Slechte lezer heeft aandacht nodig
NS heeft geen antwoord op
natuurgeweld van bliksem
PZC achtergrond WOENSDAG 5 JULI 1995 4
Glimlach Mona Lisa
langzaam veranderd
snelheidscontrole S
Jarenlang onderzoek naar verschillen tussen kinderen op de basisschool het weer in zeeland
en
in europa
Vandaag
Laag water
uur cm uur cm
Woensdag. 5 juli 1995 EK 22.02
Vlissingen 01.35 192 13.48 lój
Terncuzen 02.05 202 14.12 li;.
Bath 02.58 221 15.11 is;
Roompot-buiten 01.30 154 13 55 liijj
Zierikzee 02.45 160 15.05 12;
Yerseke 02.45 165 15.05 12»
Philipsdam-West 02.45 168 15.05 132;
Donderdag, 6 juli 1995 'e
Vlissingen 02.25 189 14.46 la;?
Terneuzen 02.50 199 15.05 letfe
Bath 03.45 217 15.59 190le
Roompot-buiten 02.30 154 14.55 liffij
Zierikzee 03.30 159 15.55 124|tj
Yerseke 03.30 165 16.00 13fj.
Philipsdam-West 03.25 168 15.55 131^
ZON EN MAAN f
6juli Je
Zon op 05.28 onder 22.0[r
Maan op 14.58 onder 00.5!®
Vooruitzichten
Voor morgen: Een gordel UGüjj,
hogedruk vanaf de Azoren totir;n
Rusland breidt zich langzaaèe]
naar het noorden uit. Zivakkfo
zuidwestelijke stroming. Wol)e
keuvelden afgewisseld door pcTC
rioden met zon. In de nanacht ei^
vroege ochtend kans op lokaltID
mistbanken, temperatuur overle
dag 20 tot 23 graden. ,ei
Voor vrijdag tot en met zondag#
Rustig weer en verder oplopen^
de temperaturen.
De gisteren op gang gekomen
weersverbetering zet zich voort.
De afgelopen nacht is een uitlo
per van het Azoren hogedrukge-
bied over Zuid-Engeland in onze
richting getrokken. Restanten
van een storing liggen ten
zuiden van ons maar zorgen nog
wel voor wolkenvelden. De rug
van hoge druk met daarin een
piepkleine kern ligt vanmiddag
boven het midden van ons land.
Hierdoor neemt de wind verder
af. Vanochtend nog matig uit
west, later zuidwest en vanmid
dag zwak veranderlijk kracht 3
of minder. Geleidelijk aan zvor-
den de ivolkenvelden minder
compact zodat de zon kans
krijgt de lucht aan te warmen
waardoor de thermometers, ze
ker in het oosten en zuiden van
de regio, dicht in de buurt van de
20 graden zullen komen. Na van
daag beginnen hogedruk uitlo
pers b~èzit te nemen van de
Noordzee, zodat het rustige weer
voort duurt en de temperaturen
zoetjes aan weer boven de 20
graden uit gaan komen.
Hoog water
uur cm
Woensdag, 5 juli 1995 EK 22
uur
02
cm
Vlissingen
07.29
198
19 55
182
Terneuzen
07.48
223
20.08
206
Bath
08.46
266
21.08
247
Roompot-buiten
07 30
153
19.55
133
Zierikzee
09.05
151
21.15
135
Yerseke
09.15
158
21.20
142
Philipsdam-West
09 25
160
21.20
143
Donderdag, 6 juli
1995
Vlissmgen
0832
189
21.06
175
Terneuzen
08.49
212
21.20
198
Bath
09.46
254
22.09
238
Roompot-buiten
08 40
145
21.10
129
Zierikzee
10.00
149
22.10
134
Yerseke
10.05
157
22.20
141
Philipsdam-West
10.10
161
22.30
145
Nautisch bericht
Vooruitzichten
Weersvooruitzichten geldig tot
en met donderdag:
Engeland, Schotland, Wales en
Ierland: Vooral in het zuiden
van Engeland geregeld zon. Met
name in het noorden van Ierland
en in Schotland veel wolkenvel
den en plaatselijk regen. Mid-
dagtemperatuur van 16 graden
in het noorden van Schotland
tot circa 24 rond Wimbledon.
