Landjepik in de Waddenzee
Vrijheid geportretteerd
PZC
Kunstige hoedjes die ook
gedragen mogen worden
zeeland
11
Noordelijke vissers worden ziek van die Zeeuwen
kunst
Smartlappenfestival
beleeft vierde editie
VRIJDAG 31 MAART 1995
door Han Dirk Hekking
DEN OEVER - Van 'die Zeeu
wen' moeten Wieringer en Te
xelse garnalenvissers niets
meer hebben. Nu minister Van
Aartsen van plan is mosselbe-
drijven uit Zeeland nieuwe per
celen toe te wijzen in de weste
lijke Waddenzee, kijken de Wie-
ringers en Texelaars hun
Zeeuwse collega's met de nek
aan. „Tot een handgemeen is
het nog niet gekomen, maar als
ze onze gronden afpikken, weet
ik niet wat er gebeurt."
De schepen in de haven van Den
Oever liggen net zo verdeeld als
de stemming over de mosselper
celen op dit moment is. De
Zeeuwse kotters liggen bij el
kaar, in één hoek van de haven,
de Wieringer boten nemen een
andere hoek in.
Die afzondering is er niet alleen
bij het afmeren. De groepen vis
sers spreken weinig met elkaar.
„Veel contact is er niet", zegt een
schipper uit Den Oever. „Maar
met die Zeeuwen valt ook niet te
praten. Ze staan boven je he',
want ze hebben mooie boten en
veel geld."
Calimero-complex
Een voorbeeldje van het noorde
lijke 'Calimero-complex', zo kun
je de woorden van de Wieringer
wel noemen. Zij zijn groot en wij
zijn klein en dat is niet eerlijk,
dat gevoel zit er in Den Oever
diep in. De noordelijke garnalen-
vissers ervaren hun gevecht te
gen de mosselpercelen als de
strijd tussen het kwartje en het
dubbeltje; tussen de blinkende
Mercedes en de afgeragde Es
cort.
De macht van het getal, daar
zijn de noordelijke vissers ziek
van. De mosselsector brengt
jaarlijks meer in het laatje. De
garnalenvangst brengt vijftig
miljoen gulden op jaarbasis op,
de mosselen doen het dubbele.
De mosselsector is omvangrij
ker, het verwerkte produkt is
veel meer waard en de winstkan
sen zijn ook nog eens groter. Ter
wijl de visserij op Wieringen al
jarenlang tegenwind lijkt te heb
ben. Het kotterbestand is afge
nomen, net als de werkgelegen
heid.
Behalve het alom geventileerde
pessimisme over de bedrijfsre
sultaten, hebben de Wieringer
vissers ook nog eens het idee dat
de Nederlandse beslissers hun
stem niet horen. De plaatselijke
Een garnalenvisser na aankomst in de haven van Den Oever.
vissersorganisatie knokt voor
wat zij waard is, maar bij de lan
delijke belangenbehartigers
speelt de garnalensector maar
een bescheiden deuntje mee.
In zo'n situatie verweert het ver
nisje van gezamenlijkheid snel
in de zeewind. In de discussie
over de mosselpercelen is het ie
der voor zich. De overkoepelen
de organisaties kiezen partij
voor de meest kapitaalkrachtige
leden: de mosselvissers.
Onenigheden
Versnipperde belangen, cha
grijn over de malaise. Die twee
factoren spelen een belangrijke
rol in de onenigheden rond de
mosselpercelen. Natuurlijk
heeft de onvrede ook te maken
met de vrees voor de gevolgen
van de komst van nieuwe mos
selpercelen. „Zo'n terrein dijt
aan alle kanten uit, je kunt er
echt geen vlaggetjes omheen
zetten. Je kunt straks niet meer
in de buurt komen", zegt een
Wieringer.
