Beeld van een verloren wereld
Optimisme over bietencampagne
Theatrale lezing die
verbeelding prikkelt
Stoomloc op transport
NS stellen agent
aan voor bewaking
Zeeuwse stations
Instellingen pleiten
voor oprichting van
medisch kindertehuis
Kunstenaargroep neemt bezit van Fort Rammekens
zeeland vrijdag 8 september 1995 10
kunst
Opbrengst hoger dan vorig jaar Droge zomer heeft geen negatieve gevolgen
van onze verslaggever
VLISSINGEN - Een groep van zeventien
Zeeuwse beeldend kunstenaars, muzi
kanten en theatermakers onder de naam
Peyote Circle heeft donderdagavond het
Fort Itammekens bij Ritthem bezet. Vol
gens woordvoerder Gerard Marinus Ver-
kerke is het de bedoeling dat de actie
voortduurt tot 29 september. Op die da
tum loopt zijn geplande tentoonstelling
af in het verdedigingswerk. Het Stedelijk
Museum Vlissingen, de organisator van
de expositie, is niet blij met de bezetting.
Verkerke had het idee van een bezetting,
die deel uitmaakt van zijn tentoonstel
ling, ruimschoots vantevoren aangekon
digd bij het Stedelijk Museum Vlissingen.
Die keurde het idee af. Het museum ex
ploiteert het fort, dat in beheer is bij
Staatsbosbeheer.
Tussen het museum en Staatsbosbeheer
zijn duidelijke afspraken gemaakt over
het gebruik van het fort. Overnachtingen
zijn sowieso uit den boze. Verkerke kreeg
om die reden geen toestemming.
Onderdeel
Volgens de kunstenaar uit Yerseke is een
'artistieke bezetting' een wezenlijk onder
deel van zijn expositie. De kunstenaar
zegt dat zijn projecten beter tot hun recht
komen als hij zich langdurig bevindt tus
sen vrienden en kennisen. „Men heeft mij
wel een statische expositie aangeboden,
maar dat past niet in mijn idee. Dan maar
een illegale bezetting. Als je hier dag en
nacht blijft krijg je een band met een plek.
Wie bepaalt of ik hier wel of niet mag zijn.
Mensen achter een bureau?"
Boswachter A. J. Vader, die donderdag
avond een kijkje kwam nemen bij het fort.
keurde de actie van de kunstenaars zon
der meer af. Hij gaat ervan uit dat de be
zetting vandaag (vrijdag) om 13 uur is af
gelopen. „Een statische tentoonstelling
past best in het fort, maai- dit gaat te ver.
Vleermuizen, uilen en torenvalken horen
in een natuurgebied, maar geen mensen."
Vandaag vindt overleg plaats in het stad
huis van Vlissingen. B. Kossen van het
Stedelijk Museum in Vlissingen zegt dat
'heel duidelijke afspraken' zijn gemaakt
met Verkerke en Staatsbosbeheer. „De
bezetting mag niet."
van onze verslaggeefster
GOES - Een locomotief van de Stoom
tram Goes-Borsele (SGB) ging donder
dagochtend op transport naar Siinpel-
veld in Limburg. De pas gerestaureerde
ing H. F. Enter woont daar de opening bij
van de Miljoenenlijn, de vijfde museum-
lijn van Nederland. De oude stoomtrein
luistert samen met twee andere locomo
tieven vrijdag en zaterdag het evene
ment op. De Zuid-Limburgse' Stoom-
treïnmaatschappij (ZLSM) nodigde de
SGB voor deelname uit.
De locomotief werd met behulp van een
speciaal daarvoor gemaakte helling op
een vrachtwagen getrokken, waar het ge
vaarte met kettingen en blokken werd
vastgemaakt. Het duurt ongeveer zeven
uur voordat de loc de plaats van bestem
ming bereikt. De vrachtwagen moet na
melijk via België naar Limburg rijden om
dat het transport te hoog is voor sommige
viaducten.
