Een dorp met een grafelijk recht
[iet deftig, maar heftig
Plaatsnaam
Dizzy Spell zoekt eigen stijl
Hulst is blij met
nieuwe polikliniek
Elk blik heeft zijn
eigen geschiedenis
Poortvliet
pop
zeeland MAANDAG 11 SEPTEMBER 1995
week 37
collectie
Het slot te Poortvliet naar een achttiende-eeuwse tekening-: het kasteel en de plaats waar het heeft gestaan berust op vermoedens.
uit: Middeleeuwse kastelen van Zeeland door J. P. van den Broecke
Een van die dorpen op het ei
land was Poortvliet. Ook hier
herken je in de dorpskom een
opvallend hoogteverschil. De
Langeweg, niet ver van de
kerk, maakt een forse stijging.
Daar is een hoge dijk, die een
patroon zichtbaar maakt dat
aan een oude nederzetting in
een landschap met geulen en
schorren doet denken. De hui
dige kerk aan een ring dateert
uit de vijftiende eeuw, maar is
later herhaaldelijk verbouwd
en gedeeltelijk afgebroken. Het
is een Gotische kruiskerk met
een achtkantige toren op een
vierkantige onderbouw die nog
veertiende-eeuws is.
Van Poortvliet horen we voor
het eerst rond 1200. Maar er
moet al in de Romeinse tijd be
woning zijn geweest. De eerste
bedijking van de schorren zal
bij Poortvliet in de elfde of
twaalfde eeuw hebben plaats
gevonden. Hugo van Voorne
kreeg in 1199 enige gronden in
erfpacht. Kort daarop stichtte
hij een kasteel. Het gebouw
werd verwoest en herbouwd en
weer verwoest. De ligging er
van is niet bekend. Misschien
heeft het kasteel bij het ge
hucht Oud Kerkhof gelegen.
Maar onderzoek heeft geen ze
kerheid opgeleverd. Misschien
heeft ook de oudste kerk daar
gestaan. Er is in de bronnen
sprake van het oude dorp, een
verdwenen Outport.
De kerk van Poortvliet was ge
wijd aan Sint Pancratius, een
heilige martelaar te Rome uit
de vierde eeuw. Hij is volgens
het verhaal als jongen van
veertien onthoofd om zijn ge
loof. In de middeleeuwen werd
hij in heel West-Europa vereerd
onder meer als beschermer van
de eed, van kinderen en na
tuurlijk als helper tegen allerlei
kwalen.
In de geschiedenis van Poort
Muziek is voor de leden van de Goese formatie Dizzy Spell een uitlaatklep.
foto Pieter Honhoff
Goese formatie wil publiek laten duizelen
door Wendy van Laarhoven
De naam van de band Diz
zy Spell, 'een aanval van
duizeligheid', is niet met zorg
gekozen. Martijn Broos (19),
zanger/gitarist van de band,
sloeg een woordenboek open
en vond het wel aardig klin
ken. Toch heeft de naam na
verloop van tijd betekenis
gekregen. „We proberen met
onze muziek mensen te laten
duizelen", vertelt mede-zan
ger/gitarist Marcel Janse (21).
Of dit ook echt lukt, moet
vrijdag 15 oktober blijken.
Dizzy Spell, bestaande uit
vier Goese studenten, treedt
dan met zijn No Wave-muziek
om 22.00 uur op in de Vrijbui
ter in Goes.
De groep, waar verder zanger
/bassist Bram Huissoon (20)
en drummer Eric van Noppen
(20) nog in zitten, bestaat pas
vijfmaanden in deze formatie.
Eric is de enige die de oprich
ting in '91 heeft meegemaakt.
Een prille samenwerking dus.
De drummer: „Bandleden
gingen vaak weg omdat ze
geen tijd meer hadden."
Met op de achtergrond klan
ken van een demo van de
band vertelt Bram wat meer
over de muziekstijl van Dizzy
Spell. Volgens hem is het geen
punk, grunge of metal. „Het is
een mengeling van traditio
nele rockmuziek, zoals Jimi
Hendrix en Led Zeppelin, en
van de moderne underground-
gitaarmuziek, zoals Therapy?
en Radio Head". Van Noppen
benadrukt die eigen stijl: „We
spiegelen ons nergens aan".
