Moerdorpen in de grensstreek
PZC
Plaatsnaam
Dubbele bodem, dubbele lading
Apostasy maakt
zich boos over
alles wat mis is
Marshall en Almonte
bijzonder kundig
Mensen laten lachen
op een zinkend schip
Aardenburg heeft
een rijke historie
zeeland
kunst
DAM HORECA SERVICE B.V.
week 11
pop
MAANDAG 13 MAART 1995
Heeft Gapinge zijn naam ontleend aan een Gaper? Heeft IJzendijke iets met ijs te maken? Wie was de heilige
Laurens naar ivie dat Walcherse dorp is genoemd? Sommige plaatsnamen hebben een duidelijke betekenis.
Andere zijn lastig of zelfs helemaal niet te verklaren. In deze rubriek PLAATSNAAM nemen Lo van Driel en Ad
Steketee de namen van Zeeuwse plaatsen en xoateren onder de loep.
door Lo van Driel
en Ad Steketee
Ten zuid-westen van Axel
liggen niet zo ver van de
Vlaamse grens: Zuiddorpe en
Westdorpe. Ze horen min of
meer bij elkaar, het zijn 'twee
lingdorpen', zoals Oost- en
Westkapelle, Noord- en Zuid-
welle, Nieuwer- en Ouwer-
kerk.
Hoe kunnen 'tweelingen' zo
verschillend zijn? Zuiddorpe
heeft een duidelijke kern, een
aardig dorpsplein, een kerk in
het hart van-de gemeenschap.
Zo'n dorp geeft beschutting.
Vergelijk daarmee Westdorpe.
Wie van Sas van Gent naar
Axel gaat, volgt een bijna ein
deloze dijk. Op Stadskanaal na
is Westdorpe het langste dorp
van Nederland. Door forse uit
breidingen in zuidelijke rich
ting lijkt er de laatste twintig
jaar halverwege de dijk een
kern te zijn. Maar het dorp is
'dijk' gebleven en de wind
waait er waar die wil.
De betekenis van de plaatsna
men van Zuiddorpe en West
dorpe geeft weinig problemen.
De ligging ten opzichte van
Axel bepaalde de naam: het
ene dorp ligt ten zuiden, het an
dere meer ten westen van Axel.
Westdorpe
In een oorkonde van de Vlaam
se abdij Ter Duinen van 1276
wordt een parochie Westdorpe
genoemd. Dit zal betrekking
hebben op een oude nederzet
ting ten noord-oosten van het
huidige dorp: er zijn wat vond
sten gedaan. Door overstro
mingen aan het eind van de 14e
en het begin van de 15e eeuw is
dit dorp geheel verdwenen. Het
water van de Braakman kon
toen tot hier komen. In die pe
riode is begonnen aan de aan
leg van een grote dijk die bijna
door geheel Zeeuws-Vlaande-
ren loopt. Deze Graafjansdijk
komt onder verschillende na
men voor en is als dijk op veel
plaatsen nog goed te herken
nen.
Het noorden van het dorp ver-
Zuiddorpe en Westdorpe hebben hun naam te danken aan hun ligging ten opzichte v
dween gedeeltelijk door de St.
Elisabethvloed van 15 novem
ber 1404. De ondergang kwam
in 1586 toen het gespaarde
zuidelijke deel door prins Mau-
rits onder water werd gezet om
Axel te behouden. Hier liep de
grens met de Spaanse en later
de Oostenrijkse Nederlanden.
Aan de Graafjansdijk is de be
bouwing van het nieuwe West
dorpe ontstaan. De schorren
werden door Albertus van Oos
tenrijk geschonken aan het ka
pittel van de Onze Lieve
Vrouwe-kerk te Antwerpen.
Later volgde de inpoldering,
die in 1674 klaar was. De bedij
king kreeg de naam Oostenrijk-
of Autrichepolder, onder welke
namen Westdorpe in oude do
cumenten vaak vermeld werd.
Je woonde in de polder.
Moere
Ook de naam Zuiddorpe is niet
oud. Oorspronkelijk heette de
nederzetting Moere, dat in 1236
in dit gebied als parochie wordt
genoemd. Later komt de naam
Nieuwerkerke voor.
