Trots op ons Schiphol
b
In Amerika biedt een kogel zekerheid
PZC
Hollands
koene aard
reportage
ZATERDAG 27 MEI 1995 bws29
van üe reizigers in de trein krijgen." Voor
800 miljoen geluidsisolatie aan woningen
moet het lawaai buiten houden, oreert
Eutten, die zelf een woning heeft waarbo
ven vliegtuigen de wielen al uitklappen
om te kunnen landen. ..De moderne lucht
vloot zal toch al minder lawaai maken en
een vijfde baan waar nu zo tegen te hoop
wordt gelopen zal die overlast alleen nog
maar verder terugdringen. Het milieu op
Schiphol is beter dan in de binnenstad
van Utrecht. Wonen naast een palingroke
rij is ook een probleem en bovendien zijn
de klagers veelal niet onze buren."
Efteling
Naast een uit- en thuishaven is Schiphol
voor heel veel mensen een eindbestem
ming op zich. Een attractie die niet onder
doet voor de Efteling. Per jaar trekken on
geveer een miljoen dagjesmensen naar de
herriezone. Onder het genot van koffie
met gebak of cola met een saucijzen
broodje kan de toerist vanaf het panora
materras de jumbo's zien komen en gaan.
Met de Schipholbus word je voor twee
tientjes rondgereden langs de platforms
waar wordt geladen en gelost. De geschie
denis van de nationale luchtvaart wordt
in een notedop gegoten in het Aviodome.
CD-I en een multimediashow in de Schip-
holscoop leren je de laatste stand van za
ken over de Zwanenburgbaan en de Kaag
baan. Veertig winkels in het net geopende
Schiphol Plaza zijn er voor de kooplusti
gen en moeten het 115 miljoen gulden kos
tende dak met echte mossen, waaronder
ook het NS-station een plaatsje heeft ge
kregen. terugverdienen. Binnen afzien
bare tijd kan Schiphol volgens de plan
ning een omzet van 75 miljoen per jaar ha
len. „Hier staan we onder de groene zo
den". merkt Van Messel op. „Ongelooflijk,
wat een knappe ontwikkeling." In een van
de vele coffeecorners kan worden bijge
tankt. Fietsen rond de luchthaven kan
ook. Schiphol heeft er zelf een kaart voor
in de aanbieding.
Mega-ruimte
Voor de reiziger slooft de luchthaven zich
helemaal uit. Hotels hebben kamers in de
aanbieding. Schiphol biedt een sun-cen-
ter, fitness-center, een casino, lounges in
alle soorten en maten, vergaderfacilitei
ten, een kleine golfbaan en steeds meer
kunst. In Delfts Blauw wordt Nederland
uitgebeeld, in rood/wit een meetingpoint.
Schiphol moet tenslotte de menselijke
maat vasthouden. De glimlach mag niet
wegsterven in de 'mega-ruimte'. Voor de
reizigers die moeten wachten en zich wil
len afzonderen zijn er de ouderwetse
strandstoelen die tegen elkaar kunnen
worden geschoven: Zandvoort in de Haar
lemmermeer. Alles zit in één gebouw Dat
is comfort en dat wil de moderne reiziger.
De goeie logistiek, de duidelijke verwijs
borden en de korte overstaptijden (45 mi
nuten voor Europa, 55 minuten voor de
rest van de wereld) hebben Schiphol hoog
de internationale hitlijst opgedreven. „De
hele wereld kijkt naar Schiphol. We zitten
in de eredivisie en daar voel je je lekker
bij", aldus Rutten die zich heel welbewust
is van de bedreigingen. „Als er hier nog
één groot vliegtuigongeluk gebeurt, ziet
de wereld er voor ons heel anders uit."
Vliegerslied
In zijn enthousiasme geeft Fiets van Mes
sel bij de urenlange wandeling door de uit
gestrekte vleugels van de luchthaven zijn
begeleiders bijna het nakijken. Onver
moeibaar is hij. Het innig afscheid van
twee verliefden gaat aan hem voorbij. Van
Messel heeft wel oog voor de passagiers
die aan de linkerkant van de hal voorbij
snellen. „Die komen uit Engeland, dat
wist je niet hè."
