Een plaatsnaam-estafette
PZC zeeland
VU-Orkest nog
steeds gedurfd
en gedreven
Wie wordt Miss
Zeeland 1995
Tremor wil naam maken
en veel cd's verkopen
Plaatsnaam
Retranchement leest elke
lag mee met Jacob Hakker
Schoondijke
kunst
MAANDAG 26 JUNI 1995
week 26
Op de Visscher-Romankaart van omstreeks 1650 heet Schoondijke nog: Willemsdorp.
heeft het zich ook ontwikkeld als
woonkern. Daarbij zijn toerisme en re
creatie hier niet langer onbekende be
grippen. Het omringende platteland
wordt steeds meer ontdekt als een ple
zierig gebied om te fietsen langs fraaie
dijken en stille kreken, de overblijfse
len van vroegere zeearmen tussen de
eilanden waaruit dit gebied bestond.
Op zo'n tochtje kan je via de Tragel
ook in het gehucht Scherpbier terecht
komen. Tragels zijn er meer in Zeeuws-
Vlaanderen. Het woord tragel bete
kende in het middelnederlands sleep
net, maar ook jaagpad of trekpad
langs een vaarwater. Hier hebben we
te maken met deze laatste betekenis.
Bij Scherpbier lag in de zeventiende
eeuw een fortje met, dezelfde naam. In
die tijd was er een biersoort die schar
rebier of scherrebier werd genoemd.
Carin van de Velde
foto Lex de Meester
door Catheleyne van der
Laan
Zenuwachtig is ze niet.
Voorbereiden, daar
heeft ze geen tijd voor. En
winnen, daar gaat ze niet
van uit. „Ik heb absoluut
geen ervaring en weet ei
genlijk niets af van de mo-
dellenwereld", bekent de 19-
jarige Carin van de Velde
uit Oomburg. Hoe komt ze
dan toch op de lijst van de
Miss Zeeland-verkiezing
1995? „Oh, mijn moeder
heeft me opgegeven omdat
ze vindt dat ik er best leuk
uitzie", giechelt de poten
tiële miss bescheiden.
Carin is één van de negen
Zeeuwse meisjes die door de
jury bij de voorrondes is uit
genodigd vrijdag 30 juni in
discotheek Kiekieres in
's Heerenhoek te bewijzen
dat ze de mooiste is van Zee
land. Eigenlijk denkt ze dat
ze niet veel kans maakt: „Bij
de voorronde ben ik niet ge
lijk uitgekozen. De één vond
dat ik mooi genoeg was, de
ander niet. Zelf ben ik ge
woon tevreden over mijn ui
terlijk. Dat is toch alles wat
je nodig hebt?"
Ze schrikt wel een beetje als
ze eraan denkt dat ze vrijdag
zou kunnen gaan winnen.
Dan moet ze echt door, weet
ze. Maar Carin heeft eigen
lijk geen ambities in de mo-
dellenwereld. „Ik heb net
mijn eerste jaar van de Heao
afgemaakt en die opleiding
wil ik zeker afmaken. Ik vind
het wel erg leuk om eens mee
te doen met zoiets. Maar
echt door... Ach dat is geluk
kig nog helemaal niet aan de
orde", stelt Carin zichzelf
haastig gerust.
De winnares van vrijdag zal
de provincie Zeeland verte
genwoordigen tijdens de
Miss Nederland-verkiezing
in het najaar. En de winnares
daarvan gaat weer door naar
de Miss World-verkiezing.
Maar zo ver en zo serieus is
het nog niet. tot grote op
luchting van Carin: „Het
wordt gewoon weer hartstik
ke gezellig vrijdag."
VEERE, Grote Kerk
VU-Orkest onder leiding van Daan
Admiraal met werken van Prokof-
jew, Szymanowski, Penderecki en
Sjostakoieitsj. Solist Paul Komen,
piano.
door Kees Cijsouw
Vier werken zaterdag op de
Veerse avond van de toer-
nee die het VU-Orkest jaarlijks
langs een aantal Nederlandse
steden maakt. Alle vier van
componisten die uit Oost-Eu
ropa stammen en alle vier uit de
twintigste eeuw: de durf platge
treden paden te mijden was ook
zaterdag onmiskenbaar in de
programmering van het Am
sterdamse studentenorkest.
