Mensen met Balkan-moeheid kunnen even uitrusten
Drijvend platform biedt
oliewinning ruim baan
reportage VRIJDAG 22 DECEMBER 1995 35
Nieuwe techniek
van IHC Caland
Lange tijd was het niet nodig en
daarmee al gauw economisch
onhaalbaar. Maar nu gaat het dan
toch gebeuren: de exploitatie van
honderden kleine olie- en gasvelden
op de Noordzee. Niet meer vanaf een
in zee staand winningsplatform,
maar vanaf een schip. Als het
olieveld leeg is, wordt het schip
gewoon naar het volgende veld
gesleept. Een nieuwe technologie
maakt deze kleinschalige offshore
activiteiten mogelijk. In absolute zin
kost het eerste nieuwe 'varende
platform' nog een vermogen: zo'n 700
miljoen gulden. Maar in de wereld
van de oliedollars is dat, zeker
vergeleken met de miljarden die zijn
gemoeid met de bouw van een
'ouderwets' platform, een schijntje.
Een technologisch meesterwerk, dat is
het. Enthousiast vertelt president-di
recteur J.D. Bax van het bagger- en off
shoreconcern IHC Caland over de ont
staansgeschiedenis van de Anasuria. Zo
heet het eerste nieuwgebouwde varende
winningsplatform voor olie en gas, dat
wordt gemaakt in opdracht van Shell Ex-
pro. Op de werf van Mitsubishi Heavy In
dustries in Japan wordt hard gewerkt aan
het schip, zoals dat is ontworpen door
SBM Inc., onderdeel van IHC Caland.
De ontwikkeling van deze drijvende plat
forms geeft een nieuwe dimensie aan de
offshore-activiteiten op de Noordzee. „Je
maakt winning van olie en gas mogelijk
uit velden die nu nog als te klein worden
beschouwd", vertelt Bax. „En zo'n schip
kun je ook gebruiken in gebieden waar
geen infrastructuur van pijpleidingen
aanwezig is. In de Noordzee zijn alle gro
tere velden wel aangesloten op een of an
dere .pijpleiding, maar voor de kust van
Nigeria is dat bij voorbeeld niet zo".
Peperduur
De aanleg van zo'n leidingsysteem voor de
afvoer van olie en gas is een peperdure
aangelegenheid. Bij grote velden is zo'n
investering verantwoord. Maar op de
Noordzee zijn alle grote olievoorraden in
middels wel aangeboord. Wat rest zijn de
'kleintjes' - altijd nog goed voor enkele
tientallen miljoenen vaten ruwe olie en
honderden miljoenen kubieke meters gas.
Bax omschrijft de Anasuria als „een va
rende bij, die van olieveld naar olieveld
vaart". Want als een olieveld leeg is, licht
het schip de ankers en kan het naar een
volgend veld worden gesleept. „Je hebt
dus niet voor elk veld een duur platform
nodig, je vaart gewoon met zo'n schip
langs verschillende velden".
Even wat vaktaal tussendoor. In de olie
industrie wordt niet gesproken over een
drijvend oliewinningsplatform, maar over
een FPSO: Floating Production Storage
and Offtake. De Anasuria is niet alleen ge
schikt voor de winning van olie en gas,
maar kan ook voorraden aan boord op
slaan. Als de opslagtanks vol zijn, komt
een tanker de lading ophalen.
Wat van de Anasuria een technologisch
hoogstandje maakt is het feit dat het
schip vrijelijk kan ronddraaien om de olie-
en gasleidingen, die in de boeg zijn gemon
teerd. Dat de boeg, waardoor ook de an
ïs ook het pad geëffend voor het eerste, ge
heel nieuw gebouwde, varende winnings
platform „Als Shell zoiets gaat doen, wil
ze natuurlijk beschikken over de crème de
la crème", zegt Bax. „Bovendien wil Shell
lange tijd gebruik maken van de Anasu
ria. zeker een jaar of vijftien. Dan kun je
niet volstaan met een tweedehandsje, dan
moetje nieuw bouwen. Zo'n maatschappij
kan zich natuurlijk ook geen ongeluk per
mitteren op de Noordzee".
