Wat is nu
eigenlijk
een vader?
Dat is zo'n 3000 per vergadering
PZC
Homoparen met kinderen
reportage
31
ZATERDAG 9 MAART 1996
A dopteren mogen ze (nog) niet,
!i& J\maar er zijn al heel wat
5 homoparen die samenwonen en
2 kinderen opvoeden. Ria van der Laar
i(37) en Yolandade Vree (38) in
'e: Landgraaf zijn zo'n stel. Samen met
hun twee zonen vormen ze een heus
Hun kinderen zijn niet anders
Het is een gezellige beestenboel bij Ria
en Yolanda. De kinderen ravotten
over de vloer en spelen cowboytje. Er lo
pen meer dieren jpnd dan je in eén oogop
slag kunt tellen. Negen jaar zijn ze nu sa
men, Ria en Yolanda. Toen ze elkaar leer
den kennen was Ria eén week zwanger
van Gijs (8). Eigenlijk wilde ze geen relatie
meer, maar liefde laat zich niet sturen. Het
klikte zo goed tussen de vrouwen dat ze
vier jaar later besloten om nog een kind te
nemen.
Yolanda werd zwanger door middel van
kunstmatige inseminatie en beviel van
zoon Daan (3). Samen vormen ze nu een
gelukkig gezin. Naar eigen zeggen accep
teert de buitenwereld hen prima. Maar
wat belangrijker is: de kinderen ontwik
kelen zich prima.
De jongens weten dat ze in een uitzonde
ringspositie verkeren", vertelt Ria.
Vriendjes vragen vaker hoe het komt dat
er geen vader is. Ria en Yolanda leggen de
kinderen dan kort uit wat er aan de hand
is. „Ze zijn nieuwsgierig, maar als ze de re
den kennen, vinden ze het prima zo", al
dus Ria. Gijs en Daan zijn erg open over
hun gezinssituatie. „Ik ben de enige op
school die twee moeders heeft", vertelt
Gijs. „Als ze willen weten waarom ik twee
moeders heb. zeg ik dat mijn moeder met
een man heeft gesekst." Wat er nu zo leuk
is aan twee moeders? „Ze maken alleen
maar grapjes", zegt Daan. Toch vinden
sommige klasgenootjes van Gijs het een
beetje vreemd. „Ze noemen me wel eens
lesbie", bekent hij. Ria en Yolanda zien
dit als een kleine plagerij tussen kinderen
onderling. Gijs en Daan zijn twee heel ge
wone jongens met veel vriendjes. Thuis
verloopt alles zoals in een normaal gezin.
De biologische moeder is de 'echte moe
der' en de ander de 'mee-moeder'. De kin
deren vinden het allemaal heel vanzelf
sprekend.
Wat een vader is, weet Daan niet goed.
Gijs wel, maar hij heeft er volgens het ou
derpaar nog geen verdere interesse in.
Juridisch gezien heeft de niet-biologische
ouder binnen een homo-relatie geen rech
ten en plichten tegenover het kind. Wan
neer het paar besluit te scheiden, kan het
gebeuren dat de 'sociale ouder' het kind
nooit meer ziet. Na overlijden van de bio
logische ouder heeft de familie van de
overledene het recht het kind op te eisen.
De positie van de kinderen is dus erg onze
ker, het gezin valt immers uit elkaar-. Toch
ziet het kind beide partners als ouders.
Daarom zouden Ria en Yolanda ook wil
len trouwen, als dat betekent dat de juri
dische positie van de kinderen en de mee
moeder veiliggesteld wordt. „Op dit mo
ment is Jolanda toeziend voogd over Gijs
Ria, Gijs, Yolanda enDaan, een normaal gezin in een uitzonderingspositie.
en andersom ben ik dat over Daan. Ik wil
dat Gijs, als ik overlijd, bij Yolanda blijft.
