Zwaan legt KLM geen windeieren
Zuid-Afrika gaat slordig met natuur om
PZC
Proefschrift ziet in
de moderne vader
een ideale opvoeder
achtergrond
Vliegtuigmaatschappij verdient iedere reclamegulden dubbel en dwars terug
SBfc
Geoniemenboek leert
dat Korinthe zijn
naam aan krent gaf
WOENSDAG 14 FEBRUARI 1996
door Gerard van Putten
Zeker in het reclamevak laat succes
zich van tevoren moeilijk meten.
Wal dat betreft is het voor copywriters
en art directors altijd afwachten of
hun slogans in spots en advertenties
wel de vereiste wervende zeggings
kracht hebben om de markt aan te
spreken. Groen en Greenwood ver
moedden in de zwaan zeker geen com
merciële flop. zo veel vertrouwen had
den ze wel. „Maar de respons is al onze
toch optimistische verwachtingen
verre ontstegen".
De zwaan loont, dat staat vast. Zowel
materieel als immaterieel is de respons
op vooral de tv-spots groot. KLM-
woordvoerder Hans Leijte: „Geregeld
worden wij opgebeld door mensen die
de vraag stellen wanneer de commer
cial weer wordt uitgezonden. Want. zo
wordt erbij gezegd, dan kan de video
worden ingesteld om de landende
zwaan op te nemen".
Maar vlak vooral ook de verleiding die
blijkbaar uitgaat van de recente cam
pagne van (ziwaanzinnige aanbiedin
gen niet uit. Een zakelijk aardige
vondst om de restcapaciteit in vliegtui
gen op te vullen. Leijte nogmaals: „De
nog lopende actie van de zes Super
(Ziwaanzinnige aanbiedingen is een
doorslaand succes. De telefoon op de af
deling Reserveringen heeft eigenlijk
niet meer stilgestaan, sinds de eerste
publikatie van de advertentie. Inmid
dels zijn er ruim 20.000 retourvluchten
geboekt. En 80 procent van de verkoch
te tickets betreft nieuw vervoer voor de
KLM. Onder hen tal van mensen die
niet eens van plan waren met vakantie
te gaan".
Collega's
'Zwaan kleef aan' dus. En dat effect uit
zich ook anderszins. De door Marcel
Groen en Eddie Greenwood bedachte
KLM-campagne viel al diverse malen in
de prijzen. Het laatst op 31 januari, na
dat in reactie op een oproep van de
STER het Nederlandse Mjkerspubliek
in meerderheid de commercial de Gou
den Loeki gunde. Maar eerder was de
Bronzen Effie al in ontvangst genomen.
En tot driemaal toe een Accent van de
Stichting Adverteerders Nederland.
Waarbij wel even moet worden bedacht
dat de spot al in 1992 in het volle licht
had gestaan van de Gouden Lamp. een
onderscheiding van de Art Directors
Club Nederland. Groen: „Daar voelden
we ons enorm door gestreeld. Want wat
is er mooier dan waardering voor je
werk door collega's?"
Groen en Greenwood, alleen al de na
men harmonieerden zo met elkaar, dat
het wel wat moest worden met dit team
van creativo's. Namens reclamebureau
PMSvW/Y&R mochten de heren in 1992
voor vaste opdrachtgever KLM een
speelse campagne uitdenken, speciaal
De Boeing 747 van de KLM is door de reclamecampagne een beetje zwaan geworden.
Alweer een jaar of vier gevleugelde vrienden, de KLM en de zwaan. Een
hoogst opmerkelijk span. dat zich bovendien uitstekend weet te verkopen en
geregeld in de prijzen valt. Laatst bemachtigde de commerciële tweeëen-
heid, uitgekookt aaneen gesmeed door Marcel Groen en Eddie Greenwood
van het Amsterdamse reclamebureau PMSvWIY&R, nog de Gouden Loeki.
Een publieksonderscheidinguitgeloofd door de STER.
Te lzncaanzinnig voorwoorden eigenlijk: een reclamecampagne die de ver
beelding zo veel macht geeft, dat van de realiteit niet eens een karikatuur
wordt gemaakt.
