Terug tot een eindje voor Babel Licht Zeeuws is typisch Ballustrada Talent laat zich niet eenvoudig bij elkaar optellen zeeland Komende week films van Polanski te zien in Goes en Middelburg kunst to. Daar wordt ook nooit over politiek gesproken." Dat gebeurt ook niet op inter nationale congressen van Es perantisten. „Je praat over van alles met mensen uit allerlei landen. Ook uit Aziatische lan den. Nee, wij hebben niet de be doeling om andere talen te ver dringen. Esperanto moet echt gezien worden als een hulptaal, een brugtaal Overigens blijkt in de praktijk ook hoe sterk de neiging is je toch in je moeder taal te blijven uitdrukken. Je betrapt je er ook tijdens zo'n congres op, dat je met Neder landers in de eigen taal over gaat. Krokodili, heet dat ver schijnsel in het Esperanto." Eenvoudig Den Toonder beschikt voor les sen die hij samen met mevrouw D. Koning in Zeeuws-Vlaande- ren geeft, sinds enige tijd over de zogenaamde methode Mazi, waarbij gebruik gemaakt wordt van een boek en een reeks videobanden. Lezen en luisteren dus. „Grammaticaal is Esperanto eenvoudig, de woorden komen voor 60 pro cent uit het Germaans en voor 30 procent uit het Romaans en zijn herkenbaar en dus makke lijk te leren. En fonetisch is het eenvoudig. In het Engels heb je een heleboel manieren om bij voorbeeld de 'a' uit te spreken. In het Esperanto heeft een let ter altijd dezelfde klank. Dat blijkt internationaal een voor deel. Iedereen heeft dezelfde uitspraak. Of dat zo blijft? Als het Esperanto echt op heel gro te schaal verbreid wordt, zullen er waarschijnlijk dialecten in ontstaan. Dat is, denk ik, bijna niet te vermijden. Maar het zou geen probleem zijn. Je hebt hier in Zeeland ook mensen die dialect en Nederlands spreken. Zo kun je op den duur van Es peranto afgeleide dialecten krijgen, die worden geproken door mensen die het ook zuiver kunnen spreken." Babel is dus nog altijd niet ach- j terhaald, zo blijkt. Toch gelooft Den Toonder in de kansen van de brugtaal. Of dat geloof geba seerd is op idealisme? Hij zoekt het woord idealist eens op in het Esperanto-woordenboek. Een idealist streeft iets na wat nooit volledig bereikt zal wor den, zo luidt de verklaring. „Een mooie relativering," vindt Den Toonder. van onze verslaggever A. J. Snel TERNEUZEN - Zelf heeft hij aan zijn kennis van het Espe ranto nog eens een prachtige rondleiding door Liibeck over gehouden. De Terneuzenaar J. C. J. den Toonder was in Travemünde, toen hij zijn gidsje met namen van Espe rantisten eens opsloeg. Hij stuitte op de naam van Klaus Böhnke uit Liibeck, belde hem op en kreeg een uitnodiging om diens stad te komen be zichtigen. „Kijk," zegt Den Toonder, „dat zijn van die con tacten die je zonder Esperanto niet hebt. Natuurlijk is de ge meenschappelijke noemer van die taal geen garantie dat het ook tussen mensen klikt. Er zitten natuurlijk ook rare snuiters bij. Maar soms werkt het echt verbroederend. En je hebt Esperantisten over de he le wereld. Mogelijkheden ge noeg dus om mensen te ont moeten en met ze te praten." Zo verschaft de hobby van Den Toonder genoegens van parti culiere aard, maar hij is ervan overtuigd: de voordelen van het Esperanto overstijgen indi viduele belangen. Als de taal maar op grotere schaal ingang vindt dan tot nu toe gebeurd is. Honderdnegen jaar geleden nam de Pools-joodse oogarts Zamenhof het initiatief voor de ontwikkeling van een wereld taal. De eerste in het Neder lands geschreven brochure over Esperanto verscheen in 1896. Den Toonder schat dat over de hele wereld op dit mo ment enkele miljoenen mensen het Esperanto beheersen en dat een eeuw