Jan van Delft en zijn filmpjes
Een project met pretenties
PZC
zeeland
11
kunst
Het boek als kunststuk
exposities
12
VRIJDAG 12 JANUARI 1996
n
van onze verslaggever
Marcel Modde
AXEL - Tegen de laatste vrije muur
van het kleine kamertje in het Axelse
arbeidershuis staat een grote glim
mende koffer. Daarin wacht een
blimp op hereniging met de enige
echte onvervalste Arriflex 16 ST, hèt
ivpe camera waarmee halverwege
deze eeuw de prachtigste documen
taires zijn gemaakt. Onbekend met
het fenomeen blimp? Vraag het bus
schauffeur Jan van Delft. En hij ver
telt er gelijk bij van zijn Kodak High
Speed uit 1946, het meer dan honderd
jaar oude micaschijfje, de Biograaf
èn de Poolse gebroeders Skladanows-
ki die de Lumières wel degelijk voor
waren met een eerste korte filmver
toning.
De mens is ijdel. Kijkt graag naar
zichzelf. Al helemaal wanneer dat
beeld onafhankelijk van het origineel
beweegt. De uitvinding van de filmca
mera en -projector eind vorige eeuw,
was in die zin dan ook revolutionair te
noemen. Hele voorname families
wrongen zich in allerlei bochten om
vooraan te staan bij een opname. Hoe
koddig is het tegenwoordig te zien dat
een strak gestrikt meisje in een zon
overgoten riante achtertuin met de
pink recht omhoog veel te snel een
kop thee probeert te drinken. Een re
cordpoging nippen. Of een Haags
straatbeeld waar het leven wel in heel
erg rap tempo aan de kijker voorbij
schiet.
Van videocamera's met een zelfcorri
gerend trilbeeld, het zogenaamde
steady-shot, moet Van Delft niks heb
ben. Geen kunst aan. Het is ook pas
sinds kort dat hij een recorder in huis
haalde voor bij de televisie. Nee. geel
de 44-jarige buschauffeur maar de
techniek van weleer. Toen de profes
sionele camera nog moest worden in
gepakt in een loodzware geluidsdich
te doos (de blimp!) om het motorge-
snor uit de film te houden. De periode
dat de mensheid nog in spanning kon
gaan zitten wachten op het nieuwste
bioscoopjournaal.
Het is dringen in de verzamelkamer
van de Axelaar. Camera's van uiteen
lopend formaat staan strak opgesteld
op dikke planken. Natuurlijk ont
breekt de onvervalste toverlantaarn -
inclusief twee oude voorstellingen -
niet temidden van alle techniek. In
een verwarmde garage een paar stra
ten verderop heeft Van Delft vier gi
gantische bioscoopprojectoren ge
stald. Geruild op beurzen, gekocht
wanneer de portemonnee het toeliet,
tweehonderdnegentig stuks appara
tuur en zestig films, waaronder beel
den van de oorlogspuinhopen in Bres-
kens, Oostburg en Eede, de inpolde
ring van de Braakman en de waters-
Jan van Delft toont een filmspoel uit een bioscoopprojector in zijn kamertje vol filmprojectoren en camera's.
noodramp in 1953. Genoeg materiaal
voor een heel museum, Van Delft weet
het. maar hij kan maar geen belang
stellende financiers vinden.
Historie
Honderd jaar filmhistorie op een bo
venverdieping van een arbeiderswo
ninkje, 't is niet anders. Zo nu en dan
trekt de busschauffeur de streek in om
zijn wetenschap en verzameling te de
len met publiek in kleine zalen. Hiei
en daar een lezing, af en toe een verto
ning. Tussendoor houdt hij zich op in
het magazijn van het museum voor fo
tografie aan de Antwerpse Waalse
Kaai. Hij .zorgde er persoonlijk voor
dat de filmcollectie in de Sinjorenstad
weer op orde werd gebracht.