Uit de muziek spreekt voorna
melijk emotie. De teksten,
van de handen van Eric en
Marcel, brengen geen speciale
boodschap, al zijn ze wel iet
wat fatalistisch. „Meestal
gaat het over verlangens naar
liefde of een andere wereld.
Door menselijke tekortko
mingen worden deze verlan
gens echter nooit werkelijk
heid", zegt Huissoon.
De pr van de groep loopt nog
niet zo voorspoedig. De stu
denten hebben ooit demo's
naar verschillende cafés ge
stuurd. Welgeteld twee optre
dens zijn daar uit voortge
vloeid, namelijk tijdens Dijk-
ro.ck en in de Walk Inn in Vlis-
singen. Volgens Bram is dit te
wijten aan de slechte kwali
teit van de tape. „Het was op
genomen in een loods met een
bandrecorder. Het geluid was
ronduit slecht."
Meer publiciteit moet uit
komst bieden, alhoewel de
'Dizzy spellers' niet zo ambi
tieus zijn als andere begin
nende bandjes. Ze staan met
beide benen op de grond. De
band ziet muziek als een emo
tionele uitlaatklep, waar ze
veel in kwijt kunnen. 'Het is
niet realistisch om alleen
maar met muziek bezig te
zijn. Er zijn nog meer dingen
in het leven', is de gezamelijke
mening. Omdat ze nog stude
ren, kunnen ze niet alle dagen
bezig zijn met repeteren. „Mu
ziek is alles voor me, maar de
HTS maak ik wel af', zegt
Marcel. De anderen knikken
instemmend.
literatuur als entertainment in 't Beest
(ÖES, 't Beest
Itival meer dan woorden, Genera-
lix met Ronald Giphart, Jerry
sens, Diana Ozon, Tom Stobbe-
iren2 Cords Genius.
[oor Ernst Jan Rozendaal
een meisje. „Is dat een sollicita
tie?", antwoordt Giphart. Het
meisje: „Nou, misschien..." Gi
jl en conversatie tijdens een
litteraire avond in 't Beest
Goes. De schrijver Ronald Gi-
liart heeft zojuist twee hilari-
the passages voorgelezen die
(doende verklaren waarom li-
«atuurcriticus T. van Deel
romans Ik ook van jou en
§/i als 'neuken en nog eens
wken' samenvat. Nu beant-
foordt hij vragen uit de zaal en
vertelt dat hij altijd 's
ichts schrijft en wat voor 'ont-
illend goed gevoel' hij daar
in krijgt. „Uit je boeken maak
anders op dat je 's nachts wel
Is beters te doen hebt", zegt
phart: „Tjee, ik dacht dat dit
Goes was."
Samen met Diana Ozon en Jerry
Goossens las Giphart zaterdag
in 't Beest in Goes voor tijdens
'aldGiphart: ...ontzettend goed gevoel...
foto Chris van Houts
een avond die was gewijd aan de
zogenaamde Generatie Nix. Die
term wordt zowel gebruikt voor
een groep jonge auteurs die al
leen over verveling en sex zou
schrijven, als voor 'de jeugd van
tegenwoordig' die zou bestaan
uit geestloze materialisten,
egoïstisch, zonder idealen, bur
gerlijk en saai.
MetNix op het podium en Nix in
de zaal werd het in ieder geval
geen gewone literaire avond. In
't Beest geen schrijvers op een
voetstuk, ondervraagd door le
raren Nederlands die zich even
Adriaan van Dis mochten wa
nen, geen ellenlange voorlees-
sessies en geen quasi-intellectu-
eel geleuter. Met- korte, spitse
voordrachten, geanimeerde
vraaggesprekken zonder
schroom van enige kant (Jongen
tegen Goossens: 'Wat vindt je
vriendin van die geobsedeerd
heid met sex?'), een muzikaal in
termezzo (mooie, breekbare lied
jes van 2 Cords Genius ofte wel
zangeres Marieke Olij), een ca
bareteske presentatie en een
zaal vol jongeren, werd het een
voorleesavond als een popcon
cert. Niet deftig, maar heftig.
