Discutabele opsporingsmethoden naar zware Zeeuwse criminaliteit Eindrapport IRT-affaire moet rust terugbrengen binnenland WOENSDAG 31 JANUARI 1996 Soms krijgt de politie een hasjtransport straatwaarde van 36 miljoen gulden. i de schoot geworpen. In augustus 1989 spoelde een formidabele partij drugs zonder vermelding van de afzender aan op het strand bij Westenschouwen. Tachtig pakken met e i totaalgewicht van 2700 kilo. Goed voor een foto's Pieter Honhoff De tijdens het parlementaire onderzoek afgelegde verklaringen over door politie en justitie toegepaste opsporingstechnieken ter bestrijding van de georganiseerde misdaad doen vermoeden dat op een breed terrein de regels van wat wel en niet mag worden overtreden. Uit de IRT- verhoren is bij stukjes en beetjes een beeld gegroeid over een wildgroei aan gebruikte methoden om door ondoorzichtige netwerken omgeven zware jongens 'achterover te trekken', zoals dat zo beeldend in politiekring wordt omschreven. Inkijkoperaties, infiltratie, waardoor met medeweten van justitie criminele handelingen worden gedoogd, pseudokoop en inbraak door rechercheurs om informatie te vergaren en afluisterapparatuur te plaatsen, dat soort dingen. De discussie over wat er allemaal precies is gebeurd was vooral gericht op zaken die elders in het land hebben gespeeld. Toch heeft het onderwerp van de commotie net zo goed raakvlakken met dit gewest, zelfs met terzijde laten van de betrokkenheid van de sinds een half jaar in het rechtbankarrondissement Middelburg werkende officier van justitie mr. J. Valente en de rol van 'de sapman' uit St. Maartensdijk. De sinds de reorganisatie van de poli tie in Zeeland actieve specialistische bureaus Zware Georganiseerde Crimina liteit en Financiële Onderzoeken waren verantwoordelijk voor het oppakken van enkele kopstukken in een Zeeuws-Vlaam se zaak met grootscheepse hasjtranspor ten. Buitenlandse politiekorpsen hadden eerder alleen enkele transporten kunnen onderscheppen om vervolgens direct be- trokkenen te kunnen inrekenen. De beide bureaus van de politie Zeeland zagen ech ter kans de organisatie achter de hasj- smokkel te ontrafelen en enkele hoofdper sonen. die telkens de dans wisten te ont springen, te arresteren. Daarvoor waren zeventien specialisten meer dan een jaar in de weer geweest om de criminele orga nisatie in beeld te brengen. Bij de behandeling van de zaak door de rechtbank in Middelburg toetste de meer voudige strafkamer de toegepaste opspo ringstechnieken en vond ze kennelijk in orde. getuige de bestraffing van de 54-ja- rige hoofdpersoon Sjef F. uit Terneuzen. Hij werd vorige maand conform eis ver oordeeld tot zes jaar gevangenisstraf en een miljoen gulden boete voor de organi satie van een, voor de Nederlandse markt bedoelde reeks hasjtransporten vanuit Li banon, Marokko en Senegal. Hoger beroep De Rotterdamse advocaat mr. J.L.A.M. Le Cocq d'Armandville vecht echter het standpunt aan dat er niets mis zou zijn met de in de zaak F. toegepaste opspo ringsmethoden. Hij heeft hoger beroep aangetekend bij het gerechtshof in Den Haag. Zijn bezwaar richt zich onder an dere tegen de plaatsing van een direct af- luisterapparaat in de auto van F. en van een peilbaken aan zijn schip ruim voordat hij als verdachte werd aangemerkt. Voorts zou het opsporingsapparaat ern stig inbreuk hebben gemaakt op F.'s per soonlijke levenssfeer door zijn woning aan de Scheldekade in Terneuzen anderhalf jaar lang met een videocamera te observe ren. Volgens Le Cocq d'Armandville lijkt in de ze zaak, waarin voortdurend afstemming plaats vond met buitenlandse opspo ringsdiensten. ..een onuitwarbaar kluwen te zijn gecreëerd, waarbij volstrekt ondui delijk is wie op basis van wat is overge gaan tot het inzetten van welke middelen en methoden". De Rotterdamse advocaat