Hartstocht voor fijnproevers
PZC
Tot Ziens
Familiecrisis loopt met een
Nieuwe kronkel
van Tim Burton
Bij al het bloed
blijven we lachen
kunst cultuur
19
V - iÉtyeap
Js "1MM
Tijdschrift
voor theater
op internet
Desperado
VRIJDAG 12 JANUARI 1996
Johanna ter Steege en Guy van de Sande in Tot Ziens: Combinatie van sensiviteit en waarachtige magie.
Hersenschimmen, naar
Bernlef, was acht jaar
geleden een dusdanig
indrukwekkende speelfilm dat
er met ongeduld is gewacht op
nog eens zo'n sobere maar
krachtige proeve van Heddy
Honigmanns regie-talent. De in
Lima geboren cineaste verkoos
evenwel eerst te bewijzen dat
ze ook sublieme korte filmpjes
kon maken zoals 'Vier Maal
Mijn Hart' en een superieure
documentaire als 'Metaal
Melancholie'. Maar eindelijk is
er dan een nieuwe lange
speelfilm voltooid, waarmee
Honigmann opnieuw de harten
van de fijnproevers zal
veroveren: Tot Ziens.
Het betreft een ogenschijnlijk
simpele liefdesfilm waarin
kleuteronderwijzeres Laura (Jo
hanna ter Steege) iets krijgt met
sportjournalist Jan (Guy van San-
de). ondanks het feit dat laatstge
noemde al getrouwd is met zekere
Ann (Els Dottermans). Het bijzon
dere van de film schuilt in de - ze
ker voor Nederlandse films - zeld
zame herkenbaarheid waarmee
het fenomeen verliefdheid navoel
baar wordt gemaakt tot in verbluf
fend rake details en alle schakerin
gen van emoties.
Subliem is meteen de ouverture,
zich afspelend op een ijsbaan, waar
getoond wordt hoe Laura en Jan
op elkaar vallen, letterlijk. Daarna
is er het toeval dat de twee men
sen, onafhankelijk van elkaar naar
huis fietsend, een handje helpt. En
dan het toegeven aan de plotseling
opgelaaide hartstocht, uitlopend
op een ongeremde vrijpartij. Pas
als die achter die rug is. de film
duurt dan al een minuut of tien, ho
ren we Jan voor het eerst iets zeg
gen en komt van Laura, proestla-
chend, de reactie: „Een Belg!"
De bekentenis van Jan dat hij al
getrouwd is, doet Laura weliswaar
onmiddelijk in woede ontsteken,
maar de kogel is al door de kerk.
Beider overtuiging dat het gebeur
de gedoemd is een 'one-night-
stand' te blijven, houdt slechts
korte tijd stand. Het inzicht dat er
voor de in volle hevigheid uitge
broken passie geen toekomst is,
verhindert niet dat zich een relatie
ontwikkelt waar elke nieuwe ont
moeting komt te staan in het teken
van 'nog één keertje dan', terwijl
de seizoenen intussen blijven door
wisselen. Zelfs het finale shot van
de film toont de twee gelieven sa
men in zo'n vurig gebotvierde af
scheidsscène, dat de kijker zich
mag afvragen of het inderdaad de
allerlaatste zal zijn.
Honigmann heeft in haar bevlogen
impressie van deze verhouding ge
kozen voor een stilistische sober
heid waarmee consequent alles
wordt weggekapt dat niet regel
recht op de wederkerige verliefd
heid betrekking heeft. Nevenper
sonages komen alleen in beeld in
een klankbordfunctie (in het geval
van Laura) of om het gebrek aan
mogelijkheid van resonantie (in
het geval van Jan) te beklemtonen.
In de rest van de scènes zijn Laura
en Jan of samen, of ze zijn alleen en
vullen dan met het complex van
hun tegenstrijdige gevoelens net
zo goed het hele doek tot in de ver
ste hoeken.
Een enkele uitzondering op die
strenge structuur heeft Heddy Ho
nigmann, die haar script ontwik
kelde in nauwe samenwerking met
Helena van der Meulen, zich te
recht gepermitteerd ten aanzien
van Ann, de vrouw met wie Jan
nou eenmaal getrouwd is en van
wie hij op een andere unieke ma
nier eveneens zielsveel houdt. Zon
der te moraliseren pikt de film
haar groeiende eenzaamheid mee
in gelijke tred met het toesluipen-
de maar verzwegen vermoeden, en
uiteindelijk de zekerheid, dat haar
man iets heeft met een ander. De
subtiliteit waarmee deze voor het
drama wezenlijke informatie
wordt gemarkeerd en gedoseerd,
typeert de totale film.
Tot Ziens heeft het karakter van
eerder een 'onmogelijke' docu
mentaire dan van een speelfilm.
