Voormalig Miss World
wil Venezuela hervormen
Rimpels in politieke vijver
Mythes over moord RFK
spannend ontzenuwd
PZC reportage zaterdag 6 april 1996 31
Md
.Partijen
i Israël
schuwen
I risico
«referendum
Gedetailleerd
boek van
Dan Moldea
Wat heet rimpels? „Een poli
tieke bom", noemde de Israë
lische pers het voorstel van pre
mier Shimon Peres het volk in een
referendum een oordeel te laten
uitspreken over een definitieve
vredesovereenkomst met de Pale-
stijnen. Onderweg van Tel Aviv
naar het sultanaat Oman vertelde
Peres meereizende verslaggevers
dat Jasser Arafat het voorstel niet
als een belediging moest opvatten.
„Het referendum is ook een onder
deel van Israels politiek ten aan
zien van Syrië, en dus is er geen
sprake van discriminatie".
Leden van de verkiezingscommis
sie van Peres' Arbeiderspartij ver
kneukelden zich om de ontstelte
nis in de Likud. Daar meent men
dat Peres op een ongeoorloofde
manier gras voor de voeten van
partijleider Benjamin Netanyahu
heeft weggemaaid. Twijfelende
kiezers - de doelgroep bij uitstek
van alle campagnes - zouden nu
minder moeite hebben hun stem
uit te brengen op Peres als pre
mier. Als de onderhandelingen
met de Palestijnen de door de Li
kud voorspelde 'uitverkoop van Is
raëlische belangen' zouden opleve
ren, zouden ze bij het beloofde refe
rendum immers altijd nog 'nee'
kunnen zeggen.
Voorspelbaar
Netanyahu noemde het plan voor
de volksraadpleging een poging de
bevolking een rad voor ogen te
draaien. De Arbeiderspartij zou
het willen gebruiken om een zo
vaag mogelijk verkiezingspro
gramma te kunnen lanceren. „Het
echte referendum wordt gehouden
op 29 mei", zei de Likud-kandidaat
voor het premierschap.
De rechtse Likud bleek het voor
een keer aardig eens met de links-
liberale Meretz-partij. „Dit is een
poging op een cynische manier alle
politieke verschillen onder het ta
pijt te werken", zei de nieuwe par
tijleider, Yossi Sarid. „Op deze ma
nier wordt de verkiezingscampag
ne beroofd van iedere serieuze dis
cussie. Voor de zoveelste keer is
Meretz de enige partij zonder mas
ker, die het publiek de waarheid
vertelt: vrede, gescheiden ontwik
keling van Israëliërs en Palestij
nen, een Palestijnse staat, veilig
heid en goede relaties met onze bu
ren. Ineens zijn de nederzettingen
uit de campagne van de Likud ver
dwenen, en vrede uit die van de Ar
beiderspartij. Het is nu paas
avond. maar de verkiezingscam
pagne begint aardig op purim (een
soort joods carnaval, red.) te lij
ken."
De Palestijnse reactie was voor
spelbaar. Als Israel een definitieve
regeling aan een volksraadpleging
gaat onderwerpen dan zullen wij
dat ook doen, zei woensdag Abu
Ala'a, voorzitter van de in januari
gekozen Palestijnse volksverte
genwoordiging. Het referendum
zal worden gehouden onder Pale
stijnen in de Gazastrook, op de
Westelijke Jordaanoever en in de
diaspora. „Ons plan is de oprich
ting van een Palestijnse staat, met
Jeruzalem als hoofdstad, in een
confederatie met Jordanië", zei
Abu-Ala'a ook.
Luchtspiegeling
Het jongste referendum-plan bete
kent dat het totale Israëlische vre
desbeleid nu is onderworpen aan
de directe goedkeuring van de be
volking. tegen de tijd dat onder
handelingen concrete resultaten
opleveren. Dat wil zeggen: als Pe
res premier blijft. Als het Israëli
sche publiek Netanyahu kiest zal
het van volksraadplegingen ver
schoond blijven. Niet alleen omdat
de Likud zich niet gehouden voelt
aan toezeggingen van Peres, maar
vooral omdat die partij zoals het er
nu naar uitziet nooit akkoorden
met de Palestijnen of Syrië zal be
reiken.
Er lopen immers weinig mensen
rond. zelfs weinig Israëliërs, die
echt denken dat president Hafez al-
Assad Israël zowel vrede als de Go-
lan-hoogvlakte zal schenken. En
een definitieve regeling met de Pa
lestijnen zonder een Palestijnse
staat is eveneens een luchtspiege
ling.