De beide Russen zijn. in eikaars
verlengde, het Makkelijkst te
duiden: Prokofjew en Sjostako-
witsj hebben beiden het vermo
gen flitsend te instrumenteren,
staan beiden borg voor stevige
klankmassa's en ironische on
dertonen: beiden haalden zich
het misnoegen van de mach
thebbers op de hals, maar waar
Prokofjew jarenlang in het bui
tenland zat. bleef Sjostako.witsj
in het hol van de leeuw - het ver
klaart ten dele de bittere onder
stroom in veel van zijn werk.
Terwijl in Prokofjews suite uit
'De liefde tot de drie sinaasappe
len' vooral zijn vermogen tot-vir
tuoze orkestratie opvalt, zit de
zesde symfonie van Sjowstako-
witsj vol - soms nauwelijks ver
hulde - tragiek. Waarbij, wat mij
betreft, het adagio het kwalita
tief ruim aflegt tegen de verge
lijkbare delen uit. de Vijfde of de
Tiende en de Zesde mij impo
neert door die twee dreunende,
tenville van de censuur in tsjing-
boem idioom gehouden snelle
stukken.
Uitdagingen voor elk orkest zijn
dat en Admiraal en zijn man
schappen zetten er zaterdag, tij
dens het laatste optreden van
hun reeks voor een lang niet vol
le kerk. met elan de tanden in.
Indrukwekkender nog waren de
prestaties van de jonge (ama-
teunmusici in die delen - en in
de virtuositeit van Prokofjew -
dan in dat langzame deel van de
symfonie. Dat klonk onderkoel-
der dan in een ideale uitvoering
hoort, ik kreeg de indruk dat
men die lange spanningsbogen
met iets te weinig concentratie
trok.
Aan een gebrek aan spankracht
of beter: mysterie, leden ook de
eerste minuten van het aan Sjos-
takowitsj voorafgaande werk.
'Jacobs ontwaken', van de Pool
Krysztof Penderecki. Meer nog
dan het adagio uit de Sjostakow-
tisj-symfonie vergt de 'spirituele
gewaarwording' die in Jacobs
droom over de ladder naar de he
mel tot klinken komt een uiter
ste aan verbeelding èn precisie
in de uitvoering. De precisie was
er vanaf het begin, de plasticiteit
in het musiceren groeide gaan
deweg.
De beide Poolse componisten op
het programma laten zich veel
minder makkelijk onder een
noemer vangen dan de Russen.
Penderecki en Szymanowski
(1937 gestorven), dat zijn twee
verschillende werelden: avant-
garde uit de eerste helft van de
jaren zeventig tegenover een
combinatie van laat-romantiek
en volksmuziek. Op mij maakte
de gedegen - en van de kant van
solist Paul Komen - gedreven
uitvoering van de symfonie con
certante voor piano en orkest
geen diepe indruk. Dat ligt meer
aan het werk dan aan de ver
klanking zaterdagavond. Maar
ook dan geldt: je moet de muziek
gehoord hebben om ze niet vol
doende pakkend te kunnen vin
den. Goed dus, dat Admiraal en
het orkest ook in het twintigste
jaar van hun samenwerking nog
steeds bereid zijn het muzikale
avontuur terzijde van het hoofd-
rijbaan te zoeken.
Het werd niet door de beste brouwers
gebrouwen en de soldaten die het da
gelijks te drinken kregen hebben ken
nelijk met galgehumor hun vesting
naar dit bier genoemd. De sterkte
werd in de Tachtigjarige Oorlog aan
gelegd ter bescherming van Oost
burg, maar men vond het kort na die
strijd overbodig en nog in de zeven
tiende eeuw werd het geslecht.
Verdwenen dorpen
Dit- stuk van Zeeuws-Vlaanderen
werd in het verleden niet alleen geteis
terd door oorlogen, maar ook door
overstromingen. Vooral in de veer
tiende en vijftiende eeuw hebben de
inwoners van deze 'streken geweten
dat ze bij de zee woonden. En dat men
in de oorlog soms de dijken doorstak
om zich de vijand van het lijf te hou
den. Aan het eind van de zestiende
eeuw verdween behalve Schoondijke
ook Nieuwerkerke onder water, een
parochie tussen Schoondijke en
Groede. De naam van de kreek in die
buurt herinnert nog aan de verdron
ken nederzetting.