lang ijveren voor de taal in Nederland enkele duizenden kenners heeft opge leverd. „Drie- of vierduizend misschien. Nee, dat is niet veel," stelt hij vast. Hij is er echter niet door ontmoedigd. Den Toonder gelooft dat het mogelijk is dat-één of twee ge neraties verder de taal op zeer brede schaal verbreid is. „Es peranto is een sprankelende taal die makkelijk is te leren. Je kunt je er heel genuanceerd in uitdrukken. Er is prachtige proza en heel mooie poëzie in het Esperanto. Iedereen die er kennis van neemt, geeft je ge lijk als je dat allemaal zegt en tóch zet de taal nog niet echt door, Dat komt, denk ik, door- J. den Toonder:„Mijn ervaring is datje met drie, vier uur studie per week binnen een halfjaar een heel aardige basis kunt hebben." foto Charles Strijd den. Dat is intussen niet meer zo. Esperantisten vind je in alle lagen van samenlevingen. Ze houden zich als regel niet met politiek bezig, zijn geen bepaal de richting'toegedaan. Wij heb ben hier in Terneuzen een groep mensen die conversatie avonden houdt in het Esperan- dat iedereen overspoeld wordt door allerlei zaken en het idee heeft dat het leren van de taal een hele belasting is. Mijn erva ring is dat je met drie, vier uur studie per week binnen een hall jaar een heel aardige basis kunt hebben. Dan kun je al mee." Voordelen Naar het idee van Den Toonder zou een grote stap voorwaarts gezet kunnen worden als Espe ranto in het onderwijs zou wor den geïntroduceerd als faculta tief vak. „Voor mij is het een hobby, maar het onderwijs zou ervan doordrongen kunnen ra ken dat er grote voordelen zijn. Economisch kan het van veel betekenis zijn als er een brug taal is die over de hele wereld gebruikt wordt. Kijk alleen maar naar het Europees Parle ment. Als de leden daarvan over een gemeenschappelijke taal beschikken, scheelt dat enorm in het vertaalwerk en dus in de kosten. Propaedeu- tisch werpt het ook vruchten af. Uit onderzoek is gebleken dat wie het Esperanto be heerst, veel makkelijker an dere talen leert. Ik denk dat er te conservatief gedacht wordt, maar dat kan veranderen." De pogingen om de geschiede nis van Babel terug te draaien, zijn in de afgelopen eeuw ge dwarsboomd door dictators, die er niets van wilden weten. „Hitier, Stalin en Mussolini verboden het Esperanto. Waar schijnlijk omdat Zamenhof van joodse afkomst was. Maar ongetwijfeld ook omdat ze niet wilden dat hun onderdanen over de grenzen heen makke lijk met anderen konden com municeren. Het Esperanto is gebaseerd op idealen die zij niet in werkelijkheid omgezet wilden hebben. In eerste in stantie ging het erom interna tionaal banden tot stand te brengen en werd de beweging gefundeerd op linkse denkbeel- DONDERDAG 30 MEM996 sbw 15 Kamer stelt WOV-debat weer uit DEN HAAG - De vaste Kamercommissie voor Verkeer en Wa terstaat stelt het debat over de Westerscheldetunnel uit tot 25 juni. De Kamerleden kregen pas gisteren de bestuursovereen komst tussen Rijk en provincie Zeeland onder ogen. Zij willen genoeg' tijd hebben om dit stuk, dat de overdracht van de tunnel van provincie naar Rijk regelt, te bestuderen. Het was de bedoeling dat de commissie 4 juni over de aanleg van de Westerscheldetunnel zou vergaderen. Het overleg op 25 juni is openbaar. De offerte van de bouwcom binatie geldt tot 1 juli. De Tweede Kamer kan het WOV-project daags na de commissievergadering op haar agenda zetten. Dan is nog voor 1 juli duidelijk of de minister verder kan met de aannemer of niet. Jaar voor verslaafde autokraker MIDDELBURG - De rechtbank in Middelburg heeft een 39-ja- rige drugsverslaafde Middelburger veroordeeld tot een jaar