De Oude Doos wordt tevoorschijn ge
haald. Van Delft klopt trots op zijn
schat. De doos herbergt een film uit
1896. Eén van de eerste die het licht
zagen. Gemaakt met een Biograaf.
van koningin Wilhelmina (1898), de
verkiezingscaravaan van de Ameri
kaanse president William McKinley
(1896) en Paus Leo XIII in één en de
zelfde film vereeuwigd zijn.
Alle moeite ten spijt, de Biograaf was
niet gewild. Het transportsysteem
voor de ongeperforeerde film liet te
wensen over. Van Delft hield er in ie
der geval uniek materiaal aan over.
Vergeten
een Engelse camera die het uiteinde
lijk moest afleggen tegen de nauwkeu
riger Cinematographe van de gebroe
ders Lumière.
De uitvinders van de Biograaf reisden
stad en land af om hun apparaat te
promoten. Overal waar ze werden ont
vangen, schoten ze ter demonstratie
een paar beelden. Zo kon het gebeu
ren dat een theekransje van de Engel
se koninklijke familie, de inhuldiging
De produktie werd in 1948 ontdekt in
een vergeten kelder van het toenma
lig gebouw van de Haagse Courant.
De rollen lagen opgeslagen in vier
blikken. Trucagespecialist Gerard
Dongelmans van Hagefilm slaagde er
in het slechts nog gedeeltelijk bruik
bare materiaal beeldje voor beeldje
over te zetten op 35 millimeter-for
maat. Van Delft raakte bevriend met
Dongelmans en wist zo weer een kopie
van de gerestaureerde versie te be
machtigen. Op de hele wereld bestaan
foto Peter Nicolai
hooguit vijf exemplaren van de 'Bio-
film'. weet de Axelaar zeker.
Van Delft komt andermaal terug op
de Arriflex 16 ST. De wetenschap dat
er één in het onderaardse van het Hil-
versumse omroepmuseum onaange
roerd ligt te liggen, is voor hem bijna
onverteerbaar. Deden ze er maar iets
mee! Hij heeft bij herhaling een ruil
aangeboden. Een gave Ediphone. de
dicteermachine met wasrol en kopte
lefoon van Thomaes A. Edison, en een
persmatrijs van een single inclusief
patentaanvraag wil Van Delft maar
wat graag afstaan. Niks dus.
Bambi, de Zeemeermin en acteurs uit
de Leeuwekoning prijken in plastic
tussen al het technisch vernuft. Een
aardigheidje, zegt Van Delft over de
figuurtjes die je met een kindermenu
bij McDonalds bij elkaar kunt sparen.
„Doet het altijd leuk bij een presenta
tie. Fleurt de boel een beetje op."
Filmpje!
Restauranthouder slaat advocaat
BRESKENS - Een toekomstig uitbater van een Chinees res
taurant aan Boulevard de Wielingen in Cadzand is donderdag
verhoord door de politie, omdat hij een 43-jarige advocaat uit
Breskens met een koperen pijp op het hoofd had geslagen. De
kandidaat-restauranthouder had de klap uitgedeeld, omdat
de Bressiaander de belangen behartigt van een groep inwoners
die zich tegen de opening van de Chinese eetgelegenheid ver
zet.
De toekomstig restauranthouder wond zich zo op over de te
genwerking van de bewoners, dat hij de advocaat woensdag
aan het eind van de middag bij diens huis opwachtte en een
klap met de koperen pijp uitdeelde. Het slachtoffer kreeg een
bult op zijn hoofd en deed nog diezelfde avond aangifte bij de
politie. Tegen de restauranthouder is donderdag proces-ver-
baal opgemaakt. Nadat hij was verhoord werd de man weer
vrijgelaten. De officier van justitie beslist pas na het ontvangen
van het politierapport of de man voor de rechter moet verschij
nen.
Opvang van duikslachtoffers
GENT - De Vlaamse arts dr Paul vander Eecken vindt de
plaatsing van een zogenaamde decompressietank voor slacht
offers van duikongevallen in het ziekenhuis te Goes 'niet ren
dabel en absurd'. Hij reageert daarmee op opmerkingen van
sportduikinstructeur J. P. Colle uit Gent. die kritiek had op de
opvang van duikslachtoffers in Zeeland. Vander Eecken is lid
van de medische commissie van de Vlaamse overkoepelende
sportduikbond Nelos. Volgens hem verloopt de opvang van
duikslachtoffers in Zeeland vrij vlot, mede dankzij de samen
werking met het opvangcentrum in het Belgische Oostende.