Maar wanneer mijn familie zich daar te
gen verzet, is de positie van Yolanda erg
zwak", vertelt Ria. Ook het erfrecht is op
dit moment niet voor beide kinderen ge
lijkwaardig. Zo kan Gijs slechts een kwart
van Yolanda erven. Wanneer bij het ho
mohuwelijk adoptierecht wordt toege
kend, hebben beide ouders een even ster
ke rechtspositie.
Voetballen
Volgens de moeders heeft het wegvallen
van de vader geen consequenties voor de
ontwikkeling van hun zoontjes. „Wat is nu
eigenlijk een vader?", vraagt Yolanda.
„Wat een vader met zijn kinderen doet,
doen wij ook met Gijs en Daan. We voet
ballen met ze en klussen samen. Het gaat
erom dat je het kind kunt bieden wat het
nodig heeft. Zolang het kind genoeg liefde
en aandacht krijgt, is het gelukkig en
heeft het niet specifiek een vader of moe
der nodig." Toch zorgen Yolanda en Ria er
voor dat hun kinderen veel met mannen in
contact komen. Ze gaan regelmatig met
ooms en buurmannen voetballen of an
dere leuke dingen doen.
„Wij zijn natuurlijk geen mannen en we
ten dus ook niet hoe mannen hun sociaal
gedrag ontwikkelen. Gelukkig kunnen ze
dit leren van de ooms, vrienden en buren
foto 3-poot
die hier over de vloer komen." Vanaf het
begin hebben de beide vrouwen mannen
in de opvoeding betrokken. „Als de kinde
ren zich later seksueel gaan ontwikkelen,
hebben ze natuurlijk ook iemand nodig
die hun vragen kan beantwoorden. Een
goede vriend van ons is altijd bereid om
ons met onze vragen te helpen, zodat wij
Gijs en Daan kunnen opvangen, als dat
nodig mocht zijn." Omdat de kinderen
thuis twee moeders als voorbeeld hebben,
stuurt het paar Gijs en Daan regelmatig
uit logeren bij ooms en tantes. „Zo kunnen
ze leren hoe hetero-stellen met elkaar om
gaan en hoe man en vrouw zich tegen el
kaar gedragen."
Hoewel alles goed gaat, maken Yolanda
en Ria zich af en toe wat zorgen over de
toekomst. „Ze doen het nu prima, maar je
weet nooit wat er gebeurt als ze in de pu
berteit komen. Kinderen zetten zich in die
periode af tegen hun ouders. Daarom be
zoeken we veel themadagen over opvoe
ding door homoseksuele ouders. We pra
ten daar met oudere kinderen, willen
graag weten of zij in hun jeugd problemen
hebben gehad omdat hun ouders homo
seksueel waren. Daar leer je van. Zo ben je
beter voorbereid op wat er in de toekomst
kan gebeuren. Hoe de jongens met onze
gezinssituatie omgaan als ze ouder zijn,
dat blijft natuurlijk gissen. Maar het moet
in ieder geval bespreekbaar blijven." De
moeders vinden niet dat ouderschap aan
het man-vrouwprincipe gekoppeld moet
worden. „Nergens heb je ideale relaties.
Zolang je een kind maar stabiliteit en lief
de kunt bieden. Wij worden over onze op
voeding ondervraagd terwijl we ons uiter
ste best doen de kinderen dat te geven wat
ze nodig hebben. Iedere hetero, hoe gek hij
ook is. kan kinderen nemen, maar tegen
ons wordt gezegd dat we door onze ge
aardheid niet in staat zijn kinderen op te
voeden. Dat is niet eerlijk. Homo-ouders
kiezen zelfs bewuster voor een kind, juist
om al die angsten over de ontwikkelingen
die zich in het leven van het kind voor zul
len doen."