De grote fout van het vliegveld is volgens
Van Messel de plek. „Ze wilden de velden
dichtbij de grote steden. De planologen
hebben zich daarin vergist. Het is ver
schrikkelijk als je last hebt van het lawaai,
maar de een went eraan en de ander nooit.
Je hebt geboren kankeraars die altijd ne
gatief zijn. Bovendien hebben de planolo
gen zich nooit veel aangetrokken van het
geluidsprobleem. Ze hebben maar ge
bouwd en gebouwd."
Op de parkeerplaats van de luchthaven
draait hij zich nog één keer om naar het
immense World Trade Center dat achter
een reclamezuil van Peter Stuyvesant in
de steigers staat. „'Met wolken stoeiend
onvervaard'. Ja, dat vliegerslied uit 1924
geldt nog steeds. Moetje dit allemaal zien!
Nederland was toen trots op ons en dat
moeten ze nóg zijn op dit Schiphol. Dit is
'wat Hollands koene aard vermag'.
Toch?"
Peter de Knegt
Het gezicht van de 92-jarige vliegenier
Fiets van Messel verstilt, de mond
blijft half openhangen en de ogen draaien
rond om in de vertrekhal maar niets te
missen van de overweldigende wereld die
Schiphol heet. Op zijn tweedjasje prijkt
het KLM-speldje met drie diamanten:
goed voor 20.000 vlieguren. „Ongelooflijk,
ongelooflijk. Dit is echt wat Hollands
koene aard vermag. Ik ben nog door Ples-
man zelf aangenomen." Gepaste trots ter
wijl links en rechts tulbanden, zakjapan-
ners en een bolhoed voorbij zoeven en de
zoveelste Boeing die dag het luchtruim
kiest.
Dit jaar verwacht Schiphol zo'n 25 miljoen
passagiers te verstouwen. Maar liefst 225
bestemmingen in 95 landen over de hele
wereld worden aangevlogen. Met bijvoor
beeld de 'barbecue-express' naar Las Pal-
mas, de speciale charter naar de Europa-
cup-finale in Wenen en de lijndienst op To
kyo. Daarnaast vindt een slordige 900 dui
zend ton vracht zijn weg vanaf de luchtha
ven. Ruim 400 bedrijven en overheidsin
stellingen, samengepakt op een paar vier
kante kilometer. Meer dan 37.000 mensen
verdienen er hun dagelijks brood. Schip
hol is hard op weg een Mainport te wor
den, een knooppunt waar ruim tien mil
joen passagiers overstappen zonder Ne
derland binnen te komen en waar 550 dui
zend ton goederen op doorreis zijn. Het
aantal passagiers zal ook de komende ja
ren explosief blijven groeien. De directie
verwacht in 2010 al veertig miljoen passa
giers op de luchthaven. In Amerika stap
pen ze tenslotte vandaag de dag al net zo
gemakkelijk in een vliegtuig als in een
Chevrolet, dus die groei krijgt Nederland
ook nog. Óm het economisch gewicht nog
eens op de schaal te leggen voorspelt de
luchthaven dat het aantal banen hierdoor
met ruim 50.000 zal toenemen.
Plak asfalt
Fiets, die z'n bijnaam kreeg toen hij dienst
deed bij de Wielrijdersbrigade van de
Landmacht, is uitgelaten over zoveel
drukte op dat immense vliegveld dat hij
zelf nog kent uit de tijd dat er niet meer
dan een plak asfalt lag in een drassig wei
landje. Waar de vliegtuigjes regelmatig
wegzakten in de modderpoel en sterke
mannen passagiers op hun rug namen om
ze naar de Fokkertjes te dragen. „Wij
werkten nog met een rode en groene vlag
en lichtkogels. Met kabels werd het vlieg
tuigje recht in de wind gezet om op te stij
gen. Nu is het een en al veiligheidsmaatre
gelen en efficiency. Met alleen het enthou
siasme van vroeger red je het niet meer."