De tijd dat een decompressieslachtoffer onmiddellijk in een
tank moet is voorbij, voegt Vander Eecken er aan toe.
Man beroofd van snorfiets
VLISSINGEN - Een 21-jarige Vlissinger is woensdagnacht met
geweld van zijn snorfiets beroofd. Het slachtoffer was juist van
af de Paul Krugerstraat in zijn woonplaats linksaf de Bonedij-
kestraat ingereden toen hij een motorgeluid achter zich hoor
de. Vrijwel direct daarna kreeg de man een klap in zijn nek.
waardoor hij viel. Het slachtoffer is vermoedelijk enige tijd bui
ten bewustzijn geweest. Hij liep een lichte verwonding op aan
zijn lip. Toen de man opstond, was zijn snorfiets verdwenen en
was er niemand meer aanwezig. Het gaat om een gele Tomos
met het verzekeringsnummer JZS 388. De snorfiets heeft een
nieuwwaarde van 1800 gulden. De politie is op zoek naar getui
gen.
MBO-school Oude Tonge gered
OUDE TONGE - De school voor middelbaar beroepsonderwijs
in Oude Tonge is in veiligheid gesteld. Dat meldt het Rotter
dams Albeda College dat de school per 1 januari heeft overge
nomen.
Alle leerkrachten en het ondersteunend personeel behouden
hun baan. Alleen de directeur is vertrokken. Adjunct-directeur
J. Tuink is benoemd tot locatie-manager.
Volgens hem wordt nu onderzocht of opleidingsmogelijkheden
kunnen worden uitgebreid. Daarbij wordt gedacht aan het bin
nenhalen van opleidingen in de technische sfeer en op het ge
bied van detailhandel.
Bedrijven Goes doelwit inbrekers
GOES - Bij inbraken in drie Goese bedrijven is in de nacht van
woensdag op donderdag onder meer een flinke hoeveelheid au
tomatiseringsapparatuur ontvreemd en vernield. In een zaak
aan de Industriestraat lieten de verdachten een grote chaos
achter. De kluis kregen ze niet open, hoewel daarvoor een bran
der was meegenomen. Computers in de kantoorruimte werden
kapotgeslagen. Hierdoor kon het personeel gisteren niet
werken. Het tweede getroffen bedrijf, aan de A. Fokkerstraat,
mist naast computermateriaal ook nog een zaktelefoon. In de
zelfde straat is uit een ander bedrijfspand slechts een klein
geldbedrag gestolen. Afgelopen weekeinde was hier ook al in
gebroken
OES - Kunstenaarsboeken
ju opnieuw het onderwerp
M de jaarlijkse winterten-
mstelling van de Goese Cul-
rele Raad. In de vitrines van
openbare bibliotheek in
)es liggen vanaf vandaag
rijdag) tal van werken die op
tatieve wijze in elkaar zijn
iet. Maar niet alle boeken
jjven verscholen achter glas.
bezoeker van de tentoonstel-
ig mag sommige exemplaren
tjaar ook voor het eerst aan-
beuit
Bnonze verslaggeefster
in voorbeeld van een werkje
St een hoge 'aaibaarheidsfac-
I is 'Die skandalöse sehn-
van Wilbert van der
een. Het boekje heeft een om-
We heel grappig aansluit bij
inhoud. De zacht aanvoelen-
skaileren kaft past prima bij
elijki t verhaal dat valt te plaatsen
de categorie soft porno,
it boekje heeft een duidelijke
k met het thema van deze
daz itertentoonstelling: de relatie
de b ssen boek en vorm. Overigens
sleedde overeenkomst tussen uiter
en verhaal niet bij elk ten-
ngesteld werk zo duidelijk,
st de objecten verbindt, is dat
allemaal afkomstig zijn van
[Hg ^everij PlaatsMaken in Arn-
ai C
i] feeks
1 boekenproducent bestaat
«Is 1986. De uitgeverij is on-
(idj san uit de samenwerking tus-
idcrs D een groep kunstenaars en
tlnstituut voor de Vrije Gra-
Typerend voor PlaatsMa-
deri! Wsde series die ze heeft uitge-
Erfi|scht. Een heel bijzondere is de
"wks: speciale uitgaven ge-
lakt door gerenommeerde
(leef, Wtenaars. Mensen als Ar
mando, Lucebert en Jan van
Munster kregen de opdracht een
boek te maken dat een duidelij
ke relatie had met hun eerdere
werk. Ook deze zijn te zien in de
bibliotheek.