Op de drukst bevaren zee ter wereld, waar
ook nog eens honderden boortorens
staan, zijn de veiligheidseisen na een aan
tal ongelukken de afgelopen jaren flink
opgeschroefd. Het risico dat een oliewin
ningsschip losslaat van zijn ankers en
stuurloos ronddobbert in een woeste zee.
moet zo klein mogelijk gemaakt worden.
De maatregelen die zijn getroffen voor de
Anasuria. houden in dat het schip be
stand moet zijn tegen monstergolven en
superstormen, zoals die eens in de hon
derd jaar zijn te verwachten.
Geheim van de smid
Het schip wordt volgende maand in Japan
gedoopt en vertrekt dan voor de afbouw
naar Engeland. Stork Protech levert de in
stallaties voor de olie- en gasproduktie.
De 'swivel' (letterlijk: wervel, het draai
bare deel van de 'turret'), het geheim van
de smid. wordt gebouwd in de machinefa
briek van IHC Holland. „De produktie
daarvan houden we in eigen huis. om onze
geheimen zo goed mogelijk te bescher
men. De Japanners hebben wel aangebo
den de turret te bouwen, voor een fantas
tisch lage prijs, maar daar zijn we maar
niet op ingegaan".
De toren is vanwege de technische gecom
pliceerdheid een kostbaar onderdeel van
het schip: bijna een kwart van de investe
ring van 700 miljoen zit in deze construc
tie. Shell Expro. het samenwerkingsver
band van Shell en Esso dat de Anasuria
gaat exploiteren, steekt in totaal overi
gens 1.2 miljard gulden in het project. De
rest van het geld zit in de aanleg van de
putten en de leidingen.
Terugverdienen
Met het schip wil Shell Expro olie en gas
winnen uit drie kleine velden op het Britse
deel van de Noordzee. Die velden, zo'n 175
kilometer oostelijk van Aberdeen, leveren
naar verwachting 90 miljoen vaten olie en
1.3 miljard kubieke meter gas op. Eind
volgend jaar moet alles gereed zijn voor
produktie.
Naast Shell en Esso hebben ook andere
oliemaatschappijen plannen om kleinere
velden vanf een schip te gaan exploiteren.
De technologie is niet alleen goed bruik
baar op de Noordzee, ook de olie- en gasre
serves voor de Afrikaanse westkust, het
Verre Oosten, Brazilië en de Middellandse
Zee zijn op deze wijze winbaar. Bax: „Het
gaat ook een stuk sneller, als je besluit een
FPSO in te zetten in plaats van een plat
form. En, zoals oliemaatschappijen altijd
zeggen: 'the sooner the oil the best'. Hoe
sneller de produktie van start gaat, hoe
sneller je je investering weer terug kunt
verdienen".
Op de Noordzee heeft BP inmiddels ver
gevorderde plannen vooreen eigen FPSO-
schip. „Dat ziet er goed uit", aldus Bax,
„het schip wordt waarschijnlijk nog gro
ter dan de Anasuria. Volgend jaar valt het
definitieve besluit". Maar ook Amoco, Co
noco en Texaco overwegen een schip te la
ten bouwen. Bax is daarom optimistisch
over de kans dat er na de Anasuria nog
veel FPSO's zullen volgen. Op het Engel
se deel van het continentaal plat alleen al
zijn 120 kleine velden. De industrie ver
wacht dat er op de Noordzee een hele
klauw van die dingen nodig zal zijn".
Algemeen directeur Heinz Rothermund
van Shell Expro is ook blij met de nieuwe
ontwikkeling. „Het betekent een techno
logisch vooruitstrevende en economische
manier om kleinere reservoirs te exploite
ren, die met conventionele technologie
niet gewonnen zouden kunnen worden",
aldus Rothermund. „Het maakt de toe
komstige winning mogelijk van andere
kleine velden op de Noordzee".
Maarten Pennewaard
Joegoslavië: over de weg duurde de reis
vanuit Nederland hooguit twee dagen en
per vliegtuig was het al helemaal een
1 peuleschil. Totdat een paar jaar geleden
doordrong dat er iets goed mis was. Maar wat?
