Eén likje ijs is
soms al funest
Den Haag zal voor mij
nooit 'n vluggertje zijn
Adelmund
is nog lang
niet stuk
reportage
26
Allergisch
voor gluten
Te klein voor hun leeftijd
ZATERDAG 6 JANUARI 1996
)\\T eet je wat de
If overeenkomst is tussen
een vlieg en een politicus? Je
kunt beiden doodslaan met een
krant. De actualiteit wint het
altijd van de inhoud.' Karin
Adelmund: sociaal boegbeeld
van de PvdA, gebutst door
anderhalfjaar keiharde
politieke praktijk. Maar
ongebroken, zegt ze zelf. 'Ik ben
nog steeds geloofwaardig.'
Strijdlustig: deze zomer het
grote debat over de toekomst
van de sociale zekerheid.
Linschoten is gewaarschuwd!
En collegiaal: 'Blijf van
Heerma af!'
Niks wenende madonna of voor
tijdig afgevoerde diva. Ze
werpt de haar opgeplakte typerin
gen verre van zich, Karin Adel
mund (46) gaat niet stuk. „Ik ben
van het type werkpaard, geen bur
gemeester in oorlogstijd. Als ik
door mijn onderhandelingskracht
een degelijk compromis kan sme
den. zal ik dat doen. Dat offensieve
heb ik nog steeds, dat is niet stuk."
Hoongelach over haar optreden
als PvdA-kamerlid deert Adel
mund niet. Als voormalig vice-
voorzitster van de FNV is ze wel
wat gewend. „Toen PvdA in de pei
lingen op nog maar 24 zetels stond
dacht ik: dat kan echt niet meer zo,
Voor mij was het toen
whaammmü, daar kan ik kracht in
zetten. Ik heb me heilig voorgeno
men niet weg te lopen, hoe moeilijk
het ook wordt."
Ze kleedt zich anders tegenwoor
dig. De felrode gummilaarsjes en
goudbespikkelde plastic regen
cape hebben plaatsgemaakt voor
een grijs mantelpakje en bijbeho
rende pumps. Wat niet veranderd
is, is haar snelheid van spreken.
Alsof ieder moment het laatste
kan zijn met nog zoveel werk te
verzetten.
Ze beloofde Vara-baas Marcel van
Dam 'een doos vuurwerk' mee
naar Den Haag te nemen. Voorals
nog beklijft evenwel het beeld van
een 'snikkende keukenmeid': de
verstilde traan bij het wao-debat.
„Ik heb niet van dat soort benauw
de beelden bij mezelf. Ik ben niet
gekweld. Destijds heb ik gezegd:
met dit regeerakkoord wil ik in zee
gaan, maar ik zal met alle kracht
een partijtje 'rek trekken'. Wande
len langs de afgrond, de boel maxi
maal oprekken. Dat doen we ook.
Het is een bevlogen begrip gewor
den in de fractie: even een partijtje
'rek trekken'. Die taal van mij
maakt opgang: iedereen begrijpt
watje ermee bedoelt. En ik wil nog
steeds dat de mensen begrijpen
waar ik mee bezig ben."
De zaak 'oprekken', dat klinkt ook
niet echt explosief.
„We zijn nu haast door de regeer
akkoord-afspraken heen. Dan
breekt de mooiste tijd aan. Niets is
meer vastgelegd. Dit jaar begint de
discussie over de modernisering
van het sociale stelsel. Vorige
maand heb ik in de Tweede Kamer
uitgesproken dat die discussie niet
onder de doem van bezuinigingen
mag plaatsvinden. Gelukkig heb
ik het hele kabinet achter mij ge
kregen. tot en met staatssecretaris
Linschoten (sociale zaken) toe.
Je hebt te maken met een rege
ringspartij - de WD - die het bij
het modemiseringsdebat wél over
bezuinigingen wil hebben. Als de
belangrijkste stootkracht in de so
ciale zekerheid voor de WD blijft
'het moet minder en goedkoper',
dan mislukt het debat. Ik blijf weg
voor iedere afspraak over lagere
uitkeringen. De ondergrens is be
reikt. De modernisering van de so
ciale zekerheid is de vuurproef
voor paars: als we dat kunnen zon
der de bezuinigingsdoem, is dat gi
gantische winst. Daar bouw je het
fundament mee voor paars-II."