signaleert tevens het mogelijke bestaan van verbindingen tussen de naspeuringen van de Bijzondere Opsporingsbrigade (BOB) in Gent en het gewraakte 'Delta- onderzoek' dat in Nederland aanleiding werd tot de IRT affaire en het thans afge ronde spitwerk van de commissie Van Traa. Le Cocq d'Armandville stelt het voorop: internationale samenwerking is een na te streven doel. ..Maar als dat gebeurt om re gels te kunnen ontduiken die als (te) be perkend worden ervaren dient dat met kracht te worden tegengegaan". In de zaak F. zouden opsporingsdiensten aan weerszijden van de Nederlands-Belgische grens welbewust en geregeld middelen en methoden hebben uitbesteed wanneer men zelf die middelen en methoden niet mocht of kon inzetten. Peilbaken Inzetten van een peilbaken is ook in Ne derland een omstreden middel. In de rechtspraak lijkt een enkele keer de inzet van het middel te zijn toegestaan. In die gevallen was er telkens sprake van de ge bruikmaking van een peilbaken als onder steuningsmiddel bij een reguliere obser vatie-actie. In de zaak F. zijn volgens Le Cocq d'Armandville peilbakens echter telkens als zelfstandig opsporingsmiddel ingezet. „En dat is onrechtmatig". Ook andere advocaten hebben in het re cente verleden ernstige bedenkingen geuit over de handelwijze van politie en justitie in geruchtmakende Zeeuwse za ken. In de affaire van een als een soort Godfather van een criminele bende opere rende casinohouder uit Kapellebrug be toogde raadsvrouw mr. I. Weski onder meer dat het Openbaar Ministerie onder valse voorwendselen de financiële gege vens over haar cliënt heeft weten te ach terhalen. Het Gerechtshof in Den Haag zag bij een in hoger beroep behandelde zaak van de van cocaïnehandel en belas tingontduiking verdachte man geen aan leiding om zich wat van die aantijgingen aan te trekken. Sterker nog: het Hot legde de uit Sicilië afkomstige casinohouder een zwaardere straf op van vier jaar cel en drieënhalve ton boete. Pseudokoper Rechtmatig handelen of niet was ook de inzet van een discussie in de drugszaak, die een 30-jarige Antwerpenaar en een 31- jarige Terneuzenaar uiteindelijk op zeven jaar gevang en 100.000 gulden boete kwam te staan. De rechtbank in Middelburg kwam tot de slotsom dat het inzetten van een pseudokoper om de zaak rond te krij gen rechtmatig was geweest. Het tweede doel van deze opsporingsmethode, het ontdekken wie de grote mannen achter de leveranties waren- wat overigens niet was gelukt- vond de rechtbank net zo goed een geoorloofd motief voor de inzet van een undercover-agent. Bij de berechting van een 44-jarige Goese- naar voor een poging om 2300 kg hasj Ne derland binnen te smokkelen leverde raadsman mr. D.J. Olie eveneens kritiek op de opsporingsmethoden. Zijn visie was dat. om de daders te kunnen pakken, een soort pseudokoop op touw was gezet waarbij de regel niet in acht waren geno men. Zo zou er onder meer onrechtmatig een via Scheveningen-radio gevoerd ge sprek zijn opgenomen. De rechtbank ver wierp het verweer dat er op onrechtma tige wijze bewijs was vergaard. De hasj- smokkelpoging kwam de Goesenaar uit eindelijk op twee jaar gevagenisstraf en een boete van een ton te staan. Vrijspraak In de zaak van een met geweld op het veer- plein van Kruiningen gearresteerd gezel schap van vijf personen haalde het opspo ringsapparaat voor een deel bakzeil. De personen werden verdacht van betrok kenheid bij een drugstransactie. De poli tie mag op eigen initiatief alleen iemand aanhouden die op een misdrijf is betrapt. Is dat niet het geval dan kan iemand al leen worden gearresteerd in opdracht van een officier van justitie. De rechtbank con stateerde dat er wel een mogelijkheid was geweest om de toestemming van een offi cier te krijgen. Omdat dit niet was ge beurd was al het bewijsmateriaal dat