Soap-serie tekent
Engelse politiek
Doodgaan is pure ellende
Strijd om
resten van
vuurtoren
Alexandrië
reportage ZATERDAG 27 MEI 1995. 27
Politician's wife
In een wedloop tegen de
tijd zijn Egyptische en
Franse duikers opnieuw in
de Middellandse Zee gedo
ken om voor de kust van
Alexandrië te zoeken naai
de restanten van een 2.200
jaar oude vuurtoren die
daar ergens op de zeebo
dem moeten liggen. De ver
moedelijk 120 meter hoge
'vader van alle vuurtorens',
genaamd Pharos, was in de
oudheid een begrip en gold
1.600 jaar lang als een van
de zeven wereldwonderen.
De duikers hebben tot taak
een stuk zeebodem van
20.000 vierkante meter voor
de kust van Alexandrië in
kaart te brengen. Het ge
bied is een onderzees graf
van Romeins-Griekse tem
pels. standbeelden en. naar
wordt verondersteld, de
vermaarde vuurtoren. Het
bouwwerk werd in 279 voor
Christus gebouwd op een
eilandje voor de kust. waar
mee het via een dam ver
bonden was. In 1100 en 1307
hadden aardbevingen
plaats die de toren in zee de
den storten.
De ruines op de zeebodem
worden thans bedreigd
door een grootschalig pro
ject ter bescherming van
een ander wonder uit het
verleden: een 15e eeuws fort
dat op hetzelfde eilandje
werd opgetrokken als waar
eens de vuurtoren stond.
Het fort dreigt in zee weg te
zakken en moet worden be
schermd met een zware be
tonnen stormwal.
Protesten
Met het betonstorten werd
een aanvang gemaakt in
1993, maar het project
kwam in 1994 tot stilstand
onder een lawine van pro
testen. Gevreesd wordt dat
de stormwering voor eens
en altijd de restanten van
de legendarische vuurtoren
zal bedekken. De Egypti
sche regering heeft daarom
tot. opschorting van de
werkzaamheden besloten,
maar het respijt geldt voor
alsnog slechts tot de herfst
van 1995.
Jean-Yves Empereur. di
recteur van het Franse Cen
trum van Alexandrische
Studies, spreekt van een
strijd tussen „de Grieks-
Romeinse oudheid en de
Mamelukse citadel." Zijn
centrum heeft de leiding
van het team van twintig
Franse en tien Egyptische
duikers dat de zoektocht
naar Pharos is begonnen.
De vuurtoren werd onder
het bewind van Ptolemaeus
II opgetrokken in wit mar
mer. Het bouwwerk stond
op een ommuurde binnen
plaats en was uitgerust met
een vernuftige hydrauli
sche machine waarmee
brandstof naar de top werd
gehesen. Het licht in de lan
taarn, die waarschijnlijk
was uitgerust met een
enorm vergrootglas, was
tot op 55 kilometer afstand
te zien.
Ongeveer 1.400 tot 1.600
jaar lang diende de toren
als het symbool van de stad
Alexandrië en een baken
voor schepen. In 1479 bouw
de een Mamelukse heerser
het Qait Baai-fort op het ei
landje. De citadel met zijn
hoge muren en torens staat
er nog altijd en werd in de
jaren '80 uitgebreid gereno
veerd.
De duikers begonnen hun
zoektocht in de herfst van
vorig jaar en hervatten hun
activiteiten zondag na een
onderbreking van een half
jaar. Hun speurtocht zal
ruim 800.000 gulden kosten.
een bedrag dat wordt opge
hoest door particulieren en
de Franse overheid.
Inscripties
Het plan is de onderzeese
stenen en blokken te identi
ficeren door onderzoek van
inscripties en kenmerken.
Vervolgens moeten de op
merkelijkste stukken naar
boven worden gebracht.
De duikers deden op de zee
bodem verbazingwekkende
vondsten. Nog geen zes tot
acht meter onder water lig
gen honderden stenen blok
ken, variërend van 3 tot 70
ton zwaar. Er zijn stukken
van tempels en er liggen
standbeelden. Alle dateren
uit de Ptolemaeuische pe
riode (330 tot 30 voor Chris
tus). Hun omtrekken zijn
vanaf het fort zichtbaar.