ge vangenisstraf voor autokraken en andere diefstallen. Die straf was ook door de officier geëist. De man is al twintig jaar ver slaafd, afgewisseld met perioden dat hij clean was. Hij is in maart meermalen opgepakt als hij betrapt werd op diefstallen, maar vanwege zijn slechte conditie moest men hem steeds weer vrijlaten omdat hij te ziek was om in een politiecel te verblijven. Hij leed aan een soort toevallen die op epilepsie wezen, maar bij nader inzien werden die veroorzaakt doordat hij allerlei middelen door elkaar gebruikte. Drie jaar voor verkrachtingen MIDDELBURG - De rechtbank in Middelburg heeft een 42-ja- rige Terneuzenaar conform de eis veroordeeld tot driejaar ge vangenisstraf voor twee verkrachtingen. Vorig jaar april ver krachtte hij een vrouw die hij in een café had leren kennen. Zij vertrokken samen in een taxi. De man liet de chauffeur stop pen, sleurde de vrouw er uit en verkrachtte haar niet ver van zijn woning op straat. Het tweede slachtoffer woonde niet ver van zijn flat. Hij drong in november haar woning binnen nadat hij had aangebeld en verkrachtte haar in haar eigen huis. Beker met geld uit kerk gestolen KRUININGEN - Inbrekers hebben in de nacht van dinsdag op woensdag hun slag geslagen in de kerk van de gereformeerde gemeente aan de Hansweertsestraatweg in Kruiningen. Zij gingen ervandoor met een beker met kleingeld. Om binnen te komen werd een raam vernield. De koster van de kerk heeft hiervan aangifte gedaan bij de politie. In dezelfde nacht werd ingebroken in een gebouw van Ooster- schelde Thuiszorg in Kruiningen. Daar verdween een bedrag van ruim honderd gulden. Onbekend is of deze zaken iets met elkaar te maken hebben. Aanvaring coaster en duwboot TERNEUZEN - In het Kanaal van Gent naar Terneuzen, bij het sluizencomplex in Terneuzen heeft dinsdagnacht een aan varing plaatsgevonden tussen twee schepen. De schade bleef beperkt. De duweenheid 'Wilmar' uit Oudekerk aan de IJssel kwam vanuit de westsluis en de coaster 'Emerald' uit Enge land vanuit de middensluis. Ze passeerden elkaar te dicht waardoor de zuigkracht van het water een aanvaring veroor zaakte. Alleen de coaster werd aan de zijkant licht beschadigd. Beide schepen konden de reis na wat oponthoud voortzetten Bromfietsster geschept KAPELLEBRUG - Een 50-jarige bromfietsster uit Hulst moest woensdag per ambulance worden overgebracht naar streekziekenhuis De Honte in Terneuzen. De vrouw was kort na elf uur door een 49-jarige automobilist uit Brugge aangere den toen deze met zijn auto op de Gentsevaart keerde, op het fietspad kwam en daarbij de bromfietsster over het hoofd zag. De vrouw liep bij de aanrijding verwondingen op aan haar lin kerschouder en rechterenkel en -voet. Bromfiets en auto liepen schade op. van onze verslaggever GOES - Podium 't Beest in Goes en Cinema Middelburg verto nen de komende week - vanai vandaag - klassieke films van de Poolse regisseur Roman Po lanski. Van al zijn films zijn het afgelopen jaar nieuwe kopieën uitgebracht. In Goes en Middel burg komen er daarvan binnen een week zes aan bod: Repul sion (1965), Cul-De-Sac (1966), The fearless vampire killers (1967), Rosemary's Baby (1968), Chinatown (1974) en The tenant (1976). Roman Polanski is in 1933 gebo ren in Parijs. Hij is ook acteur, maar heeft vooral als regisseur naam gemaakt. Bekende films van hem zijn onder meer - naast de eerdergenoemde - Mes in het water, Macbeth, Tess, Frantic en Bitter Moon. Van Repulsion is wel gezegd dat Polanski begint waar Hitchcock ophoudt. De film gaat over Ca rol, een Belgisch meisje met een afkeer van mannen, dat in een Londens flatje