Zegt Marcel Groen over z'n geesteskind: „Noem het toegepaste creativiteit
om twee grootheden die schijnbaar niets met elkaar te maken hebben tot één
natuurlijk geheel te smeden".
voor de vrije-tijdmarkt. De luchtvaart
maatschappij placht zichzelf tot dan te
verkopen in advertenties waarin vooral
veel blauwe lucht te zien was. Uit recla-
metechnisch oogpunt niets slechts aan.
„Maar", zegt de 37-jarige Groen, „het
deed nogal afstandelijk aan. zakelijk".
Vogel
Groen en de inmiddels bij PMSvW/Y&
R vertrokken Greenwood staken de
hoofden bij elkaar. Kwamen op ideeën
en verwierpen die ook weer. Totdat de
een het woord 'vogel' uitsprak en de an
der prompt aan een zwaan dacht. Ja,
dat leek de heren wel wat. Ten eerste,
omdat de zwaan hen toch wel sterk
deed denken aan een Boeing 747. Ten
tweede, vanwege de royalty-uitstraling
van het beest. En was het ook niet zo
dat in sprookjes zwanen nogal eens in
prinsen werden omgetoverd? Een ko
ninklijk symbool voor de Koninklijke
Luchtvaart Maatschappij was gevon
den.
„En een met een hoog aaibaarheidsge-
halte. Eddy en ik voelden van tevoren
aan dat die combinatie wel móést
werken. Dit beest liep zo één op éen met
het gevoel voor de KLM, kon niet mis
sen. Betrouwbaar, koninklijk, dat
straalt van een zwaan af. En de stijgings-
en landingsprocedure voltrekt zich
vrijwel identiek aan die van een vlieg
tuig".
Vond Van Vliet, directeur van KLM Ne
derland ook allemaal, toen hem het
plan de campagne van Groen en Green
wood werd voorgelegd. En hij besloot er
ongeveer 25.000 gulden in te steken. Nu
vier jaar later kan Groen, hij zegt het
eerlijk, niet meer zonder gekromde te
nen naar de eerste spot kijken. „De eer
ste zwaan is gehaald uit een natuurfilm,
zo'n shot kun je gewoon kopen. En daar
hebben we het geluid van een vliegtuig
motor en wat piepjes onder gezet".
Hoe dan ook: de commercial onder
scheidde zich destijds kennelijk zo in
z'n eenvoud, dat de respons erop groot
was. In elk geval zakelijk interessant
genoeg voor de KLM om de zwaan als
levende reclame-uiting meer allure te
fotoarchief PZC.
geven. „In dat kader mochten we gaan
filmen in Zuid-Engeland. in swannery
Abbotsbury, een kolonie waar duizen
den zwanen bij elkaar leven. De moei
lijkheid is dat dieren net als kinderen
niet te regisseren zijn. Eddie Green
wood heeft daar zes weken gezeten met
een cameraman. En vorig jaar nog eens.
nu met BBC-filmer Marc Payne-Gill en
met Nigel Marvin, de producer van het
programma Wildlife. In totaal is daar
voor 20 uur aan filmmateriaal gescho
ten. Landen, stijgen, maar ook baltsge
drag".
Boeing-gehalte
Waar Groen en Greenwood in wezen
met de eerste zwaan-commercial nog
pronkten met andermans veren („Een
lucky shot uit een natuurfilm"), daar
konden de twee 'creatieven' naar harte
lust kunstzinnig gaan knoeien met ei
gen werk. Artistiek toch wel bevredi
gender. ja. „Uiteindelijk hebben we er
zeven commercials uit kunnen snij
den".
Om de tv-spots spannender en gelikter
te maken, werden in de filmstudio de
opgenomen zwanen 'bijgestuurd' door
de vertragingsmachine; de vliegbewe
gingen kregen zodoende een hoog
Boeing-gehalte. Het geheel rondden
Groen en Greenwood af met makkelijk
in het gehoor liggende muziek. Beken
de songs, want nieuwe composities le
veren het. bezwaar op dat ze er bij het
publiek eerst ingeramd moeten wor
den, voordat de herkenning daar is.
Zo ging spot twee de lucht in op de wel
bekende klanken van Tom Jones'
Green, green grass of home. Om het
thuisgevoel dat de KLM volgens Groen
onder de passagiers verbreidt, nog eens
te accentueren. „Stap in het buitenland
maar eens in een KLM-machine, er
wordt meteen Nederlands tegen je ge
sproken".