als gevolg van de aanhouding van de vijf mannen was verzameld ongeldig gewor den. Dat leidde tenslotte tot vrijspraak van de mannen De Goese advocaat Dick Olie vindt dat de politievoormannen wel gelijk hebben met te stellen, dat slechts een handjevol mede werkers van justitie en politie betrokken is geweest bij op z'n minst discutabele op sporingspraktijken. Olie acht dat geringe aantal echter minder relevant. Een be paalde handelwijze kan diep ingrijpen in de beginselen van de rechtstaat, waar door de schade veel groter kan zijn. Olie gaat er vanuit dat er in Zeeland over het algemeen netjes wordt gewerkt. In meer grootschalige zaken wordt over wat wel of niet toelaatbaar is echter een zelfde soort discussie gevoerd als wat nu in de IRT-af- faire over elders spelende zaken naar bui ten is gekomen. Peperdure bolides Olie verwijst daarvoor naar een zaak van enkele jaren geleden rond een Bevelandse bende, die zich specialiseerde in het stelen van peperdure bolides, die in minder dan geen tijd omgekat of in onderdelen naar nieuwe eigenaren gingen. Daarbij is vol gens de Goese advocaat sprake geweest van zeer onrechtmatig verkregen bewijs, omdat het opsporingsapparaat in strijd met bepalingen in het Wetboek van Strafvordering van de PTT had gevorderd een zogenaamde printer te plaatsen op de door een van de verdachten te plegen tele foongesprekken. Olie voerde over deze kwestie tot in hoger beroep verweer Vol gens het Gerechtshof viel het niet naleven van de wetsbepaling terug te brengen tot 'een communicatiestoornis' en was het oprollen van de bende het gevolg van het op heterdaad betrappen en niet van on rechtmatig verkregen telefooninformatie. Het hogere rechtscollege bleek niet gevoe lig voor het betoog van de raadsman dat gepoogd was onregelmatigheden in het onderzoek te verdoezelen Olie signaleert dat de politie probeert de grenzen te verleggen in het uitvoerende werk. „Ik denk dat het ook in Zeeland ge beurt dat in de pro-actieve fase. dus nog voordat een rechter-commissaris of offi cier van justitie toestemming heeft gege ven, bij de PTT informatie over telefoon gesprekken wordt opgevraagd. Maar- en dal is altijd het zwaard waar je in valt- dat is moeilijk hard te maken". De ervaring heef de Goese advocaat ge leerd dat er slecht zicht is te krijgen op de handelwijze van de Criminele Inlichtin gen Dienst (CIDi Sinds is bepaald dat CID-informatie niet volledig op tafel hoeft te komen worden allerlei onderzoekshan delingen in de CID-informatiesfeer ge trokken „Bij het horen van CID-mensen krijg je dan allerlei algemene wetenswaar digheden te horen die niet relevant zijn. En op bepaalde vragen hoeven poliiemen- sen geen antwoord te geven". De lust om in hoger beroep ontoelaatbare handelingen van het opsporingsapparaat aan de kaak te stellen begint de raadslie den ook zo langzamerhand te vergaan. „Dat kan erg gevaarlijk zijn", meent Olie. „Bij verwerping van het verweer kan de straf gemakkelijk aanzienlijk zwaarder uitpakken". Transportbedrijf Een geval apart is de zaak rond de mede eigenaar van een transportbedrijf in Hein- kenszand. Hij werd in Engeland betrapt op de illegale import van een vermogen aan drugs. De man kreeg aanvankelijk 25 jaar cel opgelegd. Een hoger gerechtscol lege maakte daar onlangs twintig jaar van. Volgens de schrijvers Bart Middel burg en Kurt van Es van het boek 'opera tie Delta' maakte dit XTC-transport on derdeel uit van een in dit geval letterlijk te nemen grensoverschrijdende activiteit van het Interregionaal Rechercheteam Noord/Holland Utrecht, dat werd ontbon den omdat het IRT-team op gespannen voet met de wet opereerde. Justitie en politie in Zeeland hebben de onderlinge afspraak gemaakt dat pas na het verschijnen en nader bestuderen van de rapportage van de commissie Van Traa wordt