Desnoods
met een
dubbelloops
Sandra verliest van computer
PZC
Antonia
The Net
Klassieken zetten
politie op spoor van
seriemoordenaar
Bitterzoet Joegoslavië
kunst cultuur
21
Seven
VRIJDAG 10 NOVEMBER 1995
Het leek alsof in de Nederlandse speelfilmerij niets meer
wilde lukken. Zelfs projecten waar lang naar was
uitgekeken en veel van verwacht, liepen op teleurstellingen
uit. Maar ineens krijgt de goegemeente een hart onder de
riem gestoken door twee vrouwelijke cineasten die films
voltooiden buiten alle publiciteit om, maar beiden in het
buitenland al prijzen wisten te winnen voor ze aan een
Nederlandse première toekwamen. Dit najaar presenteerde
Heddy Honigmann 'Tot Ziens', een sober liefdesdrama met
grote allure. Het Nederlands Film Festival en het
Filmfestival Zeeland werden geopend met Antonia van
Marleen Gorris.
Op het Festival van Toronto
won Antonia de Publieks
prijs, door in de enquêtes hoger te
scoren dan de 295 andere films. Dit
moet bizar overkomen bij mensen
die Gorris alleen nog kennen -van
de feministische filippica's 'De
Stilte Rond Christine M.', 'Gebro
ken Spiegels' en 'The Last Island'.
Antonia is evenwel een film waar
voor de maakster haar toonsoort
drastisch heeft gewijzigd, al blijkt
ze niet werkelijk anders aan te kij
ken tegen haar vaste thema: de po
lariteit tussen vrouwen en man
nen. Nieuw is dat Gorris het ver
mogen deelachtig is geworden om
te relativeren.
Antonia is een amusante film,
maar hij is ook emotioneel, origi
neel en vooral vitalistisch. In een
verhaal dat het midden houdt tus
sen een vijf generaties omvattende
familie-kroniek en de aloude stree
kroman, speelt Willeke van Am-
melrooy op monumentale wijze
een pronte boerin die op haar
hoeve een commune-achtig gezel
schap verzamelt van vrouwen, die
geen mannen nodig hebben (of
slechts af en toe), dorpsgekken, in-
cestslachtoffers, een uitgetreden
kapelaan en nog wat kerels die
hebben bewezen zich fatsoenlijk te
kunnen gedragen. Elders in het Ar-
deense gehucht wonen nog het
soort rotzakkige macho's waar
Gorris altijd zo gloeiend de pest
aan heeft, maar Willeke geeft hen
hun trekken thuis, met desnoods
een dubbelloops in de aanslag.
De film opent en sluit op de laatste
dag van Antonia's leven en daar
tussenin zit de lange terugblik die
begint als kort na de oorlog haar
eigen moeder (Dora van der
Groen) foeterend en scheldend op
mannen de geest geeft. Antonia,
die kennelijk lange tijd elders
woonachtig is geweest, neemt het
beheer over van de boerderij. Ze
schijnt vastbesloten om in haai' le
vensstijl geen enkele concessie te
doen aan de traditionele benepen
heid en huichelachtige katholieke
mores die in dat dorp de vrouwvij
andige sfeer bepalen.
De Marleen Gorris van vroeger zou
in zo'n situatie een gevecht tegen
de bierkaai hebben geënsceneerd
waar vrouwen hooguit morele win
naressen kunnen zijn. De nieuwe
Gorris maakt er een idyllische fa
bel van die op Latijnse leest lijkt
geschoeid, met veel saamhorige fa
milie-taferelen en grote gezamen
lijke maaltijden buiten op het erf
als er is gebaard of gestorven.
Want de cirkelgang van het leven
draait hier harmonieus een halve
eeuw lang door.
Dat suggereert meer mannelijke
bemoeienis dan feitelijk het geval
is. Want Antonia weigert haar
hand aan boer Bas (Jan Decleir),
een brave weduwnaar die in haar
een nieuwe moeder voor zijn kin
deren zag. Maar haar vriendschap
kan hij krijgen en seksueel gerief
eveneens, zij het op haar condities.
Antonia's dochter Danielle, heeft
zelfs voor seksueel gerief geen man
meer nodig, alleen voor de voort
planting wordt in een hilarische
scène even een vent gebruikt.
Want in de jaren vijftig kon het niet
anders.