Uitzondering
Niet iedereen deelt de mening van Ria en
Yolanda. Prof dr R Hoksbergen. direc
teur van het Adoptie Centrum in Utrecht,
is sterk tegen het adoptierecht voor ho
moseksuelen, omdat hij vindt dat een
kind niet opgevoed mag worden door twee
mensen van het zelfde geslacht. „Je
plaatst die kinderen in een uitzonderings
positie. Ze zullen zich al die jaren tegen de
buitenwereld moeten verdedigen. Kinde
ren willen aan de algemene norm voldoen
en geen uitzondering zijn Daarbij komt
kijken dat een adoptiekind het meest ge
baat is bij een nieuwe omgeving die lijkt
op die van de oorspronkelijke, met een va
der en een moeder dus. Opgroeien bij een
homoseksueel paar biedt volgens de
hoogleraar geen enkel pluspunt.. Ook
vindt hij het biologisch gezien onzin. „Een
vrouw en een man kunnen samen kinde
ren krijgen en grootbrengen. Wanneer het
de bedoeling was geweest dat twee man
nen of vrouwen kinderen grootbrachten,
zou dat wel geregeld zijn." Hoksbergen
twijfelt aan de kwaliteit van het homo-ge
zin. „Bij de opvoeding zijn geslachtsiden
titeit en de vader en moederrol van funda
menteel belang. Hoe kan een kind dat bij
twee moeders opgroeit zijn eigen seksuali
teit aanvaarden? Zijn moeders wijzen die
per slot van rekening af. Ik twijfel abso
luut niet aan de goede wil. maar de opvoe
ding blijft van mindere kwaliteit."
„Verouderde denkbeelden", noemt Yo
landa de visie van Hoksbergen. Want per
slot van rekening groeien heel wat kinde
ren op in een een-oudergezin. Waar is hier
de vader-moederrol te bekennen, zou je je
afvragen?
De Utrechtse psychiater M. Nevejan ver
onderstelt het tegenovergestelde van
Hoksbergen. „Waarom zouden kinderen
niet bij twee vaders of moeders op kunnen
groeien? Zolang het paar maar emotio
neel volwassen is en het ouderschap aan
kan. Dat geldt natuurlijk ook voor het he
tero-ouderschap. Homo-stellen moeten er
alleen voor zorgen dat het kind het ont
brekende element, de vader of moeder, te
rug kan vinden in familie en vrienden die
op bezoek komen. Zo leren ze het gedrag
van de andere sekse Wanneer dit niet het
geval is zal het kind zelf een rolmodel zoe
ken buitenshuis. Een leraar of een sport-
leidster."
Yolanda en Ria kunnen zich helemaal vin
den in dit argument. Toch nemen mannen
een speciale plaats in bij de twee jongens.
„Ze idealiseren hen een beetje. Mannen
zijn meestal leuke speelkameraden die
voor alles in zijn. Wanneer ze nu eens staf
krijgen van een man schrikken ze."
Wanneer de fotograaf binnenkomt, bedel
ven de kinderen hem onder vragen, grap
pen en baldadigheid. Zijn interesse voor
hen is voor de jongens belangrijk. En fo
to's maken? Als ze er maar gekke bekken
bij kunnen trekken.
Peggy Lankes
Bert de Vries, oud-fractievoorzitter
van het CDA in de Tweede Kamer,
krijgt 50.000 gulden per jaar voor één dag
werk per week bij de Sociale Verzeke
ringsbank. Dian van Leeuwen. VVD-co-
ryfee, ontvangt 300.000 gulden per jaar
voor haar werk als voorzitter van het Col
lege van Toezicht Sociale Verzekeringen
(CTSV). Haar medebestuursleden Van
Otterloo (oud-PvdA-Kamerlid) en Van
Rooijen (oud-CD A-staatssecretaris)
vangen 250.000 gulden ieder. Alle drie
hebben zij bovendien een auto van de
zaak, Dian van Leeuwen zelfs inclusief
chauffeur.
De vergoedingen voor bestuurders van
toezichthoudende en adviserende instel
lingen (met daarin opvallend veel ex-po-
litici) staan in het brandpunt van de be
langstelling. De politiek, toch al achter
volgd door het beeld van 'zakkenvullers',
is geschrokken van de buitengewoon ho
ge beloningen. PvdA-fractieleider Wal
lage noemde ze onlangs 'te gek voor
woorden'. Hij wil een diepgaande discus
sie over hoe ver men kan gaan.