Wat de Likud in feite wil, is het
handhaven van de status quo; in
de hoop op het aan de macht ko
men van pro-Israëlische regimes in
Damascus en Gaza-stad. Premier
Peres is al lang tot de conclusie ge
komen dat er geen akkoorden met
de Syriërs en de Palestijnen moge
lijk zijn zonder het teruggeven van
de hele Golan en het toestaan van
een Palestijnse staat. Maar hij
weet ook dat hij de verkiezingen
verliest als hij dat harop zegt.
In de komende campagne maakt
de Arbeiderspartij reclame met
'veiligheid' en de Likud met 'vre
de'. Dat is logisch. Beide mikken
op de groep Israëliërs - zo'n twintig
procent van het totaal - die zich in
even grote mate voelt aangespro
ken door de rechtervleugel van de
Arbeiderspartij als door de linker
zijde van de Likud. Ook de nieuwe
partij 'De Derde Weg' heeft hen als
doelgroep gekozen, maar velen be
seffen dat stemmen op een splin
terpartij weinig zoden aan de dijk
zet.
De besluiteloze Israëlische kiezer
wil 'vrede zonder risico' en de Ar
beiderspartij en de Likud hebben
besloten hem die attractie te bie
den. al bestaat zoiets natuurlijk al
leen in verkiezingsprogramma's.
De Likud vertelt het publiek: wees
niet bang. want we maken pas op
de plaats. De Arbeiderspartij:
wees niet bang, want we nemen
geen besluiten zonder referenda.
Als de campagne op die manier
verloopt zouden de kleinere partij
en toch wel eens meer'stemmen
kunnen trekken dan nu wordt ver
wacht.
Ad Bloemendaal
De zwangere Ethel Kennedy houdt de fotografen op afstand vlak na de moordaanslag op haar echtge
noot Robert. foto Black Star&Ttransworld
Irene Saez, hier
temidden van
kinderen in het
Altamira Square,
heeft volgens de
Venezolaanse pers
veel indruk
gemaakt op de
landelijke politiek
en wordt door
anderen gevreesd
om haar
conservatieve
beleid dat de toch al
gepolariseerde
samenleving nog
verder zou kunnen
verdelen.
foto Carlos Hernandez
Irene Saez, de beeldschone burgemees
ter van de welvarende deelgemeente
Chacao in Caracas en voormalig Miss
World, is door een enquêtebureau uitge
roepen tot Venezuela's populairste politi
cus. De 34-jarige, platinablonde Saez ge
niet de faam sinds 1992 een eerlijk en effi
ciënt gemeentebestuur te leiden in een
door corruptie en armoede geteisterd
land. Afgelopen december werd Saez zon
der enige oppositie herkozen in Chacao.
„Wie zou het in zijn hoofd halen zich te ver
zetten tegen zo'n lichaam", schreef een cy
nische journalist destijds.
Sommigen geloven dat haar hervormin
gen in Chacao wel eens model zouden
kunnen staan voor de rest van Venezuela.
Ze zou het zelfs kunnen schoppen tot pre
sident van Venezuela, een Latijns-Ameri
kaans macho-land met blanke Italiaanse
en Spaanse kolonisten die zich ver verhe
ven voelen boven de Indiaanse bevolking.
Irene Saez heeft volgens de Venezolaanse
pers veel indruk gemaakt op de landelijke
politiek en wordt door anderen gevreesd
om haar conservatieve beleid dat de toch
al gepolariseerde samenleving nog verder
zou kunnen verdelen.
Een van Saez' voornaamste prestaties is
de bestrijding van de criminaliteit. Sinds
haar aanstelling is het aantal aanslagen
op de twee miljoen inwoners van Chacoa
met 50 procent afgenomen. Zij heeft de po
litiemacht niet alleen 'vriendelijker' aan
gekleed. maar is er ook in geslaagd hun
corrupte reputatie om te zetten in een van
een hulpvaardig en glimlachend korps.
Politiemacht
In haar eerste jaar als burgemeester be
greep Saez dat veiligheid hoge prioriteit
had. Dus organiseerde zij met medewer
king vanuit de verschillende wijken een
'excellente' politiemacht. In haar tweede
jaar lag de nadruk op schonere straten en
ordelijk verkeer. „Dus ik privatiseerde de
vuilophaaldiensten en zorgde voor een be
ter transportsysteem. Ik heb degene die
op mij stemden, gezegd te zullen doen wat
zij mij vragenVervolgens werd de ge
zondheidszorg door Saez zo opgezet dat
paramedici huis-aan-huis bezoeken bren
gen. Dit omdat het aan financiële midde
len ontbreekt ambulance-diensten in te
voeren.