Naast een hartroerend optreden
van Marina de Graaf als het incest-
slachtoffer Deedee, is in alle sober
heid vooral Els Dottermans als Da
nielle opvallend. Het theaterpu
bliek had de Vlaamse actrice al
lang op een voetstuk staan en het
Nederlands filmpubliek heeft ook
al de kans gehad - maar niet geno
men - om haai' te bewonderen in
Jacob Bijls onderschatte politie
film 'Bec.k'. Dit jaar speelt ze mee
in de twee best gelukte speelfilms
van de competitie - Antonia en
'Tot Ziens' - en het is curieus dat ze
twee keer op min of meer dezelfde
manier is ingezet. Da^ heeft met
haar ogen te maken.
Ogen worden in de poëzie vaak be
schreven als spiegels van de ziel,
de ogen van Els Dottermans even
wel lijken juist de buitenwereld te
spiegelen. Het zijn niet zozeer ogen
die kijken alswel ogen die zien. In
'Tot Ziens' speelt ze een vrouw die
feilloos in de gaten heeft dat haar
echtgenoot het houdt met een an
der, zonder dat ze het met een en
kel woord hoeft te laten blijken. In
de film van Gorris speelt zij tegen
over de assertieve, daadkrachtige
Willeke van Ammelrooy als Antonia.
Willeke van Ammelrooy de doch
ter die meer observeert dan parti
cipeert in gebeurtenissen. Ze ziet
ook méér dan een ander en het is
curieus - en leuk - zoals Gorris dat
vermogen surrealistisch door
trekt.
Muilpeer
Danielle, met haar schildersoog,
neemt bijvoorbeeld waar hoe een
aan het kruis gehangen Christus
haar een vette knipoog geeft, of ze
ziet hoe een schooljuf van het ene
moment op het andere verandert
in een naakte Venus. Het zijn stilis
tische vrijpostigheden zoals ze niet
meer zijn vertoond sinds de Don
Camillo-films uit de jaren vijftig,
maar ze werken nog steeds. Spe
ciaal als op een kerkhof een stenen
engel onverwachts een muilpeer
uitdeelt aan de hypocriete dorp
spastoor.
Antonia is een sprookje. Over
vrouwen die niet alleen gevoeliger
zijn dan mannen maar ook sterker,
eerlijker, intelligenter en boven
dien meer genegen zich het lot aan
te trekken van underdogs, of die
nou mannen zijn of vrouwen. Het is
een rijk geschakeerde, geestrijke
en hoogst onderhoudende evoca
tie van het idee dat met meer
macht voor vrouwen een betere
wereld bereikbaar zou zijn De film
van Gorris maakt datje het wil ge
loven.
Pieter van Lierop
Antonia. te zien in Cinema Middelburg
Computers en de veelbezon-
gen Infobahn worden met de
dag belangrijker in ons leven.
Daarom werd het tijd voor Holly
wood om de invloed van die ver
andering eens in een film te laten
zien. Dat gebeurt nu met The Net,
een thriller met Sandra Bullock
in de hoofdrol en geregisseerd
door Irwin Winkler. In dat op
zicht stelt The Net niet teleur, de
film geeft op een onderhoudende
manier stof tot nadenken over
onze informatiemaatschappij,
zonder dat er teveel technisch ge
reutel of computer science fiction
in opduikt.
Sandra Bullock speelt de rol van
Angela Bennett, die haar kat uit
'While You Were Sleeping' heeft
ingeruild voor twee computers,
met wie ze nu heel gelukkig sa
menleeft. Zonder de buren te sto
ren bestelt ze een pizza via het In
ternet en verdient ze haar centjes
door fouten in software op te spo
ren op haar zolderkamertje. De
enige conversatie die ze voert ge
beurt met haar opdrachtgevers
per telefoon of per toetsenbord
met andere computergestoorden
via het Internet. Ze is hard toe
aan haar eerste vakantie in zes
jaar. Dat gebeurt op een Mexi
caans strand, waar ze de prins
van haar dromen ontmoet. Door
zijn Engels accent weet de oplet
tende bioscoopbezoeker dat dit
de schurk van het stuk moet zijn.
Het duurt dan ook niet lang voor
dat onze Sandra zich in doods
nood bevindt en ze belandt uit
eindelijk in een Mexicaans hospi
taal.
