weerszij van de Braakman
Rock- en blues-festival
in Middelburg op komst
Plaatsnaam
Biervliet en Hoek
PZC zeeland
Het testament van
mr Pieter Mogge
ruk bluesfestival
Kwadendamme
oogstaand avondje
ues in Terneuzen
Zo'n rampoefening
moet net echt zijn
week 20
collecties
P
maar ook 'mest'. Ook is veron
dersteld dat het eerste deel
naar de diernaam 'bever' ver
wijst. Het element 'vliet' is een
heel gebruikelijke term voor
'waterloop'. De bierkleur is
aantrekkelijk, maar een mod
derkleur lijkt juister te zijn.
Een moddervliet dus.
Braakman
Boven en ook wel beneden de
grote rivieren kun je De Waal
heten of Van Rijn. Je staat er
niet bij stil, dat die mensen
naar rivieren zijn genoemd.
Hoeveel families dragen de
naam Brakman? Buiten Zee
land zullen er niet zoveel zijn,
maar in Zeeuwsch-Vlaanderen
zijn ze bepaald niet schaars.
Hun familienaam is ontleend
aan de Braakman, de vroegere
zeearm die in de jaren vijftig is
afgedamd en voor een deel in
gepolderd. Het water vormde
vanouds de grens tussen de
beide delen van Zeeuwsch-
Vlaanderen. In de Tweede We
reldoorlog kreeg de Braakman
landelijke bekendheid door de
amfibische operatie van de
geallieerde troepen, die inlei
ding was tot de bevrijding van
het Land van Cadzand.
Braakman is afgeleid van
braak of breek. We moeten hier
denken aan het breken van een
dijk, waardoor het water in het
achterland kan doordringen.
In de dertiende eeuw wordt
voor het eerst de naam Braak
man vermeld, maar dan als
Breckeme. De verandering in
Braakman kwam later. Het
kan zijn dat het achtervoegsel-
eme tot -man werd. Maar en-
MAANDAG 15 MEI 1995
Heeft Gapinge zijn naam ontleend aan een Gaper? Heeft IJzendijke iets met ijs te maken? Wie was de heilige
Laurens naar wie dat Walcherse dorp is genoemd? Sommige plaatsnamen hebben een duidelijke betekenis. Andere
zijn lastig of zelfs helemaal niet te verklaren. In deze rubriek PLAATSNAAM nemen Lo van Driel en Ad Steketee
de namen van Zeeuwse plaatsen en wateren onder de loep.
door Yoyce Banh
oorAd Steketee
nLovan Driel
i| in de tiende eeuw moet
er een nederzetting Bier-
liet zijn geweest aan een wa-
jloop naar de Westerschel-
toen nog de Honte. In de
ruifde eeuw was de plaats
ja handelscentrum gewor
den kreeg stadsrechten. De
[jd telde zelfs enkele kloos-
er bestond een bloeien-
1 nijverheid. Men vervaar
de er onder meer laken en
zoutte haring in, wat mo-
riijk werd door de uitvinding
p het 'kaken' door Willem
leukelsz. De middeleeuwse
lag niet precies op dezelf-
jplek als het bestaande Bier-
liet, maar wat meer naar het
stormvloeden aan het
van de veertiende en het
[gin van de vijftiende eeuw
jeeg deze streek te maken
iel uitgebreide en langdurige
jindaties, waardoor Biervliet
Jfsgeïsoleerd op een eilandje
L te liggen. Dit betekende
jitermijn de ondergang. In de
ichtigjarige Oorlog kwam
jervliet, dat nu geheel verval-
ssas, in handen van de Geu-
jL Men besloot toen aan de
tordoostkant een fort aan te
L-gen als bescherming tegen
invallen uit het
De bebouwing in die
Kling is in de zeventiende
uitgegroeid tot het tegen-
plaatsje. Inmiddels
wallen geslecht en Bier-
werd een landbouwdorp
bkorte afstand van de Braak-
sn.
maam Biervliet is op ver-
illlende manieren verklaard.