Nog een voorbeeld van harmonie in
beeld en geluid gaf spot drie. waarin de
zwaan zich omhoog wiekte onder de be
geleiding van het toepasselijke One day
I fly away van Randy Crawford. Marcel
Groen, thans onder meer ook stoeiend
met commercials voor Amstel Gold,
PTT Telecom en Energienet: „In eerste
instantie was de zwaan een ikoon die
louter diende voor image-building. La
ter kwamen we tot de ontdekking dat
het dier ook uitgevent kon worden.
Door in print, in advertenties de emo
tionele kanten van de zwaan te laten
zien".
Thunderbirds
Twee zich volop in het minnespel uitle
vende zwanen filmen is een, maar je
moet het maar zien dat zich tussen hal
zen en borstpartijen een hart kan vor
men. Mooi voor een speciale 'Love is in
the air'-aanbieding op Valentijnsdag.
En wat te denken ook van een'aandoen
lijke afbeelding van moeder en kind
zwaan, de laatste met een cirkeltje bo
ven de kop? „Een symbolische uiting
van heiligverklaring van de passagier
door de KLM", aldus Groen.
Want overdrijven is in de reclame ook
een vak. En enige mazzel daarbij is mee
genomen. Neem die ene tv-commercial
maar. waarin de zwanen acteerden als
The Thunderbirds. Het filmpje was nog
niet gereed, of de AVRO en BBC begon
nen de belegen jeugdserie te herhalen.
Zodat ook de herkenning onder jonge
ren meteen daar was.
Hoogtepunt
„Maar in de toekomst willen we nog
minder aan het toeval overlaten. Daar
om is het zo mooi dat Nigel Marvin, de
producer van Wildlife, twee jonge knob
belzwanen heeft geadopteerd. Ze zien
hem als hun vader. Volledig handtam
zijn die beesten. Hun veren zijn nog niet
helemaal wit, maar volgend jaar kun
nen we met ze aan de gang. Ze filmen
vanuit een speedboot, dan zitten we er
helemaal bovenop".
Groen zegt de zwaancampagne te be
schouwen als een hoogtepunt, waarvan
hij er in z'n verdere carrière nog graag
een paar van zou willen hebben. Nee, de
zwaan heeft hem niet boven water ge
bracht, in de zin dat Groen nu finan
cieel onafhankelijk is. ,Het treurige van
reclamemakers is dat ze niet in het be
zit zijn van het copyright. Het eigen
domsrecht is door de bank genomen in
handen van de opdrachtgever. Door de
grote exposure van deze campagne
heeft de KLM elke betaalde reclame
gulden dubbel en dwars terugverdiend.
En het publiek krijgt er maai' geen ge
noeg van, vandaal- dat de KLM de
zwaan voorlopig nog wel een paar jaar
laat vliegen".
- m,.
Actievoerders bezetten een leegstaand huis aan de voet van de Tafelberg uit protest tegen de bouw-
Het laatste stukje onaangetaste helling van de Tafelberg, de Twaalf Apostelen genaamd, wordt nu
plannen voor dit nu nog fraaie gebied.
foto Runa Hellinga/GPD ook bedreigd door woningbouw en een golfbaan.
foto Runa Hellinga/GPD
Alleen leeuwen en olifanten kunnen rekenen op adequate bescherming
van onze correspondente
Runa Hellinga
Dezer dagen onderzoekt een
Unesco-delegatie in Zuid-
Afrika of Kaapstads Tafelberg
en een aantal andere natuur
gebieden tot Wereld Natuur
Monument verklaard kunnen
worden. Wat de Tafelberg be
treft moeten ze snel zijn. Kaap
stads beroemdste attractie
dreigt in snel tempo te worden
volgebouwd met hotels, golf
banen en nog meer villa's 'met
uitzicht op zee'.
Ongeveer op hetzelfde moment
dat de delegatie Kaapstad aan
deed trad een kleine politie
macht hardhandig op tegen ac
tievoerders die zich hadden
verschanst in een leegstaand
landhuis aan de voet van het
laatste stuk ongerepte berghel
ling van de Tafelberg
De negen kilometer lange kust
weg onder de Twaalf Aposte
len. zoals dat deel van de berg
keten heet. behoort zonder
enige twijfel tot de toeristische
hoogtepunten van de stad. Aan
de ene kant de blauwe zee, aan
de andere de duizend meter
omhoog rijzende berg met zijn
unieke fijnbos-flora: ook de in
woners van Kaapstad hadden
niet gedacht dat iemand aan
zoveel natuurschoon zou dur
ven tornen.