vereenzaamt. Nauwkeurig heeft Polanski haar geestelijk verval in beeld ge bracht en de verstrengeling van haar nachtmerries met de reali teit. In Cul-De-Sac krijgt een echt paar, waarvan de vrouw haai man voortdurend vernedert en bedriegt, onverwacht bezoek van een gewonde gangster die tijdelijk in hun afgelegen land huis wil verblijven. Er ontstaat een machtspelletje tussen de drie en ingewikkelde situaties zijn het gevolg omdat tegenover gasten de schijn moet worden opgehouden. De film kenmerkt zich door uitstekende dialogen en zwarte humor. Humor en horror In de Fearless Vampire Killers of 'Met jouw tanden in mijn nek' proberen twee naïeve, opschep perige wetenschappers een dorpje van een vampiergeslacht te bevrijden. Dat lukt niet, want de vampiers zijn veel slimmer. In deze film heeft Polanski humor en horror weten te combineren. In Rosemary's Baby ligt de na druk vooral op horror. Een zwan gere vrouw (Mia Farrow) is ervan overtuigd dat ze in de macht is geraakt van een aantal Sata naanbidders. Is ze zenuwziek of niet? Chinatown gaat over een privé- detective (Jack Nicholson) die bij een ogenschijnlijk onschul dige opdracht tot zijn nek in een schandaal van corruptie, moord en incest belandt. Het is Polans- ki's hommage aan de Ameri kaanse film noir uit de jaren veertig. In The tenant speelt Po lanski zelf een kamerhuurder die een appartement huurt dat vrij komt omdat de vorige bewoon ster zich uit het raam heeft ge gooid. Hij blijkt in een zeer vijan dige omgeving terecht te komen en zijn angsten nemen ziekelijke vormen aan. Repulsion: do 30 mei 20.30 uur in Goes, vr 31 mei 20 uur in M'burg. Cul- De-Sac: do 30 mei 20 uur in M'burg. Fearless Vampires: za 1 juni 22.30 uur in M'burg. Rosemary's Baby: zo 2 juni 20 uur M'burg, woe 5 juni om 20.30 uur in Goes, Chinatownvri 31 mei 20.30 uur in Goes en di 4 juni 20 uur in M'burg, The tenant: za 1 juni 20.30 uur in Goes. foto Emiel van Lint Literair tijdschrift brengt jubileumbundel uit Roman Polanski. Een voorbeeld van mail art als illustratie in het thema-nummer dat Ballustrada in 1993 maakte over de Vliegende Hollander. Atelier Bonanova, Madrid In tien jaar tijd heeft Ballustrada geen nieuw literair talent gelanceerd, erkent Van der Veeke, maar volgens hem heeft een aantal medewerkers zich in die pe riode duidelijk wel positief ontwikkeld. Ook hebben tal van bekende schrijvers aan het blad meegewerkt, onder wie Wim Hofman. Jaap Goedegebuure, Kees Sla ger, Hans van de Waarsenburg en Guido van Heulendonk. Eenheid Het tijdschrift verschijnt nog steeds vier keer per jaar in een oplage van ongeveer 250 exemplaren. De vormgeving wordt verzorgd door beeldend kunstenaar Ko de Jonge uit Middelburg, „Hij heeft daar een heid in gebracht", aldus Van der Veeke. „Aanvankelijk wisselden de grootte en het uiterlijk nogal eens en dat was natuur lijk niet goed voor de herkenbaarheid." Via het circuit van mail-art waarmee De Jonge in contact staat, komt Ballustrada regelmatig aan illustraties. Het verschijnsel mail art is ook onderwerp geweest van een van de jaarlijkse thema nummers, net als bijvoorbeeld de Schel de, Anarchisme en De Vliegende Hollan der. „Zo'n thema als mail art past goed bij ons", vindt Van der Veeke. Het is onoffi ciële kunst, zeer de moeite waard, maar veronachtzaamd door de cultuurpausen. Daar voelen we ons bij thuis." Wat Van der Veeke betreft mag Ballu strada een luis zijn in de pels van de Zeeuwse cultuur. Een grote wens van de redactie is om nog eens een galnummer te maken, een polemisch nummer waarin ie dereen zijn ergernis kwijt kan. „Met het risico dat het meteen het laatste