„Ik ben dankbaar dat ik geïnteresseerd
ben in de moderne luchtvaart en deze ge
neratie, dat ik niet zo nostalgisch ben en
zeg dat wij het allemaal beter deden. Zij
zijn de toekomst." Met nauwelijks verho
len trots wijst hij op de high-tech snufjes
in het bezoekerscentrum Schipholscoop.
„Ik heb een enorm respect voor wat hier
gebeurt, prachtig, moet je kijken: ze laten
precies zien hoeveel herrie de vliegtuigen
maken."
Fokkertjes
Op de vergeelde foto uit zijn portefeuille
kijkt de jonge vlieger recht in de lens. De
vliegbril op het voorhoofd over de leren
pet. Handen in de zak, keurig gestropte
das. Op die dag, 1 mei 1929, maakte de oud
gezagvoerder van de KLM zijn eerste
vlucht vanaf 'Badplaats Schiphol'. De eer
ste Fokkertjes konden maar twee passa
giers herbergen. Die zaten in de open
lucht, ingepakt in leren jassen met een
warmwaterstoof bij zich. De routekaart,
bevestigd op een roltrommel, werd door
de vlieger zelf gemaakt. Plesman had nog
tegen hem gezegd: „Je vliegt wel goed
Fiets, maar je bent te mager. Ik wil een
brede rug in dat vliegtuig waar bange pas
sagiers vertrouwen in hebben." De eigen
wijze Fiets had zich al omgedraaid om zijn
biezen te pakken. „Toen zei Pies: Ik had je
mooi tuk. Je kunt beginnen."
Ruim dertig jaar gaf hij zijn ziel en zalig
heid aan de KLM. Hij vloog onder nleer
met vers fruit, kranten en bloemen naar
Engeland: reisduur drie uur en 45 minu
ten. In de jaren dertig kreeg de KLM de
Fokker 7 waarin zeven passagiers een
stoel hadden en waarin de maaltijd door
een gat in de bodem kon worden afge
voerd. „We hadden zestien vliegers en
moesten vliegen als het nodig was. Meest
al hadden we een nachtstop en keerden de
volgende dag terug." Op de lange lijn naar
Indië had Van Messel een week vrij. De
maaltijden werden onderweg tijdens het
bijtanken genuttigd op de vliegvelden
van Bangkok, Manilla en Tokyo. Met de
Constellation die de KLM inmiddels had
aangekocht konden al 90 passagiers mee.
Sydney was zes dagen vliegen. Tokyo vier.
Alleenheerser
„Na de oorlog nam het zakenverkeer be
hoorlijk toe", aldus Van Messel. Het ver
nielde Schiphol werd opgebouwd, de
blindgangers werden opgeruimd en de
startbanen vernieuwd en verlengd voor de
grotere vliegtuigen. Schiphol was een
'houtenketen-beweging' in die tijd. Jan
Dellaert, de bedenker van het geniale
Schiphol met zijn banen in alle windrich
tingen rond één centrale terminal, legde
de basis voor de huidige luchthaven. In
die begintijd was de KLM nog alleenheer
ser. Toen er andere maatschappijen bij
kwamen zei Schiphol: Nu worden wij de
baas en moet de KLM z'n grote mond hou
den." Tot op de dag van vandaag beseffen
beide partners echter donders goed dat ze
van elkaar afhankelijk zijn. Nog steeds
staat de helft van alle vluchten op naam
van de KLM.
In 1957 stopte Van Messel als vlieger. Zijn
laatste vlucht was een charter met de vol
tallige raad van bestuur van Philips door
het Verre Oosten. Veertien dagen lang
met de heren op stap. En overal keurig
netjes aan de grond gezet: in Cairo, Manil
la. Singapore. Athene. Vijf jaar later ver
trok hij bij de KLM. „Toen was het oude
Schiphol-Oost al vol in bedrijf. Ik kan me
niet herinneren dat er bij die uitbreidin
gen protesten waren. Wij waren nog de
glamour. De KLM was dè maatschappij.
Nu is het: wie de grootste bek heeft komt
het verst. De mensen worden bespeeld."