Heftig is ook de titel van het
nieuwe boek waaraan Jerry
Goossens werkt en hij las daar
uit een 'gezellige zelfmoords
cène' voor: 'het uiteinde van de
loop voelt koud aan mijn slaap,
als een pijpje Grolsch uit de
koelkast'. De titel van zijn eerste
roman, De lokroep van de mos
sel, had presentator Tom Stob
belaar nog even aan het twijfe
len gebracht. ,,Ik kom uit Zee
land, dus ik dacht: 'Hé wat leuk,
een streekroman over mossel
vissers' Maar née." Waarna hij
uit het boek voorleest wat de lo
kroep van de mossel dan wel is:
'Neuke!'
De toon was gezet.
Ozon - wat ouder dan Nix -
sprak ondanks provocaties van
Giphart en Goossens niet over
sex, maar uitte liever wat lichte
maatschappijkritiek. Ze begon
met een spreuk die ze op een toi
let had gelezen: 'Wegens gebrek
aan belangstelling is de toe
komst afgelast'. Hoogtepunt in
haar optreden was een gedicht
over vluchten, gebracht in het
staccato van een Amerikaanse
rap.
Het enthousiasme in de zaal be
wees dat deze auteurs de taal
van de jeugd spreken. Ze brach
ten literatuur als entertainment.
Jammer alleen dat juist daar
door elke diepgang ver te zoeken
was. Want over het hoe en het
waarom van de Generatie Nix
werd niets wezenlijks gezegd.
Maar ja, diepgang. Is dat niet ty
pisch iets wat hoort bij die an
dere literaire avonden?
door Lo van Driel
en Ad Steketee
De lange weg naar het wes
ten van het voormalige ei
land loopt van Tholen naar
Stavenisse en doet achtereen
volgens Poortvliet, Scherpe-
nisse en Sint-Maartensdijk
aan. Het eiland vormt nu één
gemeente Tholen met Sint-
Maartensdijk als bestuurlijk
centrum. Maar vrijwel alle
kernen op Tholen hebben een
verleden dat er zijn mag en in
elke dorp bevindt zich wel een
historisch stratenpatroon of
een indrukwekkend plein met
oude huizen.
Oorspronkelijk bestond het ei
land Tholen uit vijf oude kern-,
landen, gescheiden door water
lopen en vlieten: Scherpenisse,
Poortvliet, Oudeland of Sint-
Maartensdijk, Schakerloo en
Stavenisse. Verschillende ke
ren gingen delen verloren en
moest een bedijking het land
voor een nieuwe periode veilg
stellen. Zo overstroomde in
1509 het eilandje van Stavenis
se. Negentig jaar later werd het
weer bedijkt. Na 1200, vooral
tussen 1300 en 1500 wordt erg
veel land gewonnen. In die pe
riode is toen de vorm van het
eiland Tholen, zoals we die nu
kennen, ontstaan. Van vijf ei
landen werd het een eenheid,
hoewel nog eeuwen de geulen
of de resten van de stroom aan
wezig bleven.
Omstreeks het midden van de
dertiende eeuw is de stad Tho
len ontstaan op het eiland
Schakerloo. Tholen heeft haar
naam en bestaan te danken
aan de strategische ligging niet
ver van de splitsing van twee ri
vieren. De Schelde in noordelij
ke richting en de Honte in
westelijke richting. In naam
van de Hertog van Brabant
werd tol geheven. Bij het tol
huis kwam een nederzetting,
die zich ontwikkelde tot een
stad, een belangrijk econo
misch en militair centrum.
Tholen werd zo belangrijk dat
het de andere nederzettingen
overvleugelde.
vliet speelt de relatie met de
Graaf van Holland een belang
rijke rol. Zonder tussenkomst
van andere heren is aan Poort
vliet door de graaf zelf het
stadsrecht verleend. Philips
van Bourgondië beloofde in de
veertiende eeuw dat Poortvliet
nimmer van de grafelijkheid
vervreemd zou worden. Over
deze 'onvervreembare rechten'
is in de conflicten met landei
genaren en adellijke heren nog
heel wat te doen geweest.
