Winkelier is
niet bij de tijd
Tolerantie leidt tot
verloedering
PZC
Ahold-topman
Van der Hoeven
Met rasse schreden
over de wereldbol
Drie
bezorgde
Moslims
reportage zaterdag7oktober 1995 24
Het zou voor de hele detailhandel goed zijn om Albert Heijn te volgen en de
winkels ook langer open te houden. Volgens Ahold-president Cees van der
Hoeven lijdt Nederland serieus aan een onderbesteding die veel, zo niet alles, te
maken heeft met de beperkte mogelijkheden om te winkelen en boodschappen
te doen. „De huidige openingsuren zijn niet meer van deze tijd. In Amerika
wordt 60 procent van de omzet 's avonds gemaakt en in het weekeinde, uren
waarop wij hier dicht zijn. Goed, er is daar sprake van een 24-uurs economie,
maar het is toch een sterke aanwijzing. We zijn ervan overtuigd dat de
bestedingen toenemen wanneer de consument meer tijd heeft om geld uit te
geven. De maatschappij is veranderd, maar de detailhandel heeft die
ontwikkeling niet bijgehouden."
Ahold is op dit moment overigens niet
actief op zoek naar een nieuwe om
vangrijke overname, al sluit Van der
Hoeven zo'n acquisitie ook niet hele
maal uit. „Maar we geven er voorlopig
de voorkeur aan om kleinere ketens
binnen ons werkgebied over te nemen.
Daardoor verbeteren we lokaal onze
marktpositie sterk."
Omzet
Ahold heeft vooral de laatste zes jaar
haar positie opgebouwd in het noord
en zuidoosten van Amerika. De omzet
beloopt er zo'n 15 miljard gulden per
jaar. Van der Hoeven waakt voor de
verwachting dat Ahold dit ook in Zuid
oost-Azië kan realiseren. „Dat is uitge
sloten. We beginnen met helemaal
niets in een voor ons vreemde markt,
waar het jaren kost voordat er ook
maar een winkel staat. Niet de omvang
maar de kwaliteit van de onderneming
zal centraal staan. Ons eerste succes
zal bepalend zijn voor volgende suc
cessen. Het moet meteen goed zijn."
Ahold voert besprekingen met lokale
ondernemers in Indonesië, China en
Maleisië. Vooral van Indonesië heeft
men hoge verwachtingen. Van der
Hoeven ziet vergelijkingen met Tsje
chië. waar Ahold vier jaar geleden zijn
intrede deed. ..Met dit verschil, dat we
toen in een stilstaande trein stapten en
in Indonesië op een boemeltje, waar
van je verwacht dat het een sneltrein
en misschien wel een TGV wordt."
„Toen we in Tsjechie van start gingen,
kregen we te maken met een koop
krachtdaling van 15 procent. We moes
ten ook maar afwachten of aangekon
digde economische hervormingen re
sultaat zouden hebben. Dat waren on
zekere factoren. Zuidoost-Azië kent al
een stijging van de koopkracht. Daar
lijkt een bovengemiddelde economi
sche groei bijna vanzelfsprekend."
Op het lijstje van mogelijke vestigings
plaatsen staat ook Maleisië. De om
standigheden waaronder een onderne
ming begint, verschillen sterk van land
tot land, geeft Van der Hoeven toe. „Je
kunt rustig stellen dat Singapore, Tai
wan, Maleisië en Indonesië onderling
steeds tien jaar verder zijn in hun ont
wikkeling. Toch hebben ze allemaal
dezelfde ontwikkeling doorgemaakt.
Op basis daarvan kunnen we redelijk
bepalen hoe dat in een bepaald land
zal verlopen."
Management
Als het moet kan Ahold volgens Van
der Hoeven al snel een start maken in
Indonesië. „Zodra je een goede lokatie
hebt gevonden, bouw je een doos, je zet
produkten in het schap met een stel le
veranciers erachter. Dat kunstje be
heersen we nu wel, maar er komt veel
meer bij kijken. Je moet ter plaatse een
partner vinden, die de markt kent, de
heersende cultuur en de mensen. Dan
zoeken we nog lokaal naar manage
ment, dat de zaak naar westerse maat
staven goed kan runnen en dat in staat
is een onderneming naar een hoger ni
veau te tillen. Zonder lokale partner
beginnen we niet en het vinden van lo
kaal management is ook geen kwestie
van even de poppetjes invullen."
