Injectie voor kathedralen van het platteland
reportage ZATERDAG 27 MEI 1995 23
Iets wat ergens honderd jaar staat,
of langer, staat op z'n plek. Een
kerk, een molen of een brug: het zijn
de gegevens van het landschap die de
richting bepalen. We zijn er zuinig
op, spenderen geld aan het behoud en
bezingen van tijd tot tijd hun glorie.
Wat geldt voor gebouwen, geldt voor
bomen in nog heviger mate. Je kunt
ze niet verplaatsen naar een
openluchtmuseum en in geruïneerde
staat zijn ze niet meer te restaureren,
ook niet met veel geld. Een dode
boom is dood en een zieke boom gaat
negen van de tien keer dood.
Onder de waardevolste monumenten,
de kathedralen van het platteland,
de erebogen van de stad heerst een ver
woestende epidemie: de iepziekte. In een
onomkeerbaar proces worden jaarlijks ve
le monumentale iepen geveld. Al jaren
proberen beheerders de ziekte een halt toe
te roepen. Door het opsporen van besmet
tingshaarden. het weghalen van zieke bo
men en het bestrijden van de iepespintke-
ver: het beestje dat de schimmel over
brengt die de sapkanalen in de boom ver
stopt doet raken.
Het heeft allemaal weinig geholpen. Uit
dijk- en straatbeplantingen verdwenen
toch telkens bomen die ten prooi gevallen
waren aan de schimmels. Snel weghalen
en vlotte verwerking van het hout moch
ten niet altijd baten omdat de infectie zich
via wortelcontact of verderop gelegen in
fectiehaarden kan verbreiden. Vooral in
gebieden waar veel bossen zijn, is het be
roerd gesteld met de iepenstand. In bosge
bieden zijn de afgelopen honderd jaar on
telbare veldiepen gebruikt als vulmiddel.
Een veldiep doet het goed als opvulling
van open plekken, slaat haast altijd aan
maar is ook uiterst gevoelig voor iepziek
te.
Een aantal jaren geleden zorgde de ont
dekking van 'Trigger' voor een revolutie
in het bestrijdingsbeleid. Trigger bestrijdt
de schimmel die de iepespintkever over
brengt, door er een andere schimmel voor
in de plaats te zetten. Het ei van Colum
bus. De Heidemij injecteert alleen de ge
zonde, monumentale bomen, de zieke
worden weggehaald en het kostbare op
sporen van infectiehaarden kan achter
wege blijven. Aan Trigger kleeft echter
één nadeel: het kost gemiddeld vijftig gul
den per boom en de behandeling moet elk
jaar worden herhaald.
Sponsoractie
Staatsbosbeheer heeft daar nu wat op ge
vonden: een sponsoractie. Wie vijftig gul
den geeft, beschermt een jaar lang een iep.
Voor 250 of 300 gulden kan een particulier
of een bedrijf een monumentale boom
door de epidemie heen helpen. De ver
wachting is dat, als alle gezonde bomen
gedurende vijf of zes jaar een behandeling
met Trigger krijgen, de epidemie daarna
is uitgewoed.
Kees Mol. van Staatsbosbeheer in Zee
land, legt uit hoe dat gaat: „Hoewel de ie
pespintkever zijn eitjes legt in dood iepen
hout. heeft de ziekte toch gezonde bomen
nodig om te overleven. Het is net als bij
een virus. Dat kan ook in geïsoleerde toe
stand niet overleven. Als we in de
kringloop van de ziekte een schakel weg
halen door de bomen resistent te maken,
is het na verloop van tijd afgelopen met
die schimmel."
In Zeeland beheert Staatsbosbeheer en
kele honderden iepen, vooral op plaatsen
waar weinig bossen zijn. Op Tholen zijn de
laanbeplantingen op de Puitsedijk, de
Moerlijk en de Roolandsedijk nog redelijk
intact en ook aan de Kattendijksedijk bij
Goes, waar vele iepen gesneuveld zijn.
staat nog een mooie rij te pronken. „Wal
cheren kun je als verloren beschouwen en
Schouwen-Duiveland ook. Teveel veldie
pen in de bossen en langs B-wegen. Het
heeft geen zin meer de bossen te inspecte
ren op zieke iepen om die vervolgens weg
te halen. Dat is te kostbaar en ondoelma
tig. Bij het onderhoud van bossen halen
we wel alle veldiepen weg. ziek en gezond.
Samen met het injectieprogramma den
ken we zo de epidemie onder controle te
krijgen."
Fonds
De provincie, die her en der in Zeeland 400
iepen beheert, heeft de Heidemij opdracht
gegeven ze allemaal te injecteren en ook
voor particuliere beheerders zullen moge
lijkheden worden geschapen. Mol: „Het is
de bedoeling dat, naast het sponsorren
van bomen door particulieren en bedrij
ven, een fonds wordt gevormd waaruit de
bescherming door andere beheerders kan
worden betaald. Ook bij particulieren, ge
meenten en waterschappen zijn iepen in
beheer, die beschermd moeten worden.
Inmiddels heeft het Kadaster in Zeeland
al een flinke bijdrage toegezegd. We
werken in deze actie nauw samen met de
Rotary, die een plan maakt om bedrijven
te benaderen."
Wie voor één of meerdere keren een be
handeling betaalt, krijgt een certificaat
waarop desgewenst de boom of de bomen
staan omschreven die met de bijdrage ge
red zijn. „Ik kan me voorstellen dat er par
ticulieren zijn of scholen of andere instel
lingen die zeggen: Die ene iep hier op de
hoek. die willen wij behouden. Daar willen
we voor betalen. Dat moet dan kunnen.
Desnoods zetten we er een bordje bij."
De eerste iep in de sponsoractie krijgt
dinsdag 6 juni een injectie van Commissa
ris van de Koningin drs W. T. van Gelder.
De rest wordt behandeld door de Heide
mij.
Mieke van der Jagt