Trommelvliezen
Werd de kritiek in het verleden nog ge
smoord in nationale trots, met de groei
stuipen van vandaag zwelt niet alleen het
motorgeluid van de luchtvloot aan. maar
laat ook de milieulobby steeds meer van
zich horen. Vrachtladingen kritiek wor
den gedropt op de deurmat van Schiphol-
directeur Hans Smits. De wegen rond
Schiphol slibben dicht, de vervuiling is
niet te meten en de trommelvliezen van de
tienduizenden omwonenden staan op
knappen. 'SCHIPHO' stond vorige week
op het complex te lezen toen 'alpinisten'
van Milieudefensie de laatste letter van de
luchthaven hadden afgeplakt. Van Messel
kijkt er met misprijzen naar.
„Ik heb de indruk dat de mensen overdrij
ven. De muziek van tegenwoordig in de
dancings, die is ik weet niet hoeveel deci
bellen." Van de demonstratie van acht
duizend tegenstanders op 'zijn' Jan Del-
laertplein afgelopen zondag'snapt Fiets
helemaal niks. „De critici vergeten hoe be
langrijk Schiphol voor Nederland is. Gaan
die mensen met bezwaren straks de ande
ren onderhouden als die geen werk meer
hebben?" Bovendien hebben ze boter op
hun hoofd. „Iedereen vliegt vandaag de
dag. we kunnen niet meer zonder."
Het personeel van de NV Schiphol geeft
intussen geen krimp. In onkreukbare pak
ken blijven ook de gezichten van de gene
ral managers en voorlichters in de plooi.
„We willen geen oorlog verklaren, we wil
len een aardige buurman zijn. Ik zou het.
verschrikkelijk vinden als hier toestan
den zoals in Tokyo of Frankfurt zouden
komen. In Tokyo wordt het indertijd on
der zeer fel protest gebouwde vliegveld
Narita nog steeds bewaakt met honden.
Schiphol zal moeten voldoen aan de mi
lieuvoorwaarden en daar zullen we voor
zorgen", zegt directielid A. Rutten, waar
na hij ontspannen uitlegt hoe de luchtha
ven dat allemaal in het vat zal gieten. Een
pakket maatregelen van dertig miljard
gulden moet de overlast van de groei tot
een minimum beperken. Meer en beter
openbaar vervoer van en naai" Schiphol
moet de wegen tussen Amsterdam en Den
Haas open houden. „We willen de helft
Schiphol ligt onder vuur. Te groot,
te veel herrie, te veel stank.
Spandoeken van milieugroeperingen,
manifestaties met bekende artiesten
en lekkende rapporten moeten de
Nederlander weer met beide voeten
op de grond krijgen. De
ongebreidelde groei moet een halt
worden toegeroepen. Maar intussen
is de luchthaven in de top-tien van
attracties beland en vliegen we met
z'n allen meer en verder dan ooit
tevoren. Een rondgang door 'de
wereld onder één dak' met de oudst
nog levende ex-KLM-piloot, de 92-
jarige G. van Messel die al ruim
zeventig jaar als 'Fiets' van Messel
door het leven gaat. „Er wordt te
veel gekankerd. Die milieumensen
weten niet wat ze doen, die willen
onze economische vooruitgang
tegenhouden. Plesman zei al: 'het
luchtruim verbindt alle volkeren'.
En zo is het."
Ex-piloot Van Messel op 'zijn' Schiphol: Moetje dit allemaal zien!
Afgelopen zondag waren duizenden mensen op de been tijdens een demonstratie tegen
de uitbreidingsplannen van Schiphol.
In Amerika zijn 200 miljoen vuurwapens in omloop en worden er jaarlijks 23.000
mensen door kogels gedood.
Als de man op de barkruk even gaat
verzitten, valt zijn jasje open en
wordt aan zijn broeksband een kleine
holster met een revolver zichtbaar. Een
politieman buiten dienst? De lijfwacht
van een belangrijk iemand? De bierdrin
ker ziet onze blik en lacht vriendelijk te
rug. „Je kunt niet voorzichtig genoeg
zijn", zegt hij. „Dit is mijn levenverzeke
ring." En klopt bijna liefkozend op de
bult onder zijn nu weer gesloten jasje.
