Davos stikt in
belangenstrijd
PZC
Kuuroord of lusthof?
reportage zaterdag25februari 1995 27
haalden de eerste winst binnen. Zijn col
lega Wouters met een astmakliniek in
Maastricht haakte daar gelijk op in."
Ook de beoogd voorzitter van de longart
senvereniging (zo'n 250 leden), prof dr C.
van Herwaarden, zag geen nut meer voor
de kliniek. „Maar hij is directeur van het
astmacentrum Dekkerswald in Groes-
beek en dat centrum staat op springen als
er niet meer bedden bijkomen. Groesbeek
wil graag onze bedden erbij."
En zo gaat het maar door. Roldaan wordt
er moedeloos van. „Van de 25 leden in de
commissie zijn er tien objectief, voor de
rest is het een belangenstrijd. Er is geen
inhoudelijke discussie. Je schaamt je ge
woon. Onze stukken werden niet bestu
deerd. Het is een complot en de voorzitter
van de commissie zit erin. Op deze manier
gaat de verzekeraar de toekomst van Da-
vos bepalen. Nu al worden verwijzingen
van longartsen vaak tegengehouden door
verzekeraars. Het interesseert hen geen
zak of de patiënt op straat in elkaar zakt.
Natuurlijk is het apekool dat Davos een
soort Lourdes is waar astma geneest. Bij
kinderen ziet het er vaak uit als Lourdes.
maar het is gewoon verklaarbaar. Astma
is niet te genezen, maar heel veel patiën
ten gaan objectief vooruit hier. van spec
taculair tot een beetje. En dan kunnen ze
er in Nederland weer een tijd tegen. Dat
scheelt in Nederland ziekenhuisopnames,
medicijngebruik en veel doktersbezoek."
Misselijk
Kruit is woest om de 'drogredenen' uit de
lage landen. Hij bladert nerveus in een
metersdik dossier, slaat met zijn vuist op
tafel en citeert uit alle mogelijke versla
gen. Hij is aan het lijntje gehouden door
het ministerie van WVC. ex-staatssecreta
ris Simons en zijn minister d'Ancona. Al
lemaal harde toezeggingen en beloftes,
nooit boter bij de vis. En Heideheuvel sa
boteerde zelf de fusie.
Zelfs de hogelijk gewaardeerde en door de
minister als trouble-shooter aangetrok
ken Biesheuvel kwam met zijn rapportage
niet verder dan het advies 'niet te advise
ren deze partijen bij elkaar te brengen'.
Wel strafte Biesheuvel Den Haag af voor
de trage gang van zaken en stelde hij voor
niet meer te discussiëren over de voors en
tegens voor een opname in Davos. Daar is
toch niet uit te komen.
Kruit kocht in 1986 een oud hotel naast
het hoofdgebouw, sloopte het en bouwde
een kinderwoongebouw, in '87 moderni
seerde hij het hoofdgebouw, in 1990 werd
een nieuwe medische afdeling opgezet en
enkele jaren later volgde de beruchte aan
koop van het oude sanatorium aan de
overkant van de weg. Het kostte tiental
len miljoenen Zwitserse franken en de ver-
pleegprijs werd er niet goedkoper op
Maai- het was allemaal hartstikke nodig
volgens Kruit. Ook de aankoop van het
nieuwe gebouw Hugo Richter. „Dit hoofd
gebouw was mudvol. De etensgeuren hin
gen in de gangen en de weeïge lucht van de
wasserij uit 1940 maakte iedereen misse
lijk. En dat in een astmacentrum. Alles
was uit grootmoeders tijd."
Dat de verbouwingen te luxe zijn uitge
voerd wordt fel bestreden door de direc
teur. De peperdure tunnel (1,5 miljoen gul
den) onder de weg door naar het nieuwe
gebouw was nodig, de zoevende lift geen
luxe en de afwerking gewoon volgens de
Zwitserse normen. Voor minder doen ze
het hier niet. „Het is gewoon functioneel.
Alles hier is met verschrikkelijk zwoegen
van een groot aantal mensen bij elkaar ge
bedeld. Met lepeltjes, postzegels en weet
ik veel wat voor rotzooi."
Menig personeelslid denkt over 'de gou
den kranen en het marmer' van Kruit ge
nuanceerder. Overal in de Nederlandse
gezondheidszorg is de laatste jaren het
mes gegaan, maar niet in Davos en dat
vinden ook veel van de honderd werkne
mers 'vreemd'. „Wij hebben vaak in verga
deringen aan de directie gevraagd of het
allemaal zo luxe moest, of uitbreiding wel
slim was op een moment dat er geen
wachtlijsten meer waren en er zelfs bed
den leegstonden. Er was altijd een ant
woord. Er was een potje voor en we moes
ten ons geen zorgen maken. Je ziet wat er
van komt." Verpleegkundige Carine Swa-
german uit Sprang-Capelle vindt het pri
ma dat er eens kritische vragen worden
gesteld over het reilen en zeilen van de kli
niek.