U lüttt herkenbaar blijven voor de
genen met wie u jarenlang in de
Karin Adelmund: „Voor je het weet is de Tweede Kamer één grote spiegelzaal, een soort gecreëerde werkelijkheid, waar het verboden is te
wortelen." foto GPD
FNV bent opgetrokken. Diezelfde
FNV ageerde fel tegen het afschaf
fen van de ziekteivet en de nabe
staandenwet waar u voor tekende.
„Ik heb nu een andere verantwoor
delijkheid. Ik wil graag herken
baar blijven voor die FNV'ers en
daar handel ik ook naar. Maar ook
de FNV heeft altijd een inzet, zal
vervolgens moeten onderhandelen
met een werkgever en dan ligt er
een uitkomst. En die uitkomst is
nooit hetzelfde als je inzet.
Ik ben nog steeds geloofwaardig.
Je kunt hier alleen maar schone
handen houden als je lid van de SP
bent. Als grootste regeringspartij
moetje compromissen sluiten. Dat
is nu juist wat ik in de vakbewe
ging geleerd heb Alleen gebeurt
het in de vakbeweging veel helder
der. Daar ben je een goed bestuur
der als je durft te zeggen: dat was
onze inzet, dit is eruit gekomen en
dat is het verschil. In de politiek
praat je niet meer over je inzet als
de uitkomst er ligt. Dat noem ik
een Haagse bocht. Daar ben ik dus
tegen. Ik vind dat je klaar en hel
der moet zeggen: dat zijn de fei
ten."
Als vice-fractievoorzitter leidt u de
wekelijkse PvdA-vergaderingen.
Uic partij blijft nog steeds steken
op 37 kamerzetels.
„Vóór de verkiezingen stonden we
in de peilingen nog op 24 zetels.
Het is een kunststukje geweest dat
naar 37 op te halen Dat is niet ge
noeg, dat vergeet ik ook niet. Ik
draag altijd een stapeltje brieven
bij me, van mensen die uitleggen
waarom ze niet meer op de PvdA
stemmen. Maar met een dermate
grillig verloop in de peilingen vóór
de verkiezingen, mogen we ons nu
in de handen knijpen met een sta
bilisatie. Ik tel mijn zegeningen,
één voor één."
Behoort de Den Uyl-lezing van pre
mier Kok, waarin hij het socialis
me tien jaar na dato afzwoer, tot
die zegeningen?
„Onderschat Kok niet: hij mikt
heel zuiver. Het feit dat hij alleen
liberalen en sociaal-democraten
noemt als de politieke spelers van
de toekomst, en niet de christen
democraten. dat is geen toeval."
„Het gaat steeds beter met Kok.
Het is uitermate knap hoe hij een
kabinet leidt waarin de twee uiter
sten zitten. Dat doet hij heel zake
lijk. Maar Kok is ook iemand die
tot in z'n genen bekend is met ar
moede. Die zijn dossiers niet alleen
kent, maar ook kan doorvoelen.
Die weet wat het is om met een blik
van vernedering aangekeken te
worden. In de sociaal-democrati
sche beweging heb je altijd én in
tellectuelen gehad, dus mensen
die wilden herverdelen omdat ze
iets te verdelen hadden, én mensen
die belang hadden bij herverdelen
omdat er bij hen wat bij moest. Het
sterke aan Kok is dat hij door
beide posities heen gekomen is."
Was het een grote schok, de over
gang naar de PvdA en het Binnen
hof na zeventien jaar FNV?
„Paul Rosenmöller (GroenLinks)
heeft er twee jaar over gedaan om
zich hier geen vreemde in Jeruza
lem meer te voelen. Toen ik dat las
dacht ik: gelukkig, dat overkomt
dus meer mensen. Vaak doet men
hier alsof je pas functioneert als je
politiek als 'spel' gaat zien: een
beetje zieken om te zieken, humor
met veel cynisme. Dat wil ik me lie
ver niet eigen maken. Ik wil steeds
helder houden waar het om gaat."
„Neem het begrotingsdebat van
Sociale Zaken. Dan zitten we daar
in die blauwe stoeltjes, op grote af
stand van elkaar. Bij binnenkomst
in de vergaderzaal voelde ik dat
niemand energie had. Zowel be
windspersonen als kamerleden
straalden uit: twee dagen begro
ting, twee dagen uitrusten. De
'push' was geheel weg Dan ga ik
mijn eigen tekst doorkijken en bij
ieder onderwerp concreet mensen
verzinnen. En ik ken heel veel over
belasten en afgekeurden. Dat is
mijn manier om vitaal en helder te
blijven."
