In Stamford Hill is alles kosher Nieuwbouw bij Vredespaleis nodig voor rechters Mokum in Engeland -PZC reportage ZATERDAG 25 FEBRUARI 1995 2 9 De bovenmeester gebaart werktuiglijk naar het kale schoolplein, waar honder den kinderen spelen, jongens en meisjes gescheiden door een hoge afrastering. Pinter glimlacht: „Toen mijn vader deze school in 1942 stichtte, had hij zes kinde ren. Kijk nu eens om u heen". ven kinderen, die altijd met andere joden trouwen. Daardoor is Stamford Hill alleen maar uitgedijd. Er staan hier nu meer sy nagogen dan in de rest van het land bij el kaar". Terwijl hij door zijn school beent, vervolgt Pinter: „Deze school was hier dertig jaar geleden een van de drie joodse scholen. Nu zijn er 25 scholen". Pruiken Het zijn de mannen met hun lange baar den en hun bontmutsen die de meeste blikken vangen, maar de vrouwen bren gen de grootste offers. Geen van hen gaat met haar natuurlijke haar over straat. Een getrouwde vrouw, zo zegt het gebod, hoort zich alleen aantrekkelijk te maken voor haar man. Zij dient haar haar af te scheren of te verbergen onder een pruik. „Het is een teken van bescheidenheid om een pruik te dragen", zegt de pruiken maakster, „Probleem is alleen dat de prui ken dezer dagen zo mooi zijn. dat veel vrouwen met pruik aantrekkelijker zijn dan zonder". Voordat de vrouwen echter bij de pruiken maakster komen, zijn zij eerst bij de kop pelaarster geweest. Zij is de vrouw die in deze wijk zonder disco's, cafe's en biosco pen de geslachten bijeen brengt. Zelf wenst Bella Sharer zich er niet op voor te laten staan dat zij man en vrouw bijeen brengt. „Wij gaan ervan uit dat een joods huwelijk in de hemel wordt gearran geerd door God. precies veertig dagen na iemands conceptie". Maar Bella is niette min onafscheidelijk van haar draagbare telefoon, die haar in staat stelt de Londen- se markt van huwbare mannen en vrou wen uit te kammen. „Het belangrijkste pluspunt dat een jon gen in Stamford Hill kan hebben, is zijn bijbelkennis", zegt Bella Sharen. „Voor een meisje telt vooral het karakter". Verliefdheid en liefde zijn onbelangrijk. „Dat is voor later, voor na het huwelijk", legt de koppelaarster uit. „Maar uiterlijk telt wel. Ik zeg altijd tegen mijn cliënten: trouw nooit iemand die stuitend lelijk is voor jou". Een van haar meer recente cliënten was ook Bella Sharers eigen dochter. Shos- hanna, een knappe vrouw, trouwde met een orthodoxe jood die ze voor hun huwe lijk slechts enkele keren had ontmoet. Maar ze vertrouwde erop dat haar moeder haar huiswerk goed had gedaan, en voor haar de juiste keuze had gemaakt. „De meeste jongeren vinden tegenwoor dig dat romantische liefde aan een huwe lijk vooraf moet gaan", zegt Shoshanna. „Maar waarom lopen zo veel van die hu welijken uit op een echtscheiding? Waar het om gaat, is dat je grofweg dezelfde ideeën hebt en elkaar aardig vindt. De lief de komt dan vanzelf'. Zonde In zijn benepen kantoortje in de Yesodey Hatorah School laat Pinter nog eenmaal zijn hand door de baard glijden. „Echt scheiding is in onze gemeenschap een ge bod, als een huwelijk niet wil lukken", legt hij uit. „Wij zijn niet zoals de katholieken. Maar omdat huwelijken bij ons een ratio nele basis hebben, zijn echtscheidingen hier zeldzaam. Het echtscheidingspercen tage in Stamford Hill is slechts vijf pro cent. In de liberale joodse wijken is dat cij fer 33 procent". Voor Pinter zijn liberale joden eigenlijk geen joden. „Zij kennen het begrip 'zonde' niet meer", zegt hij, terwijl op het gezicht een glimlach van oor-tot-oor verschijnt. „Een orthodoxe jood uit Stamford Hill was onlangs kwaad op God, en besloot in zo'n liberaal-joodse wijk te gaan zondigen. Hij nam op sabbat de bus, maar wie was de chauffeur? Een liberale jood! Hij haal de een sigaret uit zijn zak, en prompt kwam de conducteur, ook een jood, met een aansteker aangerend. Hij bestelde een varkenskoteletje in het kosher-restau rant, dat door de joodse ober met graagte werd opgediend". De rabbijn glimlacht opnieuw. „Maar toen hij dezelfde ober verzocht om water bij de whisky, zei deze: 'Dat is hier een gro te zonde meneer, elke