Onder de blokken zijn pila
ren en grote granieten en
marmeren standbeelden
van sfinxen en Egyptische
goden. Enkele standbeel
den zijn wel 13 meter hoog.
Aangenomen wordt dat een
aantal stenen zonder in
scriptie deel uitmaakten
van de vuurtoren. Jean-
Pierre Cortegiani. een van
de expeditieleden, wijst er
op dat het verbazingwek
kend zou zijn als er niets
van de vuurtoren zou wor
den gevonden, aangezien
het gevaarte nu eenmaal op
de bewuste plek in zee is ge
stort. (AP)
In fiet Zuidwesten van de
Russische hoofdstad Moskou ligt
de enorme begraafplaats
Vostrjakovskoje. Het is een trieste
regenachtige dag in mei. Voor de
ingang van het complex staat een
aantal rode en blauwe busjes. Binnen
zitten de nabestaanden, onder hun
stoelen in de bagageruimte staat de
kist. De klep gaat open en iedereen
verzamelt zich achter een gammel
karretje, waarop de kist wordt gezet.
Nauwkeurig wordt bekeken of alles wel
goed staat. De fondantroze doek op
de kist wordt nog even recht gelegd. De
kransen worden ter hand genomen, een
oudere heer loopt met een kruis voorop.
Daar gaan de nabestaanden om Igor naar
zijn laatste rustplaats te begeleiden. Een
jongeman legt alles op video vast. Ook het
moment waarop het deksel van de kist
gaat en de familieleden de dode Igor een
laatste kus geven en hem het allerbeste
wensen.
Igors levensweg is ten einde. Voorlopig zal
een eenvoudig kruis zijn graf sieren. Mis
schien heeft de familie genoeg geld om er
later een marmeren steen op te laten
plaatsen. De kosten: 400 tot 800 gulden,
omgerekend 2,5 tot vier keer het mini
mum jaarloon. Misschien wordt Igors
beeltenis zelfs in het marmer gebeiteld.
Het zal van de financiën afhangen, want
het leven in Moskou is op het ogenblik
geen lolletje, maar doodgaan is helemaal
pure ellende.
Dubbele klap
De kosten voor een simpele begrafenis
gaan het budget van de gemiddelde Rus
sische familie ver te boven. En aangezien
de dood meestal onverwacht komt en er in
dit land geen begrafenisverzekeringen be
staan, is het overlijden van een dierbare
een dubbele klap. Vaak wordt de hele fa
milie ingeschakeld om de broodnodige
roebels bijeen te krijgen en het gebeurt re
gelmatig dat ook bij de buren wordt aan
geklopt voor steun.
Soms zien mensen helemaal geen uitweg
meer, zoals die oude baas die onlangs door
de politie werd opgepakt. Zijn verhaal is
in-triest. Zijn vrouw was plotseling overle
den en de man had niet genoeg geld om
haar begrafenis te betalen. Ten einde raad
hakte hij het stoffelijk overschot in stuk
ken en probeerde het te verbranden.
Vooral oude mensen liggen bijna elke
nacht te piekeren over de vraag hoe ze op
een behoorlijke manier begraven kunnen
worden. Vroeger hadden ze hun zaakjes
best voor elkaar. Roebels in de oude sok of
op de bank, maar hun duur verdiende
spaarcentjes zijn door de gierende inflatie
het papier niet meer waard waarop ze ge
drukt zijn. „Mijn oma had genoeg geld in
huis om twee auto's te kunnen kopen,
maar nu is het niets meer waard", vertelde
een Russische kennis. En bij een gesprek
in een bejaardentehuis blijkt de zorg voor
Ooit was een Britse politicus een heer van
stand. Maar vandaag de dag wordt op de
bakermat van de parlementaire democratie
voornamelijk gecopuleerd en gefraudeerd. Met
de regelmaat van de klok berichten de Engelse
media over seks- en corruptieschandalen, en
steevast zijn het de stijve heren van de
regerende Conservatieve partij die de hoofdrol
voor zich opeisen.