Ellende
Dan begint de ellende pas. Terug
in het hotel weet opeens niemand
meer wie ze is, al haar papieren
zijn gestolen en als ze een tijde
lijk visum wil halen om weer te
rug te keren naar de Verenigde
Staten, blijkt dat haar naam An
gela Bennett door de computer is
veranderd in Ruth Marx. Ten
einde raad tekent Sandra voor
Sandra Bullock in The Net.
dat visum met de naam Ruth
Marx. Eenmaal teruggekeerd
kan ze haar auto niet meer op het
vliegveld terugvinden en tot haar
grote schrik merkt ze dat haar
huis volledig is leeggehaald en nu
te koop staat. De buren, die ze al
die jaren dat ze er woonde niet ge
sproken heeft, kunnen haar nu
ook niet herkennen. De door de
makelaar gealarmeerde politie
komt er op hun computerscher
men achter dat Ruth Marx ge
zocht wordt voor verschillende
vergrijpen. Gelukkig weet Sand
ra te ontkomen, maar het bete
kent wel dat ze door haar enige
houvast in de grote boze wereld,
de computer, is verraden en er nu
helemaal alleen voor staat,
Tot zover gaat het nog redelijk
goed met de film. Deze bood
schap, niet totaal vertrouwen op
technologie en wat meer direct
contact maken met uw naasten,
zit goed verstopt onder allerlei
filmbeelden en wordt steeds fijn
tjes herhaald. Maar dit is niét
meer dan een gegeven om vanuit
te vertrekken om er daarna een
echte film van te maken Op de
credits staan twee namen voor
foto Joyce Rudolph
het oorspronkelijke verhaal en
vijf namen voor het uiteindelijke
scenario en dat ze er op hebben
zitten zwoegen en zweten, is aan
het uiteindelijke resultaat af te
zien. Het personage van Sandra
Bullock heeft niet veel meer te
doen dan wat angstige gezichten
te trekken en soms heel snel weg
rennen voor de haar achtervol
gende Engelsman, die geen
moeite heeft om iedereen in haar
omgeving op te ruimen. Bullock
is nog enigszins interessant, om
dat ze nu nog Sandra Bullock is.
de plezierige ster uit 'Speed' en
"While You Were Sleeping'.
Nieuwkomer Jeremy Northam
heeft het heel wat moeilijker met
de volstrekt oninteressante
schurk, net zoals de rest van de
cast moeite heeft met het gebrek
kige script.
McGuffin
Irwin Winkler was vroeger een
goede producent van onder an
dere Martin Scorsese films, maar
heeft sinds hij overgestapt is op
'Guilty By Suspicion' en 'Night
And The City' nog niet laten blij
ken, dat hij zijn nieuwe vak net zo
onder de knie heeft. Met The Net
slaagt hij daar opnieuw niet in,
door de mensen ondergeschikt te
maken aan de Een McGuffin is
een volstrekt onbelangrijk iets
wat het verhaal in gang zet en in
gang houdt. Bekende voorbeel
den zijn de valk uit 'The Maltese
Falcon' en het ding dat Cary
Grant in zijn bezit zou moeten
hebben in 'North By Northwest'.
In deze films zijn de personages
en hun onderlinge verhoudingen
en belevenissen de hoofdmoot
van de film. In The Net is de
McGuffin een computerschijfje
dat onze Sandra zou moeten heb
ben en Winkler kan het niet laten
om bij voortduring onze interes
se te prikkelen naar wat er nu ei
genlijk op zou staan. Misschien
was hij onzeker van zijn zaak,
omdat we niet zouden geloven
wat er met Sandra gebeurt. Of
misschien zag hij ook dat er in
het scenario bitter weinig stond
om de personages enigszins inte
ressant te maken en wilde hij de
spanning er inhouden door zo
veel mogelijk de aandacht te ver
leggen naar de McGuffin. Daar
mee ondergraaft hij het bood
schapje van de film dat mensen
belangrijker zijn dan technolo
gie. In zijn film wordt het compu
terprogramma, de machine, het
net belangrijker en interessanter
gevonden dan Sandra Bullock en
dat kan nooit de bedoeling van
de film zijn. (GPD)
The Net, te zien in Alhambra Vlissin-
gen
De Amerikaanse bioscoop-
boeren klagen steen en
been dat deze herfst niemand
naar de nieuwste en duurste
films komt kijken. Uitzonde
ring voor hen was Seven, een
film die een maand lang voor
volle zalen en kassa's zorgde.
Het is makkelijk te zien waar
om dat zo was. Brad Pitt ('Le
gends Of The Fall'), een van de
nieuwe sekssymbolen, speelt.
een hoofdrol. Morgan Freeman
('The Shawshank Redemp
tion') speelt de andere hoofd
rol, de film ziet er modern uit en
geeft bovendien de indruk dat
hij ergens over gaat.