„Het is allemaal heel spannend", vertelt
R. A. Smits, bestuurslid van Stoomtram
Goes-Borsele. „Het heuvelachtige land
schap in Limburg is natuurlijk heel an
ders dan het vlakke Zeeuwse land. Dat zal
wel wennen zijn." Het evenement draait
voornamelijk om de opening van de
nieuwe Miljoenenlijn. die zo is genoemd
omdat de aanleg van de spoorlijn veel geld
heeft gekost. De ZLSM heeft drie Zweedse
locomotieven gekocht die op het .nieuwe
treintraject gaan rijden.
Het Amerikaanse leger gaf in 1943 op
dracht tot de bouw van de locomotief, die
in 1944 na D-Day in Frankrijk werd inge
zet voor allerhande transport. De SGB
heeft in het kader van vijftig jaar bevrij
ding de loc in originele staat terugge
bracht.
De ing H. F. Enter werd in Goes met behulp van een speciaal daarvoor gemaakte helling op de vrachtwagen getrokken.
foto Willem Mieras
Mark Dion exposeert in de Vleeshal
grijpen. Maar dat is een erg on
grijpbaar iets."
Als kunstenaar kan hij iets toe
voegen aan het werk van milieu
organisaties. „Die verrichten
vaak erg goed werk, maar ze zijn
erg slecht in datgene waarin
kunstenaars goed zijn: hun pre
sentatie. Ze kiezen voor adver
tenties om met mensen te com
municeren, terwijl ze veel beter
voor kunst zouden kunnen kie
zen. Kunst houdt zich van na
ture bezig met het weergeven
van heel complexe argumenten.
In kunst zitten intellectuele ele
menten, subjectieve relaties,
historische referenties, gevoe
lens. Die dingen kim je samen
pakken in één werk en weerge
ven zonder noodzakelijkerwijs
te hoeven simplificeren."
Dat is precies wat Dion in de
Vleeshal heeft gedaan. Op een
houten podium heeft hij een
strand nagebootst, waarop een
oud, houten visserschip is aan
gespoeld. „Middelburg herin
nert me aan mijn geboorteplaats
in Massachusetts, een oud vis
sersstadje aan de oostkust van
de Verenigde Staten. Die notie
heb ik verbonden met de visserij
oorlog die vorig jaar woedde tus
sen de Europese Unie en Ca
nada."
„De Europese en dé Amerikaan
se vissers staan voor hetzelfde
probleem: het einde van het vis
sen in de Atlantische Oceaan.
Twintig jaar geleden werden de
vissers in mijn geboorteplaats al
gewaarschuwd dat ze rustig aan
moesten doen, omdat ze de zee
leegvisten. Uit hebzucht luister
den ze niet, totdat het te laat
was. Dat is nu de situatie in
Amerika: veel vissoorten zijn
verdwenen en het is maai' de
vraag of ze ooit terugkomen."
Overdenking
„Meer dan een statement daar
over te maken, wil ik de toe
schouwer tot overdenking bren
gen. Een situatie van droefheid
en nostalgie creëren. Het is een
monument voor een kleinere,
goeddeels verdwenen manier
om van de zee te oogsten. Ik
denk dat iedereen iets in mijn in
stallatie kan zien. Je hoeft daar
voor geen diepgaande kennis
van de kunstgeschiedenis te
hebben. Natuurlijk is er een ver
wijzing in te zien naar Het vlot
van de Medusa van Géricault of
naar de Britse traditie om ruïnes
in de natuur te schilderen. Maar
ook voor wie dat niet weet valt er
genoeg in te ontdekken."
Expositie: Mark Dion, flotsam
and jetsam (the end of the ga
me), Vleeshal Middelburg, ope
ning vandaag vrijdagom 17
uur: te zien tlm 15 oktober.
van onze verslaggever
V1ISSINGEN - De Zeeuwse NS-
stations worden sinds vorige
week beveiligd door een 'ge-
bieds-agent'. Deze beambte van
de spoorwegpolitie houdt zich
uitsluitend bezig met de sta
tions. Op deze manier hopen de
Nederlandse Spoorwegen in sa
menwerking met de spoorweg
politie de stations veiliger en
publieksvriendelijker te ma
ken, aldus NS-woordvoerder J.