De stroom van niet te bevatten wapenfeiten
heeft de afstand onmetelijk vergroot. Met lege
handen stonden we erbij en keken ernaar.
Ergens 'onderweg' haakte menigeen af. Maar
ook nu het officieel vrede is in Sarajevo,
knaagt de oorlog verder in onze hoofden en
harten. Traumaverwerking in het Westen.
Een kille, nevelige zaterdagmorgen in
een Nijmeegs winkelcentrum zonder
sfeer. De deuren van de supermarkt zo
even open om een verlegen jongen door te
laten. Zélf lust deze kok van een panne-
koekenrestaurant geen Milky Way-crème
voor op de boterham. Maar in Bosniè
vindt het vast wel een goede bestemming.
Hij overhandigt het potje aan een lid van
de werkgroep Fatima-Maria, die hulp
goederen inzamelt voor de slachtoffers
van de burgeroorlog.
Op het werk zijn de gesprekken over het
voormalige Joegoslavië al een tijd ver
stomd. vertelt de jongeman. Waarom?
„Steeds maar weer het zelfde nieuws".
Mistroostig in de verte starend verwijst hij
naar de decembermaand: „Lekker feest,
dat zullen ze daar ook wel niet hebben,
hè?"
De vrachtauto met voedsel en hygiëni
sche artikelen zal over een paar weken
vanuit Nijmegen vertrekken. In de loop
van de dag raken aardig wat dozen ge
vuld. Vooral de oproep om aan de klein
sten te denken raakt een gevoelige snaar.
Zo glinsteren de ogen van mevrouw Otter-
loo als zij de aanschaf van een fles Roosvi-
cee en een kindertandenborstel toelicht.
„Het zijn altijd de zwaksten die de dupe
zijn". Een jonge moeder, die een pak Bam-
bix bijdraagt, is het daar helemaal mee
eens. Niet dat zij het nieuws over ex-Joe
goslavië nog volgt, vertelt ze vanachter de
kinderwagen. „Want dan word ik depres
sief'.
Ontboezeming
Bijna niemand heeft de oorlog aan zien
komen. Bijna niemand hield het zelfs nog
voor mogelijk, zulk massaal bloedvergie
ten zo dicht bij huis. Een illusie die in 1991
rigoureus de grond in werd geboord. Weg
was eveneens in één klap de prille hoop na
het afbrokkelen van de Berlijnse muur.
Sienie Strikwerda, hèt gezicht van de vre
desbeweging begin jaren tachtig, voelde
zich ook enorm overvallen. „Ik hoor het
mezelf op tournee in de VS nog zo zeggen",
verzucht zij. „We are sick of wars in Eu
rope". De ironie wil dat uitgerekend haar
Amerikaanse schoonzoon Strikwerda na
'Dayton' met de neus op de feiten drukte.
'Zelf kunnen jullie het kennelijk niet aan
in Europa', kreeg ze te horen. „Dat kwam
hard aan".
Het zit Sienie Strikwerda dwars dat ze
geen greep op het hoe en waarom van de
geweldsspiraal in het vroegere Joegosla
vië heeft gekregen. „Eerst voelde ik me
schuldig dat ik nooit goed op Joegoslavië
en de Balkan had gelet. En vervolgens be
kroop me een schuldgevoel omdat ik er
ook na veel lezen geen vat op kreeg".
Dan volgt een ontboezeming. „Uit pure
machteloosheid kwam soms de gedachte
in me op: 'Vecht het zelf maar uit, schiet
elkaar dan maar overhoop. Kom maar te
rug als het afgelopen is'. Misschien is het
heel gevaarlijk wat ik nu zeg. Maar veel
mensen denken dit. alleen zeggen ze het
niet hardop".
Op andere momenten stelt zij zich voor
hoe vrouwen in onverwarmde en kapot ge
schoten huizen verder moeten. Hoe moe
ders zich afvragen of hun kind het alle
maal zal overleven. „Als moeder begin je
toch al meteen na de geboorte van een
kind te dromen dat het van het balkon
valt, vreselijk".