Hij maakt een breed armgebaar naar de
straat. „Daar loopt heel wat tuig rond.
En de politie doet niets. Dus moeten we
onszelf verdedigen, nietwaar?" Is hij wel
eens beroofd, aangevallen, mishandeld?
Nee, nooit. Ook niemand van zijn familie
of kennissen is ooit slachtoffer van een
geweldsmisdrijf geweest. Hij is een verze
keringsagent, en woont in een volmaakt
rustige buurt. „Maar je kunt nooit weten,
hè."
De revolver mag hij dragen. Want dit is
Virginia. Een van de nu al 24 Amerikaan
se staten die hun burgers toestaan altijd
een wapen bij zich te hebben. Zij het. ver
borgen. Dit is immers niet het wilde wes
ten. Of toch? In Europa roept de passie
die Amerikanen voor vuurwapens heb
ben immers nog steeds herinneringen op
aan cowboys en de 'schiet eerst, praat la-
ter'-mentaliteit- die via westerns en poli
tiefilms in onze huiskamers is gekomen.
Voor de man aan de bar is het echter een
kwestie van 'zelfbehoud'. Amerika glijdt
af naar chaos, zegt hij in een lange tirade.
De vrijheid van de burgers staat op het
spel. De regering steekt haar grijpgrage
tentakels steeds meer in het leven van
die burgers. De poging om Amerikanen
hun wapens af te nemen, zijn slechts het
begin. „Eerst onze wapens, dan onze vrij
heid van meningsuiting en zo al onze
rechten."
,i
Hij is niet de enige die zo denkt. Uit een
enquête blijkt dat een op de twee Ameri
kanen vindt dat de overheid een te grote
invloed op het dagelijks leven heeft. En
wat zij moet doen - de burgers bescher
men - doet zij niet. Hoewel de criminali
teit is afgenomen, voelen miljoenen
Amerikanen zich onveilig. En dus bewa
penen zij zich. Er zijn in de VS meer dan
200 miljoen vuurwapens in omloop. In
sommige staten zijn meer geweren dan
mensen.
Met de politie hebben zij weinig op. De
plaatselijke sheriff gaat nog wel, want
die wordt gekozen uit de eigen gemeen
schap. Maar federale diensten als de
FBI. het Bureau voor Alcohol, Tabak en
Vuurwapens (ATF) of de drugsbestrij
dingsdienst (DEA) hebben het voor tallo
zen verbruid. Die 'terroriseren' immers
de burgers door met groot vertoon van
geweld invallen te doen. mensen te mis
handelen of zelfs zonder vorm van proces
dood te schieten.
Dit soort 'praktijken' hebben jarenlang
Timothy McVeighs afkeer van de over
heid en de federale politie gevoed. Het
dodelijke optreden van FBI en ATF te
gen de extreem-rechtse Rodney Weaver
en de sekte van de Branch Davidians in
het Texaanse Waco zouden hem er op 19
april toe hebben gebracht om in Okla
homa City een bom te laten ontploffen
voor het gebouw waarin het ATF, de
DEA en andere overheidsdiensten kan
toor hielden. Het kostte 167 mensen het
leven.
Maar McVeigh staat niet alleen in die op
vattingen. Zij worden eveneens uitge
dragen door de National Rifle Associa
tion, de 3.5 miljoen leden tellende lobby
club die met alle middelen strijdt voor
het recht om een vuurwapen te dragen.
McVeigh was NRA-lid, net als de meeste
leden van de extreem-rechtse milities,
die de overheid letterlijk te vuur en te
zwaard willen bestrijden. In dat verzet
speelt de NRA-wapenlobby een centrale
en vaak dubieuze rol.
SS-praktijken
Enkele dagen na de bomaanslag in Okla
homa City plaatste de NRA in de kran
ten een paginagrote advertentie, waarin
fel van leer werd getrokken tegen de FBI
en het ATF. De agenten van die diensten
werden 'gelaarsde boeven' en 'terroris
ten' genoemd, die er SS-praktijken op na
zouden houden en onschuldige burgers
vermoorden. De tekst werd ^opgesierd'
met foto's van agenten in pikzwarte uni
formen, gemaskerde gezichten en zware
wapens in de hand.