België en Luxemburg: Perioden
met zon, soms ook enkele wol
kenvelden. Droog. Geleidelijke
stijging van temperatuur, met
op donderdag maxima van 19
graden langs de Belgische kust
tot 24 graden verder landin
waarts.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Perioden met zon, van tijd tot
tijd ook enkele wolkenvelden.
Droog. Stijging van tempera
tuur, met op donderdag maxima
rond 25 graden; langs het Ka
naal middagtemperaturen circa
20 graden.
Portugal: Vrij zonnig. Stijging
van temperatuur van 25 graden
langs de Costa Verde tot 28 in de
Algarve; landinwaarts maxima
dan iets boven de 30 graden.
Madeira: Zon ook enkele wol
kenvelden. Waarschijnlijk
droog. Middagtemperatuur
rond 25 graden.
Spanje: in het noordoosten nog
kans op wolkenvelden en een
bui. Verder droog en vrij zonnig.
Maxima aan de costa's uiteenlo
pend van 27 tot 31 graden, in het
binnenland van 31 tot 35 graden.
Langs de Golf van Biskaje wordt
het op beide dagen 23 graden.
Canarische Eilanden: Flinke
perioden met zon. Droog. Mid
dagtemperatuur 27 graden.
Marokko: Westkust: Flinke zon
nige perioden. Middagtempera
tuur vlak aan zee rond 26 gra
den.
Tunesië: Zonnig en droog. Ma
xima vlak aan zee iets boven de
30 graden.
Zuid-Frankrijk: tegen de Pyre
neeën en in het zuidoosten nog
bewolking en plaatselijk fiks
wat regen, langs de Middelland-
sezeekust mogelijk met onweer.
Verder droog en flinke perioden
met zon. Stijging van tempera
tuur. met donderdag maxima
van 25 graden rond Bordeaux
tot 30 in de Provence.
Mallorca en Ibiza: Zonnig. Mid
dagtemperatuur oplopend tot
circa 31 graden op donderdag.
Italië: In het zuiden droog en
vrij zonnig. Naai' het noorden toe
geleidelijk meer wolkenvelden
en vooral in het noorden enkele
stevige regen- of onweersbuien.
Donderdag trekken de buien via
midden-Italië weg. Maxima ii|";
het algemeen rond 30 graden. -
Griekenland en Kreta: Zonnig
Donderdag in het noorden kan>-
op een lokale onweersbui. Lan l
dinwaarts zeer warm met plaat
selijk maxima rond 38 graden
langs de kusten middagtempe i
raturen iets boven de 30.
Turkije en Cyprus: Zonnig. Mio
dagtemperatuur vlak aan ze
iets boven de 30 graden.
Duitsland: in het zuidooste
nog vrij veel wolkenvelden e
mogelijk wat regen. Verder ger?
geld zon en overwegend droos
Stijging van temperatuur, me
op donderdag maxima van 2
graden in Sleeswijk-Holsteinto
rond 25 graden in het midden ei
zuiden.
Zwitserland: nog vrij veel wol
kenvelden en vooral aan de zuid
flank van het Alpenmassief noj
enkele stevige regen- of onweeis
buien. Donderdag droog e
meer zon. Mïddagtemperatuu
oplopend tot circa 26 graden o
donderdag.
Oostenrijk: vrij veel bewolkin
en met name in Karinthië kan
op enkele stevige regen- en oi
weersbuien. Donderdag mei
zon en overwegend droog. Mi(
dagtemperatuur rond 25 grader
Tsjechië en Slowakije: Flink
zonnige perioden, maar eers
nog wolkenvelden, vooral in Slo
wakije. Vrijwel overal droos
middagtemperatuur rond 2
graden; daarna geleidelijk war
mer.
Hongarije: Flmke zonnige pe
rioden en een kleine kans op ee
lokale onweersbui in de midda
en avond. Middagtemperatur J
27 graden.
