Het waterweerglas
geeft noodweer aan
In de ban van vogels
Meer dan terrasjes en
dat typische 'blauw'
Delft
ZATERDAG 15 JULI 1995 21
Een echtpaar uit Dordrecht
bekent het lachend: ze zijn
nu voor de achtste keer in het
Barometermuseum in het
Utrechtse Maartensdijk.
„Steeds nemen wij andere men
sen mee. iedereen is even en
thousiast. En vervelend is het
nooit. Het is hier zo mooi en je
ziet hier steeds weer nieuwe din
gen". Barometerspecialist Bert
Bolle en zijn vrouw, de aquarel-
liste Ethne Bolle-Drost. horen
het glunderend aan. „Kijk. daar
doe je het natuurlijk voor", zegt
Bolle. ..We willen mensen niet
alleen fascinerend mooie dingen
laten zien. maar ook de juiste
sfeer voor hen creëren".
Het duo Bolle heeft daarvoor de
ambiance mee. Nederlands
enige Barometermuseum is
sinds acht jaar gevestigd in hun
fraaie woonhuis, de achttiende-
eeuwse buitenplaats Rustenho-
ven, leunend tegen het Biltho-
vense lover, waar de grandeur
van vroeger het publiek al op de
oprit omarmt. Ook het interieur
ademt de specifieke mengeling
van elegante luister en wonder
lijk vredige elegance waarmee
alleen oude huizen kunnen flir
ten. Een uitgelezen, harmo
nieuze plek om in alle rust de
fascinerende wereld te verken
nen van oude en nieuwe weerin
strumenten en te genieten van
de schoonheid van hun vormge
ving en van de ingenieuze ont
werpen.
Daarbij houdt Bolle er kennelijk
van om zijn bezoekers (vorig
jaar zo'n tienduizend) te verras
sen en te verbazen. Wie anders
haalt het Guinness Book of Re
cords met een twaalf meter hoge
barometer, waarvoor zelfs het
prachtige glas-in-loodraam in
de koepel deels moest worden
weggehaald. Wie anders zet een
wassen tweelinggedaante van
freule Wttewaal van Stoetwe
gen aan de thee in zijn salon en
wie ook presteert het om zowel
eigentijdse barometers op ple
xiglas te ontwerpen als exclu
sieve replica van klassieke
schoonheden op de markt te
brengen.
Pronkstukken
Onlangs presenteerde de baro
meterspecialist twee nouveau
tés: een replica van het oud-
Luikse hanekam-donderglas en
'Bow Front', een uiterst gevoe
lige contrabarometer naar een
vinding van landgenoot Chris-
tiaan Huygens die zelfs de klein
ste verandering in de luchtdruk
soepel kan aangeven en ook nog
eens in sierlijke vormen is ver
pakt.
Het gracieuze waterweerglas
dat al sinds het begin van de ze
ventiende eeuw in de Lage lan
den aan de wand hing. moet het
gezegde 'gedonder in de glazen'
verklaren. Bij naderend nood
weer druppelt het water uit de
tuit. Tegenwoordig is zo'n glas,
aan de zijkant prachtig versierd
met stukjes opgelegd glas. een
zeldzaam en kostbaar bezit. Re
den voor Bolle om het weers-
voorspellende pronkstukje door
een getalenteerd glasblazer ge
trouw te laten kopiëren en voor
een zacht prijsje onder de men
sen te brengen.
Rustenhoven blijkt dan ook een
zeer bijzonder museum. Niet al
leen vanwege de overzichtelijke
uitstalling van honderden oude
en antieke barometers eri* aan
verwante instrumenten, waar
van vooral de eeuwenoude, sta
tige Nederlandse bakbarome-
ters, en Engelse banjo- en stick
barometers bewondering ver
dienen. Maar vooral door de
compleetheid van dit specialis
tisch centrum dat het museum
in feite is. Bolle, auteur van on
der meer het standaardwerk Ba
rometers in Beeld en het boek
Barometers dat in een andere
bewerking binnenkort opnieuw
wordt uitgegeven, laat het mu
seum vergezeld gaan van een
restauratie-atelier. Door samen
werking met alle benodigde
vaklieden (van een ervaren
edelsmid, beeldhouwer tot geel-
en tingieters) kunnen hier alle
soorten van kwikbarometers en
thermometers in oude luister
worden hersteld. Zo is bij voor
beeld Paleis Het Loo één van de
opdrachtgevers.
Volgens Bolle brengt het atelier
mensen nogal eens op het idee
om erfenissen of in het verleden
aangeschaft antiek aan het mu
seum in bruikleen te geven of te
schenken. Zo'n instrument
wordt dan zo nodig gratis geres
taureerd en het inbrekersgilde
wordt vóór gebleven. Boven
dien verkoopt Bolle, van huis
uit antiquair, zelf antieke baro
meters.
