De charme van een
knusse Geheimtip
Tips voor zon en sneeuw
Auto favoriet vervoer
naar winterbestemming
PZC
Flims en
Savognin
vrije tijd
Vliegtuig
en trein
in opmars
ZATERDAG 7 OKTOBER 1995 3 5
De voorname gezelligheid
van een
wintersportvakantie in het
Zwitserse Flims-Waldhaus. 's
Avonds is er een concert. In de
al dagen uitverkochte
Jugendstilsaal van het Park
Hotel speelt het Bündner
Kammerorchester samen met
solist Jens Lohmann werken
van Handel, Mozart, Delius en
Haydn. Het sneeuwt licht en de
paarden die zowel koetsjes als
sleden naar de ingang trekken,
staan op scherp. Geschraap van
hoefijzers, geroezemoes, de
prikkelende geur van mest
vermengd met vrieskou en
lantaarns die hun warme licht
als eierstruif over paden en
lanen strooien. Ingeduffelde
muziekliefhebbers stampen in
het voorportaal hun schoenen
schoon.
Maar hoe lang nog blijft de rust
en de voorname gezelligheid?
Ook hier, zelfs hier, lijkt de rust het
te gaan verliezen van de luidruch
tigheid. 's Middags bijvoorbeeld,
in het skigebied van Laax/Flims,
was de sfeer al aanmerkelijk grim-,
miger. Zwaaiend met hun boards
had een aantal Snóbler zich bij
Fuorcla weer eens door een lange
rij wachtende skiërs geëlleboogd.
Geprotesteerd werd er nauwelijks.
Maak je niet druk, je hebt vakantie
tenslotte. Totdat twee snowboar-
ders over een afrastering wilden
klimmen. Gevloek, een mislukte
klap en wild samendrommende
skiërs. Zwaaiende vuisten, dreige
menten. 'Scheisse, als jullie nog
één keer proberen ons...' Binnen
tien seconden keerde de rust terug.
Maar het probleem was er natuur
lijk niet mee opgelost.
Een eindéloos mooi skigebied, dat
van Laax/Flims. Ruim tweehon
derd kilometer aan afdalingen. Bo
ven - op 3000 meter - de eeuwige
sneeuw van de Voralbgletsjer; be
neden - 1100 meter - de kinder-
weide van Flims; daar tussenin
een onafzienbaar spinneweb aan
pistes voor zowel kruk als crack.
Zoiets trekt volk, veel volk. Zeker
als de sneeuw niet wil komen en in
Graubunden alleen de liften van
het hooggelegen Flims zijn ge
opend. Overal komen ze vandaan
de 'uitgevroren' skiërs. Van Len-
zerheide, van Savognin, van Sankt
Moritz zelfs. Gevolg: de parkeer
plaatsen zijn al om half tien volle
dig volgelopen en bij het dalsta
tion van Laax Murschetg moet
worden gerekend met wachttijden
van meer dan een uur.
Retroromaans
Maar gemopperd wordt er nauwe
lijks. Te meer daar de Bergbahnen
het ongemak op genereuze wijze
trachten weg te nemen door op de
dagpassen een korting te verlenen
van tien procent. Gejuig in de rij
en. Helemaal als ook nog bekend
wordt gemaakt dat de verbinding
tussen La Siala (2810 meter) en
Cassons (2675 meter) is openge
steld. Hulde. Pistemachines heb
ben een nacht lang doorgeploeterd
om het gedeelte tussen het Star
gels en Foppa van voldoende
sneeuw te voorzien. Het zal onge
twijfeld de druk verminderen op
Crap Sogn Gion, hetgeen geen
plaatsje is in Vietnam, maar een
drukbezocht skiliften-knooppunt
boven Laax/Flims. We zijn hier in
een gedeelte van Zwitserland waar
retroromaans wordt gesproken,
nietwaar?
Niettemin slibben Crap Sogn Sion
en - meer nog - Fuorcla, ondanks
alle maatregelen tegen het mid
daguur volkomen dicht. De daar
boven gelegen Vorabgletsjer met
z'n gemoedelijk dalende, honder
den meters brede piste, lokt. Net
als de mooiste aller afdalingen van
dit gebied, de Alp Ruschein. In het
begin pittig (want zwart), later een
stuk eenvoudiger en zelfs simpel
(want blauw). Onder La Siala, een
paar kilometer naar het oosten, is
het dan aanmerkelijk rustiger.