Het lag dus heel erg voor de hand dat
een script-schrijver dit lekker vette
thema zou omwerken tot een realistisch
tv-drama. Faith van de BBC. in Nederland
uitgezonden door de VPRO. was er een
voorbeeld van. De commerciële zender
Channel Four bleef niet achter en zond de
ze week het eerste deel uit van The Politi
cian's Wife (De Vrouw van de Politicus),
waarin elementen uit een aantal vroegere
schandalen zijn omgezet in een thriller
achtige serie.
De timing van Channel Four had niet be
ter kunnen zijn. Juist deze week werd in
het Lagerhuis hevig gedebatteerd over de
gedragsregels die een commissie van
(voornamelijk heren-) politici onder lei
ding van een eerbiedwaardige Lord heeft
opgesteld om het geschonden aanzien van
de Britse politici te herstellen.
Het meest recente politieke schandaal,
dat van de Conservatieve afgevaardigde
Sir Jerry Wiggin. geeft al aan dat die ge
dragsregels hard nodig zijn. Wiggin dien
de op naam maar buiten medeweten van
een collega, de ex-at.leet Sebastian Coe,
een voorstel tot wijziging van de gaswet
in, dat zeer dienstig was aan zijn eigen be
langen in de toeristenindustrie.
The Politician's Wife heeft een in alle op
zichten meer sexy thema. Minister voor
familiezaken Duncan Matlock gaat al een
jaar lang vreemd met ex-call-girl Jennifer.
De natie bestookt hij intussen met propa
ganda voor het gezin als de hoeksteen van
de samenleving.
Als zijn echtgenote Flora het overspel ont
dekt, spiegelt Matlock haai1 eerst voor dat
het om een 'one night stand' ging en
smeekt haar om vergeving teneinde zijn
carrière te redden. Flora's vader en de par
tijtop oefenen hevige druk op haar uit om
dit slippertje voor lief te nemen zodat par
tij en echtgenoot zo min mogelijk schade
wordt toegebracht.
Flora, afkomstig uit een bourgeois-gezin
en het prototype van de vrouw die haar
leven in dienst van de partner heeft ge
steld. stemt toe, maar komt er al in deze
eerste afleving achter dat ze op meer dan
één manier bedrogen is. Omdat het om
een eigentijdse serie gaat, heeft schrijfster
Paula Milne het drama gecentreerd rond
hoofdpersoon Flora en haar ontwaken als
passieve echtgenote tot, zo is al van tevo
ren bericht, een zelfbewuste vrouw die op
een dodelijke manier haai1 wraak haalt.
De personages zijn ook zo zwart-wit moge
lijk geschetst: minister Matlock is een
energieke, goed uitziende door en door
slechte bedrieger, die er niet tegen opziet
om zijn Flora te verkrachten ter illustratie
van zijn passie en liefde. Duncan wordt
omringd door uiterst beschaafde 'stiff up-
perlip' soortgenoten. Flora is een wat flet
se vrouw met alledaags uiterlijk, bewon
derend opkijkend naar haai1 man en dus
geschapen voor rol van onschuldig slacht
offer.
Glossy
Zoals te doen gebruikelijk in Britse tv-
drama's is alles met veel vakmanschap
tot in de puntjes verzorgd: de setting, het
Schandaal in Engeland: Clare Latimer moet zich door agenten laten escorteren, nadat kranten over haar verhouding met premier
Jolm Major publiceerden. foto Reuter
acteren, je blijft geboeid kijken naar dit
glossy gebeuren. Vooral door de seksscè
nes is èr in Engeland rumoer over ont
staan.
De Conservatieven zijn uiteraard veront
waardigd. Het is overduidelijk dat de serie
zich afspeelt in hun milieu, de personages
en de verwijzingen naar een partij die al te
lang aan de macht is. laten weinig te raden
over. Maar die verontwaardiging is hypo
criet wanneer je aan overspelschandalen
denkt als van David Mellor. die met echt
genote voor de camera's verscheen om de
zaken weer recht te praten. De scène uit
de eerste aflevering waarin Flora 'naast
haar man staat', terwijl deze tegenover de
pers boete doet (uiteraard om de carrière
veilig te stellen) stamt regelrecht uit het
Mellor-schandaal.