Wallages reactie komt rijkelijk laat. Ab
solute recordhouder in de rijen van
grootverdieners in de aan de overheid ge
lieerde organen, was voormalig voorzit
ter van het Centraal Bureau Arbeids
voorziening Rients de Boer. Die haalde
zelfs het speurend oog van de Rekenka
mer, door zijn drie ton per jaar te verga
ren met slechts drie dagen werk per
week. Wallage was toen zelf staatssecre
taris van sociale zaken.
Te gek
De Boers opvolger Co Wierenga (oud-
PvdA-Kamerlid en oud-burgemeester
van Enschede) vond de verdiensten van
zijn voorganger wat al te gek. Hij doet
het voor de helft minder. Wierenga ont
vangt nu nog altijd duizend gulden voor
elke dag dat hij werkt (ruwweg een dag
per week), met een maximum van vijftig
duizend gulden per jaar. Daarnaast ont
vangt hij nog een onkostenvergoedering
van zo'n 300 gulden per maand, plus reis-
en verblijfskosten. Voorwaar ook niet
niks.
Officieel heet het dat de door de minister
van sociale zaken goedgekeurde salaris
sen bij instellingen als het CTSV zijn ge
baseerd op wat gebruikelijk is in verge
lijkbare sectoren. Alleen, wat is gebrui
kelijk? En welke sectoren zijn vergelijk
baar? Wie de toezichthoudende en advie
sorganen van het rijk langsgaat, komt
tot de conclusie dat vooral in de sociaal-
economische sector opvallend hoge sala
rissen worden betaald.
Neem nu het Tijdelijk Instituut voor
Coördinatie en Afstemming (Tica), dat
plooien in de sociale zekerheid dient glad
te strijken. Baas daarvan is alweer een
oud-politicus, de PvdA'er Flip Buurmeij-
er. Hij is er flink op vooruitgegaan. Nam
hij als Kamerlid jaarlijks zo'n 130.000
mee naar huis, in zijn nieuwe functie kan
Bruto inkomens in Nederlandse quldens
0 50.000 100.000 150000 200.000 250000 300.000 350.000
N x
Lid van de
Verzekeringskamer
Lid Tweede Kamer
Gemiddeld jaarsalaris rn nnn
in Nederland S0-0U0
Minimumloon Sü 28.000
Alle inkomens, m.u v.
'Lid Verzekerings
kamer1, zijn omgere
kend op basis van een
volledige werkweek,
exclusief
emolumenten en
onkostenvergoeding.
Jacques Wallage: „Te gek voor woor- Dian van Leeuwen: Auto van de zaak. inclusief chauffeur.
®*en- foto ANP/Hans Steinmeier
hij zich met 250.000 gulden wat ex
traatjes permitteren.
Nog slapper in de was - zelfs Dian van
Leeuwen kan daar niet aan tippen - zit
het bestuur van de Verzekeringskamer.
Deze club houdt toezicht op het verzeke
ringswezen. maar werd vorig jaar vooral
bekend toen dat toezicht bleek te ont
breken op de inmiddels failliet gegane le
vensverzekeraar- Vie d'Or. Voorzitter van
het dagelijks bestuur is wederom een
oud-Kamerlid (voor de Anti-Revolutio
naire Partij), dr A. Vermaat. Hij en zijn
twee medebestuurders staan samen
voor ruim een miljoen gulden op de loon
lijst, gemiddeld dus zo'n 335.000 gulden
per persoon. Dat is dan wel inclusief alle
onkostenvergoedingen en andere emolu
menten. Op één auto na dan. die gedeeld
wordt door de drie bestuursleden
De salarissen - die worden betaald door
verzekeraars en pensioenfondsen - zijn
zo hoog sinds de Verzekeringskamer in
1992 is geprivatiseerd. Toenmalig minis
ter van financiën Wim Kok (die het zelf
met minder moest en moet doen) heeft er
destijds zijn fiat aan verleend.