Verkracht
Een grijze ochtend in Mijdrecht. Twee
brugklassen van het College Veenlanden
worden naar een klaslokaal gedirigeerd
voor een voorstelling met als hoofdper
soon Mirad. zoon van een Servische moe
der en een vader die moslim is. Onrustig
schuiven leerlingen op hun stoel als de
verkrachting van Mirads moeder door een
Servische strijder ter sprake komt. „Hou
je bek, teef!", roept een acteur. Links en
rechts zenuwachtig gegiechel.
Op het geïmproviseerde mini-podium
stijgt de spanning als Mirad infiltreert bij
een beruchte groep Servische strijders en
met vier van hen op patrouille gaat. „Ein
delijk zou ik het ze betaald kunnen zet
ten", zegt de jongen, denkend aan wat
Serviërs zijn familie hebben aangedaan.
„Het was dinsdag 20 april 1993", richt hij
zich tot het publiek om het volgende gru
welverhaal te introduceren.
Een leerlinge met een lange blonde paar-
destaart stopt plotseling met haar inge
spannen gefrunnik met een haarbandje-
Zij veert overeind en buigt zich over naar
haar vriendin. „Dat is de dag voor mijn
Het technische hoogstandje van de Anasuria zit in de boeg. Het schip kan, al oliewinnend, rond de boeg draaien om de juiste positie ten opzichte van wind en golven te zoeken.
illustratie Shell
zelf een Turkse jongen leren kennen,
Kuguk, „en dat is gewoon een hartstikke
relaxte gast".
Het zit de dienstplichtigen helemaal niet
lekker wat militairen van de legers in het
vroegere Joegoslavië uitspoken, zoals het
verkrachten van vrouwen. „Het zijn solda
ten, net als wij", zegt David. „Zij hebben al
een tijd hun vrouw of vriendin niet gezien
en staan onder enorme spanning", rea
geert Henk. „Bepaalde mensen worden
dan een beest. En misschien denkt een lei
dinggevende dat de druk maar eens van
de ketel moet. Zodat er minder fouten
worden gemaakt aan het front".
De Amsterdamse geschiedenisleraar Mar
tin Mirck heeft welgeteld één jaar het
nieuws over het conflict gevolgd. Toen
had hij er genoeg van. „Het is zo'n wespen
nest. En de Serviers konden helemaal
mets goed doen; naar mijn idee moet dat
zijn opgeklopt".
In de lessen snijdt hij de kwestie nog maar
een enkele keer aan. Een kwart van zijn
leerlingen vindt toch al dat zij ermee
doodgegooid worden. „Via de media hoor
den ze alleen wat voor een puinhoop het
was, terwijl pogingen er iets aan te doen
steeds mislukten. Dat ergert hen. 'Wat
moet ik er dan mee?', vinden ze".
De Moeders van Vukovar vragen aandacht voor hun 'verloren' zonen.
verjaardag!", klinkt het op luide fluister
toon.
Een week later doet de theatergroep Dor
drecht aan. Muisstil houden ze zich. de
leerlingen van deze tweede klas gymna
sium. Na afloop blijkt de toestand in voor
malig Joegoslavië een ondoorgrondelijk
raadsel voor ze. „Zó verwarrend is het alle
maal", vindt Laura. „Het is ook niet te vol
gen wie of wat nou goed of slecht is", zegt
een klasgenoot. En dan de botsingen tus
sen mensen die voor de oorlog wel degelijk
met elkaar overweg konden. „Meenden ze
het eerst dan niet echt?", vraagt Karin
zich onzeker af. Het duizelt haar, net als de
andere meisjes en jongens.
Op de Mauritskazerne in Ede is voormalig
Joegoslavië moeilijk weg te denken. Al
leen al door de verhalen waar het van
gonst. Over iemand die eigenlijk niet naar
Bosnië wil, maai- misschien wel moet. De
vriendin van een ander heeft het uitge
maakt omdat hij er graag als blauwhelm
heen wilde. En juist hij blijft voorlopig
thuis, dankzij het akkoord van Dayton.
In de bar op het militair terrein barsten
vier dienstplichtigen los. Vlak voor het
uitbreken van de oorlog was Henk van
Dijk nog in Istrie op vakantie. De knok
partijen tussen Servische, Kroatische en
Sloveense campinggasten staan hem nog
helder voor de geest. Een paar Servische
foto Reuters
jongeren vertelden dat ze van hun ouders
gehoord hadden dat de Kroaten fout wa
ren geweest in de oorlog.