Wat voorspelbaar is, is dat niet
vanuit de clichés van soortgelijke,
eerder vertoonde verhalen, maar
vanuit het leven zelf. Honigmann
voltrekt het wonder het gevoel te
geven dat ze niets anders gedaan
heeft dan muisstil toevallig overal
aanwezig zijn en observeren met
compassie jegens alle betrokke
nen. De camera zit de personages
voortdurend waanzinnig dicht op
de huid en maakt hen levend als
aandoenlijke, zelfs hartveroveren-
de echte mensen.
Zelfs de afstandelijke humor,
waarmee op gezette tijden de
spanningslijn gevierd wordt, lijkt
eerder uit de karakters voort te ko
men dan uit een bedacht concept,
al vaart de dragelijkheid van het
drama er wel bij. Tot Ziens biedt
een combinatie van sensiviteit en
waarachtige magie zoals ik me niet
Kyra Sedgwick, Julia Roberts en Gena Rowlands in Something to talk about.
Na haar Oscar-winnende sce
nario voor 'Thelma and
Louise' schreef Callie Khouri op
nieuw een filmverhaal waarin
vrouwen zelfbewust uit de hoek
komen. Something to Talk About
werd een familiedrama met hu
moristische speldeprikken en
deze keer een happy end. Julia
Roberts speelt een sympathieke
rol als keurige echtgenote en
moeder van een dochter die ooit
haar studie liet vallen voor een
huwelijk met de bink van de klas
(Dennis Quaid). Wanneer ze hem
betrapt met een andere vrouw,
stort haar wereldje in. Het blijkt
haar redding te zijn. De regie van
deze komedie was in handen van
de Zweed Lasse Hallstrom ('My
Life as a Dog'), die hiermee zijn
derde Amerikaanse film maakt.
Ondanks de mild satirische
kantjes is het basisgegeven op
vallend conventioneel. Na het
overspel vlucht Roberts naar
haar ouders (Robert Duvall en
Gena Rowlands). Scheiding lijkt
onvermijdelijk en een aardige
huisvriend belooft zelfs nieuwe
romantiek. Uiteindelijk over
wint toch het gezonde verstand
tof de ware liefde?) en kunnen
Roberts en Quaid elkaar een er
varing rijker in de armen sluiten.
Dat het desondanks niet verve
lend wordt is vooral te danken
aan allerlei kleine maar verras
sende invallen die zorgen voor
een aanstekelijke sfeer Roberts
bijvoorbeeld, die tot twee keer
toe vloekend op de rem trapt om
dat ze haar dochtertje op de
stoep heeft laten staan, dat is een
even rake als herkenbare manier
om te laten zien hoe labiel haar
leventje is. Groter wordt de hila
riteit wanneer ze op de vrouwen
club ongewenste onthullingen
doet over de slippertjes van haar
echtgenoot. Quaid zelf wordt op
gedenkwaardige wijze door een
knietje geveld. Zelfs het autori
taire familiehoofd moet uiteinde
lijk zijn heerschappij prijsgeven.
Plezierig is ook dat Khouri en
Hallstrom van hun personages
geen karikaturen willen maken.
Het blijven mensen van vlees en
bloed, met hun fouten en gebre
ken maar ook aardige kanten.
Niemand is in deze film onverbe
terlijk en dat maakt het accepta
bel dat de familiecrisis uiteinde
lijk met een sisser afloopt. Niet
temin steunt Something to Talk
About wel wat erg zwaar op aller
lei smakelijke anekdotes, en
blijft de levensles die deze film
biedt aan de oppervlakkige kant.
Ook zo'n keuze voor de paarden-
wereld als achtergrond lijkt meer
te maken te hebben met schil
derachtigheid dan met dramati
sche noodzaak Zoals de titel
aangeeft, heeft iedereen in deze
film na afloop heel wat om over
na te praten. Voor de kijkers zal
dat in veel mindere mate gelden.
Leo Bankersen
Something to talk about, te zien in Ci
nema Middelburg
Tim Burton kan na zijn films
'Beetlejuice', 'Edward
Scissorhands' en The nightmare before
Christmas' zonder meer een
eigenzinnige cineast worden genoemd.
En soort zoekt soort. Dat geldt voor
Burtons themakeuze zowel als voor
acteurs die blindelings in hem geloven.
Zo'n acteur is Johnny Depp, een
dwarsliggend w onderkind van
Hollywood dat de meest aantrekkelijke
aanbiedingen afwijst om weer mee te
gaan in een nieuwe gedachtenkronkel
van Burton, waarvan tevoren is vast te
stellen dat er een op z'n minst
omstreden film uit zal ontstaan.