Vlaamse toponymicus Gys-
Ing vermoedt dat het eerste
ukde kleur van de kreek aan-
I waaraan de plaats lag.
irkleurig zou die zijn ge
est, Anderen hebben ge
iend dat het 'bier' uit de
atsnaam een variant is van
i Germaans woord 'bir',
ser', dat 'modder' betekent,
kele Vlaamse deskundigen wij
zen erop dat 'man' laaggelegen
weiland, poel of plas betekent.
Opvallend is dat de Braakman
in de middeleeuwen nog een
andere naam had. de Dullaert.
Deze naam lijkt als twee drup
pels water op de Dollard, aan
de Gronings-Duitse grens. Het
woord is afgeleid van een
woord 'doel', een nevenvorm
van 'dal', een laaggelegen stuk
grond, later ook plas en breed
water. Het woord 'doel' komt in
de kuststreken voor. Inder
daad. ook in Doel.
Hoek
Aan de oostzijde van de Braak
man ligt Hoek, dat een 'voor
dorp' van het nabije Terneuzen
is geworden. Het dorp was door
zijn ligging dicht bij de indus
trie tussen Terneuzen en de
noordelijke Braakman aan
trekkelijk als woondorp en
werd sterk uitgebreid. De kern
van de plaats is echter weinig
veranderd. Hoek is een betrek
kelijk nieuw dorp, want het
werd pas in de zeventiende
•eeuw gesticht als vervanging
voor het omstreeks 1600 ver
dronken dorp Vreemdijk of
Vroondijk, dat ten noorden van
het huidige Hoek lag. De naam
van dit dorp kwam in 1114 al
voor als Fronendike. Het eerste
deel betekent 'heer' en die heer
is vermoedelijk de graaf van
Vlaanderen geweest, die op
dracht had gegeven tot bedij
king.
Het toponiem Hoek is niet las
tig te verklaren. Meestal wordt
er een perceel grond of buurt
mee bedoeld. Hoeken komen in
Zeeland veel voor, dikwijls nog
voorzien van een specificeren
de toevoeging, zoals in Krom-
menhoeke, 's-Heerenhoek en
Dishoek (Dijkshoek).
Het gehucht Boerengat. dicht
bij de industrie tussen Terneu
zen en de noordelijke Braak
man, heeft door deze ligging
zijn rust verloren ook zijn be
staan wordt bedreigd. De in-
dustrialisering van Zeeland
heeft in veel Hoeken en Gaten
het leven grondig veranderd.
Als een grote brand uit
breekt in een gebouw-
waar duizend mensen zit
ten, moet de brandbestrij
ding en hulpverlening zo
snel mogelijk op gang ko
men. Daarna moet de op
vang van slachtoffers zo
goed mogelijk verlopen. De
brandweer van Middelburg
en Arnemuiden, de regio
nale brandwreer. de politie
van Walcheren, het Neder
landse Rode Kruis, de am
bulancediensten. de GGD,
de EHBO-vereniging en de
leerlingen van de Stedelijke
Scholengemeenschap Mid
delburg doen daarom dins
dagavond mee aan een grote
gemeentelijke oefening
rampbestrijding in het cen
trum van de Zeeuwse hoofd
stad.
De oefening heeft tot doel de
samenwerking tussen de
deelnemende organisaties te
toetsen. Organisator K, J.
Hamelink van de brandweer
Middelburg bericht dat dit
de eerste keer is dat in Mid
delburg een oefening van dit
formaat wordt uitgevoerd.
Er doen vier- a vijfhonderd
mensen mee aan deze oefe
ning. Een in scène gezette
brand in het schoolgebouw
van de Stedelijke Scholen
gemeenschap wordt door de
deelnemende organisaties
bestreden. De omgeving van
de Sint Pietersstraat. het
Damplein, de Molstraat en
K. J. Hamelink
de Spanjaardstraat in Mid
delburg is dan even moeilijk
bereikbaar voor autover
keer.