„Den Haag wordt voor mij nooit
een vluggertje, een 'one-night
stand' Ik zal altijd proberen mijn
integriteit te behouden. Voor je het
weet ben je met zoveel dingen tege
lijk bezig. Den Haag is heel vluch
tig, opgehangen aan incidenten.
De vakbeweging is misschien te
grondig, daar wordt drie keer een
heipaal geslagen voor een vakan
tiewoninkje. Maar hier heerst
soms het volstrekte tegendeel: za
ken worden niét voorbereid, ko
men gewoon ergens uit de lucht
vallen. De actualiteit wint het van
de inhoud. Weetje wat de overeen
komst is tussen een vlieg en een
politicus? Je kunt beiden doods
laan met een krant. En de krant is
de actualiteit."
Wat zegt dat over de kamerleden?
„Het zijn allemaal goede collega's,
echt. Ik héb het monopolie op het
hart niet en wil het ook niet heb
ben. Ik wil dat iedereen met zijn ei
gen hart en ziel daar zit. Of hij nu
van de totaal andere kant komt,
met totaal andere ideeén en
plaatjes in zijn hoofd, ik wil dat ie
dereen probeert het loodje zo diep
mogelijk in zichzelf te laten zak
ken.
Voor je het weet is de Tweede Ka
mer één grote spiegelzaal. Een
soort gecreëerde werkelijkheid,
waar het verboden is te 'wortelen'.
En ik wil wel degelijk geworteld
zijn, en ik hoop van harte anderen
ook."
Bij dat begrotingsdebat zei u: ik
behoor tot de generatie die altijd
méér wil.
„Ik vind het gewoon niet fatsoen
lijk genoeg in Nederland. Als je
door het Gooi rijdt kun je denken:
Nederland is klaar. Maar - en dat
klinkt ontzettend ouderwets so
ciaal-democratisch - de maat
schappij is onwaardiger dan wij
denken. Neem de onveiligheid, het
aantal kanslozen, het milieu. Of
neem de mensen die al hun energie
moeten stoppen in rondkomen.
Die hun leven lang achtervolgd
worden door de vragen: haal ik het
eind van de week. de maand? Wan
neer komt de kinderbijslag? Die
van de feestdagen een december-
depressie krijgen. Het valt me nog
mee dat er in die groepen niet meer
gejat wordt."
„Ik ben opgegroeid in het Oude
Noorden in Rotterdam. Mijn moe
der heeft nog steeds een rothekel
aan Sinterklaas. Dan kwamen die
'rijke rotkinderen' met de grootste
cadeaus aanzetten, en ik maar
denken dat die kinderen gewoon
liever waren geweest. Zelf kreeg je
een trui van Zeeman, waarmee je
erotische uitstraling tot nul daal
de. (Lachend:) Maar wel warm!"
Chocola
„Als wij jarig waren kregen we één
plak chocola van V&D van twee
gulden vijftig. Altijd hetzelfde ca
deau, voor iedereen gelijk. Je re
kende tevoren al uit hoeveel dagen
je met die plak kon doen. Ik herin
ner me zo goed dat mijn moeder
eens bij de kassa van V&D stond
en dacht dat de plak al was afgere
kend. Een drama, want dat was
niet zo. En dus ging die chocola te
rug. Ik had kramp achter m'n ka
ken van schaamte. Want ik wist: er
was geen tweevijftig meer.
Het levert wel veel kennis op als je
daar doorheen komt. Over de sa
menleving waarin je leeft. De inko
mensongelijkheid is alleen maar
groter geworden. Het regeerak
koord spreekt van een evenwich
tige inkomensverdeling: dat is he
laas met de koppeling nog niet be
reikt."
Biedt de Armoede-nota soelaas?
„Dat armoede bestaat, wordt nu
erkend, koninklijk goedgekeurd
via de Troonrede. Ik zei al: je moet
je zegeningen tellen, één voor één.
Armoede is zo lang gemystificeerd..
Alsof het een 'belevingsprobleem'
is in plaats van een inkomenspro
bleem. Armoede kun je zien en rui
ken. Armoede ruikt zuur. Als je het
opgeeft, geef je het ook op jezelf te
wassen Kijk maar op de metrosta
tions, de mensen met smerige ha
ren en de stank van hun piesbroek.
