Ik ben gewend aan
die slechte naam
Urk moet Urk blijven
PZC
Ad Latjes
Verzet
tegen
nieuwe
visafslag
reportage
ZATERDAG 15 JULI 1995 30
Gedupeerde reizigers, een faillissement, een stukgelopen
huwelijk, rechtszaken en een vlucht naar het
buitenland. Maar Ad Latjes kwam terug en maandag
lanceert hij zijn nieuwste truc: vliegtickets tegen
inkoopprijs. „Een positief imago heb ik niet nodig".
Is die Latjes alweer vrij? En doet-ie weer
in vliegtickets? In de herinnering van
velen, bijvoorbeeld tijdens verjaarsfeest-
jes, is 'Ad Gladjes' een boef die al sinds
jaar en dag voor zijn 'zonden' boet in een
donkere cel. Vergeten en nog steeds niet
helemaal vergeven. Dat hij nooit achter
de tralies heeft gezeten, alweer ruim tien
jaar actiefis in de reiswereld en een 'dikke
re boterham dan ooit verdient', daar kijkt
men van op. „Hoe durft-ie? Zeker onder
een andere naam?"
Hij durft en onder eigen naam. „In de ja
ren zeventig had ik met mijn reisbureau
het probleem dat er ongeloof was. Mensen
geloofden gewoon niet dat zo'n snotjong
uit Tilburg voor 1200 gulden een ticket
naar Johannesburg kon aanbieden terwijl
de KLM 4000 vroeg. Die argwaan, die ver
dachtmakingen ken ik dus al heel lang. Ik
ben gewend aan die slechte naam. Nu we
ten ze tenminste dat goedkoop reizen mo
gelijk is. Dat veel mensen nog steeds ach
terdochtig zijn. dat moet dan maar. Je
kunt toch niet alle klanten hebben. Maar
van het Ad Latjes-effect hebben tiendui
zenden mensen geprofiteerd. Dat ze mij
nog steeds een oplichter noemen is onwe
tendheid".
De 44-jarige Latjes blaakt van zelfvertrou
wen. Zijn zoveelste relatie loopt op rol
letjes, het tweede kind is op komst („een
jongetje, we noemen hem Bart en hij heeft
blonde haren en blauwe ogen") en de za
ken gaan goed.
Student
Als student economie aan de toenmalige
Hogeschool in Tilburg rolde de destijds
twintigjarige Ad ongewild in de reiswe
reld. Eerst zocht hij voor medestudenten
baantjes in Amerika, Israël en Canada, la
ter kwamen daar tickets bij. Kantoor
Ad Latjes: „Een
positief imago heb ik
niet nodig."
foto GPD
-
hield-ie van zes tot zeven op zijn kamertje
aan de Tobias Asserlaan. „Het liep storm.
Voor 800 gulden naar de Westkust en voor
vierhonderd naar New York."
Al snel werden de openingstijden van het
'reisbureautje' ruimer en gaf Latjes de
brui aan de studie. Hij ontdekte toevallig
dat het centrum van de dumpmarkt van
vliegtickets in Engeland zat. Uit de adver
tenties van de Herald Tribune plukte hij
de vijf goedkoopste aanbieders van tic
kets en legde de contacten. De KLM bleek
ook al voor discounttarieven lege stoelen
te verkopen in Londen. Latjes adverteer
de in de Telegraaf op de voorpagina en
vervolgens werd bij hem de bel uit de deur
getrokken. „Ook reisagenten belden en
boden goedkope tickets aan. Gewoon de
hele wereld rond voor half geld of minder".
De omzet van de agressief verkopende
Latjes (onder andere via zijn eigen pira
tenzender in Tilburg) steeg in die jaren
van niks tot 16 miljoen gulden in 1980.
„Het was een gekkenhuis, hysterie. Ik was
de goedkoopste en dat maakte de reiswe
reld pislink. De KLM foeterde en chan
teerde andere maatschappijen als ze met
mij zaken deden. Maai' door de komst van
die grote Jumbo's moesten de luchtvaart
maatschappijen ineens heel veel stoelen
vullen. Ze hadden dus liever een goedkope
maar bezette stoel dan een dure maar le
ge. Dus dumpten ze de prijzen van de tic
kets. Onder andere via reisagenten zoals
ik. Zogenaamd bestond het niet en deed
niemand met mij zaken, maar ik kon over
al aankomen."