Pitt speelt een jonge recher
cheur in een grote Amerikaan
se stad, die voor zijn eerste op
dracht Freeman als nieuwe
partner krijgt. Zij moeten op
onderzoek in het arme deel van
de stad. waar in een hele don
kere kamer een hele dikke man
met zijn gezicht in zijn bordje
spaghetti is gevallen. Dood. Zo
op het eerste gezicht omgeko
men door zijn eigen vraat
zucht. maar alles is niet wat het
lijkt, zo weet veteraan Morgan,
Al gauw heeft hij genoeg aan
wijzingen dat het hier moord
betreft en dat misschien een
nieuwe seriemoordenaar de
stad onveilig zal maken. Het
tweede slachtoffer is een welge
stelde advocaat, die een pondje
van zijn eigen vlees heeft moe
ten afsnijden. 'Greed' is er in
bloed op het tapijt geschreven,
hebzucht, en onze wakkere de
tectives komen tot de conclu
sie dat er een engel der wrake is
opgestaan, die mensen straft
voor het overtreden van een
doodzonde.
Heel slim haalt debuterend
scenarioschrijver Andrew Ke
vin Walker er dan Chaucer.
Dante en Shakespeare bij om
de Amerikaanse moraalridders
duidelijk te maken dat al dat
geweld in film en op tv niets
nieuws is. Freeman gaat naar
de bibliotheek om de klassie
ken te bestuderen, omdat de
seriemoordenaar aanwijzingen
heeft achtergelaten dat daarin
wellicht nieuwe wenken staan
voor de methode die hij toe
past. Om het verschil in karak
ter tussen die twee duidelijk te
maken laat Pitt uittreksels
voor middelbare scholieren
voor hem door een agent bezor
gen. De moorden mogen gru
welijk zijn, de beelden van re
gisseur David Fincher ("Alien
3') suggereren meer dan ze la
ten zien. Velen zullen vol af
schuw het hoofd afwenden als
Pitt en Freeman bij zo'n gruwe
lijke moord op onderzoek uit
gaan, maar Fincher gebruikt
heel veel regen en heel w.einig
licht om een beklemmende at
mosfeer te creëren, die je met
een het ergste doet vermoeden
zonder dat hij ook maar iets
hoeft te laten zien.
nauwelijks op zijn pensioen
kan wachten maar nog een
keer de wereld voor de onder
gang zal behoeden. En net als
andere scenarioschrijvers van
deze tijd kan ook Walker geen
vrouwenrol schrijven. Gwy-
neth Paltrow is de enige actrice
die als mevrouw Pitt wat mag
zeggen in Seven en zij heeft er
alle moeite mee om dat enigs
zins geloofwaardig uit haar
mond te laten komen.
Regisseur Fincher grijpt, dit
zwakke scenario met beide
handen aan en laat er zijn mo
derne visuele kracht van de vi
deoclipregisseur op los. Het
kan niemand ontgaan dat hij
en cameraman Darius Khondji
zwaar hebben nagedacht over
het kleurenschema en het ge
bruik van zaklantaarns bij al
die moorden. Ook de titels van
Seven, dat heel modern als
Se7en geschreven wordt, die
ontworpen zijn met uitgeknip
te letters zoals in een losgeld-
briefje, duiden er op dat hier
iets bijzonders geschapen is.
Speciaal
Geen beeld gaat voorbij of Fin
cher blijft het ons inpeperen
dat we hier naar iets heel spe
ciaals zitten te kijken. Voor
heel veel mensen, niet alleen in
Amerika, geeft dat een bevredi
gend gevoel. Dan hoeven ze
zich niet schuldig te voelen dat
ze naar een film hebben zitten
te kijken die alleen maar de pri
maire instincten prikkelt. Ster
ker nog. Seven is een film waar
over iedereen nog lang kan na
praten. Want wie kan al die ze
ven doodzonden (en de zeven
slachtoffers/zondaars) direct
na het verlaten van de bio
scoop nog opnoemen? Met op
zet laat Fincher dat ook een
beetje in het duister, net zoals
de locatie voor de regenachtige
stad waarin Pitt en Freeman
dienst doen. Die stad moet vol
gens Fincher symbool staan
voor iedere Amerikaanse stad.
veel regen in de binnenstad en
als je even buiten de bebouwde
kom komt een woestijn.