Het resultaat van de nieuwste
gedachtenkronkel van Bur
ton - qua themakeuze in de lijn
van 'soort zoekt soort' - is de film
Ed Wood. De titel zegt u wellicht
niets, maar sla je er The Macmillan
International Film Encyclopaedia
van Ephraim Katz bij op, dan vind
je onder "Wood, Edward D., Jr.". dat
het om een Amerikaanse filmma
ker gaat (1922-1978), die alom ge
waardeerd wordt als de slechtste
regisseur aller tijden. De slechtste
film aller tijden zou ook van zijn
hand zijn. 'Plan 9 from outer space'
(1959), met een onvoltooide hoofd
rol van 'griezelacteur' Bela Lugosi.
En dan is er nog 'Glen or Glenda'
1952), waarin hij zijn obsessie voor
travestie verwerkte.
In Ed Wood komen alle encyclope
dische aspecten - en natuurlijk
veel meer - in zwart-wit aan de or
de. Je ziet Depp als Wood aan de
slag met een stel acteurs, waaron
der zijn vriendin, die aanvankelijk
nog geen weet heeft van het feit dat
hij regelmatig haar mohair-truitje
draagt. Laat staan dat hij als sol
daat onder zijn uniform dameson
dergoed aan had.
Geldschieter
Wood kan maar geen geldschieter
vinden voor zijn filmplannen, tot
hij toevallig de aan lager wal ge
raakte Lugosi (Martin Landau) -
ooit een griezel-ster in de schaduw
van Boris Karloff - ontmoet en
hem voor zijn dilettantistische
project weet te strikken. Als er we
derom een financiële kink in de ka
bel komt, beroept hij zich op Vam-
pira (Lisa Marie), een gedumpte
presentatrice van een horrorserie
op de televisie. Lugosi takelt
steeds verder af en legt het loodje,
waarna Wood zijn rol verder laat
spelen door de dubieuze psychia
ter Criswell (Jeffrey Jones).
Om te benadrukken dat Wood
geen enkele visie had aangaande
zijn projecten komt ook de Zweed
se worstelaar Tor Johnson (George
The Animal' Steele) erbij. Als
Wood iets of iemand - zoals de wor
stelaar - opviel sloeg zijn fantasie
op hol en wilde hij er iets mee in
een film
Wie Burtons eerdere films zag, zal
het niet verbazen dat een histori
sche figuur als Wood hem heeft
aangesproken Wie Burtons eer
dere films waardeerde, moet ook
zeker Ed Wood gaan zien. Wie min
der 'cult'-gevoelig is kan beter voor
een andere film kiezen, maar mist
dan wel die ene aandoenlijke scène
waarin dat tot mislukken gedoem
de filmgroepje wordt vereeuwigd.
tGPD)
Ed Wood, te zien m Cinema Middelburg
herinneren kan ooit eerder in een
Nederlandse film te hebben waar
genomen, hooguit in Jacques Doil-
lon's film 'La Femme Qui Pleure'
en dat is ook al weer zestien jaar
geleden.
Het zou allemaal onmogelijk te
volbrengen zijn geweest zonder de
volle overgave waartoe Johanna
ter Steege en Guy van Sande be
reid zijn geweest, tot in de details
waarmee ze minder flatteus op het
scherm terechtkomen. Ook Els
Dottermans beantwoordt perfect
aan de gestelde eisen, maar het is
primair de chemische verbinding
die je tussen Ter Steege en Van
Sande ziet ontstaan waardoor
unieke fascinatie gaande wordt ge
maakt en elke reserve wegvalt
Johanna ter Steege mocht vorig
jaar tijdens het Festival van Locar
no al het Bronzen Luipaard ont
vangen. Van Sande zal voor deze -
zijn eerste grote - filmrol - stellig
worden beloond met een door
braak in zijn carrière. Tot Ziens
biedt een kijkervaring die lijkt te
bewijzen dat via filmers die aller
eerst hun eigen obsessies en in
stincten trouw blijven, er toch nog
hoop moet zijn voor de Nederland
se cinema.
Pieter van Lierop
Tot Ziens, te zien in Cinema Middel
burg
Datum, het sinds 1994 bestaan
de internationale theatertijd
schrift. is in een geheel nieuw jasje
gestoken. Een digitaal jasje, wel te
verstaan. Vanaf zondag 14 januari
verschijnt het blad namelijk uit
sluitend nog via Internet. „Datum
wordt daarmee méér dan een ge
woon tijdschrift, namelijk een in
ternationale theaterwerkplaats",
aldus redacteur Edgar Jager. Het
nieuwe blad werd deze week gepre
senteerd in het Theater Instituut
Nederland in Amsterdam.
Volgens redacteur Klazien Brum-
mel heeft de digitale vorm van het
theatertijdschrift grote voordelen.
Artikelen kunnen worden uitge
breid met allerlei relevante docu
menten, foto's of verslagen. De
geïnteresseerde lezer hoeft vervol
gens maar een bepaald woord aan
te klikken of de documenten ver
schijnen integraal.