Voor elk probleem bedacht de creatieve
Latjes een oplossing. En steeds weer
kwam hij de KLM tegen of zocht hij ze zelf
op. „De KLM zette mij de zoveelste hak
door British Airways te verbieden met mij
in zee te gaan voor goedkope tickets naar
Jakarta. Toen heb ik KLM-tickets naar
New York gekocht en adverteerde ik met
een lagere prijs dan de KLM zelf vroeg.
Het ontbrekende bedrag legde ik er zelf
bij. De hele reiswereld belde de KLM plat.
De advertentie suggereerde dat zij zaken
met mij deden en ook nog tegen discount-
tarieven. De KLM ontkende natuurlijk,
maar niemand geloofde dat. Want ieder
een in de vliegwereld dumpt tickets in het
buitenland en ontkent dat vervolgens."
„Toen is de KLM ondergronds gegaan.
Die boef Orlandini was commissaris bij de
ABN waar ik een rekening courant had lo
pen van vierhonderdduizend gulden. Or
landini heeft het toen in een onderonsje
met de ABN zo gespeeld dat de bank plot
seling geld terug begon te eisen. Dat kan
bij zo'n rekening en ik was zo stom ge
weest geen aparte bv's op te richten. Elke
week eisten ze twintigduizend gulden van
mij, zonder enige opgaaf van reden."
Latjes had de pech dat de markt van on
roerend goed in die tijd volledig op zijn gat
lag. De verkoop van zijn panden bracht
dus niet voldoende op. „In oktober '81 kon
ik het niet meer opbrengen en heb ik geld
dat mensen voor tickets hadden betaald
voor de aflossing aan de bank gebruikt.
En toen liep het echt fout. Ik kon de al be
taalde tickets niet leveren en ben in pa
niek naar Amerika gevlucht met geleend
geld van mijn moeder."
Zo'n vierhonderd gedupeerde reizigers
liet hij achter. Dagenlang stonden de
voorpagina's van de kranten vol over de
oplichter van een 'Gladjes' die ertussen
uit was geknepen. „Ik kon niet meer. Ik
moest even weg. Iedereen had me behoor
lijk in de stront laten zakken". Een maand
later keerde Latjes terug en op vrijdag 20
november werd zijn faillissement uitge
sproken. Een half uur later zijn echtschei
ding. De spullen van Latjes werden onder
massale belangstelling geveild, Wim Kan
ruimde een plekje voor hem in in zijn ou-
dejaarsconférence en het Brabantse car
naval kon niet meer stuk.
Schuld tegenover de reizigers voelt Latjes
niet „Dat zou ik wel hebben als ik hun
geld in de zak had. Ik kan mezelf niets ver
wijten." Ruim een jaar zit Latjes in de put.
Hij probeert het opnieuw maar dat mis
lukt. Hij weigert zich echter gewonnen te
geven. In 1984 start hij met hulp van een
vriend het reisbureau Malibu Travel op
het Damrak in Amsterdam. Het garantie
fonds SGR wil hem niet als lid, omdat
Latjes de goede naam van het fonds zou
bezoedelen. Maar de smet op zijn naam is
niet bekend bij de vele buitenlanders die
door de schreeuwende aanbiedingen naar
binnen worden gelokt. Verre reizen en
weer voor spotprijsjes. Latjes haalt een
omzet van zo'n vijf miljoen, adverteert
zich te pletter op Sky Chanel, MTV, Euro
sport en de wereld loopt bij hem binnen.
Hij start het eerste gratis 06-nummer van
uit Amerika naar Amsterdam en haalt
door de dure dollar flinke winsten binnen
met weer dezelfde truc: tickets buiten
Amerika gekocht voor dumpprijzen.
Latjes koopt en verkoopt ook steeds va
ker aan buitenlandse agenten. Hier kost
een ticket Amsterdam-Zürich-Buenos Ai
res een schijntje van de prijs die in Zwit
serland wordt gevraagd, dus het eerste
couponnetje Amsterdam-Zürich wordt er
uit gescheurd en de Zwitsersé agent kan
flink verdienen. „Zo gaat dat en zo doet
iedereen het. Alleen: niemand mag het
weten."
Latjes roept discountagenten over de hele
wereld bij elkaar en organiseert twee keer
per jaar een congres. Daar worden de prij
zen vergeleken van overal ter wereld en
gaan de tickets in de aanbieding. „Zo had
den we alle tarieven op een rij en wisten we
precies waar welk ticket het goedkoopst
was. Gigantisch. Met krankjorume prijs
verschillen."