Maar armoede heeft heel verschil
lende gezichten. Je hebt ook de
moeders met kindertjes, waarbij je
ziet dat alles van koopjes aaneen
hangt. Maai' tegelijkertijd zo
schoon en verzorgd als het maar
kan. Waar de moeder met alle
kracht de poort naar de gewone sa
menleving openhoudt. Overal de
koopjes weghaalt zodat het kind
precies nog een jack heeft, maar
wél het verkeerde jack, en een pet
maar wél de verkeerde pet."
„Er is veel méér moois denkbaar,
maar de Armoede-nota is in ieder
geval een aanzet. Probleem is dat
dit soort onderwerpen gelijk ont
aardt in een politieke prestigeslag.
De nota wordt toch als hartelapje
gezien van de PvdA. En er wordt
niet zonder meer met cadeautjes
geschoven. Al dit soort zaken,
waar het gaat om meer gelijkheid,
moeten bij de WD gehaald wor
den."
Wat drijft u daartoe?
„Dat is liefde: liefde tot het leven,
liefde voor medemensen. Als ik
over concrete mensen nadenk is
liefde het intermediair waarmee
hun problemen voor mij gaan le
ven. Maai- ik zie mezelf niet met
Bolkestein in debat gaan over lief
de. Dat debat gaat altijd over de
concrete problemen."
„Er is zoveel zwarts en negatiefs
om mensen heen. Iedereen is
breekbaar. Als je ziet wat er met
Heerma gebeurt, vreselijk toch.
Het is rampzalig wat ze die man
aandoen. Ik krijg gewoon Oude-
Noorden-neigingen. Dan denk ik:
ik ga naast die man staan en ge
woon dreunen voor hem uitdelen.
Zo van: kom niet aan m'n broertje.
Ik weet: het is m'n broertje niet en
het is ook helemaal niet wat het
C DA wil horen. Want als de sociaal
democraten het voor hem opne
men, zou hij helemaal aan de var
kens zijn overgeleverd. Maar ik
vind het niet fatsoenlijk wat er met
die man gebeurt. Over zijn rug
wordt uitgevochten -of het CDA
zich profileert ter rechter- of linker
zijde van de WD.
Intuïtief denk ik dat Heerma
deugt. Hij staat voor een verhaal
dat ik herken. Heerma heeft een
paar plaatjes in zijn hoofd die erg
dicht bij mijn plaatjes staan: die
van de Dappermarkt, de Room-
tuintjes. Ik ken de man verder niet,
maar wat ik zie gebeuren is dat hij
zijn openheid verliest. Hem wordt
steeds meer de adem ontnomen.
Dat vind ik een heel slecht proces.
Dan verkramp je namelijk en ver
lies je je kracht."
Mare Peeperkorn
Een feestelijk etentje. Een partijtje
van een buurmeisje. Eenjarige in
de klas. Gebeurtenissen waar de
meeste kinderen en ouders zich op
verheugen, betekenen voor Liza en
haar ouders vaak een kleine ramp. Liza
heeft coeliakie (spreek uit: seuliakie).
Een nog vrij onbekende ziekte die soms
ook wel glutenallergie genoemd wordt.
Een kruimeltje van een koek, een halve
pepernoot, een likje van een verkeerd
ijsje kan al betekenen dat Liza ziek
wordt.
Coeliakie is een overgevoelig
heid van de darmen voor het
eiwit gluten. Gluten komt voor in
de graansoorten tarwe, rogge, ha
ver en gerst. De darmvlokken van
coeliakiepatiënten kunnen niet te
gen gluten. Ze vlakken af of ver
dwijnen zelfs. Het lichaam neemt
daardoor weinig of onvoldoende
voedingsstoffen op, Patiënten met
coeliakie worden ziek als ze gluten
binnenkrijgen en kunnen onder
voed raken. Coeliakie is niet te ge
nezen. Er zijn ook geen medicijnen
voor. Het enige dat helpt is een
strikt dieet, waarbij alle gluten uit
de voeding geweerd worden.