Verkerk. De stations Middel
burg en Vlissingen-Souburg
krijgen de prioriteit. Uit enquê
tes is gebleken dat reizigers zich
daar het minst veilig voelen.
Een gebieds-agent heeft andere
taken dan de spoorwegpolitie.
Met een auto zal hij van het ene
naar het andere station rijden,
terwijl zijn collega's van de poli
tie vooral op de treinen te vinden
zijn. Verkerk: „De agent zal
meer contact hebben met de rei
zigers, om zo problemen beter te
signaleren, bijvoorbeeld onver
lichte paden en dergelijke. Zijn
aanwezigheid moet ook preven
tief werken. De veiligheid op de
stations moet worden gewaar
borgd."
Volgens de NS-woordvoerder
zijn er op meerdere stations in
Nederland gebieds-agenten ac
tief. „Na evaluatie moet blijken
of deze werkwijze iets voor de
toekomst is. Wellicht worden
dan alle stations door een poli
tieman gecontroleerd."
van onze verslaggever
MIDDELBURG - De Ameri
kaanse kunstenaar Mark Dion
is begaan met de natuur. In ten
toonstellingen die de ene keer
duidelijk tot de hedendaagse
kunst moeten worden gerekend
en andere keren eerder associa
ties oproepen met biologie en
natuurhistorie, richt hij zich
telkens opnieuw op de weer
gave van de natuur, op de rela
tie die mensen met de natuur
hebben en op de huidige milieu
problematiek. In de Vleeshal in
Middelburg heeft de New Yor
ker onder de titel Flotsam and
Jetsam the end of the game) een
installatie gebouwd die veel
Zeeuwen zal aanspreken door
de duidelijke verwijzingen
naar de oude zeevisserij. „Ik
geef een beeld van een verloren
wereld. Of liever: van een we
reld die zijn onschuld heeft ver
loren."
Dion exposeert regelmatig in
Europa. Zijn manifestaties zijn
grofweg in drie categorieën op te
delen, vertelt hij. Allereerst de
echte kunsttentoonstellingen,
zoals installaties of beeldhouw
werken, dan de meer natuurhis
torische exposities, vaak in sa
menwerking met natuurorgani
saties of dierentuinen en ten
slotte wat hij noemt het 'veld
werk', waarbij hij op weten
schappelijke wijze natuurver
schijnselen analyseert en onder
zoekt.
„De grenzen tussen de drie cate
gorieën zijn natuurlijk erg vaag.
Ik hou ervan veel mensen te be
reiken. Dat is iets wat een heden
daagse kunstenaar vaak niet
kan. Door educatieve exposities
te maken, bijvoorbeeld in sa-
van onze verslaggever
DINTELOORD - De suikerfa
brieken zien de bietencampag
ne, die 25 september begint, met
optimisme tegemoet. De op
brengsten in Zeeland liggen
naar verwachting hoger dan vo
rig jaar en het suikergehalte zal
waarschijnlijk redelijk zijn.
Naar schatting zal de opbrengst
uitkomen op 55 tot GO ton bieten
per hectare tegen ongeveer 53
ton vorig jaar. Het percentage
suiker komt, zoals het er nu uit
ziet, op circa 16. Vorig jaar lag
het net zo hoog.
Vanaf eind september worden
vanaf 17.000 Zeeuwse hectares
suikerbieten gebracht naar de
fabrieken van de Suiker Unie in
Dinteloord en Roosendaal en
van CSM Suiker BV in Breda.
Volgens G. W. Sikken, hoofd
agrarische dienst van de Sui
kerunie. vallen de opbrengsten
mee. Er is enige zorg geweest
over opbrengstderving als ge
volg van de lange, droge zomer.