Hotelkorting
Inmiddels draait Malibu zo'n vijf miljoen
omzet per jaar en verzint Latjes iets
nieuws: de hotelkortingskaart. Hij maakt
zichzelf president-directeur van Euro
pean Travel Network ETNen verlegt zijn
werkterrein naar de wereld van hotels,
restaurants en autohuur.
„Van lege hotelkamers moet ik het heb
ben en daar kampen ze over de hele wereld
mee." Het is hetzelfde principe als de lege
stoel in het vliegtuig. De kaarten worden
over de hele wereld verkocht door zo'n
tweehonderd agenten en ondersteund
door een lijvige hotelgids met kortingen
van 20 tot 50 procent. Zelf vangt Latjes 25
gulden voor elke kaart. De agent stelt zijn
eigen prijs vast. Zo kost de kaart in Oos
tenrijk 200 gulden, in Duitsland 180 Mark
en in Nederland 130 gulden. „De kaart is
een ongelooflijk succes. Dat vier gram pa
pier zoveel teweeg kon brengen had ik
nooit gedacht." Latjes sponsort de Miss
World verkiezingen en heeft naar eigen
zeggen honderdduizenden hotelkaarten
aan de man gebracht. „Het leven is nu veel
leuker geworden dan in de jaren zeventig.
Ik ben blij dat het gebeurd is toen ik jong
was. Ik ben helemaal terug, al heeft het
lang geduurd."
De kortingskaart moet naast de hotelkor
tingen nu ook gaan gelden voor goedkope
vliegtickets. „Reisbureaus die mijn uitge
breide kaart gaan verkopen, kunnen klan
ten aan zich binden. Ze kopen de kaart bij
mij voor een paar tientjes en verkopen die
voor bijvoorbeeld 200 gulden, dat mogen
ze zelf weten. De klant kan met de kaart
dan bij hen tickets kopen tegen inkoop
prijs. Dus geen winst meer op de tickets
maar op de vaste-klantenkaart. Op die
kaart kunnen reisbureaus zo'n 150 gulden
verdienen, terwijl ze op een gemiddelde
ticket 75 tot 150 gulden winst maken. En
de klant is er zeker van dat-ie altijd het
goedkoopst mogelijke ticket krijgt."
Volgens Latjes zijn veel reisbureaus en
thousiast over zijn nieuwste idee maar
contracten heeft hij nog niet. Edoch, als
maandag het jongste ei van Latjes wordt
gelegd, is er in ieder geval één reisbureau i
dat de kaart gaat verkopen: Malibu Tra
vel. De eigenaar? Ad Latjes.
Peter de Knegt
Terwijl burgemeester Sijko Veninga
van Urk oproept tot boetedoening,
zegt hoofdrolspeler Klaas Koffeman
lakoniek: „Ach, het loopt allemaal niet
zo'n vaart. Ik voel me nog steeds erg
happy op Urk. Een fijne gemeenschap.
Maar zelfs in de beste families komen
wel eens ruzies voor".
Alle sussende opmerkingen ten spijt,
kan niet worden ontkend dat er dei
ning is over de gemeentelijke visafslag
Urk. Wel of geen nieuwbouw, dat is de
vraag waar de gemeenschap nu al zo'n
vijf jaar mee worstelt. Voor- en tegen
standers bestoken elkaar met financiële
'plaatjes', maar achter die rookwolken
gaat een veel dieper probleem schuil.
Moet Urk worden opgestoten in de vaart
der volkeren, of moet het bijna 15.000 zie
len tellende dorp een godvruchtig eiland
blijven in een geseculariseerde maat
schappij.
Sterk gechargeerd staat nieuwbouw
voor vooruitgang en meegaan met de
tijd. terwijl verbouw stilstand en nostal
gie vertegenwoordigt. Grofweg kan wor
den gezegd dat de handel voor nieuw
bouw is, terwijl de burgerij in meerder
heid voor verbouw van de huidige afslag
is.
Nieuwbouw en verbouw wisselen elkaar
al jaren af. Eerst zou het nieuwbouw wor
den. toen verbouw, toen weer nieuw
bouw en vervolgens opnieuw verbouw.