Het is de bedoeling van de over
heid dat de garnalenvissers de
afgedankte mosselpercelen
weer gaan gebruiken. Maar dat
kan niet, zegt Jan Hegeman van
de WR 123. „Op die gronden zit
ten stokken in de bodem. En er is
heel veel slijk. De garnalen wil
len daar niet komen en je vist
ook nog eens je net aan flarden.
Het duurt wel tien jaar eer dat
weer goede gronden zijn."
Niet makkelijk
Het Rijksinstituut voor Visserij-
onderzoek (RIVO) en het inge
nieursbureau Oranjewoud er
kennen dat de garnalenvissers
het niet makkelijker zullen krij
gen bij het werken op het wad.
Beide instanties namen in op
dracht van de overheid de kwes
tie onder de loep. Het RIVO stel
de wel dat het niet te verwach
ten is dat de garnalenvangst een
tik krijgt. Desondanks is de sfeer
in Den Oever gespannen. Ruzie
met de Zeeuwen zoekt niemand.
Nog niet. „We kijken hen met de
nek aan. Ze komen bijna niet in
de haven, doen geen zaken op de
visafslag. Alles gaat linea recta
naar Yerseke. Alleen hun sche
pen liggen er."
Een jonge collega: „De onvrede
heeft nog niet tot een handge
meen geleid. Maar ik weet niet
wat er gebeurt, als ze onze gron
den inpikken." Jaap Ruitenburg
van de WR 41 beziet de emoties
in zijn eigen thuishaven hoofd
schuddend. Ruitenburg plus
zijn collega Kooij Ten Bokkel
gelden als witte raven in de Wie
ringer vloot. De twee zitten na
melijk in de mosselen. „Ik vind
dat de vissersorganisatie hier
zich heel grof opstelt. In Harlin-
gen werken de vissers mee aan
die nieuwe mosselpercelen.
Maar hier op Wieringen en op
Texel doen ze net alsof de weste
lijke Waddenzee hun eigen tuin
tje is."
Overgenomen
Ruitenburgs bedrijf geldt als
een der laatste Wieringer mos-
selbedrijven. Tientallen jaren te
rug waren er tien tot twaalf Wie
ringer visbedrijven met de
schaaldieren actief. Daarvan
zijn er twee over. „De rest is over
genomen door de Zeeuwen. Dat
kwam omdat die een goede prijs
foto GPD
boden of omdat oudere vissers
geen opvolger hadden", herin
nert Ruitenburg zich. De vijan
digheid tussen mossel- en garna
lenvissers heeft voor hem één
belangrijke achterliggende re
den: afgunst.
„Het is waar dat het bij ons nu
goed gaat en dat het in de garna
len minder is. Maar ooit was het
precies andersom. De garnalen
hebben hier jaren weelde ge
bracht. Ik heb in 1968 ook nog op
garnalen gevist omdat het in de
mosselen heel slecht ging. Vroe
ger werkten we gewoon samen.
Waarom dat veranderd is? De
mentaliteit is anders. Mensen
stellen zich veel harder op, de ja
loezie is groter. Ze kijken naar de
mooie auto's van de mosselvis
sers en naar hun grote schepen
in de haven. Maar in de mossel
sector zijn die nu eenmaal wat
groter dan in de garnalen."
Belachelijk
Jan Louwerse, voorzitter van de
mosselsector binnen de Vereni
ging tot Bevordering van
Zeeuwse Visserijbelangen (Zevi-
bel), kan ook al weinig begrip op
brengen voor de problemen in de
westelijke Waddenzee. „Het is
eigenlijk een belachelijke zaak.
De Waddenzee is voor ons van
groot belang. Tegenwoordig ha
len de tachtig mosselbedrijven
in Nederland driekwart van hun
vangst daarvandaan."
Als de nieuwe mosselpercelen er
niet komen, betekent dat vol
gens Louwerse verdwijning van
de helft van de mosselcultuur op
het wad, met alle economische
consequenties van dien. Lou
werse: „We hebben die gronden
nodig. De Waddenzee is niet sta
biel. Daardoor raken we perce
len kwijt. Van het oorspronkelij
ke aantal door ons gevraagde
gronden is maar een klein deel
over."