Een naam als Moere is gemak
kelijk te verklaren. Deze hele
streek werd omstreeks 1200
door Vlaamse abdijen in cul
tuur gebracht. Onder leiding
van de monniken werd 'ge-
moerneerd': de bovenste klei
laag werd weggehaald om het
veen, de darink of derrie, te
kunnen steken. Dat was brand
stof en leverde zout op. In de
hele grensstreek van Zeeuws-
Vlaanderen werden vaarten
aangelegd voor ontwatering en
vervoer. Aan deze activiteit
hebben veel grensparochies
hun bestaan te danken.
Aan Vlaamse kant kennen wc
plaatsnamen als Moerbeke.
Tussen Sas van Gent en Philip
pine heeft een Moerkerke gele
gen. Trouwens draagt niet een
van Zuiddorpes bekendste
dochters in dit verband een
veelbetekenende achternaam:
Marie-Cécile Moerdijk, de ver
maarde zangeres van het
volkslied. Zelzate heeft ook
aan de zoutwinning zijn naam
te danken: zei, sel, sal is zout en
dat zate is Oudnederlands voor
woning of nederzetting.
Moere had een kasteel en de be
kendste kasteelheer is Joost
van Gistele: Heer van Mael-
stede, Moere, Axel en Hulst,
erfschout van de Vier Ambach
ten, ridder in dienst van Hertog
Karei de Stoute. Op 15 septem
ber 1481 vertrok deze Joost van
Gistele met zijn kapelaan uit
Moere voor een reis over land
die hem in Egypte en Perzië,
het Heilige Land en vele landen
in het Midden-Oosten bracht.
Hij dankt aan deze reis zijn bij
naam 'de grote reiziger' en wij
danken aan hem een uitvoerige
en veelgelezen reisbeschrij
ving. Na vier jaar kwam hij op
23 juni 1485 weer op zijn kasteel
te Zuiddorpe terug. Hulst bood
haar schout een maaltijd aan
tot 'zinne blide willecomme'.
Waar de grens een paar rare
hoeken maakt, ligt ten zuiden
van Zuiddorpe het dorp Over
slag. Het is een echt grensdorp:
een betrekkelijk klein Neder
lands deel, een weg met twee
19e-eeuwse grenspalen en het
grotere Belgische dorp met de
kerk. Dit Overslag dankt zijn
naam aan de 'overslag' van
schepen en goederen. Vanuit
het zuiden hep een vaart, die
bij Overslag eindigde, maar
een andere vaart liep naar
Axel. Turf of andere vracht
werd hier overgeslagen, zelfs
wordt gezegd dat de schepen
zelf 'overgezet' werden.
Zo blijkt deze grensstreek
nauw verbonden te zijn met de
middeleeuwse bedrijvigheid.
Nu zijn het woondorpen in een
agrarische streek. In een uit
hoek van Zeeland. Waar de
ruilverkaveling het landschap
geen geweld heeft aangedaan,
is het met de kreken en vaar
ten, dijken en eksterbosjes een
lust voor het oog op een van de
eerste voorjaarsdagen.
VLISSINGEN, Vestzaktheater
'Het flamugevallen paard', van Fra-
ngoise Sagan, door de Amateur Co-
medie Zierikzee, met o.a. Cees Mohl-
mann, Lies Hanse, Piet Bodbijl, René
Plu en Cora Hoogstrate. Kostuums
van Nelleke Tamerus e.a., decor van
Ton Teuthof. Regie van Marleen
Meuldijk.
door Willem Nijssen
Francoise Sagan is beroemd
geworden met .een roman,
waarvan de titel alleen al een
roman aan beelden oproept:
'Bonjour Tristesse'. Zo'n warm
woord als 'bonjour' samen met
zo'n stekelig woord! Latere ro
mans en toneelstukken wezen
uit, dat die vreemde en cynische
combinatie typerend is voor Sa
gan. Al haar werk, ook het to
neelstuk 'Het flauwgevallen
paard', heeft dat dubbele. Dub
bel gedrag, dubbele bodem,
dubbele lading.