Uiteindelijk leek de raad vorige week
met de kleinst mogelijke meerderheid -
acht tegen zeven stemmen - voor nieuw
bouw te kiezen. De eerste spa zou zelfs
eind dit jaar de grond ingaan. Maar juist
op het moment supreme liet fervent
voorstander Klaas Koffeman (CDA) het
afweten en staakten de stemmen.
Besmeuren
Persoonlijke aanvallen, het besmeuren
van zijn auto en bedreigingen aan het
adres van gezinsleden, bleken de rede
nen te zijn waarom hij het na 25 jaar wel
letjes vond en pal voor het zoveelste be
slissende raadsdebat ontslag nam als
raadslid. Koffeman wil niet nader op de
affaire ingaan: „Ik heb er zo langzamer
hand schoon genoeg van. Ik heb bijna 25
jaar met heel veel plezier in de raad geze
ten en daar heb ik nu een punt achter ge
zet. Dat is alles". Over de aard van de be
dreigingen houdt hij zich op de vlakte.
Politiewoordvoerder Onink in Em-
meloord licht een tipje van de sluier op.
De dreigementen zouden gezocht moe
ten worden in de zakelijke sfeer. In het
dagelijks leven is Koffeman namelijk
procuratiehouder bij de plaatselijke
ABN AMRO-bank. Een soort spin in het
web. De ABN AMRO is al jarenlang met
de RABO-bank in de slag om de gunst
van de vissers. „Ik heb begrepen dat Kof
feman zo tussen neus en lippen te ver
staan is gegeven dat ze wel eens naar een
andere bank zouden kunnen gaan".
En daarnaast zou het om wat baldadige
jongelui gaan die in het verbale politieke
geweld een mooie aanleiding zagen wat
'rotzooi' te trappen.
In de politieke strijd is oud-wethouder
Koffeman (van visserij en openbare
werken) de personificatie van nieuw
bouw buiten het dorp. terwijl de SGP'er
Pieter Bos de tegenstanders mobiliseert.
Maar het gaat veel te ver om Urk op te
delen in een rechts-links of progressief-
conservatief blok. Daarmee zou een kari
katuur van het vissersdorp worden ge
schetst.
Conservatief
In feite is namelijk het hele dorp, op een
enkele uitzondering na, conservatief. En
dat wordt als een eretitel, een geuzen
naam, ervaren. In de gemeenteraad zit
ten geen vertegenwoordigers van de
PvdA of de VVD, om van D66 maar niet
te praten. Met andere woorden: geen en
kel raadslid voelt enige verwantschap
met de paarse coalitie. In dat politieke
klimaat zit het CDA aan de linkerkant en
de SGP aan de rechterkant.
Het democratisch gehalte is hoog. Elke
keer als het heikele punt ter sprake
komt, barst de raadzaal uit haar voegen
met Voor- en tegenstanders van nieuw
bouw. En ze laten zich niet onbetuigd.
Met name Pieter Bos kan op applaus re
kenen als hij weer eens van leer trekt te
gen de zondige elementen die Urk drei
gen te overspoelen als de afslag bij de ha
ven verdwijnt.
Een ander frappant verschil met de sa
menstelling van gemeenteraden elders
in den lande, is de nauwe verbondenheid
met het bedrijfsleven. Terwijl vrijwel
overal ambtenaren en onderwijzers de
dienst uitmaken, bestaat de Urker ge
meenteraad vooral uit mensen uit de
'praktijk', reden waarom vaak op het
scherp van de snede wordt gedebatteerd.
Een raadsbesluit gaat hen immers dik
wijls direct aan, zeker als het over de vi
safslag gaat, die geheel in handen van de
gemeente is. Vis. Urk en de afslag vor
men één geheel.
Pieter Bos is daarvan en uitstekend
voorbeeld. Wie een dorre, wereldvreem
de godsdienstfanaat verwacht, komt be
drogen uit. Pieter Bos is jong - 35 jaar -.
dynamisch en welbespraakt. In het de
bat gaat hij er keihard tegenaan, volgens
tegenstanders zelfs te hard.
Op Urk behoort hij tot de coming men.
Naast directeur van Agrifood, een visver-
werkend bedrijf, is hij al sinds z'n twin
tigste voorzitter van de plaatselijke afde-
Pieter Bos op de visafslag van Urk.
ling van de Nederlandse vissersbond.
Met 500 voorkeurstemmen werd hij tij
dens de recente gemeenteraadsverkie
zingen in de raad gekozen. En daar valt
hij op door z'n felle betoogtrant.