Waar al dat geld voor hervormingen van
daan komt. wilde een verslaggever weten,
want blijkbaar geven Saez en haar ge
meenteraad grote sommen geld uit. „Heel
simpel", aldus Saez. „we halen belasting
geld op. En de mensen kunnen zien waar
hun geld naartoe gaat".
Sloppenwijken
Iets anders is dat de mensen over wie Saez
het heeft, de geprivilegieerde bevolking
betreft. Armere mensen in de sloppenwij
ken buiten Chacoa kunnen niet eens ge
bruik maken van de supersnelle metro die
Saez haar gemeente 'schonk.' Tot Chacao
behoren acht kleine sloppenwijken die.
voor zover dat in haar macht ligt. zo snel
mogelijk moeten verdwijnen. Belangrij
ker vindt zij echter de 12 betere buitenwij
ken. „Dat zijn de mensen die belasting be
talen: de productiemiddelen beheren:
werk kunnen genereren", aldus Saez
In het Spaanse boulevardblad Hola! kon
digde Saez onlangs haar verloving aan
met Enrique Mendoza, gouverneur van de
staat Miranda en een van de nieuwe lei
ders van de Christelijk Democratische
Partij Copei. Copei is afgestapt van haar
linkse verleden en werkt hard aan een
nieuw neo-litjeraal programma waarmee
zij mee kan deinen op de conservatieve
golf die heel Latijns Amerika overspoelt.
Toen Mendoza onlangs zijn politieke
plannen toelichtte, bleek een grote gelij
kenis met de lijn van Saez in Chacao.
Daarnaast is Mendoza voorstander van
een avondklok voor jongeren en wil boe
tes geven aan ouders die er niet in slagen
hun kinderen 's avonds thuis te houden.
Studenten die in cafés betrapt worden ter
wijl ze eigenlijk moeten studeren, mogen
worden vastgehouden. Of deze nieuwe
vorm van 'sociaal beleid' er ook daadwer
kelijk komt, is nog de vraag.
Katrien Gottlieb
Op woensdagavond 5 juni
1968 lag op de vloer van
de bijkeuken van een hotel in
Los Angeles Robert Francis
Kennedy (1925) dood te
bloeden. Hij was de hoop van
Democratisch Amerika om
later dat jaar de
presidentsverkiezingen te
winnen en een eind te maken
aan de oorlog in Vietnam.
Tijdens Robert Francis Ken
nedy's tocht van het po
dium van de feestzaal elders in
het hotel, waar hij de overwin
ning in de belangrijke voorver
kiezing van Californië had ge
vierd. naar de uitgang, beschik
te Kennedy over één getrainde
lijfwacht, een ex-agent van de
FBI. die ongewapend was.
In het hotel zelf was geen enkele
politieagent aanwezig. De ma
nager van het Ambassador Ho
tel had zelf achttien bewakers
ingezet, om de menigte in be
dwang te kunnen houden, en
slechts enkelen van hen waren
gewapend. Pas op flinke afstand
van het hotel bevonden zich en
kele groepen op normale wijze
bewapende agenten.
Wie ziet wat nu de beveiliging is
van - serieuze - kandidaten in de
race naar het Witte Huis. is ver
bijsterd over het bijna volledige
gebrek aan beschermingsmaat
regelen rond Bobby Kennedy.
En dat in een periode dat het
land was verscheurd door Viet
nam. het politieke geweld ge
staag toenam en de jongere
broer van de vermoorde presi
dent John Fitzgerald Kennedy
(1917-1963) ook in eigen partij
omstreden was.
Complot
Hoe was dit mogelijk? Het ant
woord op deze vraag - En op vra
gen als: was het een politieke
moord of het werk van een ge
stoorde? Was de moordenaar al
leen of was er een complot? Was
er sprake van een doofpot van
politie en justitie? - poogt de
Amerikaanse misdaadjourna
list Dan E. Moldea te geven in
een boek dat zowel geslaagd als
mislukt is.
Geslaagd, omdat hij aan de
hand van een minutieus eigen
onderzoek een nauwelijks weer
legbare gang van zaken schetst
op en na de dag van de moord op
RFK. Hij heeft ooggetuigen en
andere betrokkenen details we
ten te ontlokken die de politie in
jaren onderzoek niet op het
spoor kwam. Sommige getuigen
waren zelfs nog nooit over deze
zaak gehoord!