Eveneens deels uit eigen atelier
zijn de verrassend grote en geva
rieerde collectie barometers, ba-
rografen, thermometers en boe
ken die in de museumwinkel
zijn te vinden. Als attentie voor
de jongste bezoekers is daarbij
ook een compleet arsenaal aan
kleurrijke weerhuisjes uit het
Duitse Scharzwald.
Het Barometermuseum maakt
het de bezoekers voor een rijks
daalder ook op andere manieren
naar de zin. Fraaie, verse bloe-
marrangementen prijken in alle
ruimten. Een stijlvolle salon
noodt mensen gastvrij aan de
royale leestafel om ongestoord
allerhande informatie door te
bladeren. Terwijl de gastheer in
de schitterende toonzaal-salon
voor zijn publiek alle tijd lijkt te
nemen.
„Dat is nu het aardige van dit
particuliere museum", zegt Bol
le..,.Je kunt werken in een omge
ving die je prettig vindt en op
een heel ontspannen manier.
Wij hoeven geen subsidies waar
voor oeverloos moetworden
vergaderd en geëvalueerd. Wij
vergaderen niet. we werken ge
woon. Van informatiebordje,
brochure tot inkoop, ophangen
en gasten ontvangen, alles doen
we zelf en je kunt merken dat de
mensen het waarderen".
Helma van den Berg
Het stadhuis aan de Markt in Delft.
foto T ubantia/GPD
Afbeelding op het omslag van 'In de ban van vogels'
Hoe fascinerend andere dieren ook mogen zijn,
vogels scoren waarschijnlijk toch het hoogst
op de ranglijst bij de natuurliefhebbers. En wie
eenmaal in de ban van vogels is geraakt, loopt de
kans zijn leven lang niet meer los te raken, of hij
van die passie nu zijn beroep maakt, dan wel de
avifauna als hobby blijft bestuderen.
In de ban van vogels, een imposant ogend, gebon
den boekwerk van ruim 600 bladzijs heeft als on
dertitel 'Ornithologisch Biografisch Woorden
boek van Nederland' en het werd geschreven door
prof. dr. Karei H. Voous (1920), bioloog, ornitho
loog en internationaal bekend publicist over vo
gels. Tot zijn bekendste werken behoren de in drie
talen verschenen Atlas van Europese Vogels en
Oicls of the Northern Hemisphere. De laatste tien
jaar heeft hij zich voornamelijk beziggehouden
met dit naslagwerk. Een beetje een uit de hand ge
lopen hobby.
In het boek zijn maar liefst 550. meest zeer uitvoe
rige biografieën bijeengebracht van Nederlanders
die zo sterk 'in de ban van vogels' zijn geweest, of
nog zijn. 'dat die dieren een groot deel van hun le
vensvulling hebben betekend, zodat ze in woord
en bovenal in geschrift aan de ornithologie als we
tenschap hebben bijgedragen'. Wetenschappers
zowel als amateurs, veel meer amateurs dan we
tenschappers zelfs. Onder de wetenschappers
vindt men evengoed internationaal bekende orni
thologen zoals Niko Tinbergen, alsook onbeken
den. Onder de amateurs beroemdheden als Jac. P.
Thijsse. maar ook b.v. Dirk Kars (1887-1968). een
vogelfanaat uit Leerdam die 1742 artikeltjes over
de Vijfheerenlanden in de Leerdamse Courant
schreef. 'Hij kende het gebied als zijn broekzak en
was altijd te voet op pad gegaan, want aan een
auto was hij nooit toegekomen en fietsen kon hij
niet'.
Onbevredigend
Een voorwaarde om in Voous' boek opgenomen te
worden was dat men hetzij na 1900 moest zijn over
leden of vóór 1950 geboren. Het is begrijpelijk dat
men grenzen stelt, maai- een boek als dit veroudert
nu eenmaal onherroepelijk, en het is toch wel on
bevredigend dat prominente ornithologen van he
den. beroeps- of amateur, beneden de 45 jaar
niet worden vermeld.
De jongste is de bioloog en computer-staticus Lo-
dewijk van Duuren (geb. 30 dec.. 1949), een man die
wel op een heel abstracte manier 'in de ban van
vogels' is.
En dat brengt me tot de honderd bladzijs 'voor
werk' bij deze biografieën. Daarin schetst Voous
de geschiedenis van de beoefening van de ornitho
logie in ons land in deze eeuw in al zijn aspecten.
Hij behandelt, gerubriceerd achtereenvolgens:
Beoefening van de ornithologie (14 paragrafen).