Daarnaast komt de mosselsec
tor met een schaderegeling voor
garnalenvissers die hun visver
gunning aan het Rijk terugge
ven. „Maar die Wieringers zeg
gen geen stom woord, alleen
maar 'nee'. Wat de reden van dat
dwarse gedoe is... Als ik dat eens
zou weten. Ik geloof dat het om
zes bedrijven gaat. De mentali
teit van de mensen is zo veel an
ders dan vroeger. Toen gingen
we als goede collega's met el
kaar om."
Aan ontsporing in Den Oever
denkt Louwerse trouwens niet
direct. „We gaan echt niet op de
vuist. We leven in een democra
tisch land. Als er eenmaal beslo
ten is, verwacht ik geen proble
men."
Toon gezet
Volgende week doet de rechter
uitspraak in een kort geding dat
Wieringer vissers tegen minister
Van Aartsen aanspanden. Zij ei
sen dat hij zijn beslissing terug
draait om 470 hectare nieuwe
mosselpercelen in de westelijke
Waddenzee in te richten. Wat de
uitspraak ook zal zijn, de onvre
de zit dicht onder het oppervlak
en kan elk moment opborrelen.
Tijdens de Visserijdagen vorig
jaar was de spanning over de
kwestie al voelbaar.
Voorzitter Dick Langstraat van
het Produktschap voor Vis pro
beerde de gemoederen iets te be
daren, maar voorzitter Jan
Adriaanse van de Wieringer vis
sers toonde zich strijdlustig.
„Wij zullen onze visgronden met
hand en tand verdedigen, des
noods met harde acties."
Dode dolfijn bij Vrouwenpolder
VROUWENPOLDER - Op het strand bij Vrouwenpolder is
donderdag een dode dolfijn gevonden. Het kadaver, ongeveer
drie meter lang en 200 a 300 kilogram zwaar, verkeerde al in
verregaande staat van ontbinding. Daardoor is het nog ondui
delijk of het om een jonge butskop of om een witsnuitdolfijn
gaat.
Medewerkers van het Nederlands Natuurhistorisch Museum
in Leiden komen vandaag (vrijdag) naai' Zeeland om het dier
nader te bekijken. Hun belangstelling gaat in eerste instantie
uit naar de kop, maai' als het om een bijzonder soort dolfijn
blijkt te gaan zullen zij het gehele kadaver meenemen naar Lei
den.
Weer snelkraak kledingzaak Sluis
SLUIS - Een kledingzaak aan de Kaai in Sluis was donderdag
morgen omstreeks vier uur voor de tweede keer binnen een
paar maanden slachtoffer van een snelkraak. De eigenaar kon
nog geen precies schadebedrag opgeven, maar wist wel gelijk
dat er nog meer weg was dan de vorige keer, toen er voor zestig
mille inkoopwaarde werd gestolen.
De inbrekers kwamen binnen door een trottoirband door de
winkelruit te gooien.
Omdat er de laatste maanden in Zeeuws-Vlaanderen een golf
van snelkraken in kledingwinkels is geweest, werden alle sur
veillance-eenheden van de districtspolitie direct naar Sluis ge
stuurd.
Ook de Belgische politie werd te hulp geroepen. De daders kon
den echter niet meer in de kraag worden gevat.