nummer is" merkt hij lachend op. „Maar dat moet dan maar," Vrijdag verschijnt ter gelegenheid van het tienjarig bestaan eerst een ander opmer kelijk nummer, in een oplage van 2000 ex emplaren: de bundel Licht Zeeuws met poëzie en verhalen van voornamelijk Zeeuwse auteurs. Een opvolger van het vijfjaar geleden verschenen Zeeuws Licht dat in anderhalfjaar was uitverkocht. Van der Veeke: „Het is weer een heel gevarieer de bundel geworden, met veel verschillen de genres en veel verschillende stijlen. Dat is ook typisch Ballustrada." MIDDELBURG, Stadsschouwburg 'De Gidsen', van Edward Montie, met o.a. Nelly Frijda, Elsje de Wijn, Hetty Heytingh, Adèle Bloemendaal en Yoka Berretty. Kostuums van Serge Henri Valcke, decor van Paul Gallis. Regie van Victor van Swaay. door Willem Nijssen Het seizoen loopt af, en dan willen acteurs ook wel eens iets louter voor het plezier doen. Zo ongeveer is vorig jaar het uitbundig-oubollige pro gramma 'De Gidsen' ontstaan. Serieuze kunst-professionals vinden dat meestal maar zo-zo, maar het publiek vindt het prachtig. Vandaar dus dat 'De Gidsen' ook dit jaar weer op toernee is. En in Middelburg een volle zaal trekt, die enthou siast reageert. Eenentwintig actrices staan er in 'De Gidsen' op de planken. Daaronder veel grote namen uit de wereld van cabaret en klein kunst. Sten-en kijken is voor veel mensen stellig één van de drijfveren. En die mensen hopen ook vast en zeker, dat zoveel (ko misch) talent bij elkaar een reuze interessante optelsom maakt. Dat laatste blijkt niet he lemaal verstandig, ligt ook niet vanzelfsprekend in de lijn. Kunst laat zich niet optellen. En misschien is het zelfs wel zo, dat sterren in eikaars omgeving we derkerig verbleken. Hoe het ook zij. 'De Gidsen' is in ieder geval niet veel meer dan een aardige, doorsnee-komische vertoning. Want één van de din gen die er verder nog nodig is, is een goed verhaal. Of beter ge zegd: een goede tekst. Want het verhaal op zich deugt nog wel: een groep padvindsters ('gid sen') gaat met 3 leidsters een week kamperen in de Franse bossen. Vanaf het eerste mo ment gaat alles mis. Wat wil je ook met 16 pubers, een aan drank verslaafde leidster en een fundamenteel onzekere assis tent-leidster. En dat alles zonder een woord Frans te spreken. Natuurlijk wordt er 's nachts ge spookt. Er worden appeltjes ge stolen uit de kloostertuin van naburige nonnetjes. Die vervol gens woeste paniek zaaien door te vertellen dat jaloerse boeren die appeltjes met een zwaar ver gif bespoten hebben. Drie pad vindsters verdwalen ondertus sen grondig en zijn lange tijd zoek. Uit wraak op de inade quate leiding verzinnen de meis jes een gefingeerde zelfmoord, die ze later - om straf te ontlopen - écht in scène zetten. van onze verslaggever TERNEUZEN - Het literaire tijdschrift Ballustrada is altijd een beetje tegen draads gebleven. Naar opzet en naar in houd. Tien jaar geleden werden de eerste nummers in Terneuzen aan de keukenta fel van André van der Veeke in elkaar ge zet, nu vinden de redactievergaderingen nog elke keer plaats in de stationsrestau ratie van Vlissingen. En de themanum mers gaan bij voorkeur over onderwer pen die de grote tijdschriften laten lig gen. Zodoende heeft het enige Zeeuwse literaire tijdschrift toch een behoorlijke reputatie opgebouwd, dat blijkt wel uit de medewerking van literaire coryfeeën als Rinus Ferdinandusse, Ed Leeflang, Carolijn Visser en Hans Verhagen aan de jubileumbundel Licht Zeeuws die deze week wordt gepresenteerd. Dichter André van der Veeke uit Terneu zen nam tien jaar geleden het initiatief tot de oprichting. Al enige jaren koesterde