Op een enorm landgoed woont
het geslacht Chesterfield. Henry -
James heeft nog wel de titel,
maar het geld is van zijn vrouw.
Het verstandshuwelijk heeft
twee kinderen voortgebracht,
maar bovenal véél bitterheid.
Het sociale leven is vol verve
ling, emotionele verwaarlozing
en gekift. Tot de dochter Priscil-
la terugkeert van een halfjaartje
Parijs.
Zij brengt een aanstaande
schoonzoon mee, die al gauw
ook zijn zus laat overkomen. Het
zal meer zijn dan een beleefd
heidsvisite. Schoonzoon in spe
Hubert is (net als Henry-James
indertijd) uit op een bruids
schat. Het kan de vader van de
bruid niet schelen, hij is door en
door cynisch geworden.
De geoliede omgang met elkaar
van egoïstisch-berekenende
personages raakt pas echt goed
ontregeld als Coralie (de veron-
MIDDELBURG. Kloveniers
doelen
Cheryl Marshall, sopraan en Caro
line Almonte, piano met hedendaag
se Amerikaanse en andere werken
door Ellengard Jense
Het Gaudeamus Vertolkers
Concours trekt deelnemers
uit de gehele wereld. Ook de
Amerikaanse sopraan Sheryl
Marshall en haar van oorsprong
Australische pianiste Caroline
Almonte kwamen ervoor naar
Amsterdam. Dat beiden niet
'slechts' de vierde prijs in de
wacht sleepten, bleek alras.
Wellicht bofte Middelburg wel
de beter geplaatsten niet te heb
ben kunnen strikken.
Drie liederen van jonge Ameri
kaanse componisten, waarvan
de eerste twee in een tamelijk
traditioneel idioom, openden
het
programma. Even dreigde
de nogal onbarmhartige akoes
tiek van de zaal het volume van
de zangeres niet te kunnen ver
werken, maar beide musici pas
ten zich zeer snel aan de omstan
digheden aan. Het derde lied
van H. Biggs stelde technisch
grotere eisen, maar bewees niet
en dat Marshall een dermate
kundige zangeres is, dat techni
sche problemen geen enkele in
vloed op haar muzikale verrich-
uugen lijken te hebben. De 'Drei
Gesange' van Webern vielen mij
hierna wat tegen, niet zozeer
vanwege de muzikaliteit van de
uitvoering, maar vanwege het
'Pit dat de zeer duidelijke dictie
Van de zangeres in het Duits niet
goed uit de verf kwam.
"et eerste van de 'Drie liederen
van Osip Mandelstam' van de
Russische componiste E. Fir-
sova bevatte de zestiger jaren
praktijk van de aangetokkelde
vleugelsnaren. Hier was deze
echter dermate effectief, dat zij
de indruk wekte een harp te ho
ren begeleiden. Veel zangsoli in
het derde, waarbij opviel hoe
glashelder de slotnoten aanslo
ten bij de inzetten van de piano.
Firsova had zich geen betere
pleitbezorgers kunnen wensen.
Als laatste voor de pauze Berio's
Sequenza ni voor stem solo. Dat
deze opeenvolging van de las
tige en tegelijkertijd speelse
praat- en zingerij heel veel vergt
van de fantasie en muzikaliteit
van de uitvoerder, moge duide
lijk zijn. De toevoeging van wat
theatrale effecten maakte het
geheel des te aantrekkelijker.
De indruk, met bijzonder kun
dige, muzikale en persoonlijk
heid bezittende musici van doen
te hebben, werd in het gedeelte
na de pauze alleen maar ver
sterkt. Na drie Coplas van Hans
Kox (Nederlands is een moeilij
ke taal...) volgden met veel over
tuiging gebrachte liederen van
Siskind. Indruk maakte 'Poem'
en als een volleerd entertainer
bracht zij 'I am nobody, who are
you
Absoluut één der hoogtepunten
van de avond was de 'performan
ce' van Cage's Sonnekus 2.