Volgens Van der Hoeven liggen er in
Zuidoost-Azië volop kansen en moge
lijkheden. Op termijn ziet hij trouwens
ook in China een basis voor een super
marktbedrijf. „De financiële risico's
zullen, vooral in het begin, beperkt
zijn. Net als eerder in Tsjechië kun je je
heel wat avonturen veroorloven voor
dat het, in guldens uitgedrukt, écht in
de papieren gaat lopen."
Ronald Massaut
De groei van de consumentenbestedin
gen blijft achter bij de economische
groei. Een falende economische wetma
tigheid. die Van der Hoeven zorgen baart.
„De groei van de laatste twee jaar is vooral
gedragen door de export. Verdere groei
moet komen uit hogere binnenlandse be
stedingen. en dat gebeurt nu juist niet.
Mensen blijven op hun geld zitten." In dat
licht moet volgens Van der Hoeven ook de
aangekondigde stap van Albert Heijn
worden gezien om volgend jaar van 8 urn
's ochtends tot 8 uur 's avonds open te
zijn.
Het verwijt vanuit de branche dat Albert
Heijn, sinds jaar en dag marktleider, de
ruimere openingstijden wil gebruiken als
breekijzer om minder sterke concurrentie
de markt uit te drukken, noemt van der
Hoeven 'onjuist en kortzichtig'. „Het te
genovergestelde is het geval. Het is juist
goed voor de gehele detailhandel. Ook
voor warenhuizen en food- en non-foodza-
ken. Maar dan moeten ze wel allemaal
meegaan. Als er in één winkel nog licht
brandt, terwijl de rest de rolluiken al naar
beneden heeft, dan is het effect nihil. We
moeten een cultuurpatroon doorbreken.
Lukt dat, dan zal iedereen daar van pro
fiteren. Ook de concurrentie, de hele eco
nomie en de werkgelegenheid. Daar zijn
we van overtuigd."
De ruimere openstelling heeft in eigen
huis en bij de collega's voor onrust ge
zorgd. De directie van Albert Heijn heeft
al toegezegd dat mensen die niet tot acht
uur 's avonds willen werken, niet gedwon
gen zullen worden om dat toch te doen.
„Iedereen moet hier in vrijheid over kun
nen beslissen", vindt Van der Hoeven. De
FNV Dienstenbond twijfelt daar overi
gens sterk aan en voorziet 'zachte dwang
en harde druk'.
Volgens Van der Hoeven is uit een laatste
enquête overigens gebleken dat de moti
vatie onder Albert Heijn-mensen in de
winkels zeer groot is en nog steeds stijgt.
„Daar zijn we niet alleen vreselijk trots op.
maar dat hebben we ook nodig. Gaan we
mensen tegen hun zin op andere uren la
ten werken, dan bereiken we het tegen
overgestelde. Daar zit niemand op te
wachten."
De centrale ondernemingsraad heeft de
werknemers in de winkels al opgeroepen
zich vooral flexibel op te stellen uit vrees,
dat er overdag voor een aantal mensen
geen werk meer zal zijn. Wat Van der Hoe
ven betreft, is die vrees ongegrond. „Veel
mensen vinden het juist prettig om op wis
selende tijden te werken. En langere ope
ningstijden zullen een positieve invloed
hebben op de omzet overdag. Door de
Ahold stuurt medewerkers naar
Singapore om van daaruit de eer
ste stappen te zetten in Zuidoost-Azië.
„Willen we onze doelstellingen realise
ren, dan moeten we die kant wel op",
stelt Ahold-president Cees van der
Hoeven. „Om elke vijfjaar de winst te
kunnen verdubbelen moet het resul
taat jaarlijks met circa 15 procent om
hoog. In Amerika zouden we dat cijfer
kunnen halen, maai- in Nederland blijft
de jaarlijkse groei van de omzet steken
op 3 a 4 procent. Omdat hier, uit Neder
land, een substantieel deel van de
winst vandaan komt, moeten we naar
markten waar we een bovengemiddel
de groei kunnen bereiken. Dan kom je
automatisch in Zuidoost-Azië terecht,
waar groeicijfers van gemiddeld 18
procent geen uitzondering zijn."
Die strategie betekent niet, dat Ahold
afziet van verdere groei in Noord-Ame-
rika, waar nu circa de helft van de om
zet vandaan komt. „Als supermarktor
ganisatie staan we in de VS op de ze
vende plaats van de top 10. Ons markt
aandeel ligt er op 1 a 1,5 procent. Dat is
voor verbetering vatbaar."
spreiding zal de drukte in de winkels afne
men. Dat betekent meer ruimte om bood
schappen te doen en kortere wachttijden
aan de kassa. Boodschappen doen zal een
stuk leuker worden. Gebleken is, dat ook
dit een positief effect heeft op de omzet."
foto Dirk-Jan Gjeitema
De bestedingen nemen toe wanneer de consument meer tijd heeft om geld uit te geven.