Ten zuiden van Schoondijke lag het
dorp Oostmanskerke. In dit toponiem
hebben we kennelijk een geval van
volksetymologie, een verbastering op
de klank af van de naam Osemonds-
kerke. Stapsgewijs is de oorspronke
lijke naam via Osemanskerke veran
derd in Oostmanskerke. Als de kerk in
dit dorp aan de heilige Osemond of
Osmond gewijd was, zou de naam wel
Sint Osemondskerke zijn geweest. We
moeten dus wel veronderstellen dat
ene Osmond de stichter was.
Ruschevliet
Daar dicht bij lag nog een ander dorp.
dat. Ruschevliet heette. In de twaalfde
eeuw werd het in een document als
Rusgefleta opgetekend. Het eerste
deel van deze naam betekent riet of
bies, waardoor het zo goed als zeker
oorspronkelijk een waternaam was,
die later aan een plaats bij de water
loop werd gegeven. Deze ontwikke
ling van waternaam tot plaatsnaam is
niet uitzonderlijk, zoals onder meer de
toponiemen Biervliet en Nieuwvliet
laten zien.
Over zo'n verdwenen dorp in deze
streek staat in een kroniek achter de
naam af en toe nuchter vermeld 'sub-
mersa est', het is onder water verdwe
nen. Maar Schoondijke is in ieder ge
val fraai herrezen.
door Herre Stegenga
Ze gaan ervoor, de jongens
van Tremor. Met een
splinternieuwe demo ('Until
all shocks have faded away')
op zak willen ze zich zoveel
mogelijk laten zien in het
Zeeuwse popcircuit. „Eerst
moeten we in de provincie
een naam opbouwen." Ver
volgens hopen ze ook buiten
Zeeland voet aan de grond te
krijgen met hun mix van 'me
tal riffs en melodieuze leads'.
Aan ambities geen gebrek bij
het jeugdige trio uit Hein-
kenszand en Goes: „Het zou
mooi zijn als we van onze mu
ziek zouden kunnen leven."
Erg tevreden zijn ze met hun
laatste visitekaartje. „Het ge
luid is veel beter dan op onze
vorige demo's", vindt gitarist
Martijn van der Bliek 19).
„De nieuwe nummers zijn op
genomen op acht sporen ter
wijl we bij onze vorige tapes
maar vier sporen tot onze be
schikking hadden." De eerste
demo's. 'Spectral Insanity' en
'Ear protection required' zijn
niet meer representatief, vin
den de bandleden. Deze band
jes worden dan ook niet meer
verkocht. Concrete plannen
voor een cd bestaan nog niet
bij Tremor, wat zoiets bete
kent als aardschok of trilling.
Eerst flink veel optreden is
het motto voor de komende
tijd. „Want wat heb je aan een
cd als niemand je kent?",
vraagt zanger en bassist Jas
per (17). broer van Martijn,
zich af.
Tweede gitarist
Het drietal is nog op zoek naar
een tweede gitarist. Voor 'Un
til all shocks have faded away'
heeft Martijn meerdere partij
en moeten inspelen die latei-
zijn gemixt. „Voor honderd
procent kun je je nooit ge
ven". verduidelijkt hij. Vooral
als hij de akoestische gitaar
ter hand neemt, is er niemand
om 'het gat' van de elektri
sche gitaar op te vullen: „Een
tweede gitarist zou het geluid
breder maken." Akoestische
stukken steken regelmatig de
kop op in de nieuwe num
mers. Vooral de titelsong van
de nieuwe demo is er mee
doorspekt. Jasper. „Veel
mensen die niet van onze mu
ziek houden, vinden juist dat
wel mooi."
De muzikale voorkeur van
Tremor gaat met name uit
naar de zwaardere bands in
het rockgenre. De leden dra
gen t-shirt.s van Pantera. Obi
tuary en Death en dit zijn
naast groepen als Metallic a
Megadeth en Paradise Lost
bands waar ze zich 'in kunnen
vinden'. Van echte invloeden
willen ze echter niet spreken
„Het zijn meer groepen waar
we graag naar luisteren", ver
klaart drummer Jeroen Si
mons (17). Ze proberen juist
zoveel mogelijk invloeden in
hun muziek te verwerken en
willen zich daarbij niet storen
aan trends. „Een nieuw num
mer van ons lijkt bijvoorbeeld
veel op the Cure. Verder vind
ik ook Robert Plant een goede
zanger. Ik kan alleen niet zo
hoog zingen", vertelt Jasper.