Asielzoeker vast na bedreiging
TERNEUZEN - Een 27-jarige asielzoeker uit Angola bedreigde
woensdagavond een medewerker van het Terneuzense Roosel-
veltcentrum omdat hij het niet eens was met de zakgeldrege
ling. De man wilde het pand, op last van de directie, niet verla
ten en werd vervolgens door de politie opgepakt vanwege ver
bale bedreiging en lokaalvredebreuk. De vreemdelingenpolitie
overlegt met het Openbaar Ministerie over de te nemen maat
regelen tegen de Angolees, die donderdagmiddag nog werd
vastgehouden.
klassiekers
met
groot
prijsvoordeel
bas+mar de jager
kerkplein 57
kapelle
01102 - 43810
van onze verslaggever
Ernstjan Rozendaal
BREDA - Vrijheid is het thema
van Idealen. Dubbelportretten
van twee generaties. Onder die
titel begon deze week een expo
sitie van fotografe Caroline
Schroder in het Breda's Mu
seum in Breda en tegelijkertijd
verscheen een bijbehorend
boek.
Met haar fototoestel portret
teerde Schroder twintig heden
daagse jongeren.
Hun foto's gaan vergezeld van
geschreven portretten van door
hen gekozen personen van een
veel oudere generatie, voor wie
ze bewondering koesteren.
Die originele invalshoek op
vijftig jaar bevrijding illu
streert prachtig hoe het gedach-
tengoed van de ene mens bepa
lend kan zijn voor het leven van
de ander.
Zo is er het portret van de 16-ja-
Galerie In de galerant in Ter-
neuzen: Artistieke en extrava
gante hoeden. foto Charles Strijd
van onze verslaggever
TERNEUZEN - Onder de titel 1,2,3,4 hoedje van.
hoedje van., presenteert de Terneuzense galerie
In de galerant vanaf zaterdag een gevarieerde col
lectie hoeden van Esther Brunia. Is dat kunst dan,
of is het eerder een modeshow? De ontwerpster
slaakt een diepe zucht. Die vraag heeft ze vaker
gehoord. „De term kunst suggereert enige afstand
en in dat geval zou ik zeggen: 'Het is geen kunst.'
De hoeden moeten namelijk wel gedragen wor
den. Maar gezien de vormen en het materiaal dat
ik gebruik denk ik dat mijn hoeden wel degelijk
kunstvoorwerpen zijn."
Dat laatste denkt ook galeriehoudster Cathy Por
te, aangezien ze haar ruimte openstelt voor Bru-
nia's hoeden. Weliswaar niet meer dan twee weken,
wat wel korter is dan bij andere exposities. Boven
dien wordt er tegelijkertijd keramiek van Bart Ma-
réchal en Ortrud Grevel en schilderwerk van Moni
que Martens en SaQar Al-Qatil getoond. Maar
toch. Porte: „Is het nu kunst of geen kunst? In een
stad als Terneuzen zijn veel modeshows, in winkels
en zo, maar wat ik mis is de echte mooie hoed. Ik
vond eigenlijk dat dat in een galerie ook moest
kunnen."
De hoedontwerpen van Brünia zijn artistiek en ex
travagant en de galerie heeft besloten ze op een
aparte manier te exposeren. Er is een relatie gelegd
met papier. De ontwerpster heeft een aantal hoe
den gemaakt van onbedrukt krantepapier. Deze,
en de andere hoeden, worden zaterdag bij de ope
ning geshowd door kunstenaars die wel eens in de
Terneuzense galerie exposeren, onder wie de eer
dergenoemde Martens en Al-Qatil. Enkelen van
rige Bart van Gelder. Tijdens
het kamperen op de boerderij
heeft hij een voorliefde opgevat
voor het boerenbestaan. In
schoolvakanties helpt hij boer
Ton.
Hij ziet de nieuwe partner van
zijn oma, de 66-jarige Jan Gerrit
Joren, als een voorbeeld omdat
die zich van niemand iets aan
trekt en altijd zijn eigen gang
gaat.
Dat is precies wat de neutrale
beschouwer over Bart zou kun
nen denken als hij Schroders
portret ziet: een serieuze boeren
knecht met het anarchistische
uiterlijk van een hoofdstedelijke
kraker.
Principieel
„Ik heb principieel dienst gewei
gerd", zegt Joren in het begelei
dende interview. „Familie en
vrienden waardeerden mijn
principiële houding.