Saoed Khadje, Galied Aliahmad en Feros William (vlnr): Men moet rekening houden met ons, en wij met anderen. foto GPD
In de ogen der gelovigen is Nederland
een zondig land. Vrouwenvlees dringt
zich op in elke publieke ruimte. Homo's
lopen zomaar gearmd over straat. Er
wordt gezopen, gehokt, ééndimensio
naal geconsumeerd. Alles 'moet kun
nen'. Een verloederde, normloze samen
leving. Drie jonge moslims maken zich
zorgen.
De islam geeft antwoord op al hun vra
gen. En behoedt hen voor de zonde die
overal op de loer ligt. Galied Aliahmad
(27 jaar): „Zonder de islam zou ik op het
verkeerde pad raken. Ik zou ronddwalen
in de disco, of naar de vrouwen gaan, of
aan de alcohol raken. Maar met het ge
loof kan ik de problemen aan."
Zijn studiegenoten - allen net begonnen
met de nieuwe hbo-islam-opleiding aan
de Hogeschool Holland in Diemen -
knikken heftig van ja. Feros William (22):
„De islam heeft een wetboek waarin
staat watje wel en niet mag doen. Dat is
mijn richtsnoer." Saoed Khadjé (24):
„Welke wet is beter dan Gods wet?"
Is er in deze ontkerkelijkte samenleving
nog wel ruimte voor hun geloof? Hebben
ze het gevoel dat er nog enig respect be
staat voor hun geloofsuitingen? Saoed:
„Artikel 1 van de Nederlandse Grondwet
stelt dat er vrijheid moet zijn van gods
dienst. Het zijn niet de moslims die deze
wet hebben gemaakt. Het zijn de Neder
landers die de plaats van het geloof zo
veilig hebben gesteld."
Maar Saoed vindt ook dat deze samenle
ving zijn religieuze normen heeft laten
verwateren. „Het is minirok en disco, dat
is de norm. Wat voor respect moet ik heb
ben voor een vrouw in een minirok? Het
is alsof je vlees keurt in een slagerij. Het
verliest alle waardigheid." Feros: „Een
schaars geklede vrouw stimuleert de fan
tasie Het leidt ertoe dat mannen haar
uitkleden met hun ogen."
Strikt
Feros, Saoed en Galied ogen modieus, ze
hebben humor, praten gemakkelijk,
staan midden in het leven. En ze hebben
een aantal zeer strikte opvattingen. Ze
ergeren zich wild aan wat ze de 'alles
mag'-cultuur noemen. Zoals dus de ex
ploitatie van bloot, bijvoorbeeld op tv
Alles moet kunnen. Bloot, zeggen ze alle
drie, zag je vroeger hooguit in de late uur
tjes op tv, nu al op prime time.
Galied: „Toen ik in de eerste klas van de
mavo zat, vertelde een Nederlandse jon
gen na de biologieles dat hij thuis in ge
zinsverband een keer per week naar een
pornovideo keek. Dat was hun seksuele
voorlichting. Ik was totaal gechoc-
keerd." Saoed: „Er is zoveel bloot op tv.
Ik voel me ongemakkelijk als ik met mijn
ouders samen kijk en er is bloot te zien.
We zappen dan weg, totdat die scène
over is." Feros: „Ik weet soms beter wat
de kijker te wachten staat. En dan waar
schuw ik mijn moeder. Ze wilde laatst
naar 'Basic Instinct' kijken, maar dan
zeg ik: dat kan je beter niet doen."
Gedrieën zullen ze een vierjarige hbo-op-
leiding doorlopen, waarna ze gekwalifi
ceerd zijn islam-les te geven op middel
bare scholen. Zullen ze optreden als de
school waar ze werkzaam zullen zijn. in
hun ogen te veel 'alles mag'-cultuur
heeft? Ze kijken elkaar aan, en weten het
niet goed.
Saoed: „Ik loop over dit soort dingen
echt te piekeren. Bepaalde dingen, zoals
bloot, moeten echt afgeremd worden. Al
les wordt tegenwoordig toegestaan,
steeds sneller. De normen verschuiven
almaar verder. Als we er niet op tijd wat
aan doen, komen we in botsing." Feros:
„Ik zie zoveel buitenlanders die nu naar
het vwo gaan. die gaan studeren. Die
gaan in de toekomst duidelijk maken dat
de dingen moeten veranderen."