De boeken van PlaatsMaken
zijn bijzonder, maar niet uniek.
Ze zijn gedrukt in oplages die va
riëren van zo'n vijftig tot vijfhon
derd. De werken waarvan de uit
geverij nog maar één exemplaar
heeft, liggen in de vitrine. In de
rest van de boeken mag de be
zoeker naar hartelust snuffelen.
Kassabon
De wintertentoonstelling roept
de vraag op wat nou eigenlijk
nog een boek is en wat niet. Zo
ligt in één van de vitrines een pa
pieren boodschappenzak met
wat levensmiddelen. Bij nader
inzien leest de toeschouwer op
de 'kassabon' een gedicht. Een
blikje lijkt op het eerste gezicht
bedrukt met produktinformatie,
maar de letters blijken gedach
ten van kunstenares Judith van
den Bos weer te geven.
De uitgever noemt het in ieder
geval wél boeken en maakt zelfs
een duidelijk onderscheid met
de tijdschriften die ze uitgeeft.
Daarvan zijn er ook enkele in
Goes te bewonderen. 'On the
road' valt op door het gebruik
van een bijzondere vorm van ge
heimschrift. In plaats van letters
gebruiken makers Karei Mar
tens en Roelof Mulder kleine af
beeldingen van filmsterren.
Boek en vorm/Vorm en boek,
wintertentoonstelling van de
Goese Culturele Raad, 12 ja
nuari tot en met 10 februari,
Openbare Bibliotheek Goes.
Openingstijden: di 10-17 uur, wo
10-17.30 uur en 18.30-20 uur, do
12.30-17.30 uur en 18.30-20 uur,
vr 12.30-17.30 uur en 18.30-20 uu,
za 10-12 uur.
toongestelde werken op de wintertentoonstelling in
™niet allemaal in één oogopslag te herkennen als boek.
foto Willem Mieras
door Nico Out
De selektie I'. Zo heet de
tentoonstelling in de Wa
tertoren CHK over 'de kunst-
produktie in Zeeland'. De ex
positie maakt deel uit van een
reeks met werk van zo'n 60
kunstenaars, die deels ook op
twee andere plekken in Vlis-
singen zal plaatsvinden. Een
project met pretenties, dat een
impuls wil zijn voor het kunst
klimaat in Zeeland.
Dat is ook wel nodig. Er ge
beurt immers niet zo veel met
de beeldende kunst in Zeeland.
In 1990 maakte het Zeeuws
Museum voor het laatst een
balans op met een presentatie
van 15 jaar provinciale aanko
pen. Een documentatie van
kunstenaars die in Zeeland
werken ontbreekt sinds de
voormalige Zeeuwse Culturele
Raad de uitgave staakte. 'De
selektie' draagt echter wel spo
ren van beperking die met een
keuze niet zoveel van doen
heeft. Pas na een jaar wordt
duidelijk wie organisator Leon
Riekwel heeft uitgezocht, Van
een overzicht is pas achteraf
sprake. Dat heeft alles te ma
ken met gebrek aan ruimtes en
kader. Eigenlijk is het Vlis-
singse initiatief een taak voor
het Zeeuws Museum, maar
daar ontbreekt menskracht en
zaalruimte. Nu de Watertoren
dankzij de ook al ambitieuze
tentoonstelling van Narcisse
Tordoir op elke verdieping tij
delijk extra wandruimte heeft,
is Riekwel pragmatisch in het
gat gesprongen dat anderen
hebben laten liggen. 'De Selek
tie I' draagt daarom de sporen
van pragmatisme. Er zijn nog
geen lijnen uitgezet die moge
lijke tendenzen zichtbaar ma
ken en zo de inrichting van de
ruimte mede bepalen. Je kunt
ook niet zien of er binnen het
Zeeuwse onderling contacten
zijn die elkaar beïnvloeden.