Wat ongetwijfeld ook te danken is
aan de slechte bewegwijzering.
Knappe kaartlezer die in de 'Weis-
se Arena' niet een keer het spoor
bijster raakt. Maar, beweert een
woordvoerder van de Bergbahnen,
die omissie zal snel tot het verle
den behoren. Er wordt hard ge
werkt aan een splinternieuwe sig
nalering. Er is meer dan honderd
duizend Zwitserse francs voor uit
getrokken.
Hard nodig, want de concurrent
slaapt niet. Binnen een straal van
nog geen vijftig kilometer dingen
Arosa, Lenzerheide en Savognin
om de gunsten van de steeds kies
keuriger wordende skiër. Vooral
dat laatste oord weert zich de laat
ste jaren geducht. Tot nog toe zon
der veel indruk te maken overi
gens.
Geheimtip
Ja Zwitsers, die trekken al sinds
jaar en dag naai- het plaatsje aan
de Julier. En ook de Duitsers lijken
de charme van wat zei een 'Ge
heimtip' plegen te noemen, lang
zaam maar zeker te ontdekken.
Logisch, want Savognin mag er
best wezen. Tachtig kilometer aan
afdalingen, een grote kunst
sneeuwinstallatie, een schattige
dorpskern en een gezellig uitgaan
sleven. Wat had de Nederlandse
wintersporter meer gewenst?
Ligt Laax/Flims aan een betrekke
lijk stille weg hoog boven de Rijn,
Savognin moet worden gezocht
aan de voet van de Julierpas, de
doorgaande route van Chur naar
Sankt Moritz. Die situering doet
bepaald afbreuk aan de aantrek
kingskracht van het dorp. Onte
recht. In de hoofdstraat mag het
dan van 's ochtends vroeg tot 's
avonds laat roken en ronken; in de
dorpskern kan je de sneeuw horen
vallen. Een avondwandeling door
oud-Savognin: een ouderwetse
pastorale.
Maar wie voor iets anders komt,
voor skiën dus, vervoege zich 's
ochtends vroeg aan de top van de
Piz Cartas (waar het soms onbe
daarlijk hard kan waaien). Vanaf
ruim 2700 meter hoogte slingert
zich hier een aantal prachtige pis
tes richting Radons (1890 meter).
De allermooiste voert de skiër ach
ter de Crest'Ota langs, maar he
laas: die piste is wegens lawinege
vaar niet altijd open. Een alterna
tief evenwel, is vlug gevonden. Aan
de andere kant van het skigebied
immers, na een smerig steil stukje
onder de Piz Martegnas, meandert
de Lai Lung zich als een guirlande
naar Lartig om daar pardoes een
sprookjeswoud in te duiken.
Aan het einde daarvan bevindt
zich als toppunt aller feestelijkhe
den, Roggi's Baizli, een onmogelij
ke naam voor de leukste uitbaterij
van Savognin en wijde omstreken.
Mochten er nog lieden zijn, die be
weren dat een gezellige après-ski
in Zwitserland net zo zeldzaam is
als een aap op Antarctica, dan zul-'
len die na een bezoek aan Roggi's
Baizli acuut van dit waanidee zijn
verlost. Je moet er voor je Café Sa-
letsch inderdaad eens in de rij
staan. Zo druk is het er vaak. Maar
je hebt van die plekjes waar wach
ten bijna net zo leuk als skiën. Zo
als hier.
Rob van den Dobbelsteen
Afstand Amsterdam-Flims: 1000
kilometer. Met de auto: Frankfurt,
Bazel, Zürich, Chur. Dichtstbij
zijnde spoorwegstation: Chur.
Vandaar met de postbus in circa 40
minuten naar Flims. Dichtstbij
zijnde luchthaven: Zürich. Van
daar per trein en postbus in circa 2
uur en 15 minuten naar Flims.
Hoogte: 1100 - 3018 meter.
Aantal bedden: 5400, waarvan
2000 in hotels en pensions.