Weerrapporten 4 juli 20 uur:
Amsterdam
Athene
Barcelona
Berlijn
Boedapest
Bordeaux
Brussel
Cyprus
Innsbruck
Istanbul
Kopenhagen
Las Palmas
Lissabon
Locarno
Londen
Luxemburg
Malaga
Mallorca
Malta
Moskou
Nice
Oslo
Parijs
Praag
Rome
Split
Wenen
Zurich
Bangkok
Tunis
zwaar bew. liW
onbewolkt S*P)
half bew. ion
licht bew. Utei
licht bew. ijjp
regenbui p
licht bew. L
onbewolkt - Ul
licht bew. -rtef
onbewolkt ?ev
licht bew :'on
onbewolkt -t s<
licht bew -po
licht bew
zwaar bew.
half bew.
onbewolkt
onbewolkt
onbewolkt
licht bew. 3rd
licht bew. !;int
half bew. l|xn(
half bew. «L,
zwaar bew. L
licht bew.
licht bew. S[ze
licht bew. e
licht bew tob
regen ijgel
licht bew. g
(W:
ls.
te i
De politie kondigt voor vandaag de volgende snelheidscontrole?1
aan: "n<
A2 - tussen Amsterdam-Utrecht-Zaltbommel-vice versa .z
A16 - 's avonds controle 80-ers (o.a. vrachtauto's) L,s
Tevens snelheidscontroles bij wegwerkzaamheden zoals op de AlL,
ter hoogte van Velperbroek, op de A27 tussen Hilversum-Utrechf Ji'
op de A59 ter hoogte van Drunen en op de A67 tussen Eindhover. z
Venlo. aeü
Allerlei hypotheses, ook van
oneerbare aard, zijn opge
worpen voor de raadselachtige
glimlach van de Mona Lisa.
Maar een Franse onderzoeker
meent het raadsel te hebben op
gelost en zegt dat het craquelé,
de zeer fijne scheurtjes in het
doek. door de eeuwen heen de
beroemdste glimlach ter we
reld dieper maakte.
Zeker, Mona Lisa, of La Giacon-
da van de Italiaanse meester
Leonardo da Vinei, poseerde bij
na 500 jaar geleden glimlachend,
maar met een zachtere glimlach,
minder narcistisch, met een
minder starende blik en niet op
zettelijk koket. Verder was haar
neus geprononceerder en min
der plat dan hij nu lijkt.
De waarnemingen van de Fran
se Da Vinci-specialist Jacques
Franck zijn gepubliceerd in het
prestigieuze vakblad Achade-
mia Leonardi Vinei onder lei
ding van de Italiaanse kunsthis
toricus Pedretti. Frank heeft de
craquelures bestudeerd die met
het vergaan van de tijd versche
nen op het beroemste schilderij
ter wereld.
Franck onderzocht fotografi
sche uitvergrotingen van de cra
quelures. ..die op zich niets bij
zonder zijn „Het vreemde is
dat door de scheurtjes de anato
mie en de vorm van de glimlach
is veranderd". Vrouwen hebben
vergeefs getracht deze lach te
imiteren en een Californische
arts zag er een verlammingsver
schijnsel in.
Maar het gaat volgens Franck
als men van heel dichtbij kijkt in
feite om een „net van dichte cra
quelures in de linker-mondhoek
dat lichte schaduw geeft, waar
door de indruk ontstaat van een
samentrekking".
Jukbeen
Het fenomeen is nog duidelijker
rond de ogen. In het linkeroog
accentueren de horizontale
scheurtjes langs de pupil de rim
pel die doorloopt naai- het juk
been. Het rechteroog is vierkan
tig en geeft een spottende in
druk als je er, zoals het publiek,
van een meter afstand naar
kijkt. Hierdoor ontstond het
beeld dat Mona Lisa lichtelijk
loensde, met een beetje starre
blik.
Ook de neus en zijn proportie
zijn het gevolg van scheurtjes en
een daarvan, van de binnenhoek
van het rechteroog naar de neus
vleugel. doet de neus platter lij
ken.
Vernis
De bekende onderzoeker van
schilderijen en van de werking
van vernis. Jacques Roire, zei als
toevoeging dat scheurtjes on
vermijdelijk zijn. „Een schilderij
rust op een lijst en daar zit. hoe
miniem ook, beweging in. Bo
vendien. om elke moleculaire
verandering te voorkomen zou
men het doek bij -273 graden
moeten bewaren". Daarom zul
len de scheurtjes, welke goede
zorg het Louvre ook biedt,
slechts toenemen, zei hij.