„Een grote snelkookpan is het", meent Ar-
ne Oudshoorn. „De hele Balkan barst van
die volkjes", denkt Wouter Schalkoort.
Het woord zondebok valt. En de naam
Hitier. De mensen hebben zich tegen el
kaar op laten zetten, vermoedt het viertal.
„Het komt door vooroordelen, net als met
Turken hier. Ons wordt toch ook wijs ge
maakt dat die allemaal zo'n bus hebben
met gordijntjes, hoofddoeken en al die rot
zooi", stelt David van Zomeren. Wouter
Schalkoort valt hem bij. „En dat ze stin
ken, allemaal bullshit". In dienst heeft hij
Lege dozen
In de Nijmeegse supermarkt passeert een
uitpuilende winkelwagen. Voortgeduwd
door een vrouwelijke klant die een ver
stoorde blik werpt op de verzamelde spul
len en de activistes met hun pamfletten.
„Jullie hebben alle lege dozen gepakt",
roept zij op verwijtende toon.
Een uitzonderlijke reactie. Een beer van
een vent doet juist een greep in zijn kar
retje en reikt een pak bloem aan. „Een
bloeddorstig volk, die Joegoslaven",
voegt hij eraan toe. Wat verschrikkelijk
dat mensen elkaar zoiets aan kunnen
doen, redeneren andere klanten.
Het Oosten van Europa is het Westen nog
altijd een raadsel, beaamt Oost-Europa-
kenner prof. dr. A. Hagendoorn. „We heb
ben veertig jaar in angst gezeten over een
atoomvernietiging. Eigenlijk ontdekken
we nu dat de wereld toen veiliger was".
Wie weet zullen geschiedenisleraren de in
eenstorting van het communisme en de
gevolgen daarvan nu wat meer gaan be
lichten, mijmert Hagendoorn. Maar de 'les
van Bosnië' zal voor velen beperkt blijven
tot wat nieuwe aardrijkskundige namen.
Wang An Oe
kerkettingen lopen, op zijn plaats blijft is
noodzakelijk, omdat de leidingen van de
onderzeese olie- en gasvelden op dit punt
boven water komen. En het gaat daarbij
niet om een enkel kabeltje of leidinkje: de
Anasuria wint straks delfstoffen uit twaalf
putten tegelijk.
Patenten
Dat betekent dat een grote verzameling
leidingen (voor de winning van olie en gas,
en water om in het veld te pompen) en
elektriciteitskabels voor de controle en
besturing van de putten via deze toren - de'
'turret' - bijeen komen. Een ingenieuze,
met patenten beschermde constructie
maakt het mogelijk dat het schip vrijelijk
om de toren kan draaien en zo, afhankelijk
van wind en stroming, steeds de positie
van de minste weerstand kan innemen.
Ondertussen stromen gas en olie met een
druk van tussen de 171 en 383 bar 'gewoon'
door de leidingen.
De 'swivel', het
draaibare ge
deelte van de
toren, waarin
alle leidingen
samenkomen,
illustratie
IHC Caland
De technologie die hiervoor wordt ge
bruikt ontwikkelde IHC al in 1977, vertelt
Bax. In opdracht van Shell, dat zo olie uit
een klein veld voor de Spaanse kust kon
gaan winnen. In de loop der jaren zijn en
kele tientallen tweedehands olietankers
voorzien van een dergelijke installatie.
„Maar een echte doorbraak bleef uit, om
dat de noodzaak er niet was om de klei
nere velden te gaan exploiteren", aldus
Bax.
Crème de la crème
Die noodzaak is er nu wel. De grote velden
zijn inmiddels allemaal in produktie geno
men. zodat de beurt nu aan de kleintjes is.
Door het aanboren van die reserves wordt
tevens de levensduur van de grote velden
verlengd, een strategie die de Gasunie ook
hanteert op het vasteland om de gasvoor-
ziening zo lang moeglijk in stand te kun
nen houden.
Nu de vele kleine velden aan de beurt zijn,