Liftinstallaties: 13 sleepliften, 9
stoeltjesliften, 5 gondelbanen en 5
kabelbanen.
Wachttijden: Kunnen in de och
tend bij dalstations oplopen.
Evenals in Fuorcla. Voor het overi
ge gering of geen.
Totaal aantal kilometers aan af
daling: Ruim 200. Langste afda
ling: Voralb-Flims. 14 kilometer.
Ligging van de skipisten: overwe
gend zuidhellingen.
Moelijkheidsgraad: Overwegend
makkelijk tot middelzwaar. Een
paai- kilometer zwaar.
Kinderopvang: Ja. Er zijn meer
dere mogelijkheden.
Langlaufmogelijkheden: 60 kilo
meter, niet aaneengesloten en niet
sneeuwzeker.
Verdere sportieve ontspanning:
60 kilometer aan wandelpaden, ijs
baan, overdekte tennisbaan met
twee banen, 4 overdekte zwemba
den (in hotels), rodelbaan (3 kilo
meter),
Prijspeil: Zesdaagse skipas 270
Zw. Fr.: kinderen tot 16 jaar 135
Zw. Fr. In het laagseizoen zijn de
prijzen respectievelijk 216 en 108
Zw. Fr.. Mogelijkheden tot deel-
passen. Skiles: vijf hele dagen 175
Zw. Fr.; beginners 115 Zw. Fr.
Avondvertier: 3 Disco's, verschei
dene bars.
Wie niet kan kiezen tussen
zon en sneeuw heeft de ko
mende winter ook diverse
vakantiemogelijkheden. Grie
kenland-specialist Polyplan
Reizen (020-6575657) aan de
Aalsmeerderdijk in Oude Meer
blijft redelijk dicht bij huis.
Eerst een paar dagen zeilen in
de Griekse wateren en vervol
gens nog even naar de op drie
uur rijden van Athene liggende
Parnassos waarop een klein (20
afdalingen met een gezamenlij
ke lengte van 14 kilometer),
maar aardig skigebiedje ligt.
Amerika-specialist Jan Doets
zoekt het verderop. De Snow
and Fun Connection: eerst een
week naar de Rocky Mountains
in Colorado en vervolgens nog
zeven dagen uitblazen onder de
zon van Florida. Omgekeerd
kan natuurlijk ook.
Verre reizen
Verre reizen worden steeds
goedkoper. Volgens de reisorga
nisaties komt dat uitsluitend en
alleen door de lage dollarkoers,
maar omdat die al langer dan
vandaag rondom de f 1,60
zwerft, mag worden aangeno
men dat ook de felle concurren
tie van prijsvechters als Q-Inter-
national (Isla de Margarita),
Olympia (Kameroen) en Aqua-
sun (Gambia.) aanleiding heb
ben gegeven verlagingen door te
voeren van soms meer dan 10
procent. Vooral vakanties in het
Verre Oosten (Sri Lanka, Thai
land. Indonesië) zijn ten opzich
te van de vorige winter voordeli
ger geworden (circa 11 procent).
Maai' ook de Caribbean (met uit
zondering van Cuba) heeft zich
in het gevecht gemengd (- 7 pro
cent). Voor een weekje vakantie
naar nieuwkomers als Puerto
Vallarte (Mexico) en Hurghada
(Egypte/Rode Zee) wordt vaak
niet meer dan om en nabij de
duizend gulden gevraagd.
Extraatjes
Een in aantal steeds groter wor
dende groep reisorganisaties
probeert passagiers te trekken
via het weggeven van ex
traatjes. Het meest voorkomen
de cadeautje is het all-in-arran-
gement (de NBBS noemde het
'Redukski') waarbij de boeker al
in Nederland is verzekerd van
bijvoorbeeld een liftabonne-
ment (met kortingen van circa
10 procent), les, huurski's (kor
tingen 20 procent) en hier en
daar zelfs een kinderoppas (De
Jong Intratours).
Bonnenboekjes (meerdere tour
operators) en clubcards (Vrij
Uit) stellen gebruikers ook nog
eens in de gelegenheid goedko
per te eten in bepaalde restau
rants in de skigebieden en wie
bij onder meer Holland Interna
tional een wintervakantie
boekt, heeft onder bepaalde
voorwaarden recht op het gratis
gebruik van kinderskipakken
(maat 98 tot 176), die kunnen
worden afgehaald bij een Inter-
sportwinkel (huur normaal f 4,95
per dag).
Last minutes
Bij Het Frankrijk Huis in Am
sterdam kunnen ook dit jaar Ski
Last Minutes worden geboekt.
Het gaat om nog beschikbare
wintersportmogelijkheden met
vertrek binnen drie weken. De
aanbiedingen (van zowel Neder
landse als Franse touropera
tors) variëren van simpele ac
commodatieverschaffing tot
volledige arrangementen tegen
sterk gereduceerde tarieven. In
formatie over de reizen wordt
verschaft via een wekelijks bul
letin dat op verzoek gratis wordt
toegestuurd. Maar er kan ook
worden getelefoneerd. Informa
tie en reservering: Het Frank
rijk Huis.
De trein. Een andere
mogelijkheid was er
nauwelijks. Wie dertig jaar terug
hartje winter per auto naar de
besneeuwde Alpen trok, was öf
aan het oefenen voor de Rally
van Monte Carlo öf hartstikke
gek. De opmars van de touringcar
begon pas aan het eind van de
jaren zeventig en pogingen om
door de lucht Tirol te bereiken,
strandden op zowel technische
problemen als de dikwijls slechte
weersomstandigheden op de
vliegvelden. Kortom: wie wilde
skiën, was aangewezen op de
onvolprezen Spoorwegen.
Die tijd van sporen naar de
sneeuw komt nooit meer terug.
Weliswaar worden
hartveroverende pogingen in het
werk gesteld de Alpen Expres in
oude luister te herstellen, maar
de strijd tegen de auto lijkt bij
voorbaat verloren. Twee op de
drie Nederlanders rijdt ook de
komende winter met z'n eigen
wagen naar de sneeuw, dat staat
nu al vast. Bovendien heeft het er
veel van weg dat de bus na een
ernstige 'dip' bezig is aan een
come-back en ontdekken steeds
meer skiërs het gemak waarmee
tegenwoordig per vliegtuig de
pistes kunnen worden bereikt.
Een autorit richting Alpen
kent vele ongemakken: fi
les, slecht weer, het omleggen
van sneeuwkettingen, de lang
durige reis, jengelende kinderen
op de achterbank en meer van
dat soort stoornissen. Maar
daar staan een paar enorme
voordelen tegenover. Je rijdt
zonder overstappen en gesjouw
met bagage van deur tot deur en
het lijkt - zeker als het hele gezin
meegaat - de goedkoopste ver
voersvorm.
'Lijkt' inderdaad, want wie een
(goedkoop) tarief van twee
kwartjes per kilometer rekent,
hoeft niet eens een zakjapanner
te consulteren, om al snel tot de
conclusie te komen dat hij voor
de centen beter de bus en (in
veel gevallen) de trein had kun
nen pakken. Immers, zolang je
geen auto van de zaak rijdt,
slaat de vaak gehoorde opmer
king 'Ik reken alleen benzine',
nergens op.
Vooral de conducteur van de
speciale, op zondag vertrekken
de Alpen Expres berekent het
komende seizoen concurreren
de prijsjes. Een retour stan
daardklasse Amsterdam - Zeil
am See kost in die trein zelfs in
het hoogseizoen niet meer dan
142 gulden; kinderen tot en met
elf jaar betalen iets meer dan de
helft. Het probleem is alleen dat
je dan meestal zelf je hotel moet
regelen en watje van de Oosten
rijkse hoteliers ook mag zeggen:
gasten die op zaterdag komen
en vertrekken, genieten nog al
tijd verre hun voorkeur boven
lieden die van maandag tot
maandag een kamer willen re
serveren. De Nederlandse reis
branche biedt ook al geen soe
laas. want een weekeinde lang
bladeren in de gidsen van de be
langrijkste touroperators leert
dat slechts Vrij Uit de mogelijk
heden biedt voor zo'n maandag
tot-maandag arrangement. En
dan ook nog beperkt.