Rest de mededeling van het La
boratorium van de Franse mu
sea dat de afgelopen vijftig jaar
er geen nieuwe craquelures in
het kleine doek zijn verschenen.
De Mona Lisa zal haar raadsel
achtige glimlach nog lang be
houden. ..(ANP)
door Theo Haerkens
Allerlei beschermende maatregelen
ten spijt kan de NS niet voorkomen
dat de bliksem het treinverkeer af en toe
verstoort. Maandag gebeurde dat op het
baanvak Dordrecht-Lage Zwaluwe: de
seinen werkten niet meer. In mei verniel
de het natuurgeweld een bovenleiding
tussen Gouda en Den Haag waardoor het
treinverkeer via Rotterdam moest wor
den geleid.
Ingenieurs van de Spoorwegen benadruk
ken dat volledige beveiliging er niet in zit.
„Het geweld van de bliksem laat zich nu
eenmaal niet zomaar sturen", stelt ing. A.
Hirdes van Railinfrabeheer, een afdeling
van de NS die zich het best laat vergelij
ken met Rijkswaterstaat. „Je hebt een
beetje geluk nodig. Zekerheid is er alleen
met een ondergronds spoorwegnet", lacht
hij.
Hoe groter de afstand tussen het punt van
inslag en gevoelige installaties zoals scha
kelkasten, hoe minder schade. De kracht
van de bliksem neemt af naarmate de
elektrische lading zich spreidt. 'Uitdem-
pen' heet dat. Bij een inslag krijgt de bo
venleiding, die normaal een spanning
heeft van ongeveer 1500 volt. honderddui
zend volt of meer te verduren. Dat duurt
maar heel even. In fracties van seconden
neemt de spanning weer af.
Isolatoren
Als er geen vitale delen in de buurt zijn, is
er niets aan de hand. Een bovenleiding
smelt maar een enkele keer. Maai- bij een
gevoelige installatie brandt al snel wat
door. Om dat te voorkomen zijn de boven
leidingen hier en daar voorzien van iso
latoren die bij extreem hoge spanning de
stroom geleiden en snel naai- de aarde af
voeren.
Tevens wordt zo voorkomen dat de enor
me elektrische stroom in de bovenleiding-
een vernietigende uitwerking heeft op de
ijzeren spoorstaven op de grond. Dat zou
een bedreiging betekenen voor kabels en
leidingen die parallel lopen aan de rails.
Daarom worden die leidingen daar met
haakse hoeken zo ver mogelijk vandaan
gelegd. Via de kabels staat de rails in ver
binding met installaties voor de bedie
ning van seinen, spoorbomen en de elek
trische rem van snelle treinen. De bliksem
slaat altijd in eerste instantie in op de bo
venleidingen. Deze ontbreken echter op
de dieseltrajecten in het noorden van het
land. Daar is de kans dan ook het grootst
dat zo'n installatie averij oploopt.
Zandgrond
Bruggen en gebouwen beschermt de NS
met bliksemafleiders. Voor bovenleidin
gen en rails volstaan zogenoemde aard-
verbindingen die de bliksem snel afvoe
ren. Een bliksemafleider voor elke paal
waaraan de bovenleiding hangt, is te
duur. De jaarlijkse schade rechtvaardigt
zo'n investering niet. Op minder drukke
trajecten is het voordeliger om af en toe
een uitgebrande schakelkast te vervan
gen.
Gek genoeg geldt een kabelbreuk die het
verkeer totaal lam legt bij de NS als min
der erg dan een uitgebrande schakelkast.
Het eerste merkt de reiziger wel, maar dat
euvel kan snel worden hersteld. Een scha
kelkast vervangen is veel meer werk, ook
al merkt de reiziger er weinig van. Door
handig schakelen blijft de trein toch wel
rijden. Maar voorzichtigheidshalve zijn
veel installaties bij knooppunten ver
deeld over verschillende kasten. Ook zijn
op vitale plaatsen dubbele voorzieningen
aangebracht.
Omdat zandgrond niet zo goed geleidt als
klei of veen. veroorzaakt een inslag in het
zuiden van het land vaker problemen dan
elders. Maar er zijn ook gebieden waar het
wat vaker onweert, zoals in de strook Ant-
werpen-Hilversum. Onweersbuien heb
ben tijd nodig om zich te ontwikkelen en
bij westenwind drijven ze al snel een stuk
landinwaarts; ze worden dan geleidelijk
aan gevaarlijker.