De dochter van Emilia Wennemers
uit Enschede leek een ondervoed
Derde-Wereldkindje, toen ze bij de
kinderarts terecht kwam. Het bij
na twee-jarige meisje was brood
mager. had constant diarree en
was totaal apatisch, vertelt haar
moeder. „De eerste keer zei de kin
derarts: 'Ach, er hebben zoveel
kinderen last van diarree'. Wij wa
ren ten einde raad en namen daar
geen genoegen mee. Toen we kort
daarna weer bij de kinderarts kwa
men zei ik tegen hem: Liza heeft
zo'n dik buikje. Kennelijk ging er
toen een lichtje branden. Hij
draaide Liza om, zag haar ingeval
len billetjes en zei: 'Ze heeft waar
schijnlijk coeliakie'. Het was twee
weken voor kerstmis. Liza ging
meteen op een glutenvrij dieet.
Maar het duurt een tijdje voordat
het dieet resultaat heeft. Vlak voor
kerst zakte ze door haar beentjes.
Ze kon niet meer staan, de spieren
waren ingeteerd".
Emilia en Yvonne bakken zelf het
brood voor hun dochters. Enkele
bakkers leveren glutenvrij brood,
maai- Yvonne en Emilia durven het
niet te kopen. Het is te vaak ge
beurd dat een winkelmeisje het
brood op een gewone broodplank
legde of in de snijmachine deed. De
kinderen reageerden prompt en
werden ziek. Veel etenswaar wordt
gekocht in de reformwinkel. Koek
jes, crackers, rijstwafels, marca-
roni, spaghetti. Het betekent een
behoorlijke aanslag op de porte
monnee, want een pak spaghetti
bijvoorbeeld kost bijna een tientje.
Vlees wordt in grote hoeveelheden
ingeslagen in Twello. bij de enige
glutenvrije slager in het land. Sau
zen en soep zijn funest. Er zitten
bindmiddelen in die gluten bevat
ten. „Dat geldt eigenlijk voor heel
veel etenswaar, en ook voor bij
voorbeeld tandpasta of medicij
nen. Je moet altijd alert zijn", ver
tellen Yvonne en Emilia.
De keukens van beide gezinnen
zijn altijd kraakhelder. Marjolein
en Liza hebben hun eigen boter-
vloot, jampot, broodplank, brood
rooster en bestek. Yvonne: Vlak
voordat Marjolein thuiskomt van
school, ga ik de keuken en kamer
nog een keer stofzuigen. Want als
haar kleine zusje geknoeid heeft
met een koekje, kan dat voor Mar
jolein helemaal verkeerd uitpak
ken".
Ouders van kinderen met coelia
kie hebben vaak grote moeite om
hun kinderen vrij te laten, en ze bij
voorbeeld bij andere kinderen te
laten spelen. Yvonne: „Het liefst
laat ik de vriendinnetjes van Mar
jolein hier komen. Dan ben ik er
tenminste zelfbij".
Op school worden de kinderen
goed opgevangen. De onderwijze
ressen houden nauwlettend in de
gaten dat de kinderen niet in aan
raking komen met voedsel van an
dere kinderen. Ook als kinderen
tracteren wordt er meestal reke
ning gehouden met hun 'allergie'.
In de klas van Marjolein ligt een
boekje waarin staat wat Marjolein
wel mag hebben. Als er getrac-
teerd wordt op iets wat ze per se
niet mag eten. heeft de juffrouw al
tijd iets voor Marjolein achter de
hand.
Pepernoten
Oppassen
Het gaat nu goed met Liza. Ze is
vier, en een vrolijke onbezorgde
kleuter, zolang ze zich aan het
dieet houdt. Emilia: „Ze accep
teert dat ze heel veel dingen niet
kan eten, en altijd moet oppassen.
Van andere ouders weet ik dat kin
deren in de puberleeftijd vaak pro
blemen krijgen met het dieet. Dan
gaan ze dwarsliggen".
Ook de vier-jarige Marjolein Kie-
neker heeft alle verschijnselen van
coeliakie, maar de diagnose is nog
niet definitief gesteld. Het onder
zoek daarnaar kan wel twee jaar in
beslag nemen. „Marjolein was als
peuter veel ziek en niet te genieten,
vertelt haar moeder Yvonne. „Ze
was was altijd hangerig en huile
rig. Ze sliep onrustig en was voort
durend aan de diarree. Ik ontdekte
echter al gauw dat ze bepaalde
voeding niet kon verdragen. Dus in
plaats van Bambix, waar ze ziek
van werd, gaf ik rijstepap. Zo ging
dat met alle voeding. Het gevolg
was dat de ziekte zich veel minder
extreem openbaarde en pas vrij
laat aan coeliakie werd gedacht."
