De Noordieren slaan
bruggen naar elkaar
PZC
Troubles raken op
de achtergrond
reportage ZATERDAG 28 OKTOBER 1995 31
Het staakt-het-vuren in Noord-
Ierland houdt al ruim een jaar
stand tot groot genoegen van de
meeste bewoners van het Britse
landsdeel. De regionale economie
floreert, de werkloosheidscijfers
dalen en zelfs de toeristen weten
steeds vaker hun weg te vinden naar
Belfast en Derry. Toch is er nog geen
sprake van een duurzame vrede in de
zes graafschappen waar de laatste
dertig jaar ruim 3300 doden vielen
door sektarisch geweld. De Britse
premier John Major weigert de
onderhandelingen over een nieuw
bestuurlijk bestel in Noord-Ierland te
openen zolang paramilitaire
organisaties als de IRA en hun
protestantse tegenhangers UVF en
UFF hun wapenarsenaal niet wensen
prijs te geven. De Amerikaanse
president Clinton heeft nu het plan
opgevat het Noordierse vredesproces,
dat al tijden in het slop zit, nieuwe
impulsen te geven. Eind volgende
maand moet dat gebeuren.
Het gros van de Noordieren zit echter
niet te wachten op een nieuwe consti
tutionele status voor het Britse landsdeel.
De geschiedenis heeft de bevolking geleerd
om niet te juichen als er weer eens gespro
ken wordt over een mogelijke politieke op
lossingvan de Ierse kwestie. In het verleden
troffen partijen elkaar wel vaker aan de on
derhandelingstafel en elk overleg resul
teerde in rampspoed en ellende. In 1921
werd er gepraat en viel Ierland uiteen in een
noordelijk Brits deel en de (zuidelijke) Ier
se Vrijstaat. Een toenadering tussen het
noorden en de Republiek in de jaren '60 liep
op een fiasco uit, omdat de katholieke min
derheid in het noorden de gesprekken aan
greep om te pleiten voor gelijke rechten. In
1974 leidde overleg tussen politieke partij
en over gezamenlijk zelfbestuur in Noord-
Ierland tot een economische crisis en nog
eens elf jaar later sloten de Britten en Ieren
gezamenlijk een overeenkomst, waarin ge
steld werd dat de Britten in het vervolg de
Republiek zou consulteren in zaken die het
bestuur van Noord-Ierland betroffen. De
Anglo-Ierse overeenkomst bleek in de
praktijk een wassen neus.
De Noordieren, van welke zijde dan ook,
geloven niet dat de huidige politieke partij
en bij machte zullen zijn om samen met de
Britse en Ierse regeringen het Noordierse
conflict uit de wereld te helpen. De meeste
regionale politici, zoals dominee Ian Pais
ley (Democratie Unionist Party), John Hu-
me (Social Democratic and Labour Party)
en de onlangs als partijleider afgetreden,
maar nog steeds invloedrijke Jim Moly-
neaux (Ulster Unionist Party), spelen al de
cennia een rol in hetpolitieke circus. Wat zij
in de politieke forums verkondigen, is al ja
renlang hetzelfde verhaal. Zelfs een rela
tieve nieuwkomer als perry Adams (Sinn
Fein) predikt al sinds begin jaren tachtig
republikeins gedachtengoed, dat niet be
paald als vernieuwend gekarakteriseerd
mag worden.
Vertrouwen
Het vertrouwen in de regionale politici is
minimaal. Ze hebben ook amper zeggen
schap over wat er in de provincie gebeurt.
In 1972 ontnamen de Britten de Noordieren
het zelfbestuur over hun regio. Het gevolg
was dat de grote Britse partijen (de conser
vatieven, Labour en de SPD) bepaalden
wat er in de zes graafschappen moest ge
beuren.
Het gekke van de huidige constitutionele
status van Noord-Ierland is echter dat de
Noordiei-en zelf niet op de grote Britse par
tijen kunnen stemmen.
De Noordieren mogen hun zeventien i'egio-
nale vertegenwoordigers in het Britse la
gerhuis kiezen en daarmee houdt het op.
Van zeggenschap over de overheid die hen
bestuurt, is dan ook geen sprake.
Een internationale commissie onder voor
zitterschap van de Noorse mensenrechten
deskundige Torkei Opsahl, die in 1993 het
Noordierse probleem in beeld bi'acht, con
stateerde in haar rapportage dat „er niet
gezocht moet woi'den naar oplossingen
voor het Noordierse conflict, maar dat er
wegen gezocht moeten worden hoe er met
het conflict omgegaan moet woi'den. De
enige mensen die over oplossingen mogen
spreken - zo meende de commissie - zijn
chemici".