Het KNMI bestrijdt dat er tegenwoordig
meer blikseminslagen zijn dan vroeger.
Wel wordt erkend dat er jaren zijn waarin
hevige onweersbuien vaker dan normaal
voorkomen, zoals in 1967, '74. '82, '92 en
'93.
Toch veroorzaakt de bliksem de Spoorwe
gen de laatste decennia meer overlast dan
in de jaren zestig toen de NS-apparatuur
vooral degelijk was, maar ook behoorlijk
lomp. Moderne spullen zijn veel beter,
maar een stuk kwetsbaarder. Dat de reizi
ger nogal eens klaagt, wijt NS-ingenieur
Hirdes aan het drukkere treinverkeer. Bo
vendien meldt de radio vertragingen en
stremmingen op de rails tegenwoordig in
één adem met de filemeldingen. „Vroeger
had niemand er zo'n erg in".
door Jurriaan Geldermans
Het leesonderwijs op de ba
sisschool verkleint het ver
schil niet tussen goede en slech
te lezers. Dat is de voornaamste
conclusie uit het onderzoek dat
Janwillem Bast (29), verbonden
aan het Paedologisch Instituut
Amsterdam/Duivendrecht, ge
durende drieeneenhalf jaar uit
voerde op veertig scholen in
Noord-Holland en Utrecht.
„Slechte lezers moeten meer in
dividuele aandacht krijgen,
waarbij de computer uitsteken
de diensten kan bewijzen. Hun
leesniveau moet hoe dan ook
aanvaardbaar worden. Dat is
belangrijker dan het krampach
tig verkleinen van de onderlin
ge verschillen tussen leerlin
gen."
Centrale vraag die Bast zich
stelde in zijn onderzoek, is hoe
individuele leesvaardigheid zich
ontwikkelt en waardoor het
soms spaak loopt met die ont
wikkeling. Om daar antwoord
op te vinden, moest het een lang
durige studie worden. „Je kunt
wel kinderen uit verschillende
groepen met elkaar vergelijken,
maar dat is onderzoekstech
nisch niet zo fraai. Beter is het
om een onderzoeksgroep lange
tijd te volgen."
Vandaar de duur: drieeneenhalf
jaar-. Bast koos veertig scholen
in onder meer Zaandam, Haar
lem. Amsterdam. Culemborg,
Amersfoort en Utrecht. Een van
de selectiecriteria was de gehan
teerde leesmethode: 'Veilig le
ren lezen'. „De methode moest
op alle scholen gelijk zijn, anders
kun je niet meer vergelijken."
Op die veertig scholen werkten
in het totaal 400 leerlingen mee
aan het onderzoek. Enkele ma
len per jaar werd per individu ge
toetst in hoeverre het leesniveau
was gestegen, waarbij zowel
technisch als begrijpend lezen
aan de orde kwam. Ook werd ge
vraagd of er thuis gelezen wordt
en hoe leuk kinderen het eigen
lijk vinden om een boek te pak
ken.
Matthëus-effect
Bast begon zijn metingen in
groep twee. de oudste kleuter
groep. die nog geen formeel lees
onderwijs heeft. „Wat ik in groep
twee heb getest zijn de fonologi
sche vaardigheden: het besef
dat woorden uit verschillende
klanken bestaan en dat die klan
ken kunnen worden gekoppeld
aan letters. In het begin is die
schat bijvoorbeeld, heeft een po
sitieve invloed, net als fonologi
sche vaardigheden en zoiets een
voudigs als leesplezier. „Het toe
nemende verschil tussen leerlin
gen, het Mattheüs-effect, moet
echter verklaard worden vanuit
de wederkerige relaties tussen
deze factoren. Je leest makkelij
ker als je een flinke woorden
schat hebt, je gaat het zo ook
leuker vinden, je zult meer lezen
en daardoor je woordenschat
vergroten. Waardoor het nog
weer makkelijker en leuker
wordt."