Ook met Marjolein gaat het goed
sinds ze op glutenvrij dieet is. Ze is
alleen vaak moe. Dat kan een ty
pisch symptoom zijn van coelia
kie.
Ervaringen
Emilia Wenneker en Yvonne Kie-
neker komen regelmatig met an
dere ouders coeliakie-kinderen bij
elkaar. Ze wisselen ervaringen uit
en geven informatie op de scholen
van hun kinderen. Een veelbespro
ken onderwerp op de bijeenkom
sten is het glutendieet. Het is heel
ingrijpend. Niet alleen voor de kin
deren, maar voor het hele gezin.
Yvonne: „Toch kan het soms nog
mis gaan. Laatst kwam er bijvoor
beeld spontaan een zwarte Piet in
de klas die pepernoten uitdeelde.
Marjolein veegde de pepernoten
van haai- tafeltje af, maai- de krui
mels zaten dus wel aan haar han
den. Als ze dan niet meteen haar
handen wast, krijgt ze toch nog
gluten binnen en kan het gevolg
zijn dat het verkeerd gaat. Dan
wordt ze 's nachts ziek en spuit 's
morgens de diarree er uit"
De periode rond de feestdagen is
heel moeilijk", benadrukt Emilia.
„Dan word je extra met de neus op
de feiten gedrukt. Veel mensen
worden uitgenodigd voor een di
neetje of ze gaan uit eten. Som
mige restaurants serveren gluten
vrij eten, maar je zit dan toch met
kromme tenen aan tafel. Als de pa
tat bijvoorbeeld niet in schoon vet
gebakken wordt, is dat al funest.
Het gebeurt ook wel dat de ober
vergeet om het zelf meegebrachte
glutenvrije ijsje in de diepvries te
leggen. Als het toetje geserveerd
wordt komt zo'n ober dan met een
zakje water aanzetten: Sorry, ver
geten in de diepvries te stoppen.
Dan kun je wel janken"
Zielig zijn hun dochters bepaald
niet, benadrukken Emilia en
Yvonne. „Het is puur een kwestie
van een streng dieet volgen. Er is
genoeg lekkers te koop en te ma
ken. Belangrijk is dat mensen in de
omgeving van coeliakie-patienten
zich realiseren dat coeliakie niet
zomaar een allergie is. Helaas
komt het nog voor dat mensen, on
danks alle uitleg, toch nog zeggen:
Ach meid, één biscuitje kan toch
geen kwaad. Ze realiseren zich niet
dat coeliakie-patiënten van een
kruimel al ziek kunnen worden".
Anne Veldhausz
Bij tractaties in de klas houdt de juf van allergie-patiëntje Marjolein
nauwlettend in de gaten wat zij wel en niet mag hebben. foto GPD
Naar schatting 4000 mensen hebben
coeliakie, maar volgens de
deskundigen is dat het topje van de
ijsberg. Omdat ten minste driekwart
van de darm moet zijn aangetast,
voordat de klachten zich openbaren,
zijn er ook patiënten die (nog) niets
merken.
Klachten van coeliakiepatiën
ten kunnen zijn: buikkram
pen, diarree, bloedarmoede, groei
stoornissen, humeurigheid, opge
zette buik, hartkloppingen, hoofd
pijn, botpijn en braken. Dit soort
verschijnselen kan 'overal' op dui
den. Vandaar dat, vooral bij ou
dere kinderen en volwassenen,
vaak eerst aan andere ziekten
wordt gedacht, voordat de diag
nose coeliakie door middel van een
darmonderzoek tbiopsie) wordt ge
steld. Als hele kleine kinderen coe
liakie hebben, openbaart zich da;
meestal heel extreem op anderhalf
tot tweejarige leeftijd. Als ze bij de
kinderarts komen zijn ze vaak ern'
stig ondervoed en te klein voor hun
leeftijd,
Voor mensen met coeliakie is het
van belang dat ze een gluten-vri)
dieet volgen, want aangetoond is
dat ze anders een verhoogd risico
lopen op darmkanker. Voor infor
matie over coeliakie kan men zich
wenden tot het LIVO (Landelijk
Informatiecentrum Voedselover-
gevoeligheid) tel. 070-3510890.