Realistisch
„Het is mijn taak als oefen
leider het geheel te coördine
ren en in goede banen te lei
den", aldus de plaatsvervan
gend brandweercomman
dant van Middelburg. Maar
Hamelink ziet zijn rol als 're
gisseur' op die avond als de
belangrijkste. „Ales moet zo
realistisch mogelijk worden
nagebootst. Alle deelnemers
moeten hetzelfde beeld voor
ogen hebben zodat de oefe
ning vlot verloopt."
De oefening duurt van 19.00
tot 22.00 uur.
door Caroline Moerland
Acht vellen achttiende-
eeuws papier ter waarde
van één Zeeuwse universiteit.
Het streekarchivariaat Schou-
wen-Duiveland in Zierikzee
herbergt talloze gewichtige do-
kumenten. Het testament van
mr Pieter Mogge (1698-1756) is
er één van. Deze voorname Zie-
rikzeese burger liet 420.000 gul
den na om een academie te
stichten in zijn geboortestad.
Het is er echter nooit van geko
men.
'Verboden met water te blussen'
staat er op de stalen deur die is
verankerd in de dikke muren
van de archiefkluis. Het zou een
ramp zijn wanneer vuur of vocht
de papierverzameling zou aan
tasten. Alle zes gemeentes op
Schouwen-Duiveland, het wa
terschap op het eiland en diver
se verenigingen, kerken en in
stellingen hebben hun docu
mentatie er ondergebracht.
Streekarchivaris H. Uil heeft als
taak dit alles te beheren.
Verschillende dokumenten zijn
de moeite waard om eens nader
te bekijken. Diverse mensen
doen dat ook wel. „Het meren
deel van de bezoekers van het ar
chief komt hier voor stamboom
onderzoek". weet Uil. „Verder
krijgen we vanalles over de
vloer: van scholieren die een
werkstuk moeten schrijven tot
wetenschappers die willen pro
moveren.
Vermogen
Eén van de boeiendste stukken
in zijn verzameling vindt Uil het
testament van mr Pieter Mogge.
Deze achttiende eeuwse Zierik-
zeese patriciër bekleedde gedu
rende drie periodes van een jaar
het burgemeestersambt in de
stad. Bovendien was hij af
gevaardigde namens Zeeland
voor de Staten-Generaal. „Je
zou kunnen zeggen: een soort
kamerlid." Mogge had geen kin
deren aan wie hij zijn vermogen
kon nalaten en dat was waar
schijnlijk de reden dat hij in 1743
een testament opstelde.
Acht vellen pende hij vol en liet
ze in aanwezigheid van een nota
ris verzegelen. Bij zijn dood in
1756 kon de rode zegellak wor
den weggeschraapt en kwam de
verrassende inhoud van het do-
kument tevoorschijn. Uil leest
passages voor uit de enigszins
verbleekte tekst. Er staat onder
meer dat een deel van het geld is
bestemd voor de nichten en ne
ven van Mogge. mits ze in Zierik
zee wonen. Ook is vastgelegd
dat een voor die tijd zeer accep
tabel bedrag naar zijn bediendes
gaat, 'soo knegts als mijden'.
Academie
Het leeuwendeel van ongeveer
420.000 gulden is echter bestemd
voor het oprichten van een aca
demie in Zierikzee. Uil leest voor
dat Mogge precies heeft aange
geven welke vakken zullen wor
den gedoceerd en hoe groot het
salaris van de professoren moet
zijn.
Een ander belangrijk document
werd er echter de oorzaak van
dat Mogge's droom nooit is uit
gekomen. Het gaat om de op-
richtingsbul van de universiteit
van Leiden, waarin Willem van
Oranje had bepaald dat deze
academie voor zowel Holland als
Zeeland was bestemd. Toen Zie
rikzee in de achttiende eeuw een
eigen hogeschool wilde, ging de
oudste academische stad Van
Nederland op haar strepen
staan. Mede dankzij de Staten
van Holland kwam de Zeeuwse
universiteit er niet.