„Andersom is het lezen lastig als
je moeite hebt letters op papier
om te zetten in klanken. Het ge
hamer op steeds maar dezelfde
woordjes is geen pretje, je krijgt
een hekel aan lezen, gooit zelfs
het leukste boekje als het even
kan in de hoek. Zo zie je het ver
schil tussen goede en minder
goede lezertjes alleen maar
groeien, doordat de eerste in een
opwaartse en de laatste in een
neerwaartse spiraal terecht
komt."
De oplossing zoekt Bast voorna
melijk in het lesgeven aan klei
nere groepen. Of liever, in indivi
dueel gericht leesonderwijs. „In
zet is natuurlijk niet om kramp
achtig de onderlinge verschillen
kleiner te krijgen. Waar het om
gaat is de club die 'onderaan
bungelt'. Leren we die genoeg
om mee vooruit te komen?
Neem je dat als uitgangspunt,
dan zul je juist aan die kinderen
meer aandacht moeten beste
den. In een grote groep kan dat
echter ten koste gaan van het ge
middelde niveau, wat voor veel
scholen onaanvaardbaar is."
Leesonderwijs per computer
heeft dat nadeel niet. „De com
puter kan uitstekend worden in
gezet om per leerling te analyse
ren wat de specifieke problemen
met het lezen zijn." Het Paedolo
gisch Instituut werkt bovendien
aan een software-programma
dat individuele kinderen 'bij de
hand neemt' en bij voorbeeld
eindeloos laat oefenen op fonolo
gische vaardigheden. „De com
puter is praktisch en geduldig'.
En de meeste kinderen vinden
het prachtig' om ermee te
werken."
Janwillem Bast rondt zijn proef
schrift naar leesontwikkeling op
de basisschool in september af,
waarna de deelnemende scholen
een samenvatting ervan krijgen.
In december van dit jaar hoopt
hij op het onderzoek te promove
ren.
klank de brug tussen het woord
op papier en het begrijpen van
de betekenis. Geoefende lezers
hebben die brug bij veelgebruik
te woorden niet meer nodig. Die
zien in een oogopslag wat er
staat. Toch blijft de fonologisch
tussenstap bij onbekende woor
den belangrijk. Let'maar eens op
als je zelf een moeilijk woord te
genkomt: dan zegje het meestal
hardop om eruit te komen."
Het vooronderzoek toonde reeds
grote verschillen aan tussen de
leerlingen. „Sommige kinderen
lezen in dat stadium al een
beetje. Dat hebben ze zichzelf
geleerd, of opgepikt van oudere
broertjes of zusjes. Anderen zijn
er nog helemaal niet mee bezig.
De vraag is of het leesonderwijs
in de volgende groepen die ver
schillen verkleint of juist groter
maakt."
De gerespecteerde Amerikaanse
wetenschapper Keith Stanovich
die tal van bestaande leeson
derzoeken aan elkaar koppelde,
in een model plaatste en zo een
ontwikkeling in het leren lezen
aantoonde - stelt dat de ver
schillen theoretisch alleen maar
groter zullen worden. Hij baseert
dat op het zogeheten Matthëus-
effect (genoemd naar Matthëus
25:29), waarin staat dat de rijken
rijker zullen worden en de armen
armer. Bast. die Stanovich op
zocht in Toronto om samen het
onderzoek te bespreken, vond
dat effect in de praktijk terug.
Gehamer
„Overigens bleek Stanovich en
thousiast over de medewerking-
die de scholen hier gaven aan
mijn studie. Dat zou in Canada
ondenkbaar- zijn."
Wel of niet goed kunnen lezen
wordt bepaald door een aantal
factoren. Een grote woorden-
Lezen is één van de belangrijkste vaardigheden die kinderen op de basisschool leren. Achterstanden inhalen is volgens een onderzoek
echter erg moeilijk. Foto Lex de Meester
Wind: zuidwest 2-4, later varia
bel 2-3 Beaufort: zicht: matig tor
goed; temperatuur kustwater.
17 graden; afwijking waterstan
den: geen afivijking van beteU
nis; max. golfhoogte mondini
Scheldes: afnemend minder dar
een halve meter.
opklaringen
u warmlelronl
windrichting
L lagedruk
H hogedruk
luchtdruk in
-1000- hecto pascal
19 temperatuur
De bliksem slaat altijd eerst in op de bovenleidingen.