De Conservatieve ex-kostschooljongens
die mogelijk door hun elitaire opvoeding
de door God geschapen genen niet kun
nen controleren (om de tot vergiffenis aan
sporende taal van bisschop Wiliamson
van Edinburgh te gebruiken) zijn voorlo
pig nog niet uitgestorven. Lees, met dank
aan de Londense Times, de reacties van
hun echtgenotes op The Politician's Wife.
Arrogant
Tory-huisvrouw Janice Evans over de ver
krachtingsscène: „Ik heb nog nooit een
Tory-minister met zulke slechte manieren
ontmoet: hoewel ze kunnen wat arrogant
zijn." En Emma Broadbent, juriste: „Ik
denk dat het allemaal wat overdreven
wordt. De aardige kanten van ons leven
worden niet getoond: de vrijkaartjes voor
de cupfinals en de quiz-avonden in het
kiesdistrict."
De uitsmijter is voor Eira. de eega van To-
ry-politicus Toby Jessel. Zij kon zich niet
voorstellen een ontrouwe echtgenoot te
hebben en ze had ook nog nooit een parle
mentslid ontmoet die zo'n slecht gekleed
hoertje als minnares zou kiezen. Uit het
leven gegrepen dus. The Politician's Wife.
Volgens Alice Thompson van The Times
vonden de mannelijke Tories de serie een
belachelijke farce. „Maar plotseling
echooden door Westminster hun telefoon
tjes naar vrouwlief om aan te kondigen
dat ze vroeg thuis kwamen", weet Thom
son.
Hans Geleijnse
in Moskou
de laatste rustplaats het alles overheer
sende thema.
Alleen 'sociale bestellingen', dat zijn in
Russisch ambtelijk jargon doden die op
straat zijn gevonden of niet-geïdentifi-
ceerde slachtoffers van moorden, worden
op gemeenschapskosten onder de grond
gestopt, De rest van de Russen moet het
zelf maar regelen. En dat kost handenvol
geld. Een heel simpele begrafenis komt al
gauw op anderhalf miljoen roebel, zo'n 500
gulden. Dat lijkt niet al te veel, maar bij
een maandelijks minimumloon van onge
veer 15 gulden ziet dat er wel even anders
uit. De staat legt er maximaal tussen de 30
en 60 gulden bij.
Voor de armen in de Russische hoofdstad,
en dat zijn er nogal wat. komt de soberste
teraardebestelling op een miljoen roebel.
Daarvoor levert de semi-overheidsinstel-
ling Rituaal-Service een kist die deze
naam nauwelijks verdient, het vervoer per
busje en een plastic krans van zo'n 100.000
roebel. De doodgravers verlangen ook nog
rond 300.000 roebel voordat ze hun spaden
in de grond wensen steken.
Ruig
Het kan ook allemaal anders en uiteraard
hebben slimme zakenlieden dit gat in de
markt ontdekt. Ongeveer 100 particuliere
begrafenisondernemingen vechten bijna
letterlijk op leven en dood om de klanten.
En daarbij gaat het er ruig aan toe. Er zijn
gevallen bekend dat het personeel van
een mortuarium het lichaam alleen aan de
familie wenste af te geven, indien die een
contract afsloot met de firma waarmee
het personeel zakelijke banden onder
hield. De begrafenisondernemingen heb
ben nu hun eigen agenten bij alle polikli
nieken, ziekenhuizen en lijkenhuizen. En
menige Russische familie, overmand door
smart, sluit een contract af met een van
die agenten. Maar ze weten niet dat deze
slimme handelaars-in-de-dood, de begra
fenissen in 90 procent van de gevallen ge
woon uitbesteden aan Rituaal-Service.
En of het allemaal nog niet erg genoeg is,
worden ze ook op andere manieren ge
plukt. in het lijkenhuisje bijvoorbeeld.
Thuis de dode opbaren, is veelal onmoge-
naar de kerk terug gevonden. Wat zo'n
'panisjida' (uitvaartdienst) kost. hangt
hoofdzakelijk van de familie af. Het hele
begrafenisritueel wordt gekenmerkt door
heel oude, vaak voor-christelijke, gebrui
ken. Na afloop van de plechtigheid vindt
bijvoorbeeld het grafmaal, de 'pominki'
plaats. Met de vingers wordt een hapje
'koetja', een rijstgerecht genuttigd en er
wordt gedronken op het welzijn van de
overledene. Daarbij wordt echter niet ge
klonken. Negen dagen na de dood wordt
dit ritueel herhaald. En na 40 dagen volgt
een royale maaltijd, omdat dan volgens
het oeroude geloofde ziel zijn eindbestem
ming heeft bereikt.