Lucratief is ook het lidmaatschap van de
raad van toezicht van de Verzekerings
kamer. De vijfkoppige raad (met oud-
WD-minister Neelie Kroes en oud-KVP-
staatssecretaris Grapperhaus) komt zes
a zeven keer per jaar bijeen. De leden
ontvangen daarvoor 22.000 gulden per
persoon. dat is zo'n drieduizend gulden
per vergadering. Kok is ook hiermee ak
koord gegaan.
Volgens een woordvoerder van de Verze
keringskamer zijn de hoge salarissen en
vergoedingen zeer wel te verdedigen.
„Onze gesprekspartners zijn de topmen
sen uit de verzekeringswereld. Daar wor
den zeer goede salarissen betaald. Dat
speelt zeker een rol bij de vaststelling
van de salarissen bij de Verzekeringska
mer". De woordvoerder wijst er ook op
dat een van de leden van het dagelijks
bestuur iA. I. M. Koll) afkomstig is uit de
raad van bestuur van verzekeraar Ae-
gon. „Dergelijke mensen haal je niet bin
nen als het salaris al te veel afwijkt van
wat in de sector gebruikelijk is".
Een woordvoerder van het ministerie
van sociale zaken, wijst erop dat zulks
ook heeft meegespeeld bij de vaststelling
van de salarissen van de Buurmeijers,
Van Leeuwens en Van Otterloo's. „Je
kunt de salarissen in deze sector niet ver
gelijken met die van andere adviesorga
nen bij de overheid. Er is gekeken naar
de sociale verzekeringssector en aanpa
lende sectoren. Dan heb je het bijvoor
beeld over de Verzekeringskamer. Daar
liggen de salarissen nu eenmaal een stuk
hoger", aldus een woordvoerster van het
ministerie van sociale zaken.
Opvallend is wel. dat de salarissen van
adviseurs en toezichthouders in de ge
zondheidszorg behoorlyk lager zijn. Ter
wijl die toch vanuit hun functie ook om
gang hebben met particuliere ziektekos
tenverzekeraars en geneesmidelenfabri-
kanten met kapitale salarissen.
Niet dat ze armoede hoeven te lijden. Zo
is voorzitter Lou de Graaf (jawel. oud-
CD A-Kamerlid en oud-staatssecretaris i
ingeschaald in de voor de rijksoverheid
geldende schaal achttien. Dat zou bij een
volledige werkweek zo'n 180.000 gulden
per jaar zijn. De Graaf werkt 2.5 dag per
week en krijgt daar dus zo'n 90.000 gul
den per jaar voor. Daarnaast krijgt hij
nog een onkostenvergoeding van 20.000
gulden per jaar. Dezelfde salarisschaal
geldt ook voor de voorzitter van de Ge
zondheidsraad (dat was tot voor kort
oud-WD-minister Ginjaar, de zetel is nu
vacant) en voor voorzitter Van Londen
(geen oud-politicus!) van de voorlopige
Raad voor de Volksgezondheid.
Lager nog zijn de salarissen en vergoe
dingen in het advieswereldje van het mi
nisterie van economische zaken. Zij wor
den doorgaans betaald op basis van de
rijksoverheidsschaal 16 of 17, dat komt
neer op ruwweg zo'n 140.000 per jaar bij
een volledige werkweek. Dit geldt bij
voorbeeld voor voorzitter Wim Meijer
(oud-PvdA-kamerlid. oud-CdK in Dren
the) van de Algemene Energieraad
(AER). Naast zijn huidige baan bij deRa-
bo-bank is Meijer voor de AER twee tot
drie dagen per maand in de weer. Een
vergoeding op basis van schaal 16/17 is er
ook voor de voorzitter van de Mijnraad,
Dat is eveneens een bekende oud-politi-
cus: Ruud Lubbers. De Mijnraad neemt
ongeveer een dag per maand van zijn
tijd.
Uit het feit dat het vrijwel altijd oud-poli
tici zijn die deze goed betaalde banen op
eisen. mag volgens de diverse woord
voerders niet worden afgeleid dat er ook
sprake is van 'politieke benoemingen'.