Klassieke ornithologie (11 paragrafen). Avifaunis-
tiek (7 paragrafen, ook Indonesië, Suriname en de
Antillen komen aan bod). Oecologie (9 paragrafen,
o.a. zeer uitvoerig over Vogeltrek). 5 paragrafen
Ethologie en tenslotte de Vogelbescherming.
In al die hoofdstukken wordt verwezen naar werk
en de eventuele publikaties van de in de biogra
fieën vermelde amateuri-ornithologen. De uitvoe
rige en zéér nauwkeurige registers vergemakkelij
ken het gebruik van dit naslagwerk.
Interesses
Om Karei Voous te citeren: 'De interesses van de
ornithologen kunnen zo sterk uiteenlopen, dat de
vraag kan worden gesteld of er wel een vak of rich
ting ornithologie bestaat. Genoemde ornitholo
gen vormen niettemin een onsamenhangend, ei
genzinnig volkje dat toch aan elkaar kleeft'.
In de ban van vogels is namelijk uit de aard der
zaak ook wat onsamenhangend uitgevallen, en.
gelukkig, tevens flink eigenzinnig. Maar de alles-
verbindende liefde voor de vogels is een onver
woestbaar garen dat deze zeshonderd bladzijs ste
vig samenbindt.
Hans Warren
K H. Voous: In de ban van vogels. Ornithologisch Biogra
fisch Woordenboek van Nederland, 605 pag.. geïll.. gebon
den 79,90. Uitgeverij Scheffers. Utrecht, ISBN:
90 5546 013 3
Oranje's laatste woorden
blijven onsterfelijk: 'Mijn God,
heb medelijden met mijn ziel
en dit arme volk'. Zijn zonen
zetten de strijd voort met als
resultaat de erkenning van de
Republiek der Verenigde
Nederlanden (1648). Met
Balthasar Gerards liep het
overigens slecht af. Hij werd
gevangen genomen en tussen
vier paarden uit elkaar
getrokken.
Terrasjes, boogbruggetjes,
grachten-en oude gebouwen.
Daarin verschilt Delft niet écht
van veel andere Nederlandse ste
den met een hoog toeristisch ge
halte. Maar Delft heeft méér dan
de 'bekende' publiekstrekkers.
Een bezoek aan de 90.000 inwoners
tellende gemeente is ook kennis
maken met 'blauw' aardewerk,
met de historie van het vorsten
huis en de ontstaansgeschiedenis
van ons koninkrijk. Delft was de
laatste woonplaats van Willem
van Oranje, het St. Agathakloos-
ter, de plek waar hij zijn laatste
adem uitblies na de fatale schoten
afgevuurd door Balthasar Ge
rards.
Er woont nog steeds een Van Oran
je in Delft, vertelt Irene Leupen.
stadsgids voor de VVV, als ze een
historische stadswandeling ver
zorgt voor het Belgische vrouwen
gezelschap Actueel Leren en Le
ven. „Daar woont Johan Friso. de
tweede zoon van Beatrix", wijst zij
een grachtenpandje aan, waarvoor
de rode bolide staat te glimmen in
de zon. Schuin er tegenover een
bruin café, enkele tientallen me
ters naar rechts de fraaie gotische
Oude Kerk, gesticht omstreeks
1200.
Delfts oudste kerk staat helaas in
de steigers. Net als het stadhuis
overigens, dat naar een ontwerp
van bouwmeester H. de Keyser is
gebouwd. Dat de bouwvakkers er
nu de dienst uitmaken is overigens
geen toeval. Delft maakt zich op
voor de viering van het 750-jarig
bestaan volgend jaar. Dank zij dat
jubileum waren eenvoudiger sub
sidies los te peuteren voor restau
ratiewerkzaamheden en daarvan
is gretig gebruik gemaakt.
In het geval van de Oude Kerk is
de restauratie trouwens een se
cuur karwei, aangezien de toren
Een kijkje op de binnenplaats van het Prinsenhof in Delft.
liefst twee meter uit het lood staat.
„Tot het jaar 2500 zal de toren jaar
lijks enkele millimeters hellen",
vertelt Irene Leupen. In het kerk
gebouw liggen de graftomben van
twee bekende Nederlandse zeehel
den, Piet Heyn en Maerten Tromp,
de gebrandschilderde ramen zijn
van Joep Nicolas.