druppel water in de whisky is een zonde' Cees van Zweeden Engeland was eeuwenlang een veilige haven voor joden die elders werden vervolgd. De meesten kwamen terecht in Noordwest-Londen, waar welvaart en gezinsplanning echter een, zoals een rabbijn het omschreef, 'na-oorlogse holocaust' aanrichtten. Na de oorlog telden de rabbijnen bijna een half miljoen zielen, thans nog 300.000. En zij vrezen dat met elke generatie het aantal zal halveren. Er is echter een burcht die weigert te vallen. Stamford Hill, in Oost-Londen, is een der laatste joodse getto's van Europa. Meer dan 10.000 chassidische joden leven er nog in de tradities van de achttiende eeuw. „Een jongen is alleen huwbaar als hij bijbelkennis heeft." Bij de ingang van de school hangt een bordje: 'Wij geloven niet in wonderen; we vertrouwen erop'. Een van die 'wonde ren' is inderdaad Stamford Hill, de Oost- londense wijk waar de school staat. Het is een wijk zonder misdaad, zonder kranten, zonder televisie, zonder gebroken gezinnen. Het is ook een wijk waar weinigen zouden willen wonen. „Buitenstaanders wagen mij soms hoe wij het hier uithouden", zegt Abraham Pinter, hoofd van de Yesodey Hatorah School. „Een leven zonder drugs en seks en rock 'n' roll is voor hen dodelijk saai. Maar de mensen in Stamford Hill zijn niet geïnteresseerd in zonde." Stamford Hill is het joodse getto van Lon den. Voor wie, komend uit het aangren zende Hackney, Stamford Hill binnen loopt, kan het contrast niet groter zijn. Ne gers maken plaats voor chassidische jo den, geminirokte Naomi Campbells wor den gepruikte mamma's, winkels verrui len Bob Marley voor kosher vlees. En alle auto's heten ineens Volvo. Zo veel chassidische joden bezitten pre historische Volvo Stationcars, dat Stam ford Hill in Londen gewoon bekend staat als 'Volvo City'. „De Volvo Stationcar", zo legt een werknemer van daatselijke dealer uit, „is de enige auto waar de chassidische jood met zowel zijn hoed op als met zijn kinderschare in. past." Media Hoewel zij nu gemotoriseerd door het le ven gaan, is voor de ruim 10.000 chassidi sche joden in het getto het leven in veel andere opzichten stil blijven staan. Kran ten worden niet gelezen, zelfs de 'Jewish Chronicle' niet, en op de televisie rust een taboe. „Een televisietoestel is het spiri tuele equivalent van een riool in je woon kamer", schampert Yaakov Wise, een pr- agent. „De bijbel zegt dat wat je met je ogen ziet en met je oren hoort, je hart beïn vloedt." Abraham Pinter, de bovenmeester en rab bijn, onderschrijft die stelling. „Misschien is televisie soms informatief, maar waar trek je de grens?" zegt hij. „Wij zijn niet allen martelaren. Sommigen van ons zijn niet sterk genoeg om de televisie uit te zet ten als het journaal eindigt en de harde porno begint. Daarom is het beter hele maal geen televisie te hebben." Volvo City sluit zich af voor invloeden van buiten, ook als die komen in de vorm van een journalist en diens fotografe. Maar het scherpste wapen dat ongenode gasten te gen zich gebruikt zien, is humor. Bij het zien van de camera, grinnikt de groente boer afwerend: „Hou op, alstublieft, ik ben bang van camera's! Als kind leed ik al aan polaroid." cisten definitief af met Oswald Mosley's zwarthemden. Meer dan 300.000 mensen blokkeerden op 6 oktober 1936 een fascis tische optocht in Cable Street. Deze over winning in de 'Battle of Cable Street' was voor vele tienduizenden joden elders in Europa een teken om opnieuw af te koer sen op de Britse kusten. Veldslag Anno 1995 is een gedenkplaat op de hoek van Cable Street en Royal Mint Street al wat herinnert aan de veldslag die hier plaatsvond. De meeste joden hebben Whi- techapel verlaten, en East End is nu isla mitisch. De synagogen zijn er nog, maar sommige staan - letterlijk - in de schaduw van de moskee. Na de oorlog waaierde de joodse bevol king van East End uit naar de welvarende wijken van Noordwest-Londen, waai- nu vrijwel alle liberale joden wonen. Een klei nere, veel orthodoxere groep streek echter neer in Stamford Hill. In de liberale joodse wijken is het geloof aangevreten door de tand des tijds, zo zeer dat het