Mislukt, omdat hij na een zeer
spannend intro en midden van
het boek, aan het slot moet con
cluderen dat de officiële versie
van de moord juist is: RFK is in
derdaad vermoord door een ge
stoorde Christelijk-Palestijnse
vluchteling, de toen 24-jarige ge
flopte jockey Sirhan Bishara
Sirhan. die alleen opereerde en
dacht 'iets tegen Joden' te doen.
Ook tijdens het onderzoek en de
latere berechting zijn geen doof
potten of complotten aan de or
de geweest. Sirhan zit nog
steeds levenslang uit.
Kortom, wat heeft Moldea nu ei
genlijk met zijn jarenlange
speurwerk bereikt? Niet veel
zou je zeggen. Toch is dit geen
'lange aanloop voor een duik in
een leeg zwembad' geworden.
Gezaghebbend
In de eerste plaats is dit een van
de betere gezaghebbende, gede
tailleerde. door tal van tot dus
ver onbekende getuigen en on
gebruikte documenten ge
schraagde, onderzoekingen
naar de moord op RFK. Ge
bruikmakend van het verstrij
ken van de tijd en van de rech
ten op inzage die de relatief
nieuwe Wet op de Openbaar
heid hem bood. heeft Moldea
een uitstekend verslag van de
gebeurtenissen kunnen maken.
En bovendien, tot vlak voor het
slot. spannend geschreven.
Voorts ontzenuwt hij een aantal
mythen. Zoals die van de ge
heimzinnige getuigen die door
het hotel renden vlak na de aan
slag, onder het roepen van 'We
got him! We got him!' Nooit
meer iets van gehoord, maar ze
zijn er volgens Moldea ook niet
geweest. Er was volgens hem
nimmer een complot.
Zoals ook de mythe dat de poli
tie en medische diensten van
Los Angeles de bij de lokale ge
zaghebbers niet populaire RFK
op de keukenvloer hebben laten
creperen. Kennedy wilde name
lijk zelf geen bescherming. Bo
vendien was van de vier schoten
(van in totaal acht afgevuurd)
die Kennedy troffen, de laatste
in elk geval dodelijk, ook al was
er wél eerste hulp snel mogelijk
geweest. Deze kogel trof Ken
nedy vlak achter het rechteroor
en drong diep in de hersenen
binnen. Kennedy was op dat
moment verloren, al zou hij nog
enkele uren leven en pas op 6 ju
ni overlijden.
Kiezers
Kennedy wilde in zijn hele cam
pagne om principiële redenen zo
min mogelijk politiemensen of
andere beveiligers in zijn buurt.
Hij wilde een 'kandidaat van het
volk' zijn. Zijn medewerkers
mochten het contact met de kie
zer zo min mogelijk belemme
ren. Bovendien hadden in 1968
kandidaten in de strijd om het
presidentschap nog geen recht
op beveiliging door de Secret
Service, inclusief snelle verbin
dingen. medische noodhulp,
enz Deze bescherming is kort
na deze moord uitgebreid, maar
toen kon zelfs de zittende presi
dent Johnson alleen nog in de
VS op reis door afgeschermde
militaire bases per vliegtuig aan
te doen.
Het politieke klimaat in de VS is
tegenwoordig rustiger, al zijn er
nog gekken genoeg met een
vuurwapen die 'een daad' zou
den willen stellen. De afgelopen
weken is er al één aangehouden
die met een blik benzine en een
jachtgeweer hinderlijk dichtbij
de auto van kandidaat Pat Bu
chanan probeerde te komen. Er
kon worden ingegrepen. Bucha
nan en andere kandidaten van
heden en verleden danken een
groot deel van hun huidige be
scherming aan RFK.
James McGonigal
Dan E Moldea. The Killing of Robert
F. Kennedy. W. W. Norton, 67.-
et de traditionele 'seder',
de joodse paasmaaltijd
o ter herdenking van de uittocht
'jk uit Egypte, is woensdag in
Israël de paasweek begonnen.
Zelfs het doorgaans zo woelige
politieke bedrijf ligt de
komende dagen vrijwel stil.
Maar met de
parlementsverkiezingen in
zicht - 29 mei is de grote dag -
vertoont de politieke vijver
toch meer rimpels dan
doorgaans in deze tijd van het Ondanks de tijdelijke stilte in het politieke bedrijf gaat de strenge bewaking van Joodse nederzettingen uit
angst voor aanslagen gewoon door. Hier in Hebron wappert de Israëlische vlag boven de Palestijnse bazaar
J331' foto Frits Meyst
4: