Zeeland moet meer naar
Duitse toerist luisteren
PZC
Bizarre vernoeming dieren en planten
Oostzeekust
geduchte
concurrent
reportage
25
ZATERDAG 7 OKTOBER 1995
Er wonen tachtig miljoen mensen
in Duitsland. Als ze nou allemaal
een keer langs komen zitten we goed.
Een laconieke opmerking van een
nuchtere Zeeuwse toeristische
uitbater in het oord van de
toekomstige concurrent:
Mecklenburg/Vorpommern,
Duitslands meest noordelijk
gesitueerde deelstaat, aan de
bovenzijde omspoeld door de
Oostzee. De kustlijn wordt er
gemarkeerd door een lint van
bevolkingscentra als Wismar,
Rostock, Greifswald en Stralsund.
De veelal ernstig vervallen, in
baksteengotiek uitgevoerde
architectonische bedenksels dragen
vooral in Rostock de sporen van de
glorie, die het handelsverbond van
samenwerkende koopmansgilden
wist te bereiken.
De steden aan de Oostzee zijn gelegen
in een licht heuvelend, rijk met groen
gestoffeerd landschap waarin de natuur
ook echt de natuur is gelaten. De confron
tatie met het water is er veelal open: je
hoeft er geen grote duinbuiten over, maar
kunt zo de lange, voor een deel door natu
risten veroverde stranden oplopen, waar
de zee zonder veel ruisen en bruisen het
land ontmoet.
In dat decor vertoefde dezer dagen een ge
mêleerd gezelschap aan de Nederlandse
Noordzeekust wonende en werkende geïn-
tereseerden uit het toeristisch-rereatieve
bedrijfsleven, met in hun kielzog repre
sentanten van overheden en met de bran
che verweven organisaties. Een forse
Zeeuwse delegatie keek spiedend mee
rond, nieuwsgierig als men was naar de
realiteit waarvoor staatssecretaris Van
Dok van economische zaken onlangs zo
ernstig had gewaarschuwd: het opko
mend toerisme_aan de Oostzee kan op ter
mijn een regelrecht gevaar gaan vormen
voor de zo druk door Duitsers beklante
Nederlandse kust. En ze had het nog niet
eens over de lonkende aanpalende Poolse
kust met z'n eigen verrukkingen.
Met ver- en bewondering stelde het Neder
landse gezelschap vast dat de toeristenin
dustrie er aardig de gang in heeft zitten.
De cijfers, waarmee de excursiegangers
om de oren werden geslagen, geven op z'n
minst aanleiding tot enige bezorgdheid.
Verwacht wordt dat het aantal toeristi
sche overnachtingen er over dit jaar de 36
miljoen zal bereiken. Opvallend is het
aandeel vanuit de deelstaat Nordrhein
Westfalen voor dit als gevolg van de om
wenteling nog maar een j aar of wat ontslo
ten Duitsland: ruim zes miljoen overnach
tingen. Ze komen voor rekening van een
middenklasse publiek uit een landsdeel
van waaruit al sinds jaar en dag de schre
den worden gericht naar met name Zee
land.
Nieuwsgierigheid om in het nieuwe stukje
eigen land op verkenning te kunnen wint
het van de forse afstand die moet worden
overbrugd om vanuit Nordrhein Westfa
len aan de Oostzee te geraken. 'Ja, wij ko
men de komende twee jaar graag eens
voor een kennismakingsbezoek naar u
toe' vulde deze zomer 22 procent van de
Nordrhein-Westfalers in op een enquête
formulier van de toeristische organisatie
in Mecklenburg/Vorpommern. „Een op
merkelijk resultaat', juicht het VW-we-
zen ter plekke. „Die deelstaat heeft im
mers 16 miljoen inwoners."
Adel
Bezijden en noordelijk van Rostock ligt
een handvol vrijetijdsoorden: Warnemün-
de, Bad Doberan, Kühlungsborn, Rerik
en, niet te vergeten, het witgepleisterde
stadje Heilingendamm. Daar zat vroeger
de Duitse adel uit te puffen. En te feesten
in de knappe villa's met de zee in de voor
tuin. Deze oudste Duitse zeebadplaats is
nu in z'n geheel te koop. Meer dan hon
derd beleggers staan te popelen om hun
goeie geld te investeren.
De studiereis leidde ook door een deel van
het vlak boven het vasteland gesitueerde
(voormalige)eilandenrijk, met uitschie
ters als Usedom en Rügen, die zijn bezaaid
met aantrekkelijke natuurterreinen. Tot
voor kort dienden ze nog als jachtgebied
voor de partijbonzen van het DDR-re-
giem. Tegenwoordig is het vooral een
jachtgebied voor natuurfotografen met
een voorliefde voor grillige vormen. Bij
zonder onderdeel van het landschap vor
men de 'bodden', ondiepe wateren die zich
populair laten omschrijven als een krui
sing tussen getijloze wadden en lagunes.
Het zijn de meest verstilde plekjes van het
noorden.
Enkele eilanden herbergen restanten van
WO II: Peenemünde, plaats van vestiging
van Werner Von Braun's beruchte raket
basis, van welke plek sigaarvormige pro
jectielen werden gelanceerd, die ettelijke
honderden kilometers ver hun vernieti
gende uitwerking hadden. Op Rügen zit
ten ze nog steeds in de maag met een ko
lossaal, destijds op gezag van Hitier zelf
aan de rand van het strand opgetrokken
langgerekt bouwwerk. Een vakantiekolo-
De confrontatie
met het water is
er veelal open: je
hoeft er geen
grote duinbuiten
ov,er, maar kunt
zo de lange, voor
een deel door
naturisten
veroverde
stranden oplopen,
waar de zee
zonder veel ruisen
en bruisen het
land ontmoet,
foto's R. ter Heide
De razendsnel in
omvang
toenemende
toeristenindustrie
richt zich met
name op de
hotelsector. Er
zijn plekken waar
de hotels in een
tempo van vijf
vestigingen per
jaar uit de grond
worden gestampt
dan wel in het
opgekalefaterde
cultuur
historische
erfgoed worden
ondergebracht.
^BERLIN
De badplaatsen
grossieren in, met
veel gevoel voor
detail
vormgegeven
hoogbejaarde
panden, die stuk
voor stuk
voornaamheid
uitstralen en -
hoewel verbleekt
en ernstig in
verval- krakend
maar trots
overeind zijn
gebleven.
De honderden
meters verder het
water op
doodlopende
flaneerpaden zijn
van een eerlijk-
degelijke houten
makelij en
worden hier en
daar aangekleed
met fris ogende
paviljoens met de
kenmerken van
een vrolijk-speelse
architectuur.
nie waar 15000 mensen konden slapen en
'Kraft durch Freude' hadden kunnen op
doen. Bizar detail: geen enkele deur naai
de zeezijde, hooguit enkele doorgangen
tussen de langgerekte gebouwenrijen.
De razendsnel in omvang toenemende
toeristenindustrie richt zich, zo bleek dui
delijk tijdens de excursie, met name op de
hotelsector. Er zijn plekken waar de ho
tels in een tempo van vijf vestigingen per
jaar uit de grond worden gestampt dan
wel in het opgekalefaterde cultuur-histo
rische erfgoed worden ondergebracht.
Kleinschaligheid vormt het uitgangs
punt. De meeste accommodaties komen
met hun aantal kamers niet boven de
twintig uit. Appartementen kennen ze er
niet zo aan de Oostzeekust en campings
zijn eerder landinwaarts rond de vejp me
ren gegroepeerd. Maar wat gisteren nog
niet was is morgen al gerealiseerd. Want
het Duitse volk is er vooral een van niet
zeuren maar doen. En de faciliteiten zijn
er naai- om voortvarend aan het bouwen te
slaan. Het enige wat tegenzit is de speur
tocht naar de oorspronkelijke eigenaren
nu de panden niet langer meer onder de
staat vallen.
Wat heeft de Oostzeekust wat de Noord
zeekust niet heeft en andersom? Onmis
kenbaar stralen nederzettingen aan de
waterkant van Mecklenburg/Vorpom
mern grandeur uit. En oude sjiek. De bad
plaatsen grossieren in, met veel gevoel
voor detail vormgegeven hoogbejaarde
panden, die stuk voor stuk voornaamheid
uitstralen en -hoewel verbleekt en ernstig
in verval- krakend maai- trots overeind
zijn gebleven. Het is goed te zien hoe ijve
rig en fantasierijk de hand van de restau
rateur renoverend rondgaat.
Het doet bepaald weldadig aan dat de
vakantie-oorden zich zo ingetogen pre
senteren. Een heel verschil met de vaak
schreeuwerige opsmuk van het toeris
tisch product in de Nederlande toonzet
ting.
Het Oostzeegebied kijkt niet op een pier
meer of minder. De honderden meters ver
der het water op doodlopende flaneerpa
den zijn van een eerlijk-degelijke houten
makelij en worden hier en daar aange
kleed met fris ogende paviljoens met de
kenmerken van een vrolijk-speelse archi
tectuur. Naast pierewaaien is tevens voor
zien in de mogelijkheid tot pierevaren:
plezierboten pendelen tussen de land-
hoofden.
Een wilde branding zal men aan de Oost
zee vergeefs zoeken. Er is weinig verschil
tussen eb en vloed en,misschien komt het
wel daardoor dat het strand er tamelijk
onberispelijk bij ligt. Er is geen sprake van
een, door een bonte oogst van de zee ge
markeerde vloedlijn.
Een stevige wandeling over een Zeeuws
strand heeft als meerwaarde, dat zo'n per
soonlijke uitlaatbeurt tevens de gelegen
heid biedt om met volle halen de zilte zee
lucht op te snuiven. Dat genoegen moet
de wandelaar aan de boorden van de Oost
zee missen. Het water is er aan de brakke
kant. Zo komt het dat de wandelpromena
des royaal in het groen zijn gevat en de bo
men soms zo dicht aan de oever staan, dat
ze na een lang en wijdvertakt leven en niet
voortdurend belaagd door zilt nat voor
over in zee kunnen vallen.
Wie zou verwachten dat de Duitse bad
gast op eigen terrein helemaal van het
strand een kraterlandschap zou maken zit
er falikant naast. De Duitsers graaft zich
niet in, maar huurt, zo mogelijk voor de
gehele vakantieperiode een degelijke
strandkorf, goed voor het herbergen van
twee personen en tegen een overdadige
wind of te opdringerige zon.
Bezoekers van Nederlandse stranden zijn
er al content mee op een bord te kunnen
lezen hoe het staat met de temperatuur
van het water en de lucht. Rekening hou
dend met de omstandigheid dat een Duit
ser ook graag wil weten door wat voor een
substantie hij de kuiten wil laten omspoe
len, prijken op borden bij strandovergan-
gen aan de Oostzeekust ook informatie
bulletins die reppen van de heersende
zwemwaterkwaliteit.
Ontvangende rondleiders die met grote
gretigheid gewag maken van de honder
den miljoenen verslindende plannen ter
opvijzeling van het toeristisch product
spraken echter met geen woord over de in
vloed van de als kwalijke rivier te boek
staande, nabij toeristische nedezettingen
in de zee uitmondende Oder.
Aan de manier waarop je aan de Zeeuwse
kust verblijvende Duitse gasten zorgvul
dig met badjassen het lijf ziet bedekken is
al te zien dat het lichaam ze zeer lief is. In
eigen land manifesteert zich dat in het rij
ke bestand aan kuurvoorzieningen. Het is
een antwoord op de Duitse volksmond die
zegt dat het eihe teure Gesundheid ist die
man beim Artzt kaxift. Aan de kust van
Mecklenburg/Vorpommern wordt, er
duchtig aan gewerkt om in de vrijetijd de
body te kunnen koesteren. Zoals in Zee
land elke zichzelf respecterende bad
plaats een toeristenmarkt heeft, zo heeft
een beetje badplaats aan de Oostzee de
beschikking over een voorziening om vita
liteit en levensvreugde te tanken. Een van
de badplaatsen opent binnenkort een in
een uit de kluiten gewassen complex on
dergebrachte Straxidklinik, die zich richt
op rehabilitation van door stress, onge
zonde voeding en andere kwalen van de
welvaart geteisterde lichamen.
Hoewel het overladen programma op mo
menten dat er weinig opzienbarends viel
waar te nemen of men verstrikt raakte in
de zoveelste file op het ontoereikende we
gennet uitnodigde tot het knappen van
een uiltje, werd het gezelschap voortdu
rend klaarwakker gehouden. Daarvoor
zorgde de begeesterde reisleider annex
creatieve denker Anne Douwe Knobbe.
Met zijn prikkelende, chargerende beto
gen en uitgelokte discussies maakte hij de
busreis tot een mobiele workshop.
Dringend advies van Ideeberater Knobbe
aan de toeristische uitbaters langs de Ne
derlandse Noordzeekust: „Leg Herr Doc
tor Professor maar in de watten. Dat le
vert gegarandeerd zoveel extra omzet op.
Zeker nu de klant steeds meer mogelijk
heden heeft om zijn vrije tijd door te bren
gen zul je hem moeten binden."
Als er tijdens de trip één woord vaak is ge
bezigd dan ging het wel om de aanduiding
'kwaliteit'. „De klant is niet meer koning,
maar moet keizer worden" luidde de for
mulering tijdens een afsluitende forumbij
eenkomst.
Pas toen roerde de flinke Raboban-
kafvaardiging zich. De bankiers hadden
zich. zo verkondigde directeur Martin de
Kam van de Domburgse vestiging, vooral
bezig gehouden met het 'opslurpen' van
informatie en commentaren van de toeris
tische uitbaters. „Wij weten nu wat er leeft
en kunnen daar iets mee." De bank onder
zoekt mogelijkheden om het toeristisch
product nieuwe impulsen te geven. Zee
land zou daarbij als voorbeeldprovincie
kunnen dienen voor ontwikkelingen el
ders in het land. De Kam: „Het is niet zo
zeer de bedoeling dat we gaan rammelen
met de geldbuidel. Het gaat ons meer om
een aanjaagfunctie naar de ondernemers
toe."
Mentaliteit
Over het begrip 'mentaliteit' werd nauwe
lijks gesproken. Zoals over de effecten van
de anti-duitse houding irt Nederland. Zo
was daar die Duitser die in een van die
kleine palingrokerijtje aan de rand het
strand onverbloemd en ondersteund door
mede-eters liet weten zijn bekomst van
Holland te hebben. De weg vragend in
Amsterdam had hij tot twee keer toe een
krachtig Scheisse en andere woorden van
laatdunkende strekking toegevoegd ge
kregen. Tenslotte moest een andere bui
tenlandse toerist de goede route aange
ven.
Dat gevaar is groter dan men over het al
gemeen denkt, bracht de Zoutelandse
winkelier Koets op de terugweg naar de
Nederlandse Heimat ter berde. Uit ge
sprekken met verschillende mensen had
hij begrepen dat aanvankelijke Neder-
landgangers naar de Oostzee waren geto
gen 'omdat we aan de Noordzee niet meer
welkom zijn'. Menig Duitser schrikt er ook
voor terug om aan de Nederlandse kust in
onroerend goed te investeren.
Als voorbeeld van een terugtrekkende be
weging van het Duitse toeristenleger
noemt Koets het duinpark Kustlicht II bij
Zoutelande. „Daar zijn nu 170 tot 180 bun
galows van verkocht. Normaal gesproken
zou de verhouding zijn geweest: zestig
procent aan de Duitsers en veertig aan Ne
derlanders. Nu zijn er rond dertig wonin
gen naar Duitsers gegaan. De rest is Ne
derlands".
Les
Wat is de les van de reis naar buurland's
hoge noorden? „Daar zullen we driftig ver
der over moeten vergaderen", stelt de
Zeeuwse VW-directeur R. ter Heide sa
menvattend vast. Hij acht het ondenk
baar om met eenzelfde product als de Oos
terburen de strijd om de gunst van de
Duitse gast aan te gaan. Andere troeven
moet worden uitgespeeld.
„We zullen moeten kijken op welke doel
groepen wij ons het beste kunnen richten.
En daar moeten we dan met ons product,
het prijzenniveau en de werving helder in
zijn". Ter Heide vindt het onderhand tijd
worden dat de Zeeuwse toeristisch-re-
creatieve sector ook in de deelstaat
Rheinland-Pfaltz zijn gezicht laat zien.
„Daar liggen nieuwe kansen".
De grote winst van de trip zit volgens de
VW-man in een aangewakkerd saamho
righeidsgevoel tussen verschillende disci
plines. Dat moet worden vertaald naar
een totale aanpak van de Nederlandse
kust. „En we zullen toch eens wat meer
naar de Duitse vakantieganger moeten
luisteren. Waar die gecharmeerd van is.
Maar ook waar hij zich geweldig aan er
gert. „Het zit 'm soms in kleine details. Als
je alleen al ziet met hoeveel zorgvuldig
heid in Duitse horecagelegenheden een
glas bier wordt getapt".
Met het afnemen van de markt wordt het
extra belangrijk te vernemen wat de gast
wil. meent de directeur van de VVV-Zee-
- land. „Ik respecteer dat er wordt geroepen
dat het Duitse publiek de biefstukken
krijgt zoals wij ze maken en dat ze zich
maar hebben aan te passen. Maar men
dient zich dan wel te realiseren dat je zo
klanten kunt verspelen".
Jacques Cats
Vandaag de dag is de naam ondenk
baar, maar in de jaren dertig heeft
een onderzoeker ooit een fossiele trilo-
biet (geleedpotige) de naam hitleria goe-
belsi gegeven. Niets menselijks is de we
tenschappelijke naamgevers van plan
ten en dieren - taxonomen of biosyste-
matici - vreemd.
Een voorbeeld van een persoonlijke ver
noeming kan ook dichter bij huis worden
gevonden. Zo is een nieuwe hulstsoort
vernoemd naar de Leidse plantkundige
prof. P. Baas en heet Ilex baasii. Het kan
ook trivialer. Zo gaf de insektenkenner
dr. P. van Ooijen een jaar of tien geleden
een nieuwe insektesoort de naam T. pic
nic - gewoon omdat hij het diertje tijdens
een picknick had gevonden.
De naamgeving van plahten en dieren is
nog steeds gebaseerd op het systeem van
de Zweed Linnaeus. Deze gaf een orga
nisme twee namen - één voor het ge
slacht (een groep nauwverwante soor
ten, zoals bijvoorbeeld ganzen) en één
voor de soort. Zo heet de Canadese gans
Branta canadensis. Een nauw verwante
soort is de rotgans - deze heeft de naam
Branta (afgekort tot B.) bernicla gekre
gen.
Het geven van wetenschappelijke na
men aan planten en dieren kent ook nog
andere geschreven én ongeschreven re
gels. Mag je - om een voorbeeld te geven -
een soort naai' jezelf als ontdekker ver
noemen? Uit een rondgang langs ver
schillende deskundigen blijkt dat niet
'bon ton' te zijn. Volgens sommigen is het
wel toegestaan een nieuwe soort naar de
partner te vernoemen.
„Bij ons op het Rijksherbarium hebben
we de huisregel datje niet meer dan één
keer in je leven een nieuw gevonden
soort naar je echtgenote mag vernoe
men. Behalve wanneer je hertrouwt."
zegt de Leidse onderzoeker dr. J.F. Veld
kamp. Twee van de vele planten die hij in
zijn loopbaan heeft ontdekt, luisteren
naar de namen van echtgenotes: E. elisa-
bethae naar Elisabeth, en S. amaliae
naar Amalia.
Collega's
Andere taxonomen fronsen echter de
.wenkbrauwen bij een dergelijke vernoe
ming. Volgens Baas is het niet ongebrui
kelijk dat men collega's vernoemt - „het
liefst als het een nieuwe mestkever of een
onwelriekende zwam betreft".
De naamgeving is actueel geworden nu
de Britse vogelbeschermingsorganisatie
BirdLife International een nieuw ont
dekte vogelsoort uit Colombia de naam
van de hoogstbiedende wil geven. De fei
telijke koop is nog niet gebeurd, maar er
is al wel een principe-overeenkomst met
de naamgever gesloten. Deze nog onbe
kende Amerikaan heeft er minstens zo'n
f 160.000 voor over (voor minder doet
BirdLife International het niet) om zijn
naam in een wetenschappelijke vernoe
ming te vereeuwigen, zo staat in een arti
kel in het tweemaandelijkse tijdschrift
Publiek Domein, een uitgave van de
Stichting Publiek, Wetenschap en Tech
niek (PWT).
In het licht van dreigende bezuinigingen
blijken sommige Nederlandse taxono
men niet echt bezwaren te hebben tegen
een dergelijke verkoop van een soort
naam. Maar het gevaar is niet denkbeel
dig, meent Baas, dat nieuw ontdekte
planten en dieren eerder tot een nieuwe
soort worden gerekend dan feitelijk we
tenschappelijk verantwoord is. Overi
gens dient het bedrag dat met de ver
koop van de vogelnaam is gemoeid, een
goed doel. Met het geld kan 3000 hectare
van het bedreigde leefgebied van het vo
geltje worden aangekocht als natuurre
servaat.
Henk Hellema