De Opsahl-commissie stelde verder dat
'niet de politici in Noord-Ierland de aange
wezen personen zijn om de Noordierse
kwestie tot een goed einde te brengen, maar
eerst en vooral de mensen zelf'.
Opsahl en zijn medewerkers spraken in
1992 en 1993 met vele honderden Nooi'die-
ren over het leven en leed in de provincie.
Nog eens honderden leverden schriftelijke
reacties bij de onafhankelijke werkgroep
in. Uit de verhalen van de insprekers en de
brieven kon zonder meer worden opge
maakt dat Noord-Iexiand een gesegmen
teerde samenleving is.
Protestanten leven in bepaalde wijken van
steden of dorpen, de katholieken ook. De
drie westelijke graafschappen, Deny. Ty
rone en Fermanagh zijn ovex-wegend katho
liek, de overige drie protestant. Slechts
110.000 van de 1,5 miljoen Noordieren le
ven in gemengde woonbuurten, maar wat
erger is, is dat de contacten tussen de bevol
kingsgroepen volledig verblaken zijn.
Wil Noord-Ierland een
toekomst hebben, wil er
een gezonde samenleving
komen - ongeacht het
bestuurlijke systeem -
dan moeten onder meer
de muren rond de
getto's worden gesloopt.
foto's Reuters
Jongerenwerkers
constateren dat jongeren
gaan inzien dat ook zij
rechten hebben en hopen
dat de jongeren het
politieke podium gaan
betreden. Noord-Ierland
zou dan kunnen
veranderen, want het
gros van de jongeren wil
niet meer dan een goede
baan, een gezin en
een gelukkig leven.
Bruggen
Wil Noord-Ierland een toekomst hebben,
wil er een gezonde samenleving komen -
ongeacht het bestuuxdijke systeem - dan
moeten, zo concludeerde de commissie, er
bruggen geslagen worden tussen de ver-
De meeste regionale
politici spelen al
decennia een rol in het
politieke circus. Zelfs een
relatieve nieuwkomer
als Gerry Adams (Sinn
Fein) predikt al sinds
het begin van de jaren
tachtig republikeins
gedachtengoed, dat niet
bepaald vernieuwend
genoemd kan worden.
schillende bevolkingsgroe
pen, moeten de muren rond
de stedelijke getto's worden
gesloopt en zullen er scho
len moeten komen voor ka
tholieken en protestanten
samen.
Er worden - nu de wapens
van de paramilitaire eenhe
den en het Britse leger een
jaar rusten - her en der in
Noord-Ierland inderdaad
bruggen geslagen. Bijvoorbeeld xn Dung-
annon, een gemeente van 45.000 inwoners
in het hart van Noord-Ierland. Een verdeel
de gemeente, de helft van de bewoners is
katholiek, de andere helft protestant. Ook
het lokaal bestuur kent die verdeling
Norma McKeown werd vier jaar geleden
door het gemeentebestuur aangesteld als
community relations officer. Haar taakom
schrijving was even simpel als moeilijk:
Breng de twee bevolkingsgroepen bij el
kaar en zie dat zij leren elkaar te respecte-
ren. „Toen ik begon met dit werk, begin ja
ren '90, was het vrijwel onmogelijk om
mensen bij elkaar te brengen. De haat, ge
voed door politici, vanaf de kansel en in de
media, zit zo diep dat het onbegonnen wei-k
leek.
De hoorzittingen van de Opsahl-commissie
en de opleving van het sektarisch geweld in
1992 met aanslagen in Belfast en Greysteel
waarbij veel onschuldige slachtoffers vie
len, brachten een kentering xn het denken
van veel mensen. Opsahl en de zijnen wis
ten de mensen te mobiliseren, mensen wil
den inspreken tijdens hoorzittingen en wil
den eindelijk wel eens duidelijk stellen dat
zij van het geweld en het daaruit voort
vloeiende leed af wilden.
De basis voor een dialoog was gelegd. Toen
vorig jaar de wapenstilstand van de para
militaire oi-ganisaties werd afgekondigd,
was dat een tweede stap in de goede rich
ting", legt ze uit.
Het voorbije jaar is McKeown erin ge
slaagd om groepen bijeen te krijgen. ,.De
discussies tussen mensen van de twee be
volkingsgroepen in de gemeenschaphuizen
waren voor veel van de mensen die er aan
deelnamen eye-openers. Het bleek dat pro
testanten en katholieken - hoewel ze sa
men in een stad van amper 9000 inwoners
wonen - bijna niets van elkaar wisten. Ka
tholieken dachten dat zij nog altijd zwaar
getroffen waren door de werkloosheid,
maar toen ze van de andere zijde precies de
zelfde verhalen hoorden, konden ze hun
oren niet geloven."