Na Gershwin's Summertime als
toegift zat het Nederlandse
avontuur erop. De één is alweer
onderweg naar de States, de an
der bereidt zich voor op een vol
gend concours. Hopelijk tot
ziens
derstelde 'zus' van Hubert) het
spel niet langer meer wil mee
spelen. Ze is gekomen om de
zoon van de familie om de vin
gers te winden, en dan later (na
zelfs twéé vorstelijk betalende
scheidingen dus) weer haar éch
te liefde Hubert terug te krijgen.
Door een flirt te beginnen,
dwingt ze jaloerse Hubert steeds
sterker om te kiezen voor liefde
in plaats van voor geld. De man
die ze daarvoor uitkiest, weet
zelf niet wat hem overkomt.
Maai- schokkend en ontnuchte
rend is het voor hem.
'Het flauwgevallen paard' heet
een komedie. Ook zonder open
en dichtslaande deuren, weg
kruipen in kasten, slagroom
taarten of persoonsverwisselin
gen. De lol zit hem in het eerder
doorzien van het bedrog dan de
personages, in het gekibbel van
drie mannen om één meisje.
Maar vooral in de vernietigend-
scherpe opmerkingen van Hen
ry-James. Maar de ondertoon is
droef, en zoals het hoort, is er
ook een moraal: je trouwt uit
liefde.
Niets is moeilijker dan met volle
overtuiging een komedie spelen.
Het lukt de Amateur Comedie
Zierikzee - leunend op het bit
tere element - vrij aardig. Het
dubbele in Sagans werk komt er
goed uit, de moraal is duidelijk
en nog juist vrijblijvend genoeg.
Het decor is simpel maar doel
treffend en behoorlijk in stijl.
Vermoedelijk was de opstelling
in het Vestzaktheater wat aan
de krappe kant-
Geen wonder dat één scène er
uit sprong: het verlovingsbal.
Een scène met een mooie dyna
miek, dankzij een viertal werve
lende dansparen in een knap ge
suggereerde feesttent. Ook het
gevecht van drie mannen om
wat plots de centrale figuur van
het stuk blijkt (de charmant en
eerlijk geworden Coralie) doet
mee in de schwung.
Op andere momenten was die er
wel eens niet. Cees Möhlmann
accentueert bij Henry-James
wel heel mooi het. rijpere, het
kwetsbare maai' in het cynische
is hij regelmatig te traag. Dan
gaan de scherpe kantjes van zijn
one-liners verloren. Maai- als ti
ming en dynamiek optimaal
zijn, zo bewijst deze voorstelling,
dan kan 'Het flauwgevallen
paard' met zijn Vreemde en ver
rassende plot nog altijd boeien.
'Het flauwgevallen paard' is op
17 maart nog te zien in 't Beest te
Goes en op 31 maart in 't Diek-
huus te Middelharnïs.
Freek de Jonge.
-A3,
A A
A5^;
joeu<s-eoe!„«a\Aes
stuV
SWn'
A6A
*°eW®ac*"eSf,aW-
M\N3s
P&U&*ppavawU' öe"'
e Horeca-, Grootkeuken- en Kantine Benodigdheden
Ind.terrein Arnestein II. Kleverskerkseweg 18. 4338 PM Middelburg
Telefoon 01180-11105. Fax 01180-25341
GOES, Prins van Oranje
Try-out van 'De O-getuigen', cabaret-
programma van Freek de Jonge.
door Willem Nijssen
Vanwege allerlei andere pro
jecten kon Freek de Jonges
nieuwe produktie 'De Tol' niet
meer dit seizoen in Zeeland
worden geprogrammeerd. Als
pleister op de wonde kwam de
try-out van 'De O-getuigen' -
één van die projecten, een op
treden op het Boekenbal - naar
Goes.
Het blijkt een heerlijk ouder
wets programma met Freek de
Jonge opnieuw als ras-entertai
ner. Als de bekwame cabaretier
die hij ook is, haalt hij volgens
klassiek patroon uit naar een
aantal misstanden. Tussen de
grappen door blijft hij proberen
om met Freekse elementen zijn
publiek nog net wat verder uit te
dagen en te prikkelen. Op zoek
naar het taboe.
