Bonaire
kip met
bewaakt zijn
gouden eieren
Jacobskruiskruid bloeit overvloedig
Coltof en
Van der Valk
azen op
ABC-eilanden
van de
Zeeuwse natuur
#- o
h
PZC
ZATERDAG 27 MEI 1995
vrije tijd
Zeeland en zelfs Nederland zijn te
klein geworden voor René
Coltof. Op de vleugels van de Toekan
van het familiebedrijf Van der Valk
gaat de projectontwikkelaar uit
Burgh-Haamstede de Atlantische
Oceaan over om op de
Benedenwindse eilanden Aruba,
Bonaire en Curasao nieuwe
projecten op te zetten.
Vooral op Bonaire worden de
activiteiten van Coltof/Van der Valk
met gemengde gevoelens bekeken.
Het toerisme ontwikkelt zich in
sneltreinvaart. De overheid heeft
zich echter in een vroegtijdig
stadium de fouten gerealiseerd die
elders zijn gemaakt. Het milieu is het
kostbaarste goed van Bonaire en die
kip met de gouden eieren mag niet
worden geslacht, zo schreef de
commissie Pourier al eind 1992 in een
rapport. Daarom moet de
toeristenstroom in de hand worden
gehouden. En dat streven van de
overheid zou wel eens lijnrecht
tegenover de activiteiten van Van
der Valk en Coltof kunnen staan.
Nadat Coltof eerst in Zeeland en op an
dere plaatsen in Nederland bunga
lowparken en vakantiedorpen uit de
grond stampte, lijken de Benedenwindse
eilanden (ABC-eilanden) hetzelfde lot be
schoren. Op Curasao staat al geruime tijd
het Van der Valk Plaza Hotel. Verder zijn
er vergevorderde plannen om op dat ei
land naast het Seaquarium en Princess
Beach 200 appartementen en een hotel
met 60 kamers te realiseren. Daar komen
tevens een casino, een nieuw strand en
een haventje. Verder wordt in het geheim
gewerkt aan een groot project voor de lan
gere termijn op Curagao met een derde za
kenpartner, Lisman Inter Holding in Hou
ten.
Voor Aruba staat de bouw van een soort
Port Zëlande. een vakantiedorp, op het
programma. Dat plan is gesitueerd bij Ba
by Beach en Seroe Colorado. Ook daar is
Lisman bij betrokken. Volgens Coltof kan
het nog wel een paar jaar duren eer dat
project gerealiseerd is. Bekeken wordt of
de vervallen huizen, plaatselijk bekend
als de colony, van de Amerikanen die eens
bij de nabijgelegen olieraffinaderij werk
ten, in het geheel meegenomen kunnen
worden. De omgeving van dit vakantie
dorp in spé is overigens nogal troosteloos.
Een raffinaderij die op halve kracht
draait, een leeg en vervallend dorpje, een
nieuwe gevangenis en een nabij gelegen
San Nicolas waar criminaliteit een van de
grootste problemen is. Maar het moet ge
zegd, Baby Beach zelf is nog heel mooi.
Snorkels
Verder is het er het spreekwoordelijke
'middle of nowhere'. De uitbater van de
houten snackbar doet er nu nog 'goede'
zaken met de verhuur van snorkels en flip
pers aan Amerikanen. Hij heeft wel van de
aangetast en alleen wat nog aan projecten
in de pijplijn zit mag worden uitgevoerd.
Op Bonaire is het nog niet zo ver. Maar de
vergelijkingen dringen zich op. Hoeveel
kan zo'n gebied hebben? Het toerisme als
belangrijke economische factor is mooi.
maar hoever moet je gaan? Het is opmer
kelijk dat inwoners van Bonaire nu al het
gevoel hebben dat ze worden onderge
sneeuwd en dat hun cultuur in de verdruk
king raakt. En ze staan nog maar aan het
begin. De trein is aan het rijden gegaan en
staat voorlopig nog niet stil.