Het stadsbestuur van Zierikzee
besloot daarom het geld aan al
lerlei goede doeleinden te beste
den. In de jaren vijftig, zestig van
deze eeuw bevatte de gemeente
kas nog steeds een deel van Mog
ge's legaat. Zierikzee zat in die
tijd vanwege het grote aantal
monumenten in de stad heel
slecht bij kas. „Het legaat is toen
geruisloos verdwenen in het fi
nanciële gat van de gemeente",
zegt Uil. „Of. om het wat positie
ver te stellen, je vindt het geld nu
nog in de monumenten terug."
Enkele spullen uit de nalatenschap van mr Pieter Mogge in het
Streekarchivariaat Schouwen-Duiveland in Zierikzee.
foto Pieter Honhoff
Biervliet en omge
ving volgens een
Franse kaart uit
de zeventiende
eeuw.
Se'd van de friet: vele
pochten zaterdag het
'n Kwadendam-
'lel eerste optreden,
.vse band Busted,
l a; cm[ning er rond half ze-
I. 'Mt in. Vele decibellen
^festivaltenl. De sner-.
blue-r
I'Mloktf
notes van de Zeeu-
ei» bij het publiek
enthousiast applaus en deden
de kou vergeten.
Naast Busted bestegen zater
dagavond Baby Langston, BB
the Bluesfactory. Mr Boogie
Woogie, The Juke Joints en de
Julian Sas band het podium.
Het bluesfestival in Kwaden
damme is een jaarlijks spekta
kel dat wordt bezocht door lief
hebbers uit het hele land en door
blues-freaks uit België; Baby
Langston immers is een van de
grootsten in zijn genre in het
land van onze zuiderburen.
en mondharmonicaspeler Junior Wells speelde de zaal
'Paarrninuten plat tijdens het Portaal van Vlaanderen Blues-
Jl' foto Peter Nicolai
ste noten zijn ingezet, beginnen
de boxen te schrapen. Het geluid
valt uit. Maar het euvel is gauw
verholpen. Vanaf dat moment
laat die 61-jarige vocalist en in
strumentalist - witte hoge hoed,
glitterjas - de aandacht van het
publiek niet meer los. Zijn ne
genkoppige, jonge band uit Chi
cago inclusief de donkere, sexy
stem van drummer Willie Hayes
('Baby that's the way I feel') laat
een onuitwisbare indruk achter.
Met 'I got my mojo working'
krijgt Wells de meezingers op
zijn hand.
Otis Grand wordt door velen de
topper van de avond genoemd.
Languitgesponnen, afwisselen
de snelle en kalme solo's op gi
taar volgen op de eerder soul,
dan bluesstem van zanger Roy
Oakley. Ook de relatief onbe
kende Rythm Sheiks doen het
goed bij de achthonderd bezoe
kers.
Een kwalitatief hoogstaande
avond, vindt organisator Piet
van Houcke. Jammer dat er niet
meer bezoekers waren.
- Terwijl de
(lieden zich hebben ver
dachter het televisietoe-
i verpozen anderen zich in
internaast met een heel an-
jspektakel. Aan het blues-
Kade publiek tonen zich
Beenvolgens de ruige Give
8, de mondharmoniërende
Edejunior Wells, de vrolij-
Wt Rythm Sheiks, de goe-
Iballdog Otis Grand en de
iitionist Robben Ford. Ter-
beleefde zaterdag aan
fcrde Portaal van Vlaande-
[Bluesfestival een koude,
[boeiende avond.
slaat tegen de tentdoe-
h Het is niet echt koud in
P-maar lekker warm is an-
[Het doet de mensen dicht
Nkruipen. Na opwarmer
is het aan de Junior
Band de kans om -
er hij dat nog niet heeft
- Zeeuws-Vlaanderen
te winnen.
n minuut nadat de eer-
van onze verslaggever
Frank Balkenende
Het begon met de Cana
dese gitaargigant Pat
Travers, die de Middelburgse
horecabaas Kees Petiet in fe
bruari naar de Zeeuwse
hoofdstad haalde. Dat experi
ment slaagde, zowel finan
cieel als artistiek. Petiet wil
het nu groot aanpakken: elke
maandeen publiekstrekker
op het podium van de Stads-
danszaal. Dankzij een innige
samenwerking met het Belgi
sche agentschap Music Trust
kan de Middelburgse muziek-
promotor de komende weken
Zeeland enkele 'cracks' uit
Amerika en Ierland opdienen.