Maar vergeten wordt de dode daarna niet.
De graven worden keurig bijgehouden.
Wie geld heeft, legt elke keer verse bloe
men neer, de mindervermogenden doen
het met kunstbloemen. Een flinke bos
kost rond 15 gulden. De heel armen kun
nen voor 15 cent een zakje bloemzaad ko
pen en dat wil in zo'n vruchtbare bodem
ook wel aanslaan.
Honden
Rond de graven gaat het best gemoedelijk
toe. Meestal staat er wel een bankje, waar
op wat wordt bijgepraat. Familieleden
eten een paar keer per jaar bij het graf en
wordt er wat achtergelaten voor de dode.
Dat verklaart ook het grote aantal zwerf
honden op de begraafplaats Vostrjakovs
koje. want die gaan daar uiteraard mee
slepen. Maar dat deert de Russen niet.
Natuurlijk wordt er bij een begrafenis
flink wat afgehuild, maar verder gaan de
mensen hier eigenlijk weinig verkrampt
om met de dood. Alleen, en dat is hun
grootste zorg, de begrafenis moet wel be
taalbaar zijn. Maar ook hier gelden nu de
keiharde wetten van de vrije-marktecono-
mie. Niet voor iedereen overigens. Vorig
jaar overleden in Moskou 130.000 mensen,
onder hen 20.000 min of meer hoge functio
narissen. En die werden, alsof de vlag met
hamer en sikkel nog boven het Kremlin
waait, op staatskosten bijgezet.
Hans Hoogendijk
Een marmeren steen kost 400 tot 800 gulden, omgerekend 2,5 tot vier keer het
mum jaarloon in Rusland.
lijk. omdat alle Russen klein behuisd zijn.
Dus valt de keus meestal op het lijken
huis, maar het transport alleen al kost
300.000 roebel. Voor het afleggen worden
bedragen tussen de 450.000 en 700.000 roe
bel verlangd. Een kwitantie wordt niet
verstrekt en dus kunnen de bestaanden
op geen enkele wijze verhaal halen als er
van alles fout gaat.
Ook worden er bedragen in rekening ge
bracht voor speciale diensten die hele
maal niet bestaan. Er wordt bijvoorbeeld,
uiteraard tegen extra betaling, aangebo
den het lichaam 'diep te vriezen' of 'spe
ciaal te behandelen', maar in alle Mos-
kouse lijkhuisjes staan standaardvriezers
die niet verder komen dan min 18.
Dan is er uiteraard het probleem van de
kist. Ooit werden alle Russen begraven in
eikehouten kisten die uit de stam van één
boom waren gemaakt. Maai1 de in ons land
welbekende tsaar Peter de Grote maakte
daar een einde aan. Na zijn bezoek aan Ne
derland verbood hij dit. omdat hij het ei
kehout wilde gebruiken voor de bouw van
schepen.
Sindsdien is het behelpen in Rusland,
maar voor de mensen met geld heeft Ri
tuaal-Service een oplossing. Wie de vader
landse economie wil steunen, kan voor 450
gulden de duurste kist uit eigen produktie
kiezen. Deze wordt in de volksmond de 're-
geringskist' genoemd, omdat hierin de lei
ders van de voormalige Sovjetunie ter aar
de werden besteld. De 'nieuwe rijken' heb
ben nog andere mogelijkheden: Finse kis
ten voor 600 gulden en Amerikaanse met
prachtige glimmende handvatten, schar
nierend deksel, bekleed met fluweel en ge
maakt van noten-, kersen- of ahornhout.
De prijs: 7500 tot 60.000 gulden. Wie zoveel
uitgeeft, zal ongetwijfeld ook niet wakker
liggen van de 750 gulden voor een echte
begrafenisauto van Amerikaans fabrikaat
plus zes dragers.
Gebruiken
Terug naar de minder profane aspecten
van het begraven. Sinds de ondergang
van het communisme hebben steeds meer
Russen, ook bij begrafenissen, de weg