Dat is jammer. Nu is de inrich
ting antwoord op de vraag hoe
zoveel mogelijk kunstenaars
zo goed mogelijk tot him recht
kunnen komen in een niet een
voudig in te richten ruimte.
Richtingloosheid
Wie zich onbekommerd open
kan stellen voor individuele
werken van individuele kun
stenaars, komt genoeg tegen
dat boeit. In haar veelvormig
heid en thematische variatie is
de tentoonstelling een afspie
geling van de richtingloosheid
die de kunst van nu kenmerkt.
Het enige dat bindt is de wens
om de mogelijkheden die beel
dende kunst biedt optimaal uit
te buiten en zo min mogelijk
Annunciazione' van Natasja Boezem.
gebaande wegen te gaan. Ik
vind dat geen nadeel, maar een
voordeel. Wie zekerheden
zoekt komt in actuele kunst
van een koude kermis thuis.
Wie kijkt wordt uitgedaagd
zijn blik te verruimen.
Waarover gaat het dan zoal?
Over verwondering, in de
gouaches van Cees van Gilst,
geladen met kleuren en tekens
die getuigen van een verbon
denheid van mens en natuur
En in de zich ontwikkelende
vormen die Hans de Win als
transparante schilden aan de
muur hangt.
Over drift en verlangen, in een
imponerende 199 doekjes tel
lende explosie van erotiek
door Wim de Maat.
Over een besef van lichtheid en
grenzeloosheid. oneindige
ruimte en dito tijd, in de poëti
sche objecten waarmee Martin
McNamara het voormalige wa
terreservoir inrichtte.
Over kracht, macht en on
macht in de stenen beelden en
de Orpheus van Gertjan Even
huis.
Over de grenzeloze wereld van
de schilder waarvan Dave
Meyer zich een gedreven verte
genwoordiger toont en Jan
Zembsch laat zien dat hij weer
op dreef is.
Over engagernent. waar Cees
de Valk sober aan de culturele
aspecten van de oorlog in Sara-
jewo herinnert.
Over de drang om het leven te
laden met magie, wat Gerard
Marinus Verkerke drijft tot het
scheppen van surreele situa
ties.
Over schoonheid, waar de ele
gante schalen van Ineke Otte
hoogpotig en goudglimmend
van getuigen.
Over ironie. in Willy de Houcks
rond een lichtend Mariabeeld-
je sjablonig gepenseelde alle
gorie op het menselijk bestaan.
Over wonderen, in de heden
daagse 'Annunciazione' van
Natasja Boezem.
Over het leven als vlucht, in
een doek waarop Paul Bartels
een jet schildert die hoog bo
ven twee verstrengelde men
senlijven scheert.
Over het leven als eeuwige tril
ling, zoals Sander Littel het in
zijn tweeluik verbeeldt.
Over identiteit en cliché, in de
verzameling 'gebitten' die Ro
nald van Dokkum rangschikt
in kistjes en kast.
Over stereotiep en confronta
tie. in een bizarre reeks varia
ties op schilderkunst en reali
teit van Hans de Ruyter.
Over dubbelzinnigheid en con
formisme. in 'Nil nisi cruce',
dat Eric Brandts samenstelde
uit tegen wand geplakte meta
len doosjes
Zwakheden
Ik vond geen werk dat uit ge
makzucht lijkt te zijn ont
staan. noch werk dat. onver
schillig laat Natuurlijk is niet
alles van dezelfde kwaliteit.