De advertentie bevatte de woorden die
ook door rechtse milities, als die waartoe
McVeigh behoorde, worden gebezigd.
Het leidde tot een golf van protest. Bill
Clinton hekelde de NRA omdat zij de
haatgevoelens zou aanwakkeren die tot
de aanslag van Oklahoma hebben ge
leid. En zijn voorganger George Bush
zegde zijn lidmaatschap van de NRA op,
'omdat U de talloze politiemensen die
dag in dag uit met gevaar voor eigen le
ven hun werk doen, in diskrediet brengt'.
Na een week bood NRA-topman Wayne
LaPierre zijn excuses aan. Niet voor de
inhoud van zijn beschuldiging maar voor
'de verkeerde woordkeuze'. En, voegden
NRA-bestuursleden er triomfantelijk
aan toe, 'we zitten kennelijk niet fout,
want sinds de advertentie stijgt ons le
dental met sprongen'. In twee weken
kwamen 900.000 steunbetuigen binnen
op het NRA-kantoor in Fairfax, Virginia.
En de NRA-kas kreeg een injectie van
een miljoen dollar aan nieuwe donaties.
Grondrecht
Amerikanen hebben een opmerkelijke
verhouding met vuurwapens. Hun land
is veroverd met het geweer en de Colt.
Half Amerika heeft een geweer in de
gangkast, een pistool op het nachtkastje
of een 'Saturday Special' in het handtas
je. De 200 miljoen vuurwapens zijn goed
deels in handen van eerzame burgers, die
ermee jagen, op schijven schieten of ko
nijnen van hun akkers verjagen. Op het
platteland is een geweer geen wapen te
gen mensen, maar een middel van be
staan. Het is de misdadigheid in de ste
den die het beeld heeft veranderd. Door
bendes die elkaar uitmoorden of burgers
beroven.
Jaarlijks komen 23.000 mensen door ko
gels om. Het straatgeweld in New York,
Washington, Los Angeles of New Orleans
(nu Amerika's 'murder capital') is door
de politie niet meer te beheersen. In
plaats van de agenten ook de modernste
wapens te geven, hebben regeringen er
voor gekozen het wapenbezit aan ban
den te leggen en te reguleren. Daarbij
stuit zij echter telkens op wat het meest
omstreden artikel uit de Amerikaanse
Grondwet is geworden.
Volgens dat 'Tweede Amendement' heb
ben Amerikaanse burgers het recht zich
te bewapenen, desnoods tegen hun eigen
overheid. Maar dat artikel is geschreven
in 1779 en had betrekking op de toenma
lige situatie, waarin de Amerikanen zich
net van het Britse juk hadden bevrijd,
van een geordende samenleving geen
sprake was en oorlogen dreigden. Voor
de huidige wapenfans heeft dat ruim 200
jaar oude grondwetsartikel echter eeu
wigheidswaarde gekregen.
Aantasting
Elke poging om dat te veranderen - door
het invoeren van wachttijden bij het ko
pen van vuurwapens, het beperken van
het aantal wapens dat iemand mag heb
ben of het verbieden van automatische
snelvuurwapens - zien zij als aantasting
van hun grondrechten. „De overheid wil
ons. eerzame en volgens de wet levende
burgers, onze wapens afnemen, zoadat
zij zich niet meer kunnen verdedigen",
heet het. Verdedigen tegen geboefte, al
dan niet in uniform.
Het jaarlijks congres van de NR A, afgelo
pen weekeinde in Arizona, was een mani
festatie van 22.000 wapengekken en fa
natici die geloven dat de regering hun
burgerrechten aantast. Er werden wa
pens gedemonstreerd en verkocht. Er
waren schietcursussen voor vrouwen en
ouders brachten hun kinderen mee
„want je kunt niet vroeg genoeg leren
een geweer vast te houden", zoals een va
der tegen zijn 5-jarig zoontje zei.
Hans de Bruijn