„Maar we hebben de laatste tijd
toch weer aardig neerslag gehad
en dat heeft een positief effect te
weeggebracht", constateert Sik
ken. „Op dit moment valt niet
nauwkeurig aan te geven hoe
het zal lopen omdat de hoeveel
heid regen en zon van invloed
zijn op de verdere ontwikkeling
van het gewas, maai1 we kijken er
optimistisch tegenaan."
De Provinciale Stoomboot
Diensten (PSD) zullen tijdens de
bietencampagne de dienstverle
ning aanpassen aan het extra
aanbod van vrachtverkeer. De
dubbeldekker Prinses Juliana
gaat eind september naar de lijn
Kruiningen-Perkpolder. in
plaats van de Prins Willem Ale
xander, die een week of acht uit
de vaart wordt genomen om vei
ligheidsvoorzieningen aan te
brengen. Op Kruiningen-Perk
polder vaart ook de dubbeldek
ker Prinses Christina. Inplaats
van de Willem Alexander wordt
op de dienst Vlissingen-Bres-
kens het reserveschip Prinses
Margriet ingezet.
Op Vlissingen-Breskens wordt
verder gevaren met de dubbel
dekker Koningin Beatrix. Om
de druk op Vlissingen-Breskens
op te vangen wordt vanaf 23 sep
tember tot acht weken daarna
op donderdag, vrijdag en zater
dag de eerste vaart in de och
tend een uur naar voren ge
haald. Vanaf Vlissingen vaart de
eerste boot om tien voor vier en
vanaf Breskens om tien voor half
vijf. Volgens PSD-directeur
D. F. Vos komt men op die ma
nier tegemoet aan de tijdsche
ma's voor aanvoer van bieten
naai- de fabrieken.
van onze verslaggever
MIDDELBURG - De druk op het
provinciebestuur om meer
ruimte te maken .voor de op
vang van minderjarigen in te
huizen, neemt toe. Het PSJ,
praatgroep van alle Zeeuwse
instellingen voor jeugdhulp,
heeft een pleidooi klaarliggen
voor twee nieuwe tehuis-plan
nen waar in het provinciehuis
tot dusver terughoudend op is
gereageerd. Het is nog niet dui
delijk of alle PSJ-lcden er mee
instemmen. Komende donder
dag wordt daarover vergaderd.
Het stuk vraagt de provincie uit
het budget voor jeugdhulp geld
vrij te maken voor de oprichting
van een Medisch Kinder Tehuis
en voor uitbreiding van een op te
richten opvanghuis voor volwas
sen incest-slachtoffers met vier
plaatsen voor meisjes. Het Me
disch Kinder Tehuis zou acht
plaatsen moeten krijgen voor
jonge kinderen (4 tot 12 jaar) die
tijdelijk een mix van specialisti
sche hulp nodig hebben op me
disch, psychisch, pedagogisch of
sociaal gebied. Dergelijke kinde
ren zijn nu nog aangewezen op
een tehuis in Noord-Brabant,
maar kunnen daar straks niet
meer terecht.
Beide plannen komen uit de ko
ker van de tehuizen-exploitant
AZZ (stichting Agogische Zorg
Zeeland). En beide plannen leg
gen beslag op financiële midde
len die het provinciebestuur lie
ver inzet voor de versterking van
lichtere vormen van jeugdhulp
(pleegzorg, thuishulp, tijdige
signalering van problemen).
Pleeggezinnen
Het Medisch Kinder Tehuis
hapt jaarlijks zes ton weg uit het
budget voor jeugdhulp. Het pro
vinciebestuur laat onderzoeken
of (voor een deel) niet beter kan
worden gekozen voor opvang
mogelijkheden die meer over
eenkomen met een gewone ge
zinssituatie. Daarbij wordt ge
dacht aan pleeggezinnen die in
tensieve therapeutische hulp
ontvangen. Daarmee zouden de
betrokken kinderen meer ge
baat zijn, en het is goedkoper.