Maar een goed gemiddelde
wordt zeker gehaald. Het hoog
foto Lex de Meester
tepunt is niet toevallig in de
nok van de toren geplaatst. De
vier objecten van Martin
McNamara zijn breekbaar
transparant en toch vol van ge
dachten. Maar ook in de kelder
schittert een zeer geslaagd ob
ject: in al zijn eenvoud is het
beeld van Natasja Boezem ver
rassend én gelaagd. Maar, en
daarin schuilt de zwakte van
'Selektie I' als tentoonstelling:
niet iedereen heeft evenveel
ruimte of een net zo mooie plek
als deze kunstenaars. En wie
de expositieruimte kent, weet
dat objecten die op de omge
ving inspelen een niet in te ha
len voorsprong hebben ten op
zichte van werk dat er gewoon
een plaats heeft gekregen Ten
slotte dit: ondanks de zwakhe
den is 'De selektie I' verplichte
kost voor wie zich een oordeel
wenst aan te meten over de ac
tuele kunstproduktie in Zee
land.
'De selektie I', Watertoren
CHK. Oost-Souburg. Tot en
met 28 januari
Tot en met 29 februari expo
seert de in 1963 geboren Ar
meense kunstenaar Safian As-
hot in Ter Valcke in Goes. Zijn
schilderijen tonen zijn ontwik
keling in verschillende perioden
in zijn leven: in Armenie <1981-
1990i. in Rusland (1990-1993) en
in Nederland (sinds 1993). De
laatste jaren gaat zijn belang
stelling uit naar de architectuur
door middel van het schilderen
van kerken (waaronder de Grote
Kerk in Goes) en kloosters. Ge
opend: dagelijks 10.00-22.00 uur.
Fotografisch werk van Jaap
Klein uit Middelburg is tot en
met 18 februari te zien in sauna
en zwemschool Aquavia in Axel.
Er hangen drie series foto's: over
Domburg en omgeving, over de
Mont St Michel in Frankrijk en
over Spanje. Te zien tijdens de
openingstijden van de sauna.
In de Openbare bibliotheek
aan de Lange Zelke in Vlissingen
is tot 31 januari een expositie in
gericht van schilderijen, teke
ningen en keramiek van ver
standelijk gehandicapten (leden
van de Ateliergroept. De ten
toonstelling is opgezet in samen
werking met de Arduinstichting
(dagbesteding verstandelijk ge
handicapten in Middelburg i.
Openingstijden: ma tm do 12.30-
20.00 uur. vr 10.00-20.00 uur. za
10.00-12.30 uur.
Tot en met 26 januari is in het
gemeentehuis in Kapelle brons
beeldhouwwerk te zien van An
ton Beijsens uit Goes. Open op
werkdagen: 8.30-12 00 en 13.00-
16.00 uur.
Mevrouw Van Nieuwenhuy-
zen exposeert tot en met 31 ja
nuari aquarellen en karakter
poppen van papydou (een mo
derne uitvoering van papier-ma-
ché) in de centrale hal van Ter
Schorre in Terneuzen. Het is de
eerste keer dat zij daarmee op
deze wijze naar buiten treedt.
Dagelijks geopend: 9.00-21.00
uur.
Galerie 't Haentje te Paart
aan de Spanjaardstraat in Mid
delburg toont tot 22 februari
werk van Corrie Blaas en haar
zus Cobi Boone. Van Corrie
Blaas hangen er houtdrukken
en etsen, waarvan de houtdruk
ken* in kleur zijn en de etsen in
sepia. Voor haar beelden combi
neert Cobi Boone verschillende
materialen steen-acrylaat,
steen-zink, steen-lood-hout Aan
de bezoekers leggen de zussen
de vraag voor of hun verwant
schap in hun werk te zien is. Ge
opend: do. za en zo 14.00-16.30
uur.
Tot 8 februari exposeert Hans
de Brouwer zijn pasteltekenin
gen in de Grenenhoek in Goes.
Hij wordt vooral geïnspireerd
door de natuur en met name
door het kleine wild. Te zien: di t
/m za 10.00-17.30 uur, do tot 21.00
Het overzicht van de lopende ex
posities staat op paghia 13.