Commissie
Kijkend naar uit de hand lopende ontwik
kelingen elders in het Caribisch gebied be
sloot de Bonaireaanse overheid in 1992
een commissie in te stellen die uitgangs
punten moest formuleren voor de sociaal-
economische groei van het eiland. Deze
commissie Pourier, genoemd naar de
voorzitter, kwam met een aantal niet mis
te verstane conclusies. „In minder dan
tien jaar tijd heeft Bonaire een metamor
fose ondergaan en is haar uiterlijke ver
schijningsvorm drastisch veranderd.
Voor velen zal het een gruwel zijn te aan
schouwen hoe op tal van onverwachte
plaatsen hotels, appartementen en villa's
de grond uit zijn verrezen. En uiteraard
zijn het de mooiste plekken, die het eerst
ontwikkeld worden. De Caribische zee
kant is op tal van plaatsen in handen van
particulieren of projectontwikkelaars, die
er in hoog tempo complexen uit de grond
stampen. De eilandelijke overheid is hier
bij zelfs te hulp geschoten door grote stro
ken te verkavelen en te ontsluiten."
Het milieu, vooral onder water, is de grote
trekpleister van Bonaire. Op iedere auto
nummerplaat staat niet voor niets 'Divers
Paradise'. Maar de capaciteit van de na
tuurwaarden is niet onbeperkt waar
schuwt de commissie Pourier: „Het kan
nimmer de bedoeling zijn dat Bonaire
vanwege materieel gewin op korte termijn
uitverkoop houdt van zijn natuurlijke
rijkdommen." De commissie complimen
teert Bonaire met het feit dat de overheid
al in een vroegtijdig stadium verschillen
de beschermende maatregelen voor de na
tuurwaarden heeft ingesteld. Maar daar
mee is de dreiging van aantasting van bij
voorbeeld het koraal niet opgeheven.
Wanverhouding
Uit de cijfers in het rapport Pourier wordt
duidelijk dat een aantal zaken op Bonaire
behoorlijk scheef zit. Zo dreigt een wan
verhouding tussen het aantal kamers
voor toeristen en het aantal toeristen dat
daadwerkelijk het eiland bezoekt. Als de
huidige ontwikkeling doorgaat is er in
1998 een capaciteit om 150.000 gasten te
huisvesten, terwijl op grond van de hui
dige groei dan nog maar 100.000 toeristen
het eiland zullen bezoeken. Met het aantal
van 100.000 is meteen ook het maximum
bereikt van wat het koraal kan hebben.
Becijferd is dat 40 procent van de toeris
ten duikt. Te veel duiken op één lokatie
betekent aantasting van het onderwater
milieu.
Volgens het rapport mogen er in 1998 ei
genlijk niet meer dan 1600 kamers (dat
aantal is nu al bijna bereikt) voor toeris
ten zijn en mag het maximum aantal toe
risten de 100.000 niet overschrijden. Mo
menteel zijn er ruim 50.000 toeristen per
jaar, waarbij moet worden aangetekend
dat de bezettingsgraad van de accommo
daties gemiddeld op 53 procent ligt.
Fouten
Ronnie Pieters, directeur van het Bonaire
Tourist Office, staat helemaal achter het
rapport Pourier. Hij signaleert echter dat
bepaalde negatieve ontwikkelingen niet
tegengegaan kunnen worden. Dat is bij
voorbeeld te wijten aan het ontbreken van
een bestemmingsplan of een ander goed
ruimtelijk beleid op het eiland. Pieters:
„We kunnen leren van de fouten van
Aruba en Curaqao. Daarnaast speelt er
ook een emotioneel punt. De Bonaireanen
zijn bang een minderheid te worden op
hun eigen eiland. Aan de andere kant zijn
er mensen die het goed vinden dat er meer
toeristen en dollars komen. Dat is dan ook
het dilemma voor de politiek." Toch ziet
hij wel verbeteringen, juist ook in het poli
tieke klimaat. De controle op het doen en
laten van politici is de laatste tijd, mede
vanuit Nederland, beter en er zit een inte
gere gezaghebber, mrF.M. Goedgedrag,
die er niet voor schroomt besluiten van de
eilandsraad voor vernietiging voor te dra
gen. Pieters: „De politici kunnen nog wel
bokkeprongen maken, maar veel minder
dan in het verleden."