Het pleidooi, dat donderdag bij
het PSJ op tafel lag, kiest on
voorwaardelijk voor oprichting
van het kindertehuis, en stelt
vast dat daarnaast ook verster
king van de pleegzorg nodig is.
De ene vorm van hulp zou de an
dere niet kunnen vervangen.
Maai' het stuk geeft niet aan
waar dat geld voor therapeuti
menwerking met de Zoo in Ant
werpen, kan ik dat wel. Aan de
andere kant heb je als kunste
naar volledige vrijheid van spre
ken en die is aan banden gelegd
als je wetenschappelijk bezig
bent of met natuurorganisaties
samenwerkt. Dus ik zal meestal
wel compromissen moeten slui
ten."
Wat Dion ook doet, altijd pro
beert hij zich te mengen in het
actuele debat over het milieu.
„Niet om iets te verkondigen,
maar om dingen te onderzoeken.
Ik probeer mijn positie daarin te
bepalen. In plaats van dat de
dingen duidelijker worden naar
mate ik ze meer onderzoek,
merk ik dat ze alleen maai1 com
plexer worden. In wezen ben ik
altijd op zoek naar een soort cen-
traal 'principe om de wereld en
mijn relatie tot de wereld te be-
Een nagebootst strand met aangespoeld schip moet de toeschouwer aanzetten tot nadenken over de
problemen die visserij met zich meebrengt. foto Ruben Oreel
sche begeleiding van de plee;
zorg dan vandaan moet komei
De Stichting Jeugdzorg Zeelan
(waaronder de pleegzorg ressoi
teert) vreest dan ook bot te mo;
ten vangen.
Het PSJ-stuk geeft nog wel
overweging een samenwerking
orgaan op te richten waari
beide vormen van hulp worde
ondergebracht. Maar AZZ, de
samen met de psyschiatrisch
voorziening Ithaka de schot
ders onder het tehuis wil zette:
heeft tot dusver nogal wat scei
sis aan de dag gelegd tegenop
de mogelijkheden om de pleeg
zorg voor kinderen met zwai
problemen op te vangen.
Wat het tehuis voor inces
slachtoffers betreft, benadrui
het PSJ-pleidooi dat de special
voorziening voor meisjes betrei
kelijk goedkoop is, omdat alle
lei instellingen (AZZ, Fion
Riagg) er met 'eigen inbreng'
zijn betrokken. De provinei
vindt vooralsnog dat AZZ hi
nog ontbrekende bedrag, bijt
1,4 ton, zelf maar op tafel mei
leggen, bijvoorbeeld door er c
paciteit in andere tehuizen as
op te offeren. Het PSJ-sti
noemt het betreurenswaard]
wanneer die opstelling er
leidt dat het plan niet van
grond komt: er ligt nu 'een voi
Zeeland uniek model', waarmi
aan incestslachtöffers van al
leeftijden hulp kan worden
boden.
Eerder, tijdens een vorige w
gehouden hoorzitting, hieldi
AZZ en Ithaka zelf een fel pit
dooi voor hun tehuis-planne:
Maai- andere instanties als
Stichting Jeugdzorg Zeeland
het Algemeen Maatschappen
Werk deden een even groot
roep op het jeugdhulp-bud?
om, zoals de provincie wil, alk
lei lichtere vormen van hulp
versterken. Het PSJ-stuk
stateert: nog steeds is spral
van concurrentiestrijd.
GOES, 't Beest
Festival Meer dan woorden.
'Schaken met Diponegoro' van
Hella Haasse door Het Gezel
schap van de Zee. Regie: Willem
Nijholt.
door Ernst Jan Rozendaal
Een theatrale lezing lijkt
op het eerste gezicht
vlees noch vis. Het is geen to
neelvoorstelling, want de ac
teurs staan met de tekst in de
hand. Dat doet afbreuk aan
het echte acteren, dat toch al
tijd een 'doen alsof is. Het
witte tekstboek doorbreekt
die illusie en belemmert de
acteur in zijn bewegingen.