voortbestaan van de gemeen schap nu in gevaar is. Het was de Opper rabbijn zelf die de noodklok luidde. In een boek met de titel 'Zullen we nog joodse kleinkinderen hebben?' schreef dr Sacks dat joden nu 'sneller aan het verdwijnen zijn dan enige andere belangrijke gemeen schap sinds de Tien Verloren Stammen'. Een andere rabbijn laakte het lage kinder tal en de toenemende neiging van joden om niet-joden te trouwen, zodat de joodse gemeenschap iedere generatie halveert. Hij zei: „Wat Adolf Hitler niet voor elkaar kreeg, bewerkstelligen de joden nu zelf. Wij zijn in Londen getuige van de na-oor logse holocaust, aangericht door onszelf." Geboden Een van de problemen is dat joden onder hevig zijn aan 613 geboden, die moeilijk verenigbaar zijn met de moderne tijd. Zo mogen joden op sabbat geen vuur maken, brieven openen, auto rijden, bus of trein nemen, en met kinderwagens of sleutels over straat gaan. Elektriciteit mag wel worden gebruikt, zolang apparaten en lampen maai' voor zonsondergang op vrij dag worden aangeschakeld. Klassiek is het verhaal van de jood die bij zijn niet- joodse buurman aanklopt (elektrische bellen zijn ook taboe) met het verzoek even de lampen aan te doen. In haar lezenswaardige boek 'How to Run a Traditional Jewish Household' had Blu Greenberg 509 pagina's nodig om alle re gels uit te leggen. Het was gelardeerd met nuttige tips die het leven nog enigszins draaglijk maken. Op vrijdagavond worden joden geacht het avondmaal op te luisteren met kaarsen, die echter moeten worden aangestoken voor de duisternis invalt. Eenmaal aange stoken mogen deze kaarsen niet meer worden aangeraakt voor zonsondergang op zaterdag, zelfs niet als ze zijn opge brand. Een andere regel schrijft echter voor dat voor het belangrijke zaterdag- middagmaal het tafellaken verschoond dient te worden. Echter, hoe kan de ge plaagde huisvrouw deze handeling ver richten zonder de kandelaars aan te ra ken? Blu Greenberg had het antwoord: plaats ze op een bijzettafel. Voor de joodse gemeenschap in Golders Green, Noordwest-Londen, zijn kunstgre pen als deze vaak niet meer genoeg. Ze heeft de gemeenteraad nu gevraagd om de wijk in een 'eruv' te mogen veranderen, een door palen en kabels begrensd gebied waarbinnen bepaalde regels niet gelden. Dat zou het voor joodse bewoners moge lijk maken om met de auto naar de syna goge te rijden of zelfs met de kinderwagen op straat te verschijnen. Duivelskunsten Maai' voor de chassidische joden in Stam ford Hill zijn bijzettafeltjes en eruvs syno niemen voor duivelskunstenaarij. Zij gaan er prat op nog immer elk van de 613 geboden na te leven, zoals hun voorouders in Oost-Europa eeuwen geleden. De tand des tijds heeft in Volvo City geen littekens achtergelaten; waar de liberale gemeenschap in gevaar is, is het getto te gen de tijdgeest in gegroeid. Rabbijn Pin ter: „De meeste gezinnen hier hebben ze Foto boven: Met gemiddeld zeven kinderen per gezin is de joodse gemeenschap van Stamford Hill verzekerd van haar toekomst. Hiernaast: Bovenmeester en rabbijn Abraham Pinter met zijn kinderen, foto's GPD De stokoude boekhandelaar aan dezelfde rommelige marktplaats is weinig behulp zamer. Gevraagd of hij boeken verkoopt over de historie van het getto, zegt hij kortaf: „Voor onze geschiedenis moet u in Duitsland zijn!" Maar in werkelijkheid liggen de wortels van de chassidische gemeenschap in Stamford Hill vooral in Oost-Europa. En geland was voor joden sedert 1492, het jaar waarin Spanje zijn joodse bevolking uitwees, altijd het 'beloofde land' geweest. En toen aan het einde van de negentiende eeuw de pogroms in Oost-Europa begon nen, was voor veel joden Londen nog steeds de voor de hand liggende bestem ming. De meeste joden streken neer waar zij voet aan wal zetten, in de buurt van Whi- techapel bij Tower Bridge. In Engeland troffen zij minder anti-semit-isme aan dan in Oost-Europa, maar helemaal veilig was ook de East End niet. Met name een serie gruwelijke moorden in Whitechapel leid de aan het einde van de vorige eeuw tot een groot aantal aanvallen op de joodse bevolking. Hoewel Jack the Ripper vol gens sommigen een lid