hij het idee om een tijdschrift te beginnen, maar de zaak begon te pas te rollen toen hij beeldend kunstenaar Willy de Houck en journalist Ronald Verstraten tegen het lijf liep, die vergelijkbare plannen hadden. „Toen zijn we samen begonnen", vertelt Van der Veeke. „In het begin was het alle maal vrij primitief, net als bij al die bladen die worden gemaakt door literatuurlief hebbers die zelf ook af en toe iets schrij ven. De eerste nummers probeerden we vooral via familie en vrienden kwijt te ra ken. Zo gaat dat." Na een paar jaar dreigde het tijdschrift, dat zich vooral op Zeeuws-Vlaanderen richtte, alsnog ten onder te gaan. „Willy en Ronald trokken zich terug. Ze hadden het te druk. Toen ontstond toch een pre caire situatie. Je ziet dat overigens vaak bij nieuwe tijdschriften, dat ze na een paar jaar alweer verdwijnen." Hulp Toch overkwam dat Ballustrada niet. Van der Veeke vond hulp 'aan de overkant', zo als hij zegt, bij Theo Raats uit Middelburg en Jan Kuipers uit Goes. Vanaf het ogen blik dat zij de redactie aanvulden, werd het tijdschrift breder van opzet. Het afzet gebied werd groter. Ballustrada was niet langer Zeeuws-Vlaams, maar Zeeuws. De laatste jaren kijkt de redactie ook over de provinciegrenzen. In Brabant en Utrecht helpen medewerkers met het zoeken naar kopij en de thematiek is niet altijd even sterk aan Zeeland gebonden. „We mikken allereerst op kwaliteit", zegt Van der Veeke. „Onze officiële doelstel ling is dat we willen meehelpen om hier in Zeeland een literair klimaat te scheppen en dat we aanstormend talent een kans willen geven. In de praktijk moeten we wel eens wat opportunistischer te werk gaan. We hebben natuurlijk geen geld om onze schrijvers te betalen, dus soms kunnen we niet kiezen. Krijgen we iets van kwaliteit, dan pakken we het meteen. Heeft iets geen kwaliteit, dan weigeren we het na tuurlijk wel. Waar we het nog steeds voor doen zijn die verrassende bijdragen die al tijd weer komen." Het verhaal heeft wel iets. Ook al is het veel ellende op één hoop geveegd, zo zóu het kunnen gaan. Hier en daar zijn er mo menten die ook qua komische lading in de buurt komen van een geloofwaardige realiteit. En die dan prompt heel sterk over komen. Maar er zijn ook veel mo menten die maar wat voortkab belen. Waarin de humor gezocht is, of wel erg vet is aangezet. Vrijwel iedereen mag zich uitle ven in het karakteriseren van een type. Hun bijnamen spreken boekdelen: tante Sidonia, Pipi Langkous, Alexandra van Ra dius. Sommigen, onder wie Wi- vieneke van Groningen, doen dat heel constant mooi. Bij an deren is het te dik, te veel of te eendimensionaal. En het optre den van Adèle Bloemendaal (als inspectrice) maakt goed duide lijk, wat bij meer personages wringt: dat de tekst onvoldoen de ruimte biedt om iedereen op zijn talent aan te spreken. Bij de idealen van de padvinde rij kunnen ongetwijfeld wel wat ironische kanttekeningen ge plaatst worden, die in een breder kader zouden passen. Maar zover gaat 'De Gidsen' niet. Het blijft inderdaad bij een zomerse, lichte, amusante komedie-om- wille-van-de-komedle. Met veel gefladder, wat dronken gewag gel, veel geruzie en herhaald flauwvallen. Met een paar aar dige visuele grapjes binnen het decor. Dat moet kunnen. Zeker als het met plezier gedaan wordt. Het werkt onbetwist baar. Maar waar is (het losma ken van) de gulle lach, waar de scherpe pointe? En de regie had wel wat meer energie mogen ge ven aan het uitlichten en gebrui ken van al dat talent bij elkaar. Yoka Berretty speelt soeur Yvette in De Gidsen.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1996 | | pagina 15