bekeken of en in hoeverre er kantte keningen zijn te plaatsen bij in Zeeuwse zaken toegepaste opsporingstechnieken en -taktieken. Jacques Cats Het slotstuk van de IRT-affaire, die sinds december 1993 politie en jus titie in Nederland beheerst, wordt mor gen ingezet. Op alle politiebureaus en parketten van justitie wordt met argus ogen gekeken naar het eindrapport van de parlementaire enquêtecommissie- Van Traa. Mediavertegenwoordigers zullen morgenochtend om zes uur klaar staan om een exemplaar van het 4800 pagina's tellende eindrapport mee te nemen. En terwijl de commissie aan kondigde zoveel mogelijk de schuld vraag te vermijden, lijkt vooral één kwestie van belang: wie krijgt de schuld? De grootste affaire uit de na-oorlogse ge schiedenis van justitie en politie begon met het opheffen van het Interregionaal Rechercheteam Noord-Holland/Utrecht en mondde uit in een ernstige crisis in de top van justitie en politie. 'Rekkelijken' vinden het toelaatbaar dat de overheid toekijkt bij drugsimporten om de 'grote jongens' te kunnen pakken; 'Preciezen' vinden dat de Staat zich dan compro mitteert en daarom nooit zulke zware opsporingsmethoden mag inzetten. De patstelling tussen de kampen tekende zich de laatste twee jaar steeds duidelij ker af. Tijdens de tien weken van verhoren door de commissie-Van Traa werd voor de ogen van het publiek de ene na de andere vuilnisbelt overhoop gehaald. Uiteinde lijk restte het beeld van twee Haarlemse rechercheurs die de Nederlandse politie voor schut zetten, daarbij niet gehinderd door adequate controle van het open baar ministerie (OM). Vele tienduizen den kilo's soft drugs en honderden kilo's hard drugs bereikten de markt zonder dat al te veel verdachten werden aange houden. Informanten verrijkten zich. op hun miljoenenwinsten was geen con trole. Hoofdbrekens Het is een van de kwesties die Van Traa moest oplossen. Hoeveel drugs kwamen onder het toeziend oog van de politie Ne derland binnen en vooral: deugt, die me thode nu wel of niet? Andere wagen zul len de commissie niet minder hoofdbre kens hebben bezorgd. Waarom werden met anderen te willen samenwerken op het specialistische recherchegebied. Nordholt. maar ook anderen, verwach ten van Van Traa dat ook daarover dui delijkheid komt. Was Amsterdam, los van het oordeel over de opsporingsme thode. nu wel of niet een dwarsligger in IRT-verband? verregaande opsporingsmethoden nooit goed geregeld en hoe moeten die nu wel worden geregeld? Kunnen de huidige vier korpschefs van politie in de grote steden nog langer met elkaar samenwer ken? Of zullen zij het veld moeten rui men. omdat zij meer elkaar dan de crimi naliteit bestrijden? En. ook pikant: wist minister Sorgdrager nu wel of niet van het 'doorleveren' van cocaïne door de Haagse politie? Zelf zegt Sorgdrager dat de kwestie on opgehelderd zal blijven, waarmee het blazoen van zowel haarzelf als dat van de Haagse procureur-generaal Blok bezoe deld blijft. Blok verklaarde onder ede te genover Van Traa de minister lachlerafi te hebben ingelicht. Sorgdrager ontkent dit. Het zijn heikele kwesties waarvan Van Traa weet dat iedere stellingname hem en zijn commissie onder vuur zal brengen. Om nog maar met te spreken over de vij andigheden tussen de 'precieze' Amster damse politie iNordholti en de rekkelij ke' korpsen in Haarlem iStraven en Utrecht (Wiardai Een Salomonsoordeel van Van Traa lijkt in deze hardnekkige controverse tussen (vooral) personen welhaast onmogelijk. Het was Nordholt zelf die meedeelde dat de rust pas terug keert als hij zijn gelijk heeft gekregen. Neerlands bekendste korpschef voelde zich zwaar gehekeld door een eerder rap port van de commissie-Wierenga waarin hem (Amsterdam) werd verweten niet Zwijgadvies Voorzitter van de parlementaire enquêtecommissie opsporingsmethoden. Maarten