Fantasie
Het zijn vaak negatieve ge
dachten waai- Jasper, verant
woordelijk voor de teksten,
over zingt. „Ik heb nog nooit
over iets moois geschreven.
Nummers gaan over gevaar
lijke dingen, zoals Hitler, of
mensen die voornemen iets te
doen en het dan nalaten.
Meestal ben ik trouwens de
enige die weet waar het over
gaat." Zijn broer: „Ja, hij
heeft een behoorlijk levendige
fantasie."
Tremor presenteert "Until all
shocks have faded away' vrij
dag 30 juni in de Walk-inn in
Vlissingen. Het optreden be
gint om 21.00 uur.
door Ad Steketee
en Lo van Priel
Schoondijke heeft een opvallend
ruime markt. Alles maakt een ta
melijk nieuwe indruk, alsof het hele
plaatsje nog niet zo lang geleden is
vernieuwd. Dat is ook zo, want in de
Tweede Wereldoorlog hebben bom
bardementen en beschietingen hier
niet veel heel gelaten. Tijdens de be
vrijdingsgevechten in 1944 werd
Schoondijke bijna geheel met de
§rond gelijk gemaakt. Het dorp is dus
in de na-oorlogse periode hersteld.
Eigenlijk gebeurde dat toen voor de
derde keer, want het verhaal begint
al met een middeleeuws Schoondijke
dat hier in buurt lag, maar dat in de
Tachtigjarige Oorlog werd verwoest.
Pas in de zeventiende eeuw werd het
weer opgebouwd in een polder die
kort tevoren was bedijkt, de Willem
spolder. Op een kruispunt van wegen
ontstond hier toen een nederzetting
die Willemsdorp werd genoemd, naar
de stadhouder uit die tijd, Prins Wil
lem II.
Tremor bestaat uit drummer Jeroen Simons, gitarist Martijn van der Bliek en zanger en bassist
Jasper van der Bliek (vlnr). foto Willem Mieras
Al in de dertiende eeuw Komt in een
goederenlijst van de Vlaamse Sint
Pietersabdij de naam Schoondijke
voor, maar dan als Sconendica. Moge
lijk is dit niet de eerste naam van het
dorp. Dicht bij deze plek heeft name
lijk een dorp Vulendike gelegen. Het is
au totaal verdwenen, maar het werd
ruim honderd jaar eerder vermeld dan
Schoondijke. Was nu dit Vulendike de
eerste naam van dezelfde nederzet
ting, of bestond het naast Sconen
dica? Dat zou best kunnen. Er be
staan veel plaatsen die in hun naam
een tegenstelling laten zien. We heb
ben Groot en Klein Valkenisse, Oost
en Westkapelle. Oud- en Nieuw-Vos-
semeer. Een gebruikelijke benoeming
dus voor plaatsen in eikaars nabij
heid. Misschien is er een koppel Sco-
nendike en Vulendike geweest. Zou
het grappig bedoeld zijn? Een andere
mogelijkheid is natuurlijk dat Sco-
nendike een correctie was van een on
gunstige naam. Wie wil er nu in Vulen
dike wonen? Kortom, Schoondijke is
dus misschien een herdoopt. Vulen
dike ofwel een voortzetting van een
middeleeuws Sconendica, via een pe
riode waarin het Willemsdorp heette.
Het lijkt een toponymische estafette.
Schoondijke is lange tijd een land-
bouwdorp geweest. De laatste tijd
Heeft Gapinge zijn naam ontleend aan een Gaper? Heeft IJzendijke iets met ijs te maken? Wie was de heilige
Laurens naar wie dat Walcherse dorp is genoemd? Sommige plaatsnamen hebben een duidelijke betekenis. Andere
zijn lastig of zelfs helemaal niette verklaren. In deze rubriek PLAATSNAAM nemen Lo van Driel en Ad Steketee
de namen van Zeeuwse plaatsen en wateren onder de loep.
collectie
oudere Truzementenaren nun
wenkbrauwen. Er bevond zich
een aantal 'seksboeken' tussen
de collectie. Was Hakker dan
toch niet zo'n respectabel man
geweest?
Liberaal
Secretaris Willem Schaasberg
van de Dorpsraad moet er een
beetje om lachen. Hij weet dat
Hakker een diep gelovig en goed
mens was. „Maar ook een man
van de wereld, met heel liberale
opvattingen." Want in de boe
kenkast van Hakker vinden be
langstellenden populaire, we
tenschappelijke boeken, ency
clopedieën, vele gebundelde de
lenvan 'Het Beste', maai- ook tri
viale romans.