Maar verder? Een laffe deserteur
was ik.
Ik kreeg S 3 en werd anderhalf
jaar lang opgesloten tussen cri
minelen. Veroordeeld door de
massa. Maar spijt heb ik er nooit
van gehad. Een keuze moet je
zelf maken."
Hij is er iets te jong voor, maar
op grond van de foto zou het nie
mand verwonderen wanneer de
ze woorden uit de mond van
Bart waren opgetekend. Dat be
tekent dat Schroder in haar op
zet is geslaagd.
Fotoboek
Caroline Schroder (33) studeer
de aan de School voor Fotogra
fie in Den Haag en de Kunstaca-
dememie Sint Joost in Breda.
Ze maakte eerder fotodocumen
taires over migranten in
Utrecht, ouderen in Moskou, pa
tiënten in psychiatrische klinie
ken in Bulgarije en de Mon-
driaantentoonstelling in Den
Haag.
Werk van haar verscheen onder
meer in Elsevier en NRC Han
delsblad.
Vorig jaar verscheen haar foto
boek Old faces of Moscow.
Keuze
„Ik wil laten zien dat innerlijke
vrijheid in alle omstandigheden,
in alle tijden, een keuze kan
zijn", zegt ze.
„Een goed dat weliswaar slechts
met veel moeite verkregen kan
worden, maar dat voor iedereen
is weggelegd. In de tekstportret
ten laat ik jongeren van toen aan
het woord: hoe zij hun weg kozen
en zich al of niet innerlijke vrij
heid schiepen in de onvrije we
reld van de oorlog. De foto's zijn
ontmoetingen met jongeren van
nu die in een vrije wereld met
een overvloed van mogelijkhe
den vorm geven aan hun idealen
en waarden."
Expositie: Idealen van Caroline
Schroder in Breaa's Museum in Bre
da tot 30 april. Boek'Idealen. Dub
belportretten van twee generaties'.
Stichting Plint in Eindhoven, 48 blz,
19,50.
hen dragen speciaal vervaardigde papieren kos
tuums.
Het interieur van de bij de galerie behorende café
ruimte is ook ingrijpend veranderd. De wanden
zijn gedecoreerd met krantepapier, er zijn goed ge
lijkende gordijnen van gemaakt en de toog is be
kleed met papieren voorwerpen die verdacht veel
van bolussen weg hebben. „Het moet toch een
beetje Zeeuws blijven", verklaart Porte lachend.
De papieren creaties zijn bedoeld, vertelt ze, om de
hoeden in een zo theatraal en opvallend mogelijke
omgeving tentoon te stellen.
De hoeden van Brunia verschillen sterk van vorm
en materiaal. Sommige zijn gemaakt op oude hoe
denblokken uit de jaren twintig en dertig, andere
zijn gebaseerd op een frame dat met stof is bekleed
en weer andere zijn vervaardigd door in elkaar ge
vlochten stro of gaas. „Ik zoek naar een perfecte
vorm, zoals een schilder naai' de perfecte composi
tie zoekt", zegt Brunia. „En als ik wat meer volgens
de commerciële lijn werk, zoals met de baretjes,
dan zorg ik er in ieder geval voor dat het materiaal
heel bijzonder is. Verder is het totaalbeeld heel be
langrijk. Wat heeft iemand verder nog voor kleding
aan? Een hoed moet natuurlijk niet als een taart
op iemands kop staan."
Kenmerkend is dat ze niet met voor de hand lig
gend materiaal werkt. Vandaar ook haai' fascinatie
voor papier. „Het lijkt veel op textiel en je kunt er
op een hele snelle manier volume mee krijgen. Het
is vergankelijk materiaal en dat vind ik eigenlijk
ook wel heel leuk."
Expositie: 1. 2, 3, 4 hoedje van, hoedje van... in galerie In
de galerant, Nieuwstraat, Terneuzen van 1 tlm 15 april.