van het Konings huis was, meenden veel oorspronkelijke wijkbewoners dat hij een joodse slager moest zijn. Alle moorden, zo was de ge dachte, waren gepleegd op joodse feestda gen. Ondanks de opleving van het anti-semi- tisme bleef Londen echter voor de joden oneindig veel veiliger dan het Europese continent. Terwijl Hitier aanstalten maakte om zijn hakenkruis over Europa te leggen, rekenden in Londen de anti-fas foto ANP Verre conflicten nopen tot een uitbrei ding van het monumentale Vredes paleis in Den Haag, waar het Internatio naal Gerechtshof zetelt. Een toenemend aantal geschillen tussen landen wordt voor het hof uitgevochten nu de groot machten uit het Koude Oorlog-tijdperk niet alles meer onderling 'regelen'. De gemeente Den Haag is onlangs defini tief akkoord gegaan met de verbouwing. Want de hofstad wil zich graag profileren als 'internationaal besliscentrum'. Mo numentenzorg vreest niet dat deze twee de uitbreiding in korte tijd het aanzicht zal bederven van het uit 1913 stammen de Vredespaleis. Internationale ontwikkelingen zijn de oorzaak van de uitbreiding. „Het Inter nationaal Gerechtshof behandelt vooral grensgeschillen en daar zijn er steeds meer van", zegt F. de Bruin, woordvoer dervan Buitenlandse Zaken. „De landen kunnen zich niet zo makkelijk meer ach ter de grote mogendheden verschuilen zoals vroeger het geval was tijdens de Koude Oorlog. Die mogendheden ad viseren het conflict langs gerechtelijke weg uit te vechten." Het grote publiek hoeft weinig te merken van de activiteiten van het Internatio naal Gerechtshof. De Bruin: „Het gaat bijvoorbeeld over de doorvaarrechten in de Sont, een zeestrook tussen Zweden en een Deens eiland." De geringe aandacht voor dergelijke zaken heeft volgens De Bruin niet te maken met het belang van het Internationaal Gerechtshof. Dat heeft volgens hem duidelijk meer dan een symbolische functie. „Denk aan een uitspraak over een grens geschil tussen Tsjaad en Libië, daar houdt men zich aan. Of neem Zuid-Afrika. Dat heeft de onaf hankelijkheid van Namibië erkend, een tijdje nadat het hof zich hierover had uit gesproken." Het Internationaal Ge rechtshof is, net als de bekendere Veilig heidsraad, één van de hoofdorganen van de Verenigde Naties. De uitbreiding bestaat uit twee beschei den kantoorvleugels aan de achterkant binnen de hekken van de tuin en het be nutten van 'loze' ruimte onder de kap. De extra kantoorruimte moet plaats bieden aan het groeiende aantal rechters en stafmedewerkers. Het Vredespaleis is voor het laatst in 1978 uitgebreid. Toen was er veel weer stand omdat de nieuwbouw het monu mentale karakter van het gebouw zou aantasten. Nu heeft niemand bezwaar aangetekend, hoewel een eerder plan door de wel standscommissie en Monumentenzorg is afgewezen. Gemeentewoordvoerder M. Hartog: „De discussie ging met name over kantoor ruimte onder de kap. Daar moet daglicht komen. Het is opgelost met lichtstroken die vanaf de straat niet zichtbaar zijn." T. Visser van Monumentenzorg beaamt het. „We zijn akkoord met de lichtstro ken als ze aan de tuinzijde komen, tussen de dakkapellen. Dat is het meest deli cate aan de verbouwing." Den Haag wil maar al te graag meewer ken aan de uitbreiding, de gemeenteraad heeft deze maand goedkeuring verleend. .Elke stad heeft iets speciaals. Den Haag zien we graag als 'brainport', als 'interna tionaal besliscentrum'. We denken mee om ruimte te bieden", licht Hartog toe. Recente 'aanwinsten' van Den Haag zijn de VN-afdeling die toeziet op het verbod van chemische wapens en Europol. Het Vredespaleis in Den Haag is eigen dom van de Carnegiestichting. Indus trieel en multimiljonair Andrew Carne gie maakte de bouw van het. Vredespa leis in 1913 mogelijk dankzij een gift van 1,5 miljoen dollar. Het ontwerp van de verbouwing is ge maakt door B en D Archtecten uit Oos terbeek. Na de zomer wordt met de uitbreidings werkzaamheden begonnen.) GPD) Het groeiende aantal rechters en stafmedewerkers dat in het Vredespaleis werkzaam is, noopt tot een uitbreiding van het 'internationale besliscentrum'.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1995 | | pagina 29