René Schrier
Natuurlijke duingraslandjes worden
in de loop van de zomer door de ko
nijnen vaak helemaal kaalgevreten. In
zo'n gemillimeterde grasmat valt het des
te sterker op als er een plant groeit die
niet gegeten wordt. Zeker als het om een
uit de kluiten gewassen soort als het ja
cobskruiskruid gaat. Het is een opgaan
de plant die tot rond een meter hoog
wordt. Het donkergroene blad is sterk
gedeeld en gekroesd, en daardoor heeft
het wel iets weg van kleine boerenkool
blaadjes.
De naam van de plant heeft betrekking
op de naamdag van Sint Jacobus, te we
ten 25 juli. Dat is ongeveer de datum dat
de volle bloei op gang komt. In de tweede
helft van de zomer draagt het jacobs
kruiskruid een overvloed aan felgele
bloemen, die met elkaar een soort los sa
menhangend scherm aan de top van de
plant vormen. De stengels en bladeren
van de plant bevatten giftige alkaloïden
en dat is de reden dat de meeste plante-
neters de soort met rust laten. Het
schijnt dat het vee in geval van nood nog
wel eens van de planten eet, maar ze ver
tonen dan een slechte groei en kunnen
zelfs dodelijke ziekten oplopen. Konij
nen mijden de plant weliswaar in de zo
mer, maar als in de winter het voedsel al
te schaars wordt, graven ze de onder
grondse penwortels op en nuttigen die,
nadat ze de bladeren eraf gebeten heb
ben.
Er is wel een heel opvallende en alge
mene rups die het juist speciaal op de
bladeren van het jacobskruiskruid voor
zien heeft. Het is de zebrarups, die zo ge
noemd wordt vanwege zijn opvallende
gestreepte oranje-zwarte uiterlijk. De
rupsen leven in grote groepen en kunnen
onder de planten van het jacobs kruis-
kruid geweldig huishouden. Ze vreten
niet zelden alle bladeren en bloemknop
pen op en de kale roodachtige stengels
leveren dan een desolate aanblik op.
Soms komt het zelfs voor dat de aanwe
zige kruiskruidplanten niet genoeg zijn
om de talrijke rupsen te voeden en ze
trekken dan en masse naar een andere
groeiplaats.
Het jacobskruiskruid komt in Zeeland
niet alleen talrijk voor in de duinen,
maar het is ook vaak op de dijken te vin
den. Speciaal de dijken die een wat zan
derige bodem hebben zijn favoriet. An
dere dijken en bermen herbergen overi
gens vaak een andere kruiskruidsoort,
die sterk op het jacobskruiskruid lijkt.
Dat is het viltig kruiskruid, een typische
stroomdalplant die in Zeeland één van
zijn belangrijkste bolwerken binnen Ne
derland heeft. Het viltig kruiskruid heeft
lichter gekleurd blad en het blad mist bo
vendien de typische kroezigheid van het
blad van het Jacobskruiskruid. Boven
dien valt ook de bloeitijd wat later.
De beide kruiskruiden zijn tegenwoordig
ook talrijk te vinden in de bermen langs
de rijks- en provinciale wegen. Dat is te
danken aan het natuurvriendelijke be
heer dat daar de laatste tien jaar gevoerd
wordt. Toen het nog een automatisme
was om alle bermen systematisch met de
gifspuit te bewerken, waren de kruiskrui
den daar zelden of nooit te vinden. Bij
het tegenwoordig gebruikelijke maaibe-
heer krijgen de planten weliswaar een
klap als ze al voor de bloei afgemaaid
worden, maar dat doet de planten weinig
schade. De belangrijkste reserves van
het jacobskruiskruid liggen opgeslagen
in de dikke penwortel en een voortijdige
maaibeurt betekent alleen maar dat de
plant zijn bestaan met een extra groei
seizoen weet te rekken.
Chiel Jacobusse
Bloeiend Jacobskruiskruid op een dijk
helling. foto Chiel Jacobusse.
•V
Baby Beach op Aruba, nu nog ongerept, waar de combinatie Van der Valk, Coltof, Lisman een soort Port Zélande wil realiseren.