Opening, met modeshow, morgen (zaterdag) om 14 uur.
Bart, één van de geëxposeerde foto's in het Breda's Museum.
foto Caroline Schroder
De smartlappenzangers 'Vijf keer niets', te horen op het
vierde smartlappenfestival in Kapelle. foto Pieter Honhoff
van onze verslaggeefster
KAPELLE - Ans Schilders,
drijvende kracht achter het
Kapelse Smartlappenfesti
val op 8 april, neemt het le
venslied volstrekt serieus.
„Wat wij doen heeft niets
met 'camp' te maken. Camp
veronderstelt dat je boven
het genre staat en lacht om
serieuze vertolkers van de
smartlap. Wij hebben res
pect voor het lied en degene
die het zingt."
De duizendpoot op klein-
kunstgebied Schilders is
dan ook streng voor de festi
valdeelnemers die ze bege
leidt. Ze moeten zich goed
presenteren en mogen niet
zomaar een liedje uitzoeken.
„Ik heb soms ook liedjes af
gekeurd" Schilders onder
scheidt goede en slechte
smartlappen. De betere zijn
bij voorkeur niet vanuide
vertolker zelf geschreven. Ik
verscheurde je foto kan dus
eigenlijk niet.
Bladerend door haar 'bijbel'
citeert Schilders uit goede
en slechte smartlappen. Op
de voorpagina van het ver
geelde boekje getiteld Hon
derd levensliedjes prijkt de
Zangeres zonder Naam, dé
vertolkster van de tranen
trekker. Schilders decla
meert Mammie, waar benje-
?volgens haar één van de be
tere voorbeelden. Het gaat
over een moeder die zo vaak
gaat dansen, dat ze haar
kind verwaarloost.
Kleitie Liesje was 'n meisje!
Van pas nauwelijks zes jaar.
/Zij kon dansen als een vlin
der,/Want dat leerde mam
mie haar. begint ze. Enkele
coupletten verder onder
breekt ze het lied. „Nu moet
het dus fout gaan hè. Nu
komt de moraal." Kort daar
na kwam plots een crisis,/
Kleine Lies lag 's avonds
laat/Met 'n hoge vurige
koortsgloed/Op 't engelenge
laat.
Mag ik van u een lift, meneer
volgens Schilders een slecht
voorbeeld van een smartlap:
Maar die meneer was 'n
schavuit, dat merkte zij te
laat,/Hij gooide haar de toa-
gen uit, na 't plegen van z'n
daad! „Dit is te makkelijk,
een beetje plat. De schrijver
heeft niet de moeite geno
men om het wat poëtischer,
wat subtieler te maken."
Vijftig zangers
De nncpuppr viiftio 7011™™
en zangeressen die meedoen
aan het smartlappenfestival
zijn gelegenheidsartiesten.
Ze staan voor het eerst op de
planken of hebben muzikale
ervaring op ander gebied.
Schilders: „Er is ook een de
legatie van het Zeeuws Vo
caal Ensemble dat een zang
groepje heeft gevormd. De
Goese organist Kees van
Eersel heeft de muziek voor
hen geschreven en ikzelf heb
voor de tekst gezorgd." De
meeste deelnemers hebben
geen eigen begeleiding en
worden tijdens het optreden
bijgestaan door accordeo
nist Marten de Haan en
drummer Rinus Scheele, Ze
treden samen met anderen
op of alleen.
Het Kapelse smartlappen
festival in De Vroone beleeft
zaterdag 8 april alweer de
vierde editie. Het is ontstaan
doordat de culturele com
missie van de gemeente Ka
pelle iets op poten wilde zet
ten dat een grote groep men
sen zou bereiken. Het festi
val is inderdaad populair ge
worden. Vooral oudere men
sen komen graag luisteren.
„Ze vinden het heerlijk dat
het niet zo hard is."
Smartlappenfestival, De
Vroone Kapelle, 8 april om
19.30 uur.