De naam Poortvliet is door
zichtig samengesteld: een com
binatie van 'Poort' met de wa
ternaam Vliet. Die waternaam
komt vooral in het kustgebied
voor en betekent waterloop,
kreek in getijdengebied. Soms
kon Vliet ook de betekenis
'breed water' krijgen. In Zee
land en de aangrenzende gebie
den is de naam Vliet wijdver
breid. Zo kenden we de Zuid-
vliet en Haringvliet is eveneens
een voorbeeld. Op verschillen
de plaatsen kwam de naam
Wijtvliet en Versvliet voor. Niet
alleen in waternamen, ook in
plaatsnamen kon vliet ge
bruikt worden: Biervliet er
Nieuwvliet, Geervliet en Heen-
vliet.
Poortvliet kan een nederzet
ting geweest zijn bij een vliet,
op enige afstand van de Schel
de. Poort levert etymologisch
weinig problemen op. De basis
is het Latijnse portus 'haven'.
In het middeleeuwse Latijn
kreeg het ook de betekenis
'stad', vandaar werd het in de
volkstalen stad, stadspoort, en
haven. Een bewoner van een
middeleeuwse stad werd poor
ter genoemd.
Door deze etymologie is niet
precies vast te stellen wat de
oorspronkelijke betekenis van
Poortvliet is: stad of haven aan
een vliet.
Eeuwenlang ligt Poortvliet
niet meer aan het water. Te
genwoordig heeft het evenmin
steedse allures. Aan de dorps-
rand ligt een boerderij. Een
agrarisch dorp op Tholen: een
polderdorp zonder poort en
vliet.
door
Conny van Gremberghe
Men neme 74.016 bakste
nen, 244 kubieke meter
beton, zo'n 1100 vierkante
meter aan dakpannen, tien
kilometer computer- en te
lefoonkabels, ruim 1500
vierkante meter vloerbe
dekking-, een vrachtwagen
cement en een berg zand,
een kolonne bouwvakkers
en technici en veertien
maanden later heb je een po
likliniek.
Het lijkt simpel, maar in
Hulst zat aan de verwezenlij
king van de polikliniek Li-
duina, die vrijdag om 15.00
uur officieel geopend wordt
door gedeputeerde G. de
Kok (volksgezondheid), een
hele rij haken en ogen vast.
Onder politieke druk werd
het bestuur en de directie
van de ziekenhuisgroep
Zeeuws-Vlaanderen in 1990
gevraagd om voor het met
sloop bedreigde Liduina-zie-
kenhuis een alternatieve be
stemming te zoeken. Die
zoektocht kostte tijd, maar
leverde weinig op. De sloop
van het uit 1960 daterende
ziekenhuisgebouw en de
nieuwbouw van een nieuwe
buitenpolikliniek bleef het
beste alternatief
Algemeen directeur P. Ra-
demacher van de zieken
huisgroep Zeeuws-Vlaande-
ren is blij dat er toch nieuw
bouw werd gepleegd. De ei
genlijke bouw, waarvooroud-
gedeputeerde W. Don in mei
vorig jaar het startsein gaf.
verliep volgens Rademacher
'voorspoedig'.. Ondanks een
bouwstaking kon de voorzie
ning twee maanden eerder
opgeleverd worden dan was
voorzien. Rademacher: „In
door Caroline Moerland
Zelf drinkt hij geen cacao,
koffie vïndt-ie lekkerder.
Toch heeft Jaap de Schipper uit
Kapelle genoeg cacao in huis
om een paar jaar chocolade
melk te drinken. De cacao kan
hem echter gestolen worden,
want het gaat Jaap alleen om de
blikken waar het bruine poeder
in zit. Cacaoblikken verzame
len is zijn passie. Hij vindt zich
zelf geen fanaat. Toch gaat het
gezin De Schipper niet op
vakantie voordat alle grote
beurzen zijn afgestroopt en
loopt de Kapellenaar geen an
tiekwinkeltje voorbij zonder er
binnen te gaan.