Maar de bouwplannen liggen
klaar: op de plaats van de oude
villa moet een luxe hotel van
zeventig kamers met restau
rant en ondergrondse parkeer
garage komen. En alsof dat nog
niet genoeg is werd gelijktijdig
bekend dat er plannen zijn om
het gebied eromheen te ont
wikkelen. Onduidelijk is nog of
er zo'n 200 woningen komen of
de gplfbaan die een Taiwanese
investeerder in zijn hoofd heeft.
Dat die bouwplannen nu op ta
fel komen is geen toeval. En
kele weken geleden viel het be
sluit dat de Tafelberg en de na
tuurgebieden op het Kaapse
schiereiland gezamenlijk on
der beheer komen van de Na
tionale Parkenraad. Ruim hon
derd eigenaren van onbebouw
de stukken Tafelberg zijn bang
dat ze straks geen toestem
ming meer krijgen voor winst
gevende projecten. Dus wor
den allerlei plannen nu in ver
sneld tempo ingediend.
Slordig
Kaapstad staat in die ontwik
keling niet alleen. De Unesco-
delegatie is ook gevraagd om
het St. Lucia-merengebied aan
de kust van KwaZulu-Natal te
beoordelen. En ook daar is
haast geboden want een nabu
rig zandwinningsbedrijf pro
beert al jaren een vergunning
te krijgen om de duinen in dat
gebied af te graven.
En hoewel alle deskundigen
beklemtonen hoe uniek St. Lu
cia is en de regering in dit geval
de voorkeur aan natuurbehoud
en toerisme lijkt te geven, is
nog steeds niet uitgesloten dat
het bedrijf zijn zin krijgt. Want
Zuid-Afrika gaat. op zijn
zachtst gezegd, slordig met zijn
natuur om. al is het imago van
het land in het buitenland ge
baseerd op wildparken, prach
tige landschappen en de onge
looflijke verscheidenheid aan
plantengroei. Maar de wetge
ving die de natuurbescherming
regelt rammelt. Op de be
schermde parken na is de na
tuur overgeleverd aan de wille
keur van plaatselijke overhe
den en projectontwikkelaars.
De resultaten daarvan zijn het
beste aan de kust te zien. Neem
de Tuinroute, Zuid-Afrika's
zuidkust die in tal van toeris
tenfolders in het buitenland
wordt aangeprezen als abso
lute idylle, met zijn reeks me
ren en lagunes, ingeklemd tus
sen de zee en de bergen. Maar
wat ooit onder enige twijfel een
dromerig landschap was van
water, riet en bergen, waar tal
loze vogelsoorten een goed
heenkomen vonden, is inmid
dels een wildgroei van vakan
tiehuizen. van zonder enige
smaak en planning neerge
kwakte vakantieparken en
bungalows, ieder met een grote
tuin en liefst een eigen visstei-
ger.
„Dat er gebouwd wordt is erg
genoeg maar wat er gebouwd
wordt, is bovendien ook nog
eens vreselijk. Ik weet dat ze in
andere landen architectoni
sche eisen stellen. Dat is hier
onbekend". zegt Shaun
Schleier. namens het ministe
rie van milieu verantwoorde
lijk voor de kustontwikkeling.
Het is een wat mismoedig ma
kende taak want erg veel in
strumenten om ongewenste
ontwikkelingen tegen te hou
den heeft hij eigenlijk niet.
Het komt er eigenlijk op neer.
erkent hij, dat wanneer het niet
om diersoorten als leeuwen of
olifanten gaat, de natuur in
Zuid-Afrika weinig rechten
heeft. De procedures die er zijn
houden vooral rekening met
belangen van landeigenaren.
Bij ontwikkelingsplannen
wordt er wel naar milieu-effec
ten gekeken maar doorslagge
vend zijn die zelden. „Kleine
gemeenten hebben ook nie
mand in dienst die daar echt
deskundig in is. En bovendien,
ambtenaren hebben persoon
lijk belang bij meer huizen. Dat
levert namelijk meer gemeen
tebelasting en meer salaris
op". Bouwplannen die een
maal in gang zijn gezet, zijn
vaak nauwelijks nog terug te
draaien. In Brenton-on-Sea,
een van de kustplaatsjes lan^s
de Tuinroute. ligt een terrein
van zo'n hectare, waar het zo
veelste bungalowproject is ge
pland.