Economie
De energieke McKeown is blij dat zij men
sen bijeen wist te krijgen, maar merkt toch
dat de laatste maanden de animo om te pra
ten over wat de Nooi'dieren immer eufimis-
tisch aanduiden als the Troubles of ge
woonweg It aan het tanen is. „De wapen
stilstand heeft het leven in de provincie
drastisch veranderd. Van gewelddaden is
geen sprake meer Economisch gaat het de
regio voor de wind. Europees geld (2 mil
jard ECU het voorbije jaar) vloeit rijkelijk
naar het Noorden en tal van bedrijven in
vesteren.
In Belfast wordt de haven nieuw leven in
geblazen en worden er kantoren en hotels
gebouwd. Ook Dungannon profiteert van
de economisch opleving.
De vleesfabriek (waar de Greenfields-bief-
stukken van Albert Heijn verwerkt wor
den) breiclt uit, het aantal banen steeg van
160 naar 250. Hetzelfde gebeurt bij CCA-
Electronics en onze kristal-fabriek."
„Mijn eigen kantoortje wordt waarschijn
lijk binnenkort gesloopt om plaats te ma
ken voor een Britse supermarkt. Juist om
dat het zo goed gaat, wordt het voor mij
steeds moeilijker om mensen te bewegen
om toch bijeen te komen en te praten over
Wat ons eens bezighield.
We zijn nu in het laatste stadium van px'aten
aanbeland, namelijk het stadium van leed-
veiwex'king. Mensen moeten kwijt wat hen
in het vexieden pijn heeft gedaan. Gebeurt
dat niet, dan blijven ze zitten met onver
werkt leed, dan kan - mocht het tij keren en
God verhoede dat - de haat opnieuw wor
den aangewakkerd. De Noordieren moe
ten, voor ze verder kunnen, eerst leren om
het met elkaar oneens te zijn. Zover zijn we
echter nog niet."
Ernie Carroll was enkele jaren geleden nog
een echte Orangeman. Een protestant ixx
hax-t en nieren. Een man met Schotse wor
tels die elke katholiek die in zijn buurt
kwam, alleen al om zijn aanwezigheid kon
schieten. „De haat kon ik niet verklaren. Ik
was er - zoals zovelen - mee opgegroeid. Ik
haatte hurling en Gealic football, kon met
mateloos ergeren aan traditionele Ierse
muziek. Waarom? Ik weet het niet. De mu
ziek, de sporten, alles werd geassocieerd
met de ï'epublikeinen, onze tegenstanders.
We waren niet alleen in godsdienst en in po
litiek gescheiden, ook in cultureel opzicht."
Ernie dwong zichzelf ertoe om deel te ne
men aan Norma's praatsessies. Hij veran
derde op slag. „Ze zeggen dat het verstand
met de jaren komtMisschien is dat zo. Mis
schien ook niet, maar hoe het ook zij, ik re
aliseerde me dat ik een individuele katho
liek niet kon zien als een vijand. Jarenlang
had ik dat vijandsbeeld van een groep ver
sterkt zonder erbij stil te staan wie dan
mijn werkelijke vijand was. In de praat
groepen kwam ik er al snel achter dat die
katholieken waar ik mee in gesprek raakte
niet mijn vijanden waren. Omgekeerd ge
beurde dat ook."
Carroll helpt McKeown nu met het op touw
zetten van uitwisselingsactiviteiten onder
de bevolkingsgroepen in de gemeente
Dungannon en tussen groepen aan weeszij
den van de gi-ens.
Een week geleden woonde hij een mede
door hem georganiseerde oecumenisch
dient bij in de Republiek. Een paar jaar te-
rug zou hij zijn aanwezigheid daar nog af
gedaan hebben als volksverraad,"
Martin Fahy, Dunganixon enige jongeren
werker, noemt Carroll een voorbeeld voor
velen..Helaas zijn er tot op heden nog wei
nigen die de bairières tussen de gemeen
schappen durven te slijten."
De katholiek Fahy spreekt uitervaring. Hij
probeert al sinds 1980 om jeugdclubs met
elkaar in contact te brengen. „Moeilijk
werk, dat kan ik je wel vertellen. Jaren ach
tereen weinig resultaat geboekt op het vlak
van intei-gemeenschappelijke uitwisseling.