Nu de kruitdampen wat zijn opgetrok
ken wil hij tussen de zakelijke beslom
meringen zijn aversie tegen de bouw van
een nieuwe visafslag buiten de bebouw
de kom. nog wel even op een rijtje zetten.
Zonder dralen geeft hij toe dat Urk niet
de weg moet inslaan van Volendam en
Harderwijk of - nog erger - Scheveningen.
En die dreiging hangt. Urk boven het
hoofd als de afslag uit het hart van het
dorp verdwijnt.
Zijn ogen zouden open zijn gegaan bij
een bezoek aan de voormalige afslag in
Scheveningen. Die afslag is nu veran
derd in een soort pretpark, compleet met
disco's, een bar en restaurants. En in Vo
lendam en Harderwijk is het van hetzelf
de laken een pak. dat wil zeggen dat de
recreatie-industrie steeds belangrijker is
geworden en de visserij naar de marge is
verdwenen.
Pieter Bos: „De voorstanders van nieuw
bouw draaien de boel steeds om. Ze stel
len dat de huidige afslag geen recrea
tieve bestemming krijgt. Waar maak je je
dan zo druk om, zo zeggen ze. Waar het
mij echter om gaat is dat de toekomst
van Urk als vissersdorp verzekerd is als
de afslag in het dorp blijft staan. Dat is de
centrale vraag. En heel veel Urkers zijn
dat met me eens. En heus niet alleen
SGP'ers".
„Op straat word ik door CDA'ers,
GPV'ers en RPF'ers aangesproken die er
net zo over denken als ik. Urk moet Urk
blijven. Een dorp met een eigen cultuur
en een eigen dynamiek. We zijn een vis
sersdorp en dat willen we blijven. Negen
tig procent is hier afhankelijk van de vis.
Ik heb helemaal geen behoefte aan hor
den toeristen die hier aapjes komen kij
ken. Dan worden wij een soort toeristi
sche attractie. Want daar komt het na
tuurlijk op neer. Urk kan zich best red
den zonder toeristen".
- Maai- Urk kan toch best een stimulans
in de vorm van toerisme gebruiken?
Pieter Bos: „Aan onze principiële opstel
ling hangt een prijskaartje. Maar dat
hebben we ingecalculeerd. Hoe vaak is
Urk als vissersplaats niet door de be
leidsmakers afgeschreven. Maar we heb
ben het altijd gered, hoe moeilijk het
soms ook was. En ik ontken niet dat we
op het ogenblik in een dalletje zitten. De
prijzen zijn redelijk, maar de vissers kun
nen hun quotum niet opvissen. De vang
sten zijn mager en dat baart zorgen.
Maar toch zeg ik: ook deze crisis zullen
we overwinnen".
Tij tegen
Niet ontkend kan worden dat Bos en co
in economisch opzicht het tij tegen heb
ben. De huidige visafslag aan de haven is
gebouwd in een tijd dat de meeste vis
over zee werd aangevoerd. Nu gaat de
vangst in Lauwersoog of Harlingen aan
wal, waarna de vis met koelwagens naai
de afslag in Urk wordt gebracht. Al die
vrachtwagens denderen door het vissers
dorp. Het ligt dan ook voor de hand dat
de afslag op het veel eenvoudiger te be-,
reiken industrieterrein wordt gebouwd,
temeer daar op dat terrein de verwerken
de industrie is gevestigd.
Wil Urk dus zijn leidende positie behou
den, dan moet tot nieuwbouw worden
overgegaan, waarmee volgens de laatste
berekeningen 25 miljoen gemoeid zou
zijn. Om quitte te kunnen spelen moet de
afslag meer dan 220 miljoen omzetten,
een getal dat vier keer is gehaald.
Voorstander Klaas Koffeman blijft on
danks het massieve verzet vanuit de be
volking bij zijn visie dat nieuwbouw on
ontkoombaar is: „We worden steeds
meer afhankelijk van de buitenlandse
aanvoer. Vorig jaar ging het om zo'n 60
miljoen, vooral uit Groot-Brittannië.
Maar die 'buitenlandse' vis wórdt hier
wel gefileerd en verwerkt. Kortom: het
brengt werkgelegenheid met zich mee.
Maar dan moeten we wel aantrekkelijk
blijven, want andere afslagen liggen op
de loer. Die willen onze positie overne
men. En daarom is nieuwbouw een ver
eiste'.
Kees van Oosten
