschap
selementen en bij de natuur
in steden, dorpen en andere
bebouwing, zoals bijvoor
beeld bunkers.
Momentopname
Wie Natuur in Zeeland gele
zen heeft, en dat is zeker
geen straf, zal er in het echt
meer van genieten - want
niets is over het hoofd ge
zien. Het boek geeft ook de
huidige stand van de Zeeuw
se natuur, aan het eind van
een eeuw waarin er veel ver
anderd is en allerlei ontwik
kelingen in gang zijn gezet.
De wetenschap dat het over
een paar jaar weer anders
kan zijn - Halfwerk schetst
per gebied ontwikkelings
perspectieven - maakt het
alleen maar interessanter.
Natuur in Zeeland, tussen zee en
zoom, is uitgegeven bij Uitgeverij
de Koperen Tuin in Goes. Het
ligt vanaf zaterdag in de boek
winkels en kost 49,90 gulden.
Zeeuws licht op een stukje ongerepte natuur.
foto Ruden Riemens
van onze verslaggever
Jacques Cats
De evenementen in het kader van
Zeeland Natuurmaand drukken
de deelnemer met de neus op het bui-
tengebeuren. Er kan al fietsend, wan
delend of varend van worden kennis
genomen. In een aantal gevallen is nog
wat meer zelfwerkzaamheid gewenst
zoals bijvoorbeeld tijdens een foto-ex
cursie door de Schouwse natuur.
Op het biologisch landbouwbedrijf van
de familie Quist aan het Molentje in IJ-
zendijke valt op twee zaterdagen - 1 en
22 juni - het nuttige met het educatieve
te verenigen. Op het akkerbouwbedrijf,
met voor een deel de teelt van kruiden
en nog een beetje veehouderij, wordt
gewerkt zonder bestrijdingsmiddelen
en kunstmest en dat houdt in dat er
nogal wat handwerk is te verrichten.
Dat bestaat hoofdzakelijk uit onkruid
verwijderen uit de velden thijm en dille,
dus zo mogelijk eigen schoffel meebren
gen. De kruiden komen in de voedings
sector en in het geneesmiddelencircuit
terecht. Het bedrijf van de familie Quist
herbergt ook een informatiecentrum
over de biologische landbouw en omdat
de koffiepauze en de lunchtijd daar
wordt doorgebracht is er gelegenheid
om tussen het eten en drinken door nog
wat op te steken. Er is kinderopvang
mogelijk en verder bestaat er gelegen
heid voor een gratis nacht op de mini-
camping. Reserveren is noodzakelijk.
Voor verschillende evenementen in het
kader van de Zeeland Natuurmaand
moet de deelnemer laat naar bed of
vroeg op, zoals bij de nachtvlinderex
cursie (zie verder de beschrijving van
het insektenweekend), de speurtochten
naar boomkikkers, vleermuizen en ui
len en bij de excursies die rond het krie
ken van de dag beginnen en bedoeld
zijn om vroege vogel-geluiden op te
vangen.
Vleermuizen 'thuis brengen' gebeurt
tijdens de nachtelijke excursies met
een soort detector. Met zo'n apparaatje
kunnen geluiden die vleermuizen bij
het vliegen maken worden opgevangen.
Zo kan ook worden bepaald met wat
voor een soort vleermuis je te maken
hebt. Ransuilen, die bij voorkeur neste
len in een oud nest van een ekster of een
kraai, zijn te lokaliseren als het vrouw
tje of de jongen in de nacht het man
netje om voedsel roepen.
Arienne Molenaar maakt een aquarel van een gezicht op Zoutelande.
foto Ruben Oreel
Het landbouwbedrijf van de familie Quist in Ijzendijke biedt mogelijkheden voor een dagje meewerken in de velden met
kruiden. foto Peter Nicolai
lijk geïnteresseerden aan de start. Toch
staat hij er telkens weer versteld van
hoever het brede publiek van de natuur
afstaat. „Een vogel is een vogel, een sijs
is een sijs en een schijtlijster een sehijt-
lijster en dat is het dan. Maar er zit veel
meer achter. De deelnemers zijn dan
ook verrast over wat ze meemaken en
tegenkomen."
Aquarelleren
Joke Plomp is nu burgemeestersvrouw
in Staphorst, maar in de tijd dat haar
man aan het hoofd stond van de Wal-
cherse gemeente Valkenisse raakte ze
verliefd op het Zeeuwse landschap, dat
zich, zeker bij enige deskundige bege
leiding, met enige moeite op sfeervolle
wijze in een aquarelschildering laat
vastleggen. Joke Plomp is betrokken
bij een vanuit het Toeristisch Centrum
Oranjezon georganiseerde workshop
aquarelleren van het Zeeuwse land
schap. Tijdens haar schildercursussen
troont Joke de deelnemers graag mee
naar een hoge duintop zoals bij Zoute
lande om vanaf die plek het Walcherse
land in ogenschouw te nemen en ge
charmeerd te raken van de aanblik. „De
verten zijn niet beangstigend. Het is
wijds, het is natuur en het is toch te
overzien."
Wat Joke Plomp vooral boeit is datje,
schilderend op zo'n hoge duin, met het
geluid van de zee op de achtergrond als
extra sfeermaker, kimt waarnemen hoe
opeens de zon ergens door de wolken
kan breken en op een stukje land of
dorp begint te schijnen. „Dat is fantas
tisch. Zoiets heb je vrijwel nergens in
Nederland zo bij de hand."
Werken met waterverf geeft snel resul
taat. Niet voor niets maakten kunste
naars vroeger eerst een aquarel als
voorschets om zich een voorstelling te
kunnen maken hoe een beeld in het
echt, in dat geval in olieverf, moest wor
den.
Aqarelleren: is dat voor iedereen weg
gelegd?
Mevrouw Plomp: „Veel mensen roepen
al van tevoren dat ze iets niet kunnen.
Er is niks aan om een penseel vast te
houden en een streep op papier te zet
ten. Met een enkele aanwijzing hoef je
niet allerlei beginnersfOjUten te maken.
Het waarnemen is het moeilijkste.
Daarom denk is dat aquarelleren een
kwestie is van doen en leren kijken".
„Je mist veel als je lang op bed blijft lig
gen", weet Dick Fluit, die op zondag 2
juni als gids van Staatsbosbeheer mati-
neuze liefhebbers in het Nieuw-Haam-
steedse gebied van de Verklikkerdui
nen rondleidt. En dan praat hij niet al
leen over de opkomst van de zon, maar
over het ontwaken van de natuur, met
de mogelijkheid reeën of bunzings te
zien. De vogelgeluiden die kunnen wor
den opgevangen hoor je niet in je eigen
particuliere tuintje, want het gaat hier
om gevederde vrienden die zich met na
me in struweelachtige gebieden ophou
den.
Omdat het broedtijd is laten de vogels
zich uitbundig horen. Fluit: „Vooral de
nachtegaal doet echt z'n best." Maar
ook kleine karekieten, braamsluipers,
bosrietzangers en heggemussen men
gen zich in het koor. Gids Fluit wil
graag helpen om de echte veroorzakers
van de geluiden te onderscheiden van
de kunstig imiterende spotvogels.
Omdat de excursiedeelnemers niet
voor hun dagvulling aansluiten, maar
er echt iets voor moeten doen en dus
vroeg moeten opstaan teneinde op het
afgesproken tijdstip van 6.00 uur te
kunnen vertrekken, treft de gids wezen-