Na een lange opmaat met veel
stiltes - rustig achter het scherm
van een notebook - komt Freek
de Jonge tot een thema dat
steeds zal terugkeren: de waters
nood in Limburg. De tien plagen
van het moderne Egypte. Daar
zit voor hem heel wat prikke
lends in. De overdreven zorg
(„Als het leger geen risico kan
nemen, is er pas echt niets aan
de hand. "i De opwinding op de
beeldbuis, de gretigheid waar
mee de verhalen worden gedaan.
De valse dramatiek rond een
paar zielige huisdieren. Voor De
Jonge wil het maar geen ramp
worden.
Met aan "Neerlands hoop' herin
nerende felheid gooit hij zijn er
gernis over de „onrustige stabili
teit die democratie heet" eruit.
Tientallen malen brengt het
hem op een zijspoor. Van het
bidden vroeger thuis tot Bolke-
steins gedachtengoed. Van op
merkingen over het koninklijk
huis „Van die Willem Alexander
gaan wij cabaretiers nog veel
plezier beleven") tot weer eens
een goede belgenmop, of de
ramp met de Estonia. Eén en
kele snerpende zin doet alweer
een item af. Eén? Twee! „Alleen
op Schiphol kunnen ze banen
creëren, maar ja, de vijfde pas."
Dat alles op een kaal toneel, een
tafeltje en een stoel slechts. Ge
kleed in een zwart pak, geen
woeste verkleedpartijen. Na
ruim een uur hevige agitatie
concludeert De Jonge moe en
berustend: mijn kracht, dat is de
mensen aan het lachen maken
op een zinkend schip. Nog één
keer veert hij op. om er daarom
maar een kolderiek einde aan te
bouwen. Met pretorgel en hon
derden feesttoeters in de zaal.
door Hans Heijt
Mensen met belangstel
ling voor de Romeinse
tijd kunnen hun voordeel
doen moet de cultureel-toe-
ristische folder Romeins-
Vlaanderen, die op zaterdag
18 maart officieel wordt ge
presenteerd in de Vlaamse
stad Oudenburg. Naast het
stedelijk museum van Ou
denburg zijn ook de musea
van Zuid-Oost-Vlaanderen
en Aardenburg betrokken
bij dit grensoverschrijden
de project.
Aardenburg heeft een rijke
historie die teruggaat tot de
Romeinen. Een groot deel
van de gebruiksvoorwerpen
van aardewerk, sieraden, go
denbeeldjes en andere bo
demvondsten in het ge
meentelijk archeologisch
museum in Aardenburg is af
komstig uit de Romeinse
tijd.
Ook in het provinciaal ar
cheologisch museum van
Zuid-Oost-Vlaanderen bij
Zottegem en het stedelijk
museum van Oudenburg
zijn veel voorwerpen te zien
die verwijzen naar de rijke
Romeinse geschiedenis.
„Onze museumcommissie
onderhoudt al enkele jaren
goede contacten met de
twee Vlaamse musea", zegt
beheerder A. Willeboordse
van het gemeentelijk mu
seum in Aardenburg. „Tij
dens één van die gezamenlij
ke bijeenkomsten ontstond
het idee om gezamenlijk een
folder uit te geven met toe
ristische en archeologische
informatie over Romeins-
Vlaanderen."
Willeboordse is mede-ver
antwoordelijk voor de
Zeeuws-Vlaamse bijdrage
aan de brochure. Hij geeft
aan dat de drie musea afzon
del ijk worden besproken in
de folder en dat er fotomate
riaal en een samenvatting in
het Frans en Duits is bijge
voegd.
Willeboordse: „De samen
werking is zo goed bevallen,
dat we die verder willen uit
bouwen Het is onder meer
de bedoeling elkaar mate
riaal in bruikleen te geven
voor exposities."
A. Willeboordse.
door Herre Stegenga
Experimentele techno dance
death metal. Of zoiets. Ze
weten zelf ook niet hoe ze hun
muziekstijl het beste kunnen
omschrijven. „Maar dat is ook
niet belangrijk", meent gitarist
Michel Holland van Apostasy.