Gitarist Michael Lee Firkins,
een Yank met rappe handjes.
The Brandos, vorig jaar nog
hoofdact op het Vlissingse
straatfestival, en de Ierse gi
taartovenaar Samuel Eddy
komen in mei en juni naar
Middelburg.
Petiet, die voor dit doel een
stichting (RBC ofwel Stich
ting Rock en Bluesconcerten)
wil oprichten, mikt op
's werelds subtop en aanstor
mend talent. De eerste trits
voldoet ruimschoots aan die
voorwaarde. Michael Lee Fir
kins heeft inmiddels een
royaal gevulde prijzenkast.
Het gezaghebbende Ameri
kaanse muziekmagazine Gui
tar World schonk hem in de
verkiezing van beste gitarist
de zilveren plak. Firkins
moest alleen Joe Satriani la
ten voorgaan. In Nederland
kaapte hij vervolgens een Edi
son weg. De gitarist leverde
verder een bijdrage aan de
nieuwe cd van Chris Isaak. In
Middelburg is hij maandag 22
mei te zien in gezelschap van
het trio Howling Iguanas. De
helft van het repertoire is van
de hand van Firkins, de an
dere helft is op bluesleest ge
schoeide rock van de Iguana's.
Onstuimig
The Brandos (vrijdag 9 juni)
doen nogal eens Europa aan.
waar de sprankelende mousse
van folk en onstuimige gitaar
rock populair is. Niet voor
niets bracht het Amerikaanse
kwartet kortelings een cd uit.
waarop enkele live-opnamen
uit het Utrechtse Tivoli en het
Amsterdamse Paradiso prij
ken. Inmiddels zijn twee ex-le-
den van de Del-lords toegetre
den tot The Brandos.
De Ier Samuel Eddy (donder
dag 15 juni) geldt als de nieuwe
Rory Gallagher. Hij werkte
eerder samen met nationale
helden als Jan Akkerman en
Herman Brood. Eddy vertolkt
de blues modern, maar wel op
een gespierde en soms smerige
manier. Twee jaar geleden ver
baasde hij het publiek in de
Middelburgse American Bar.
De met een zender spelende gi
tarist hupte van het podium,
liep naar buiten en bestelde
een pilsje in het aangrenzende
café. Onderwijl kwamen de
prachtigste solo's uit zijn vin
gers.
Sponsors
Voor het agentschap Music
Trust, dat toernees verzorgt, is
het interessant dergelijke
bands zo nu en dan in Zeeland
neer te zetten. „Zij moeten dan
een dag geen reis- en verblijfs
kosten betalenzegt Kees Pe
tiet, eigenaar van American
Bar en mede-eigenaar van de
Stadsdanszaal. De concerten
leveren, ook bij volle bak. on
voldoende entreegelden op
om uit de kosten te komen.
Daarom werft Petie sponsors,
die willen adverteren in een in-
formatiekrantje dat voor elk
concert in een oplage van
tweeduizend wordt verspreid
in Zeeland en West-Brabant.
Inmiddels staan vijftien spon
sors achter het plan Petiet, va
riërend van een muziekcafé,
een modezaak, een taxicen
trale tot een bierbrouwer. Na
drie concerten wil Kees. die
node leden zoekt die in het
stichtingsbestuur willen stap
pen, evalueren in hoeverre de
ze formule succesvol is. Hij
meent echter dat Middelburg
wel een muzikale injectie kan
gebruiken, ,,'s Zomers is er ge
noeg te doen, 's winters toch
vrij weinig. In die periode zal
de stichting dan ook het mees
te programmeren."
Howling Iguanas.
foto Mick Rock
The Brandos.