Bus
Proberen de Spoorwegen het
goedkoopte-imago van de auto
als vervoermiddel onderuit te
schieten met een steeds dries
tere prijsstelling en een verbe
terde service (nieuwe ligwagens.
transfer-taxiservice en bagage
afhandeling), de vlieg- en tou
ringcarmaatschappijen weten
inmiddels ook van wanten. Gro
te busondernemingen als De
Jong Intra en Oad, vragen de
komende winter voor een re
tourtje Alpen óf gemiddeld 30
procent minder dan vorig jaar öf
verkopen Royal Class-stoelen
tegen Economy-prijzen, wat er
min of meer op neerkomt datje
al voor dik onder de tweehon
derd gulden luchtgeveerd naar
de Alpen wordt gereden (en te
rug). Daar bovenop worden als
snoepje van de week nog allerlei
andere faciliteiten uitgeser-
veerd waaronder gratis parke
ren in overstapplaats Beek
(Oad) en uiterst aantrekkelijke
ski-arrangementen voor kleine
kinderen (De Jong).
Maar de meest opmerkelijke
stap in het gevecht om de gunst
van de naar comfortabel ver
voer hunkerende skiër vond
plaats in de lucht. Al sinds het
eind van de jaren tachtig lokken
Tyrolean en Swissair winter
sporters met speciale aanbie
dingen naar hun op Salzburg.
Innsbruck, Genève en Zürich
vliegende toestellen. De dien
sten breidden zich gestaag uit,
maar nadat Transavia zich vo
rige winter volkomen onver
wacht op de Oostenrijkse markt
heeft gestort, is er pas echt spra
ke van een ware explosie in mo
gelijkheden.
Extraatje
Voor nog geen vierhonderd gul
den vliegt de Nederlandse maat
schappij wintersporters nu we
kelijks zowel naar Innsbruck en
Salzburg als het Franse Cham-
béry waarbij de service in het
vliegtuig zich beperkt tot het
serveren van een kopje thee of
koffie. Voor ongeveer twee- tot
driehonderd gulden meer voe
ren Tyrolean en Swissair (Al-
penlift-programma) dagelijks
vluchten uit op respectievelijk
Oostenrijk en Zwitserland
waarbij als extraatje in de mees
te gevallen wordt gezorgd voor
transfers van en naar de lucht
haven. Daar tussendoor fietsen
dan nog airlines als VIP (Rotter-
dam-Bregenz), Engadinia (Am-
sterdam-Bem) en uiteraard
Martinair (Amsterdam-Den
ver).
De Nederlandse reisbranche,
die de zendïngsarbeid van Tyro
lean en Swissair aanvankelijk
schouderophalend gadesloeg,
heeft zich de laatste jaren onder
aanvoering van Arke schoor
voetend bekeerd. Vooral voor de
komende winter is aanmerke
lijk meer ruimte ingekocht dan
voorheen en er wordt een forse
groei verwacht van het aantal
vliegpassagiers richting Alpen.
Dat neemt echter niet weg dat
de files op de Duitse Autobah
nen ook straks ongetwijfeld
weer recordlengtes zullen berei
ken.
Bij onder meer Inter Europe in
Alkmaar kunnen net als vorig
jaar zogenaamde SneeuwWeek-
ends worden geboekt. Vrijdag
avond per nachttrein naar Oos
tenrijk en maandag vond met
hetzelfde vervoermiddel weer
terug. Bestemmingen: Brixen
im Thale, Kirchdorf. Kramsach,
Reith in Alpbachtal, Solden.
Söll, Sankt Johann, Westendorf
en Zeil am See. De prijs voor
zo'n weekeinde ligt tussen de
299 en 355 gulden per persoon,
inclusief transfer-taxi, logies en
ontbijt. Er kan - enkele uitzon
deringen daargelaten - worden
gereserveerd voor de weekein
den tussen 5 januari en 15
maart.
Info: Inter Europe, Bagijnen-
straat 6, IS 11 KA Alkmaar.
rm-l' -4
V -v
De trein doet verwoede pogingen tot een come-back.
y'ZjSc.
m i 1
In het oude dorpscentrum van Savognin kun je de sneeuw horen vallen.