De andere leden van de Schou-
wen-Duivelandse band knikken
bevestigend. Nadat over en
weer nog wat termen vallen,
wordt een eensluidend ant
woord gevonden: „Schrijf maar
op: metal." De groep beleefde
onlangs een droomstart. Na het
eerste optreden kreeg Apostasy
al een contract aangeboden.
Die grunt, die maakt dat Apos
tasy vaak in het death-metal
hokje wordt gestopt. Zelf zijn de
leden niet zo tevreden meer met
dit stempel. De grommende
stem grunfr van zanger Hidde
van der Steen is inderdaad eigen
aan het genre, maar de muzikale
begeleiding overstijgt de grens
van deze extreme soort har
drock. Dat is althans de mening
van de muzikanten van de band
die verder bestaat uit drummer
Arthur Sevestre. bassist Martin
de Jong en nieuwe gitarist Tony
de Vries. Een klein jaar geleden
betraden ze voor de eerste keer
de oefenruimte. In die tijd waren
ze nog behoorlijk 'death-achtig'.
Maar dit imago met de bijbeho
rende blasfemische teksten heb
ben ze inmiddels van zich afge
schud.
Inspiratiebron
Geen mooiere inspiratiebron
dan de eigen omgeving is tegen
woordig het motto. Michel: „We
kijken om ons heen en zien wat
er aan de hand is. Vaak schrijven
we puur autobiografisch." De ro
de draad die alle teksten met el
kaar verbindt, is de woede over
alles wat mis is in de wereld, ,,'t
Is een uitlaatklep", verduide
lijkt Tony. Onderwerpen als-sek
sueel misbruik en het opkomen
de antisemitisme worden niet
gemeden in de composities. Een
van de nummers duurt slechts
twaalf seconden ('nazi's raus, na
zi's raus' etcetera). „Meer tijd
willen we niet besteden aan dat
soort mensen", verklaart Mi
chel. Strijdlustig: „We verwach
ten ook wel nazi's bij onze con
certen. Maar we zijn bereid de
confrontatie aan te gaan."
Op de vraag naar de invloeden
gaan uiteenlopende namen over
de tafel: van hardere acts als Me-
tallica en Dream Theater tot
Pink Floyd en klassieke muziek.
Michel noemt zijn oude pianole
raar als enige inspiratiebron en
Martin zegt tegenwoordig veel
bezig te zijn met 'funky dingen'.
Een allegaartje, komen ze tot de
gezamenlijke conclusie. „We zijn
vijf mensen met een verschillen
de persoonlijkheid. Als je dit sa
mensmelt. krijg je Apostasy",
zegt Michel die ook vertelt dat
de meningen binnen de band wel
eens botsen. „Onze repetities lij
ken soms wel een soapserie."
„Toch is de sfeer best intiem",
vervolgt Tony. „We zijn net een
gezinnetje".
Contract
Eigenlijk was het vijftal voorne
mens binnenkort een tweede de
mo op te nemen. Studiotijd is
nog niet geboekt want het eerste
optreden - vorige week in Mid
delburg - heeft de plannen ver
anderd. De vuurdoop beviel een
aanwezige medewerkster van
een cd-distributiebedrijf zó goed
dat ze de verbaasde bandleden
meteen een contract aanbood.
Voor een nieuw op te richten la
bel. Dus wellicht een cd, in
plaats van een demo. De eerste
tape, 'Nausea', werd in het na
jaar van 1994 opgenomen. Over
de kwaliteit hiervan is het quin
tet niet optimaal tevreden. „De
opnamen waren goed, maar het
duplicatiebedrijf heeft er een
Madonnamix van gemaakt",
vindt Michel.
Aan ambities geen gebrek. Een
platencontract met een profes
sionele carrière in het verschiet
zal geen van de groepsleden uit
de weg gaan. Michel: „Een optre
den in het Madison Square Gar
den zou leuk zijn. De top of
niets."
Apostasy: „We zijn bereid de confrontatie aan te gaan."
foto Pieter Honhoff