Er zijn heel wat activiteiten van de grond
gekomen, dat wel, maar telkens zaken voor
de desbetreffende bevolkingsgroepen. Pas
de laatste twee jaar bemerk ik een kente
ring. Protestantse scouts plannen geza
menlijk met de katholieke groep activitei
ten. Het begint te lopen en dat is natuurlijk
geweldig. Ook het feit dat de Integrated Se
condary School (voor katholiek en prote
stant) nu eindelijk bestuurlijk aandacht
krijgt, is een goede zaak."
Fahy is lovend over het werk van docenten
aan de verschillende scholen in Dungan
non. Vroeger was indoctrinatie op de scho
len een hoofdvak, tegenwooi'clig beseffen
de leerkrachten dat een goede opleiding
leerlingen een stuk verder helpt in de sa
menleving.
„Jongeren beginnen - Goddank - in te zien
dat ook zij rechten hebben. Ik hoop dan ook
dat de huidige jonge generatie zich geroe
pen voelt om de politiek in te gaan
De voorbije decennia hebben we op het po
litieke toneel amper nieuwe figuren zien
verschijnen. Het wordt tijd dat de jongeren
hun opwachting maken. Gebeurt dat, en ik
voorzie dat, dan voorspel ik dat Noord-Ier
land - in wat voor vorm dan ook - over vijf
tien jaar een redelijk stabiel landje zal zijn,
want het gros van de jongeren wil niet meer
dan een goede baan, een gezin en simpel
weg een gelukkig leven."
Geld
Fahy hoopt echter dat voor die tijd in Lon
den erkend wordt dat voor het weghalen
van de barrières tussen de gemeenschap
pen geld nodig is.
„De Britse overheid investeert amper in de
gemeenschap. Particuliere bedrijven - of
het nu Britse of Europese zijn - weten goed
wanneer de tijd rijp is om te investeren
Voor hen is dat een kwestie van rekenen. De
Britse ovei'heid is Noord-Ierland liever
kwijt dan rijk. Dat merk je in alles. De snel
wegen zijn nog steeds niet doorgetrokken,
de haven in Belfast wordt met Europees
geld opgeknapt en de vele Interreg-projec-
ten die nu in de grensstreek van de grond
komen, worden bekostigd vanuit Brussel.
Ik moet rond zien te komen met een budget
van amper 50.000 gulden voor het jeugd- en
jongerenwerk. Dat is natuurlijk een lacher
tje, maar ja, het zij zo."
Dungannon-stad, tot de zeventiende eeuw
zetel van de O'Neills en als zodanig hoofd
stad van Ulster, oogt vandaag de dag als een
redelijk welvarend stadje in Zuidoost-Ty-
rone. Een gespleten stad. Dat nog wel, met
in de oostelijke wijken de protestanten en
westelijk van het centrum de katholieke
wijken. Van die tweedeling valt in het cen
trum weinig te merken. Waar twee jaar ge
leden nog een parkeerverbod gold - en
overtreders het risico liepen dat hun auto
door het Britse leger werd opgeblazen als
zij hun voertuig tijdelijk onbeheerd hadden
achtergelaten - raast nu het blik in alle
richtingen voorbij. De soldaten in camou
flagetenue - waarvoor dat diende in een
stad vragen de Noordieren zich nog immer
af - zijn voorgoed uit het straatbeeld verd
wenen.
Uit beeld, maar niet uit de stad, want hoog
op de heuvel waar ooit het kasteel van ba
ron O'Neill stond, houden nog enkele hon
derden soldaten zich schuil in een ommuur
de kazerne.
In 1993 woonden en werkten er nog zo'n
20.000 Britse soldaten in het woelige lands
deel. De afgelopen twee jaar zijn er enkele
duizenden teruggetrokken. Een proces dat
langzaam door de Britse overheid wordt
geleid. Van het Brits out dat op tal van mu
ren gekalkt staat, is nog geen sprake. Zo
lang de paramilitaire organisaties als de
IRA en de Ulster Volunteer Force (UVF) en
de Ulster Freedom Fighters (UFF) hun wa
pentuig niet hebben ingeleverd, blijft de
Britse militaire aanwezigheid in Noord-
Ierland een feit.
Het inleveren van de wapens is voor de re
gering-Major nog altijd een eis die met na
me de IRA moet inwilligen voor Gerry
Adams en zijn Sinn Fein-makkers aan de
onderhandelingstafel mogen schuiven.
Daad
In de katholieke gemeenschap hopen veel
mensen dat de IRA een daad stelt en zich op
zijn minst van een deel van de wapens ont
doet.
„Niemand kan toch controleren wat er ver
borgen is", stelt men simpelweg.