Discussies
Ook bewegende beelden, zoals een
scène uit een bepaald theaterstuk,
kunnen worden opgevraagd. „Bo
vendien verhoogt dit digitale tijd
schrift de communicatie binnen
het vak. Via Internet kunnen im
mers gemakkelijk discussies wor
den gevoerd met vakgenoten uit
de gehele wereld", aldus Brummel.
Het blad bestaat uit drie onderde
len: het tijdschrift, de servicepagi
na's en een uitgebreid archief. Het
is de bedoeling om de servicepagi
na's te bestemmen voor een even
tueel internationale Uit-agenda.
Het zal vanwege de finanacién en
de grote hoeveelheid werk die zo'n
uitgebreide agenda vereist, nog
wel even duren voordat dat onder
deel compleet is. Het archief bevat
alle artikelen die ooit in Datum
zijn verschenen.
Het eerste nummer van Datum op
Internet bevat ondermeer artike
len over danswerkplaatsen in Am
sterdam. Ook is er een artikel te
vinden over de koers van het thea
ter in Nederland. iGPDi
Het liefst dopt hij zoveel mogelijk
boontjes zelf, cineast Robert
Rodriguez. Van de film Desperado is
hij de regisseur, de scenarioschrijver
en de producent. Als hij zoveel
mogelijk disciplines in eigen hand
houdt, is zijn redenering, kan hij uit
een betrekkelijk laag budget filmisch
een tamelijk hoog rendement halen. En
dat met weinig bemoeienis van
studiobazen. Er is iets voor te zeggen.
Maar ook is er iets voor te zeggen om
een beetje artistiek inzicht 'in te
huren', zolang je nog geen Bergman,
Fellini of Allen bent.
Desperado is een vermakelijke
mix van de aloude western en
de eigentijdse actiefilm. Klassieke
thema's als culturele verloedering
en zelfs broedermoord komen er
ook in voor. Maar niet zo dat je er
lang bij stil blijft staan. Daarvoor
zit de film te veel in de 'cult'-hoek.
In feite is Desperado een stripver
haal in levende beelden en met
strips had Rodriguez als jongetje
al affiniteit.
Zijn film is gemakkelijk te vergelij
ken met 'Lucky Luke'. alleen qua
geweld in het zoveelste kwadraat.
Bij al het bloed dat er wordt ge
sluisd blijft er een ondertoon van
humor vloeien. Bovendien zijn de
actiescènes op een geraffineerde
choreografie gebaseerd. Waarmee
de film in de buurt komt van 'Pulp
fiction'. Jammer echter dat het ef
fectbejag van Rodriguez keer op
keer te doorzichtig is. Het afschie
ten van raketten uit een gitaarkof
fer is op zich geestig, maar niet
meer geloofwaardig
Gitaarkoffers spelen een belangrij
ke rol in Desperado. Antonio Ban
deras is in de film El Mariachi. Een
'mariachi' is een gitarist die in Me
xico rondtrekt om in kroegen zijn
boterham te verdienen. El Maria
chi heeft evenwel inmiddels geen
complete gitaar meer in zijn koffer.
Alleen de bovenkant ervan. Daar
onder zitten machinepistolen en
nog zwaarder geschut. Leden van
een drugsbende vermoordden ooit
zijn geliefde en doorschoten zijn
linkerhand en daar wil hij wraak
voor.
Onverdroten
In vuile kroegen heeft hij al heel
wat dood en verderf gezaaid, maar
hij is uit op de grote baas. bijge
naamd Bucho (Joaquim de Al
meida). Al wil zijn enige vriend
(Steve Buscemi, die ook in de film -
als grapje onder elkaar - Buscemi
heet) hem tot inkeer brengen. El
Mariachi gaat onverdroten door.
Op zijn weg komt Carolina (Salma
Hayek), wier leven hij redt, waarna
zij het zijne redt. Zij staat in con
tact met Bucho en met dat gege
ven kwamen voor Rodriguez als
scenarist de slotscènes in zicht.
Gitaren zijn in de popcultuur de
cennia geleden al tot fallussym
bool verheven. Ook wapens zijn op
een dergelijke manier afgeschil
derd. Rodriguez speelt knipogend
met deze vergelijkingen. Dat is
leuk om te zien. Mooi om te zien
zijn de gestileerde geweldscènes,
tot ze - zoals gezegd - niet meer ge
loofwaardig zijn. Dan verzandt
Desperado in 'spielerei', in een
stripverhaal voor pubertjes.
Rijk van Rotterdam
Desperado, te zien in De Koning Hulst.
Antonio Banderas en Salma Hayek zaaien dood en verderf in Despe
rado. foto G PD