De Nieuwe Kerk, aan de andere
kant van de binnenstad, herbergt
het schitterende praalgraf van Wil
lem van Oranje. Beslist de moeite
van het bekijken waard, zeker met
een stadsgids als begeleidster. De
kelder is omgeven door een waas
van geheimzinnigheid. „Onder de
stenen vloer van het kerkgebouw
aan de Markt bevindt zich de graf
kelder van de Oranjes. Die is
slechts toegankelijk voor de bur
gemeester van de stad. Hij komt er
eens per jaar, samen met een sleu
telbewaarder, om de graven te in
specteren. De burgemeester
neemt hiervoor de aparte zijin
gang. De officiële toegang tot de
kelder is een loodzwaar luik in de
kerkvloer die, bij begrafenissen,
machinaal moet worden ge
opend". vertelt Irene Leupen. In
middels hebben er meer dan veer
tig Oranjetelgen hun laatste rust
plaats gevonden. De laatste die er
werd begraven was koningin Wil-
helmina.
Een dagje naar de stad is een ver
moeiende bezigheid en daarom is
het plezierig dat de belangrijkste
bezienswaardigheden in Delft zich
op loopafstand van elkaar bevin
den. Grof gezegd gecentreerd aan
en rond de Markt. En aangezien
aan dezelfde Markt een keur aan
souvenirwinkeltjes staat met na
tuurlijk het Delfts blauw promi
nent geëtaleerd, is de gang naar
een van de drie nog overgebleven
ambachtelijke ateliers al gauw ge
maakt.
An Rij kuiter werkt bij aardewerk
fabriek De Candelaer aan de Kerk
straat. Ze schildert, bakt en gla
zuurt het aardewerk, en dat al 26
jaar. Ze leerde het vak in de 'harde
praktijk'. „Een speciale opleiding
voor dit vak is er niet", zegt ze.
„Het eerste half jaar dat ik in
dienst was, zat ik acht uur per dag
hetzelfde blaadje te slaan. Na een
paar jaar kon ik redelijk wat ma
ken. maar aan het echte werk. de
grotere stukken en landschappen
was ik ook toen nog niet toe". De
Candelaer verkoopt naast het be
kende blauw-wit. ook roze-wit,
groen-wit en polychroom aarde
werk. „Vijfennegentig procent
wordt bij ons uit de vrije hand ge
schilderd." In tegenstelling tot
veel aardewerk dat hier in een van
de vele winkeltjes op de Markt te
vinden is. Geïmporteerd uit Tai
wan, Hong Kong of gewoon uit
Gouda gehaald.
Kledij
Even verderop in de Kerkstraat
vermeldt een affiche de mogelijk
heid om je in oud-Hollandse kledij
van 350 jaar terug te laten foto
graferen: een met veelvuldig goud
foto Tubantia/GPD
draad en kant afgebiesde jas bo
venop een soort knickerbocker
voor hem en voor haar een soort
baljurk met een puntmuts. Dit is
nu wat je de keerzijde van de toe
ristische mogelijkheden van Delft
zou kunnen noemen. Leuk voor
een bepaald publiek, het soort dat
zijn koffer waarschijnlijk ook vol
stopt met Delfts aardewerk ser
viesstukken van een paar gulden.
Veel interessanter is een bezoek
aan Het Prinsenhof, gevestigd in
het voormalig Sint Agathakloos-
ter, waai- Willem van Oranje werd
vermoord. „Hier kunt u de kogel
gaten nog aanschouwen", wijst
stadsgids Irene Leupen. Voor de
gaten is een plexiglas plaatje be
vestigd. Kinderen bleken vaak de
verleiding niet te kunnen weer
staan om met hun vingers de
gaatjes iets verder uit te hollen.
Een aardige afsluiting van een
dagje Delft vormt wellicht een
etentje in stadsherberg De Mol, die
een Bruegheliaanse sfeer ademt en
bijzondere maaltijden aanbeveelt.
'Bospaddestoelensoep, diverse ge-
braet en vloerbrood' staan er bij
voorbeeld op het menu. Gasten
mogen hun vingers gebruiken bij
het eten en ze moeten ook niet
vreemd opkijken wanneer ze een
kip langs hun benen voelen strij
ken. De bediening, pardon de
waard en zijn gedienstigen, heb
ben een goede naam opgebouwd in
Delft.
Josien Kodde
De grondlegger van het
koninkrijk en de
stamvader van het Nederlands
vorstenhuis, Willem van
Oranje, werd in 1584 in Delft
vermoord. Zijn schitterende
praalgraf valt te bewonderen
in de Nieuwe Kerk aan de
Markt. Hij leidde de opstand
tegen de Spaanse koningen.
Vanaf 1572 verbleef de prins
met zijn hofhouding regelmatig
in het veilig door stadswallen
beschermde Sint
Agathaklooster in Delft. Daar
werd prins Willem, over wie
Filips II de banvloek had
uitgesproken, in 1584
doodgeschoten door Balthasar
Gerards.
De heer en mevrouw Bolle met een donderglasbarometer. foto GPD