Nederlandse literatuur is nau
welijks voorradig. Wat randge
vallen als Bomans' Erik en 't
klein insektenboek en Carmig-
gelts gebundelde stukjes
Kroeglopen. Mien van 't Sant en
andere streekromanschrijvers
bezetten heel wat meer plaatsen
in de kast van de bibliotheek
van Dorpshuis d'Ouwe Schoole.
Konsalik is met een paar delen
present. Maar het oog kan ook
opeens vallen op boeken van
Dostojewski, Kosinsky en Kir-
stin Ekman.
Een kloeke band onderschrijft
de kerkse belangstelling van de
Nederlands hervormde Hakker
èn zijn vrijzinnigheid: Protes
tant en katholiek. En er staan
warempel een paar boeken die
rode oortjes beloven. Liefde zon
der compromis, Bob en Daphne,
De beste erotische verhalen,
Erotiek van het Oosten. Het
laatste boek blijkt bij het opens
laan een soort geschiedenis van
de seksualiteit. Eerste hoofd
stuk: De erotiek bij primitieve
volken en hogere culturen. Even
verderop staan 'de morele waar
den van de maagdelijkheid' be
schreven.
Excessen
Het wat kleinere boekwerkje 'De
jeugd en zijn sexuele excessen'
bevat in tegenstelling tot Ero
tiek van het Oosten een paar
plaatjes, maai- erotisch willen
die niet worden. Het boek van
Christoffel René. uitgegeven
door de Algemene Nederlandse
Uitgeverij Rotterdam, bevat
geen colofon waarin het jaar van
uitgave is te vinden. Het werkje
ziet er. afgaande op de stofom
slag, zeer 'jaren-vijftig' uit. Het
bevat echter waarheden die ook
veertig jaar later het zelfvertrou
wen van menig mannelijk lezer
tot nul kunnen reduceren. Chris
toffel René als amateur-Freud:
„Op het moment dat u denkt dat
uw vrouw ligt te geniéten, kan zij
wel denken: 'Ik wou dat hij ging
slapen'."
Uitgeleend is het boekje nog
nooit. Dat geldt echter voor heel
wat meer exemplaren van de
Hakker-bibliotheek. Willem
Schaasberg: „Veel boeken ap
pelleren niet meer aan de smaak
van deze tijd. Maar het is natuur
lijk wel heel leuk dat wij ze in Re-
tranchement hebben."
oor René Hoonhorst
Ïacob Hakker was een ach
tenswaardig man. Jasje,
f en sigaar immer bij de
wd. Een graag gezien dorps-
twoner die alles voor kerk en
f' smenleving over had. Het res
ect voor de douanier nam na
ijndood twee jaar geleden nog
in Retranchement. Zijn
saste verwanten bleken met
delfde deugden gezegend als
ieheer Hakker, die zijn hele Ic-
fn solitair bleef. Hakkers er-
i fin schonken zijn bezittingen
whet dorp Retranchement.
'at het dorp moest doen met
lakkers nalatenschap lag voor
ishand. Bij een eerdere schen-
ag van een dankbare oud-be-
fcner waren klassieke lan
ge ams aangeschaft. Hakker
Ie <am destijds echter met het
ie- ffi om de oude waterpomp op
ft- 3 dorpsplein in ere te herstel-
re Na zijn dood kwam er dus
a 3iHakker-pomp in het midden
ij ai het dorp voor de kiosk. De
ui ®pis echter niet het enige dat
ia m douanier Hakker herinnert,
at-nog geen duizend inwoners
(Retranchement te klein voor
hopenbare bibliotheek. Toch
23 v-1* de dorpelingen tien maan-
tivanhetjaar-hartje zomer is
i uitleen dicht - niet alleen af-
5! akelijk van de bibliobus voor
ai H lenen van boeken. Dankzij
&ker, die de bejaardensoos
si het dorp zijn boekenbezit
a ruim 900 banden naliet. Bij
inventariseren van Hakkers
©bibliotheek fronsten enkele
'■"em Schaasberg bij de Hakker
taanier weerspiegelt.
-collectie, die de veelzijdige belangstelling van de Retranchementse
foto Peter Nicolai