van Traa, kijkt in de drukkerij van de SDL naar het drukken van het dikke rapport. Morgenochtend komt het beschikbaar. De pocketeditie gaat 55 gulden kosten. foto Ed Oudenaarden/ANP Hoe zeer Van Traa's bevindingen de ge moederen bezighouden, mag ook blijken uit de meest recente ontwikkelingen. Zo was er een ongebruikelijk 'zwijgadvies' dat de ministers van justitie en binnen landse zaken aan hun hogere echelons gaven. Onder het mom van het 'primaat van de politiek' werd geadviseerd het ka merdebat over Van Traa's rapport af te wachten alvorens erop te reageren. Meer aannemelijk lijkt echter dat beide minis ters het gooien met modder vrezen door diegenen die er in het rapport slecht van af komen. Ook opmerkelijk was de harde uithaal onlangs van het OM naai- de Nederland se politie. Zo ergerde 'super-procureur- generaal' Docters van Leeuwen zich aan de wijze waarop hoge politiebazen de zware storm van de IRT-affaire beschre ven als een bagatel op de schaal van al het politiewerk. Het heeft er alle schijn van dat Docters juist de aandacht van zijn eigen OM wilde afhouden. Tegen over enkele politiemensen in Haarlem en Hilversum staat een hele batterij aan officieren van justitie die bij Van Traa een slechte indruk maakten. De affaires van de laatste jaren hebben, zoveel is duidelijk, in ieder geval de pro- duktiviteit bij politie en justitie geen goed gedaan. Het slotakkoord van de IRT-affaire zal. zeker met de parlemen taire behandeling, nog enkele weken du ren. Daarna zullen enkelen een bittere pil te slikken hebben, misschien wel een andere baan moeten <of gaani zoeken, maar is het wellicht afgelopen met het gebakkelei. Zodat politie en justitie weer aan het werk kunnen. Hans Leber en Harm Harkema Omroep pakt uit met IRT-televisie Morgen slaat het uur U en wordt het IRT-rapport van de Commissie Van Traa aangeboden aan de voorzitter Deet- man van de Tweede Kamer. NOS, NPS en VARA besteden daar op die dag maar liefst zes uur televisie aan. „Het wordt de dag van de climax van de openbare ver horen", zegt eindredacteur Ad van Liempt. Deetman ontvangt de rapporten - totaal tussen de 3.200 en 4.800 pagina's - om half twee. Een half uur eerder start de NOS met de uitzending, waarin met mr. Stagter en mr. Moszkowicz wordt teruggekeken op de verhoren. Slagter is oud-vice-presi- dent van de rechtbank in Amsterdam en Moszkowicz is strafpleiter. Het eerste half uur wordt ook een filmpje getoond met de 'leukste' en opvallendste momenten uit die verhoren. Daarin is veelvuldig te ho ren. dat Van Traa in opperste verbazing roept: „Ik kan dit niet geloven" en „u staat wél onder ede. hoor". Om 13.30 uur wordt rechtstreeks verslag gedaan van de overhandiging van het rap port en de persconferentie. Na afloop wor den reacties gevraagd aan politici. Ver moedelijk zullen leden van het kabinet niet aan de uitzending meewerken: minis ter Dijkstal (binnenlandse zakeni heeft het kabinet gevraagd uiterst terughou dend te zijn in reacties aan de pers. 's Avonds vanaf 20.25 uur (Nederland 3) is het de beurt aan NPS. VARA en NOS met het avondvullende programma Misdaad in Nederland. Alle geplande programma's (behalve Journaal en Sportjournaal) ko men te vervallen. Behalve gesprekken met onder anderen Hirsch Ballin. Wieringa. rechter Willems. hoogleraren en de advocaten Hiddema en Sprong worden filmpjes getoond over cri minaliteit in de praktijk. Daarvoor heb ben de Nederland 3-omroepen hebben ge filmd in Arnhem, een stad die in de optiek van Liempt „te lijden heeft onder de geor ganiseerde misdaad" In de avonduitzen ding wordt verder getoond hoe een politie actie (in de buurt van Breda) in z'n werk gaat. Inclusief een spannende achtervol ging en een inkijkoperatie.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1996 | | pagina 5