Maar het is ook niet alleen
maar voorlezen. Immers: el
ke rol wordt door verschil
lende acteurs op een heus po
dium gelezen, een beetje ge
speeld zelfs, en zij hebben
zich wel degelijk verkleed.
Vlees noch vis? Welnee. Het
Gezelschap van de Zee liet
donderdagavond in 't Beest
in Goes zien dat een theatrale
lezing in het beste geval een
uitdaging aan de verbeelding
is.
De acteurs van het in Kats re
siderende toneelgezelschap
lazen Schaken met Dipone
goro, een ongepubliceerd en
tot donderdag nooit eerder
gespeeld toneelstuk van Hel
la Haasse. en openden daar
mee het tiendaagse litera
tuurfestival 'Meer dan woor
den'. Het stuk belandde begin
gelijkheid veel te
over de cultuur en
denis van Indonesië, en
onbegrip tussen de
kelijke bevolking en de
derlanders, zonder dat
vaart uit het verhaal gaat.
liefde van huisarts Paul
deburg (Felix-Jan
voor Van Wellecoms
Emma (Tineke Schrier) is
tweede dramatische
lijn.
De verdienste van de
'3 dat zij de vele sterke
van de tekst maxunaai wxaiicii
uit te buiten. De aanwezig
heid van de dode prins Dipo
negoro werd in de zaal voel
baar gemaakt, evenals de,
mystieke 'stil 3 kracht'
Indië, verpersoonlijkt in
oude Javaanse vrouw Roek
mini, prachtig voor het voet
licht gebracht door Annema-
rie Heyligers.
Zo bleek de kracht van een
goed uitgevoerde theatrale le
zing. Door het decor, hel
spaarzame acteren en enkele
goedgekozen accenten (Indo
nesische muziek) waande hel
publiek zich in een andere we
reld, terwijl het de mogelijk;
heid behield om - net als bij
een goed boek - met eigen ver
beelding het verhaal in te
kleuren. Schaken met Dipo
negoro bood het-beste van
twee werelden.
Nog te zien: vanavond om 20 UV
in het Verenigingsgebouw MP'
dendorp Zoutelande en zaterdas
om 20.30 ui Brogurti in Zierikzee.
ïelta
laar n
tructu
'ttide
evvei-k
Val er
anti of
ebesti
'essa
om
'ver di
'et be:
ïers wi
lieden
Uur ir
jaren zeventig in een bureaula
en als de voorstelling in-Goes
één ding duidelijk maakte,
dan was het wel hoe onterecht
dat is geweest.
Het verhaal speelt zich af in
1856. Egbert van Wellecom
(een sterke rol van Har
Smeets), voormalig comman
dant van het fort Makasar, is
na een verblijf van vijfjaar in
Indië teruggekeerd in Neder
land. Hij blijkt sterk te zijn
beïnvloed door de legendari
sche prins Diponegoro, leider
van het Javaanse verzet tegen
de Nederlanders, die in Maka
sar gevangen zat. Naarmate
het stuk vordert, wordt duide
lijk dat Van Wellecom denkt
dat hij Diponegoro is gewor
den.
Haasse heeft dit gegeven in
Schaken met Diponegoro
subtiel en overtuigend uitge
werkt. Het biedt haar de mo-
Drankrijder
aangehouden
MIDDELBURG - Een 42-jan;
man uit Goes is vannacht rot
half één op het Groenewoud
Middelburg door de politie as
gehouden wegens rijden onó
invloed. Uit de blaastest bis
dat hij ruim twee keer zoveel
g'edronken dan is toegest
Hiervoor kreeg hij een dag\
ding mee naar huis. Boven
moest hij zijn auto vijf uur 1
staan.
Schaken met Diponegoro, acteren met de tekst in de hand.
fotoPieterHonhoff