Staatssecretaris Linschoten van sociale
zaken vertelde een verbijsterde Tweede
Kamer dat het CTSV-bestuur wel dege
lijk was gerecruteerd op basis van des
kundigheid en niet om werkloze politici
aan een baantje te helpen. Dat geen van
de drie opvallend veel kennis had van de
sociale zekerheid speelde blijkbaar geen
rol.
Ook anderen ontkennen dat er sprake is
van politieke benoemingen. Zoals de
woordvoerster van de Wetenschappelij
ke Raad voor het Regeringsbeleid, waar
van de zes leden worden benoemd op
voordracht van de minister-president.
„Al is de samenstelling wel zo dat alle po
litieke richtingen zijn vertegenwoordigd.
Er wordt dus wel gekeken naar de poli
tieke kleur". Ze vertelt dat de salarissen
van de WRR-leden vergelijkbaar zijn
met de beloning van hoogleraren en di
recteuren-generaal van een ministerie.
Dat komt neer op zo'n 180.000 gulden per
jaar.
De politieke kleur geeft wel de doorslag
bij interessante en goedbetaalde banen
als voorzitter van de Rekenkamer.
Staatsraad, burgemeester van een grote
stad of Commissaris van de Koningin.
Banen die allemaal evenveel betalen als
het premierschap van ons land, zo'n
220.000 gulden per jaar, exclusief onkos
ten en emolumenten. Tussen de poli
tieke partijen is er dan ook voortdurend
overleg over de verdeling van dit soort
gewilde posten, waarbij uiteraard de ver
kiezingsuitslag een doorslaggevende rol
speelt.
Zakcentje
Wie aan dit grote werk nog niet toe is of in
de nadagen van een glansrijke carière
niet helemaal droog wil staan, kan met
het verzamelen van lidmaatschappen in
minder prestigieuze clubs nog een aardig
zakcentje verwerven. PvdA'er Roel de
Wit. oud-CdK van Noord-Holland, is
sinds vele jaren voorzitter van de Raad
van Advies voor de Ruimtelijke Orde
ning. Dat betaalt nog altijd jaarlijks
35.000 gulden voor een dag werk per
week, een bedrag dat dus een kwart ho
ger ligt dan het jaarsalaris van een mini-
mum-loner (28.000 gulden). Nog een paar
van dat soort baantjes en ook De Wit kan
zich qua salaris meten met de minister
president.
Wie geen voorzitter is, maar toch belang
rijk genoeg om in zo'n adviesraad plaats
te nemen, krijgt een vergadervergoe
ding Bij de Sociaal-Economische Raad
iSERi bedraagt die vergoeding 540 gul
den per ochtend of middag, plus maxi
maal 517 gulden vergoeding per maand
voor reis- en verblijfskosten. Overigens
hecht de voorlichter van de SER eraan te
vertellen dat de vergoedingen voor werk
geversvoorzitter Rinnooy Kan en werk
nemersvoorzitter Stekelenburg worden
gestort in de kassen van VNO en FNV.
De SER-vergoeding geldt als leidraad
voor verschillende andere adviesclubs.
Een duidelijke lijn is er echter niet in te
ontdekken. Per orgaan kan het verschil
len Zo krijgen bestuurders van het IZA
ionder voorzitterschap van oud-CDeede-
Kamerlid Hannie van Leeuwen i een ver
gadervergoeding van vierhonderd gul
den per keer i een maal per maanden een
reiskostenvergoeding van zestig cent per
kilometer. De leden van de Kiesraad (on
der wie het oud-VVD-Tweede Kamerlid
en huidig wethouder in Amsterdam
Frank de Gravel moeten het met 150 gul
den per vergadering doen.
„Alles is mogelijk, het is maatwerk", al
dus een woordvoerster van het ministe
rie van binnenlandse zaken. Vaststaat
wel dat het in alle gevallen gaat om be
dragen waar een modale werknemer al
leen maar van kan dromen. Het schip
van staat blijkt daarmee een bijna onuit
puttelijke bron van inkomsten voor wie
er eenmaal op gevaren heeft.
Harm Harkema
en Koos van Wees