De Britse inlichtingendienst schat niette
min dat de IRA een ton aan Semtex-explo-
sieven verborgen houdt, minstens enkele
duizenden geweren en machinegeweren,
een miljoen magazijnen met ammunitie,
alsmede een beduidend aantal SAM-lucht-
afweerraketten.
De lokale overheden, opbouwwerkers en
priesters vrezen dat - als er niet snel iets
met het wapentuig gebeurt - de handwa
pens door vogelvrijen gebruikt zullen wor
den voor gewone criminele activiteiten.
Voor overvallen en afrekeningen in het
drugscircuit. Want de vrede van het voor
bije jaar mag de regio dan wat welvaart ge
bracht hebben, met die verbeterde econo
mische situatie deed ook het drugspro
bleem in een onverwacht grote omvang zijn
entree. Pastoor Lawrence Boyle van de
Sint-Patrickparochie in Dungannon acht
de aanpak van het drugsprobleem van gro-
ter maatschappelijk belang dan het politie
ke steekspel over de bestuurlijke toekomst
van Noord-Ierland.
Vanaf de preekstoel waarschuwde hij de
voorbije week zijn parochianen 'om hun en
zijn kinderen te vrijwaren van drugs'. Zijn
verspreking werd met gelach ontvangen,
zijn boodschap in ernst. „Ik maak me echt
zorgen als je ziet hoe 13, 14-jarigen plots
klaps geconfronteerd zijn geworden met
een enorm sociaal-maatschappelijk pro
bleem.
Jarenlang was het voor velen praktisch on
mogelijk om te vluchten van the Troubles
en nu het beter gaat voor de meesten wordt
kinderen een vluchtmogelijkheid geboden,
die uiterst verlokkelijk is.
Ik denk dat het drugsprobleem in Noord-
Ierland - als we gezamenlijk niet snel iets
ondernemen - ons binnen een mum van tijd
boven het hoofd zal groeien. Daar moeten
we ons tegen wapenen", benadrukt Boyle.
Groei
Fahy onderkent dat het drugsgebruik en de
handel in narcotica in luttele maanden tijd
een enorme vlucht genomen heeft.
Volgens hem heeft de groei van de handel
direct te maken met het feit dat de Royal Ul
ster Constabulary (RUC), het Nooi'dierse
politiekorps, absoluut niet toegerust is op
het gewone politiewerk. De RUC, voor 90
procent bestaand uit protestanten, geniet
in de katholieke gemeenschap, geen grein
tje vertrouwen.
„In feite bestaat er in de drie westelijke
graafschappen geen politiekorps. De RUC
wordt nog steeds beschouwd als een ver
lengstuk van de Britse bezettingsmacht en
is alleen actief als het gaat om de opsporing
van IRA-leden en -sympathisanten. Het
korps is niet bij machte om gewoon politie
werk aan te pakken. Criminelen hebben
dan ook vrij spel", legt hij uit.
De verwijten aan het adres van de RUC
klinken niet alleen uit katholieke hoek.
Ook McKeown en haar medewerkers ken
nen de verhalen.
De RUC heeft het voorbije jaar geprobeerd
om orde op zaken te stellen. Ruim 2000
nieuwe agenten werden geworven, de helft
van katholieke origine, zo'n 400 vrouwen.
Fahy: „Dat is een begin, maar om het ver
trouwen van de mensen te winnen is er echt
wel wat meer nodig,"
Fahy, McKeown, Carroll, pastoor Boyle, de
kroegtijgers in het republikeinse bolwerk
Cappagh, de trotse protestanten in het lief
lijke Moy en de katholieken in de woonwijk
aan de Ballygawleg Road in Dungannon
vertrouwen er op dat de wapenstilstand
permanent zal zijn.
Vrijwel niemand verwacht dat Clinton in
staat is om de voortdurende constitutione-
Ie crisis te bezweren.
De Amerikaanse president zal mogelijk de
verschillende partijen aan de overlegtafel
kunnen krijgen.
Waarschijnlijk kan hij ook de paramilitaire
organisaties zover krijgen dat zij een geste
doen, een daad stellen door een deel van de
wapens in te leveren Clinton zou dan een
aardig succesje op zijn conduite-staat kun
nen bijschrijven en dat is mooi meegeno
men, omdat hij - zo meent Fahy - dan toch
de twintig miljoen Amerikanen van Ierse
origine aan zich weet te binden. „Met de
Amerikaanse presidentsverkiezingen in
aantocht is dat zeker van belang", aldus de
jongerenwerker.
Conny van Gremberghe