De projectontwikkelaar die het
terrein in handen heeft maakt
in zijn wervende advertenties
onder meer reclame met de af
beelding van een kleine vlinder
met blauwe vleugels om de
idyllische ligging van zijn pro
ject te benadrukken.
De vlinder is de Brenton Blue,
uniek omdat hij. voor zover be
kend. alleen nog maar op deze
ene hectare Zuidafrikaanse
kust voorkomt. De Brenton
Blue is voor zijn voortplanting
afhankelijk van een bepaalde
mierensoort en bepaalde voed
selplant die slechts zelden in
combinatie voorkomen. Als de
bungalows gebouwd worden
betekent dat het einde van de
vlinder.
Toch lijkt weinig de project
ontwikkelaar te kunnen stop
pen tenzij plaatselijke actie
voerders erin slagen voldoende
geld bijeen te krijgen om het
terrein van hem over te nemen.
Wettelijk staat niets in de weg
om een diersoort uit te roeien
zelfs al gaat Zuid-Afrika daar
mee in tegen internationale
verdragen die het zelf heeft on
dertekend. „Je kunt de project
ontwikkelaar onteigenen maar
dat kost geld en dat is er niet",
aldus Schleier.
De meeste grond in Zuid-Afri
ka is privé-bezit en daar schuilt
het probleem. Weliswaar zijn er
bestemmingsplannen maar die
kun je laten veranderen en dat
gebeurt dan ook. De rechten
van landeigenaren zijn in de
grondwet verankerd, en dat
maakt het heel moeilijk om na
tuurbehoud echt handen en
voeten te geven.
Volgens Schleier is er uiteinde
lijk maar een echte oplossing:
bewustwording van de bevol
king zodat mensen gaan pro
testeren als er weer een stuk
natuur kapot gaat. En dat ge
beurt ook wel al noemt hij het
eigenlijk te gek dat privé-per-
sonen hun tijd en vaak ook hun
geld in gerechtelijke procedu
res moeten stoppen omdat de
overheid zijn werk niet doet.
En op de achtergrond doemt
een nieuwe probleem op. Ja
renlang waren Zuid-Afrika's
mooiste gebieden alleen toe
gankelijk voor blanken. Nu
komt er een nieuwe elite op die
straks begrijpelijkerwijs ook
graag zomerhuizen wil bouwen
en die zich uitgesloten zal voe
len als ze daar geen toestem
ming voor krijgt.
Schleier knikt: „Dat is een
reëel punt vooral omdat men
sen het gevoel hebben dat de
ruimte in dit land niet op kan.
Maar we zullen ons gewoon
moeten realiseren dat dat niet
zo is. We hebben niet genoeg
ruimte om iedereen tegemoet
te komen".
door Willem Goudriaan
Als een vader zich actief met
de opvoeding van de kinde
ren gaat bemoeien, is hij vaak
een betere ouder dan de moeder.
Dat stelt drs. Jeanette Doornen
bal in een proefschrift, waarop
ze morgen promoveert aan de
Rijksuniversiteit van Gronin
gen tot doctor in de psychologi
sche, pedagogische en sociolo
gische wetenschappen.
Niet alle vrouwen zullen het er
mee eens zijn. maar Jeanette
Doornenbal is er na een grondi
ge studie van overtuigd: moder
ne vaders zijn gewoon steen
goede opvoeders. Dat komt om
dat ze hun kinderen emotneel
steunen, maai' als het echt nodig
is ook de 'ouderwetse' vorm van
vaderlijk gezag aanwenden.
„Veel moeders in de jaren negen
tig kunnen van de vaders iets le
ren", zegt Jeanette.
Vader
De moderne vader is in haar
ogen het 'ideale type' van de
nieuwe ouder. Moeders leggen
vaak nog eenzijdig de nadruk op
het 'verzorgen' en 'vertroetelen',
zonder dat ze ferm kunnen op
treden. Vaders combineren ech
ter het 'lief zijn' met een strenge
hand als dat nodig is. Ze beseffen
dat een kind steun nodig heeft,
maar weten dat ze ook autoritair
moeten kunnen zijn. Ze nemen
hun kind op schoot als het hui
lend komt vertellen dat het op
school is gepest, maar delen een
fikse straf uit als er een bal door
de ruit van de overbuurman is
gevlogen.