Denken ze er wel eens over hun normen
ook politiek te verwezenlijken? Zoals ge
reformeerden hun kleine christelijke
partijen hebben? Galied: „Je bedoelt een
moslimpartij oprichten? We zouden met
een als een fundamentalistisch gevaar
worden afgeschilderd. Dat kan helemaal
niet. Als we de moslim-stemmen krijgen,
dan zou de angst voor de islam alleen
maar toenemen." Saoed: „Als de moge
lijkheid er was zou ik sommige wetten
wel veranderen, zeker op het vlak van
normen en waarden. Een wet die minder
bloot op tv toestaat, zoals er nu een wet is
die tabaksreclame op tv verbiedt, ik zou
daar wel voor zijn."
De drie jonge moslims zien zichzelf ech
ter in een underdog-positie. Ze hebben
helemaal niet de illusie dat ze de normen
of de regels in de samenleving kunnen
bemvloeden. De blanke Nederlanders
hebben zo'n dominante positie, dat zij,
de moslims, vooral hun eigen positie
moeten verdedigen. Ze zijn in het defen
sief gedrongen vanwege alle aanvallen
op hun groep
Saoed: „Dit is een multicultureel land.
We moeten rekening met elkaar houden,
respect hebben voor elkaar." Ook Feros
wil geen confrontatie: „Nederland is een
tolerant land, het is voor mij het beste
land van Europa. Ik ben voor de demo
cratie, dus voor dingen in de groep gooi
en als we het niet eens worden."
Maar toch, als zij het voor het zeggen
hadden, dan zouden er dingen verande
ren. Saoed: „Stelen mag niet, ook niet
van de Koran. Volgens de islamitische
wetgeving moet dan je hand worden af
gehakt. Daar ben ik op zich niet tegen.
Maar wij maken de wetten hier niet."
Staatswetten
Maar ontstaan er door hun opvattingen
niet toch problemen? Ze vinden bijvoor
beeld dat de islamitische wet hoger en
belangrijker is dan de wetten van de
staat. Dat kan toch niet goed gaan? Fe
ros: „De islam behoed je voor overtre
ding van de staatswetten." Dat kan zijn,
maar moslims denken bijvoorbeeld heel
anders over homoseksualiteit. Hebben
homo's gelijke rechten? Feros: „Als wij
teruggaan naar het geloof, dan is het ab
surd dat er homoseksualiteit is. Het is
ons verboden homoseksueel te zijn."
Galied: „Ik lig er niet wakker van dat er
homo's zijn. Ze moeten het zelf weten. Op
de dag des oordeels moeten zij zich ver
antwoorden." Feros: „In het programma
van Viola Holt werd laatst door het pu
bliek gestemd over het homo-huwelijk.
De mensen waren er voor. Ik vind: de Ne
derlandse regering geeft zo gemakkelijk
allerlei rechten weg, zonder dat men
kijkt naar de negatieve gevolgen. Van
homoseksualiteit is er toch aids geko
men? Van alcohol drinken komen toch
ongelukken en vechtpartijen?"
Verwantschap
Zien ze een verwantschap met conserva
tieve christenen? Wat vinden ze bijvoor
beeld van de programma's van de Evan
gelische Omroep, waar allerlei waarden
en normen aan bod komen die aanslui
ten bij wat moslims ook belangrijk ach
ten. Saoed: „Ik erger me dood aan de EO.
Ze zijn zo negatief over de islam. Als zij
de islam naar beneden drukken, dan lijkt
het net alsof hun geloof wordt verheven.
Is dat vrijheid van meningsuiting?"
Toch realiseren ze zich wel dat ze een
aantal normen delen met sommige chris
tenen. Zoals: hun oordeel over samenwo
nen. Saoed: „Het huwelijk is toegestaan,
samenwonen niet. Samenwonen vinden
wij een vorm van losbandigheid. Het hu
welijk is daarentegen iets heiligs. Het
geeft verantwoordelijkheden, het is een
heilig verband tussen man en vrouw die
recht hebben op elkaar." Dus nogmaals
gevraagd, zouden ze de vrijheid van sa
menwonen willen beperken, als ze de
kans kregen? Saoed: „Weetje, de islam is
in Nederland een feit. Men kan niet om
ons heen. Men moet rekening houden
met ons, en wij met anderen. Deze sa
menleving zal nooit helemaal uit mos
lims bestaan, dus wij künnen de regels
niet veranderen."
Maurice Wilbrink