Als er zeven doodzonden voor
regisseurs zouden bestaan, ik
denk daarbij aan bijvoorbeeld
eigendunk, zwaarmoedigheid,
het niet begrijpen van een
slecht scenario, het onder
schatten van je publiek, dan
zou Fincher zich met deze film
aan tenminste een van die
doodzonden schuldig hebben
gemaakt. Maar hij weet dat zo
te verkopen alsof hij een van de
zeven deugden heeft gefilmd.
Piet van de Merwe
Seven, te zien in Alhambra Vlissin-
gen. De Koning Hulst en Roxy Ber
gen op Zoom.
Sjabloon
Dit zijn allemaal de goede pun
ten van Seven, de cast, het idee
om de zeven doodzonden in on
ze moderne tijd te laten zien en
soms het oog voor een bizar de
tail, zoals de werkman die bij
een belangrijk gesprek tussen
Freeman en zijn baas de naam
van Freeman van de deur staat
te krabben. Dat is meteen een
van de zwakke punten van Se
ven, Freeman heeft als de film
begint nog zes dagen te gaan
voordat hij met pensioen gaat.
Op dat idee van de doodzonden
heeft Walker een sjabloon ge
legd van de meeste politiefilms
van de afgelopen jaren. Twee
rechercheurs, waarvan de een
blank, de ander zwart, de een
een jonge hond die overal op in
springt, de ander iemand die
Brad Pitt in Seven.
De titel is een tikje misleidend.
Gedanst wordt er weinig in Tango
Argentino en de film speelt in
voormalig Joegoslavië. Een van de
hoofdpersonen is een oude tangozanger
die tegen het eind moet bekennen dat
hij Zuid-Amerika ook alleen maar in
zijn dromen heeft gezien. De meeste
mensen om hem heen dromen van heel
andere dingen. Snel rijk worden, een
eigen huis, vier baantjes tegelijk. En
volgens de tienjarige Nikola (Nikola
Zarkovic) lukt dat het beste door de
aanschaf van een popcornmachine.
Regisseur Goran Paskaljevic - die
inmiddels in het buitenland werkt -
schetst een bitterzoete impressie van
zijn land in de periode tussen
communisme en burgeroorlog.
Hoewel de strijd al begon op te
laaien toen Tango Argentino
werd gemaakt, is daar in de film
zelf nog niets van te merken. Pas-
kaljevic hierover: „Sommigen zou
den misschien wrange, zelfs wrede
films verwachten uit dit door
waanzin geteisterde land. Maar ik
heb welbewust een warme en in
tieme film gemaakt. Het is mijn
noodkreet tegen het kwaad dat
ons omringt." Een tragikomedie
tussen realiteit en idealisme.
Ironie
Met mooi gevoel voor ironie weet
Paskaljevic de situatie neer te zet
ten. De ouders van Nikola missen
het juiste zakeninstinct om van de
nieuwe tijdgeest te profiteren. Ru
ziemaken gaat hen beter af dan
geld verdienen. Nikola moet ook
bijspringen en doet klusjes voor
bejaarden. Aanvankelijk is hij een
bazig ventje, maar dat verandert
wanneer hij vriendschap sluit met
de ooit beroemde tangozanger Ju
lio Popovic (Mija Aleksic) en drie
van diens leeftijdsgenoten.
Vanaf dat moment geeft deze be
scheiden film zijn ware charme
bloot. Het is heerlijk om te zien hoe
die ingedutte grijsaards door Niko
la's bemoeienissen weer opleven
en zich opgewekt in hun laatste
avontuurtjes storten. De film
wordt gedragen door het hartvero-
verende optreden van de vier be
jaarde acteurs, die aandoenlijk te
genspel krijgen van de kleine Ni-
kola. Gezamenlijk stellen ze zich
teweer tegen egoïstische familiele
den en hun trawanten. Op de ach
tergrond raken Nikola's ouders het
spoor steeds verder bijster. Wie wil
kan dat uiteenvallen van Nikola's
familie natuurlijk zien als een sym
bool voor het lot van Joegoslavië,
maar de film kan ook best zonder
zo'n zware interpretatie. Het is een
mooie ode aan de onbevangenheid
van jeugd en ouderdom, die ein
digt met een idyllisch moment van
geluk. Een gedroomd moment,
want zo realistisch is Paskaljevic
toch wel. (GPD)
Tango Argentino. te zien in Cinema
Middelburg.