I)c eerste fase van het Plaza Resort Bonaire, nabij Kralendijk.
dat Van der Valk het kocht. De Bonaire
aanse bestuurders hadden eens gekeken
naar de ervaringen met het Van der Valk
Plaza Hotel op het naburige Curasao en
daar conclusies uit getrokken.
Die opzet ging niet door. Via tussenper
soon J. Raspoort uit Curasao kwam het
complex toch in het bezit van het familie
bedrijf met de Toekan als logo. En omdat
Coltof al enige tijd bij bepaalde projecten
samenwerkt met Van der Valk, gingen
voor hem ook de deuren naar de Cariben
open. De 174 eenheden zijn nog maar het
begin. Inmiddels zijn ook al 26 apparte
menten van een nabij gelegen complexje
tussen het resort en het vliegveld verwor
ven. Het is de bedoeling dat op die lokatie
nog meer appartementen verrijzen. Ver
der staat de tweede fase van het resort nog
op de rol. Het park wordt helemaal volge
bouwd. zoals ook op de eerste tekeningen
voor het gebied te zien was. Dat betekent
dat er nog eens 300 eenheden bijkomen.
De toekomstig directeur van het project,
Martien van der Valk, verzekert dat met
de overheid afspraken zijn gemaakt over
de komst van kwalitatief hoogwaardig
toerisme. De angst voor het zogenaamde
Van der Valk-toerisme, zoals die op Bo
naire leeft, is ongegrond, geeft hij aan. Zijn
neef Ad van der Valk, die nauw bij het pro
ject betrokken is, vertelt echter een heel
ander verhaal. De marketing voor het pro
ject zal vooral geschieden onder de hui
dige bezoekers van de talrijke Van der
Valk hotels, motels en restaurants. Verder
zal zo snel mogelijk gestreefd worden naar
een optimale bezetting. Het concern wil
dat in eerste instantie bereiken met lage
tarieven.
Harnas
Een ander plan voor een recreatiedorp op
Bonaire, aan de EEG-boulevard nabij de
zendmasten van de Wereldomroep, heb
ben Coltof en Van der Valk laten varen.
Financieel was het wel rond, maar zoals
René Coltof het zelf uitdrukt: „Het zou
wat te veel van het goede worden. De
naam was ook al bekend Laguna Bonaire.
Daar ging het om 300 eenheden. Maar we
willen de mensen op het eiland niet tegen
ons in het harnas jagen. Toch was het een
goed project, heel haalbaar." Het is duide
lijk. Het massatoerisme is er nog niet op
Bonaire, maar de plannen liggen wel in de
kast.
In Zeeland is al enige jaren de roep om
slagbomen bij de provinciegrens te horen.
Zeeland is vol. de natuurwaarden worden
Op verschillende plaatsen op de Nederlandse Antillen staan half afgebouwde recratie-
projecten, waarvan de initiatiefnemers met de noorderzon zijn vertrokken.
plannen voor de bouw van vakantiehui
zen gehoord. Maar uit zijn reactie blijkt
dat hij er vooralsnog niet veel vertrouwen
in heeft. Het gebaar van zijn wijsvinger en
duim die over elkaar wrijven spreken
boekdelen. Een ander plan op Aruba is de
bouw van 150 appartementen vlakbij het.
vliegveld, het plan Surfside Aruba.
Op Bonaire is de meeste aandacht mo
menteel gevestigd op het Plaza Resort,
voorheen het Parker Hotel de Point. Een
hotel/appartementen-complex dat nooit
werd afgebouwd, tussen het vliegveld en
het stadje Kralendijk. De bouw van de 174
eenheden met net onder de 200 bedden
was vergevorderd, toen het project werd
gestopt in verband met gesjoemel met
bouwkredieten en investeerders die in
eens vertrokken waren. Bonaire zat met
het zogenaamde Parker Hotel in zijn
maag en overwoog het complex in gebruik
te nemen als huisvesting voor de overheid
en haar ambtenaren. Uiteindelijk ging het
project in de verkoop, maar wel met die
restrictie dat voorkomen moest worden