Klus
Opvoeden van kinderen is altijd
een opgave, maar volgens Jea
nette Doornenbal is het in de ja
ren negentig helemaal 'een klus'.
„Dat komt omdat niets meer
vanzelfsprekend is. De traditio
nele taakverdeling met een geld-
verdienende vader en een huis
houdende moeder is al jarenlang
niet meer automatisch aan de
orde. Nieuwe opvoedingsstijlen
zorgen voor nieuwe spanningen.
Net als in een bedrijf staan het
proces, het produkt en de kwali
teitsnormen ter discussie. Voor
veel ouders is het keihard knok
ken om de opvoeding samen
vorm te geven", zegt ze. Omdat
ze de vergelijking trekt tussen
de gang van zaken in een bedrijf
en in een gezin, heeft Jeanette
haar proefschrift 'Ouderschap
als onderneming' genoemd.
Dat klinkt zakelijk, maar in een
tijd dat vaak zowel de vader als
de moeder buitenshuis werkt,
moeten er, net als in een b
nu eenmaal goede afspraken ajr
over de opvoeding, meent de on
derzoekster. Ze is op bezoek ge
gaan bij vijftig ouderparen. ,ji-
heb de vaders en de moeders een
interview afgenomen. Wel apar
natuurlijk. Ik wilde niet dat s
elkaar tijdens het gesprek kon
den onderbreken en beïnvloe
den. Ik heb vragen gesteld als
hoe ging het vroeger bij jezelf
thuis? Hoe doe je het nu z
Daaruit is ook mijn conclusie ge
komen dat een hamvraag mo
menteel is: 'moet ik lief zijn, of
streng?' en dat de vaders d
vaak beter mee kunnen omgaan
dan de moeders".
Ouderschap
Doornenbal onderscheidt
haar proefschrift maar liefst va
vormen van ouderschap. Het
ene uiterste is volgens haar he;
huishouden met laag opgeleide
ouders. Ze hebben hun take:
'ouderwets' naar sekse verdeeld
De man werkt en oefent g
uit, de vrouw doet het huishot
den en verzorgt de kinderen. Hr
andere uiterste is het gezin me:
hoog opgeleide ouders. Zij het
ben hun taken gelijk verdeelde,
denken modern. Daartussen zit
ten twee gezinstypen waarin oc-
ders, vaak de moeders, modec
denken maar zich meestal no;
traditioneel gedragen. De onder
zoekster noemt dat 'overgang-
gezinnen', waarin het proces va;
het openbreken van traditionek
verhoudingen volop aan de gas
is.
Spanningen
„Spanningen doen zich voord
voor in die gezinnen. Ouders zij-
vaak hoog opgeleid en denken i
redelijk modern. Maar innerlijke
verdeeldheid belemmert hen i
die moderne wensen ook uit fc
voeren. Zo willen moeders bui
tenshuis werken, maar zijn ze te
gelijk bang minder tijd voorde
kinderen te hebben. Vaders wil
len meer tijd aan opvoeden be
steden, maar ook betaald wed
blijven doen. Een probleem te
bij is dat deeltijdbanen lastig u
vinden zijn", zegt Jaenetw
Doornenbal.
De problemen met de opvoedin;
in de jaren negentig zijn in haa:
ogen een erfenis van de jaren zes
tig, toen traditionele machtsver
houdingen ter discussie werde
gesteld. „Buiten het gezin, maai
ook erbinnen. Als een kind vroe
ger vroeg waarom het iets moe?
doen, was het antwoord vano;
vader: 'omdat ik het zeg'. Sinds
de jaren zestig is dat gelukkig 1
voorgoed voorbij".
door Joke Korving
Wat een gedoe is er eind vo
rige eeuw in Griekenland
geweest over de krent. Wie had
ooit kunnen vermoeden dat
zoiets eenvoudigs als een ver
schrompelde druif het aftreden
van een minister-president kon
veroorzaken?
En dat niet alleen. De krent
zorgde ook voor opstanden, tol
heffingen, faillissementen en
internationale beraadslagin
gen, zo onthult ht Geoniemen-
woordenboek.