De verzamelwoede van De
Schipper begon toen hij twee ca
caoblikjes van het merk Droste
in handen kreeg. De blikken
doosjes met de welbekende ver
pleegsters er op afgebeeld, rie
pen allerlei herinneringen aan
vroeger op. Volgens Jaap heeft
zijn liefde alles te maken met
historisch besef „Achter elk
blikje zit een stukje geschiede
nis. Het zou toch zonde zijn als
mensen de cacaoblikken weg
gooien." De verzameling van on
geveer 150 blikken staat in de
gang. In elk cacao-omhulsel zit
een briefje waarop Jaap de her
komst schrijft. De Kapellenaar
laat een exemplaar- zien, „Dit is
bijvoorbeeld jarenlang gebruikt
in het melkhuisje in Bussum."
Dealtjes
Het verzamelvirus sloop lang
zaam maar zeker in het bloed.
De Schipper kreeg de eacao-om-
hulsels van vrienden, pikte er af
en toe één mee op rommelmark
ten en sloot dealtjes met bazen
van cafés of bakkertjes. „Soms
hebben kleine winkeltjes nog
oude blikken van vroeger in de
etalage staan." Het verzamelen
wordt wel steeds nioeilijker voor
Jaap. „Het aanbod put gewoon
uit. Vooral op rommelmarkten is
bijna niets meer te vinden en in
speciaalzaken zijn de cacaoblik
ken vaak te duur." Het is ook een
redelijk dure hobby. De prijzen
van de blikken variëren heel erg.
Kleintjes kunnen 200 gulden
kosten en voor een groot blik
legt de Kapellenaar soms wel
750 gulden neer. Om zijn collec
tie uit te breiden, plaatst de
Schipper af en toe een adverten
tie in een krant. „Meestal krijg ik
dan leuke reacties van mensen."
Jaap heeft ook het meest gewil
de item van de cacaowereld in
zijn bezit. Trots toont hij een
klein blikje van Droste. De ver
pleegster heeft op haar jurk een
rood kruisje. „Dat rode kruisje
staat op heel weinig blikjes afge
beeld. Droste bracht één serie op
de marlet, maar stopte daarna
meteen met produceren. Het
Rode Kruis had namelijk een
proces aangespannen tegen het
bedrijf omdat de stichting vond
dat het rode kruisje op het ver
pleegsteruniform niet door de
beugel kon", legt De Schipper
uit. Ooit heeft De Schipper de
kans gehad om een tweede ex
emplaar te kopen. „Het blikje
heb ik toen niet gekocht omdat
ik het te smerig vond. Ik heb er
nu nog spijt van."
De Schipper heeft weinig con
tact met andere cacaobliklief-
hebbers. Er is bijna geen uitwis
seling. „Verzamelen heeft iets
van hebzucht. Je wordt erg
egoïstisch omdat het aanbod zo
beperkt is."
Jaap de Schipper: „Op rommelmarkten is bijna niets meer te vin
den..." foto Willem Mieras
P. Rademacher
juli konden we de eerste pa
tiënten in de nieuwe poli hel
pen."
Polikliniek Liduina beschikt
over een breed pakket aan
medische specialismen en is
uitgerust met nieuwe rönt
gen- en laboratoriumappa
raten. „Oorspronkelijk was
het de bedoeling dat een deel
van de oude apparatuur uit
het Liduina in de poli een
plaatsje zou krijgen, maar
daar hebben we van afge
zien. De apparaten waren
echt op. De enige attributen
uit het oude Liduina die een
plekje in de poli hebben ge
kregen zijn het beeld van de
barmhartige Samaritaan en
de oude kapelklok."
Hoewel bestuur en directie
van de ziekenhuisgroep zeer
te spreken zijn over de 9,5
miljoen gulden kostende
zorgvoorziening blijft er nog
een vurige wens over; een af
deling dagverpleging met
acht bedden.
Heeft Gapinge zijn naam ontleend aan een Gaper? Heeft IJzendijke iets met ijs te maken? Wie was de heilige
Laurens naar wie dat Walcherse dorp is genoemd? Sommige plaatsnamen hebben een duidelijke betekenis. Andere
zijn-lastig of zelfs helemaal niet te verklaren. In deze rubriek PLAATSNAAM nemen Lo van Driel en Ad Steketee
de namen van Zeeuwse plaatsen en wateren onder de loep.