Dat vertelt nog veel meer. Bij
voorbeeld dat de krent is ge
noemd naar de Griekse stad Ko
rinthe. Dat wij Nederlanders de
Franse benaming raisin de Co-
rinthe leenden, die in de middel
eeuwen tot corente hebben ver
kort en vervolgens tot krent.
Geschiedenis
Ewoud Sanders gaat uitgebreid
in op die geschiedenis. Dat doet
hij bij nog zo'n vierhonderd
woorden die zijn afgeleid van
plaatsnamen. Sanders, die het
boek in samenwerking met Jaap
Engelsman schreef, heeft er nog
honderden in voorraad. De his
toricus, journalist en lexicograaf
(schrijver van woordenboeken)
verzamelt al sinds de middel
bare school geonïemen.
Zijn speuren naar de herkomst
van woorden levert vaak interes
sante informatie op. blijkt uit
zijn bijna 300 pagina's tellende
werk. .Dat is ook mijn voor
naamste doel", zegt hij. „Ik wil
laten zien dat etymologie ook
leuk kan zijn".
Geschiedenis
Een geoniem is een woord met
een geografisch element, meest
al de naam van een dorp. stad of
streek, schrijft Sanders. Maar
het net zo goed bij voorbeeld een
land zijn, een continent, een ei
land. een heuvel of een berg.
Over zijn vak zegt hij: „Ik houd
me bezig met de geschiedenis
van woorden en woordenboe
ken. Dat lijkt een absurd specia
lisme misschien, maar ik kan er
al jaren van leven".
Het uitzoeken van geoniemen
omvat de historie van een woord
en het taalkundige aspect. San
ders: „Waar komt een woord
vandaan? Van welke taal is het
afgeleid? Wanneer werd het voor
het eerst in Nederland gebruikt?
Daarnaast gaat het om de ge
schiedenis van de zaak. Pas door
je daarin te verdiepen, kun je de
herkomst van een woord echt
goed doorgronden".
lil
Dat kan soms een tijdrover.
karwei zijn. Als voorbeeld noen
Sanders bikini. In zijn boek ra
telt hij dat twee Franse onte
pers het tweedelig zwempaa
vrijwel gelijktijdig op de mart
brachten en dat Louis Réar
zijn ontwerp bikini noemfi
Sanders verhaalt over heteilaa
Bikini waar de Amerikanen:
juli 1946 een eerste proef met
atoombom namen. Volgens ha
gaf Réard het kledingstuk
naam bikini omdat hij vf
wachtte dat het badpakje zous
slaan als een bom.
Badmode
Sanders informatie strekt
der dan de badmode. Hij scjug
dat de Bikiniërs pas in
rug mochten naar hun
maar dat sommige gebiedentf
toegankelijk bleven vanwege g»
radioactiviteit. Over Réi' :V
heeft hij vernomen dat het 3-
drijf van de ontwerper in 1983J
de fes is gegaan. „Na twee sled
te zomers", weet Sanders oi
nog te melden.
Een van de verrassendste rot»
sten vindt hij zelf het vcd
house, een betrekkelijke me.'
komer in de lange rij geoniefflS
Het stamt uit begin van dejarï
tachtig en komt uit Amerika
die tijd ontstond in de club ft
Warhouse in Chicgo house-#
ziek. In 1986 raakte Engeland
de ban van het monotone
dreun. In 1987 was house
het eerst in Amsterdam te
ren, vertelt Sanders. In zijnbw
laat hij de drug xtc niet onrë
meld. Ook legt hij onder metfd
welke afsplitsingen er intusa
zijn in house, zoals acid-.hip-
tribal house.
Voldoening
„In het algemeen denk je bij'
soort dingen aan het verleg
Dat het nog steeds doorgaat.» jg
wijst house wel. Daaruit b;?
dat je constant moet oplet®
het gaat allemaal heel ergs#
Ewoud Sanders neemt l.
gauw genoegen met een ven
ring en roept ook geregeld'
hulp in van deskundien op
gebied van bij voorbeeld P® k*
ten, wapens of textiel.
„Ik wil het hele verhaal ac#
het woord en maak het fflö
daarmee erg moeilijk. Maar»
geeft mij een heel grote votf- :,K'
ning als ik de illusie hebds-
een woord zo grondig heb a®
pakt, dat na mij niemand
meer hoeft uit te zoeken".
Het GeoniemenwoordenboekJ
schenen bij Uitgeverij Nijgh 4
Ditmar en kost 34,50