Tom Deenen, hoofd psycho-sociale
dienst: „Kruit was een bouwer die wilde
bouwen en alles moest Kruitiaans, daar
kwam niemand tussen. Er zijn zaken die
voor minder hadden gekund, of nog even
niet. Het was niet allemaal even slim."
Om een onmiddellijk faillissement af te
wenden, is de huidige minister Borst deze
maand het centrum een stukje tegemoet
gekomen. Van de 'gouden kranen' in Da
vos wordt de bladgoudprijs vergoed. Blijft
over een tekort van 250.000 gulden. Dat is
met een jaarlijkse begroting van twintig
miljoen gulden wel op te hoesten door de
kliniek.
Poeha
Nu wacht politiek Den Haag op de uitein
delijke conclusies van de commissie die in
april worden verwacht. Roldaan is er niet
gerust op. „Er zijn teveel belangen in de
medische wereld, persoonlijke vetes tus
sen mensen aan de top van het ministerie
en Kruit èn geld. Kruit laat tijdens een top
in Zwitserland in het geheim Kok en Man
dela hier slapen en- dat vinden de amb
tenaren niet leuk. Davos is besmet. We
zijn hier wellicht in het verleden te weinig
bescheiden geweest. Toen ik hier kwam
dacht ik ook 'wat een poeha'. De arrogan
tie droop soms de berg af, we pronkten te
veel met de veren omdat de internationale
astmatop zei dat we het mooiste astma
centrum van de wereld hebben."
En toch heeft Roldaan hoop. Hoop dat de
minister de beslissing van sluiting niet
aandurft. „Over 15 jaar zullen we met el
kaar zeggen 'mijn God wat hebben we ge
daan'. Er zijn hier niet voor niks acht kli
nieken met 1200 patiënten in Davos. In de
hele wereld neemt astma toe en wij gaan
deze unieke kliniek sluiten? Een typisch
voorbeeld van 'Barneveld waarschuwt
Moskou nog één keer'."
Ook Kruit ziet nog een lichtpuntje. „We
doen of het in Nederland niks kost. Slui
ting van Davos is alleen vandaag goedko
per, volwassenen zijn hier zo'n drie maan
den, op Heideheuvel al gauw een halfjaar
en na de miljoenenverbouwing in Hilver
sum gaat de verpleegprijs ook daar om
hoog en verschilt niet meer van de onze."
De nieuwe directeur. oud-WD-kamerlid
Nijhuis, is deze week naar Davos afge
reisd. Met het vertrek van Kruit hoopt de
kliniek de lucht in Den Haag iets te kla
ren. „Misschien neem ik wel de vuile was
mee", zegt Kruit licht aangeslagen om
daarna zijn bevlogenheid tot de laatste
snik uit te dragen. „Ik ben wellicht te hard
geweest, ik heb geknokt, maar niet voor
mezelf."
Peter de Knegt
Het zal erom spannen op de berg. Het Zwitserse Lourdes
voor naar adem happende landgenoten in Davos dreigt
te stikken in een oer-Hollandse belangenstrijd. Achter
gesloten deuren voeren hooggeleerde heren het centrum
naar de rand van de afgrond. Het wachten is op het duwtje
van minister Borst. „God vergeve haar, ze weet niet waar ze
over praat", meent de directeur.
In haar kamertje op de jeugdafdeling van
het Nederlands Astmacentrum in Davos
toont de 8-jarige Stephanie Latooy uit
Rotterdam trots haar berenverzameling.
Ze is voor de derde keer opgenomen. Een
bol gezichtje in een paarse trui. De lucht
die het medicijn prednison haar longen
geeft, heeft haar opgeblazen. Foto's van
zes weken eerder geven een schokkend
beeld: een kindvrouwtje met borsten, een
buik als een ballon en een gezichtje waar
in de ogen bijna niet meer zijn terug te vin
den. „Mijn bijnaam is muis omdat ik ga
piepen als ik het benauwd heb. In Neder
land lag ik altijd in bed, was ik vaak ziek
en slikte heel veel prednison, hier kan ik
zonder. Hier ga ik skiën en zwemmen."
„Straks ziet ze er weer helemaal normaal
uit en kan ze er in Nederland weer een hele
tijd tegen, en zij is geen uitzondering", ver
telt coördinator Peter Ouwekerk. Hij
heeft zo'n dertig kinderen op de jeugdaf
deling ver weg van huis. Tevens telt de kli
niek nog ruim vijftig plaatsen voor vol
wassenen en worden er proefprojecten ge
draaid met moeders en heel jonge kinde
ren.
Lucht
Het besneeuwde Davos ontwaakt onder
een blauwe lucht. De lichtgele balkons
van de kliniek breken de gepleisterde mu
ren. Het enige Nederlandse ziekenhuis in
het buitenland heeft een riante huisves
ting. Honderden landgenoten die in het
winderige vochtige Nederland naar adem
snakken alsof ze door een dun rietje zui
gen, krijgen hier lucht. Astma is een ont
steking van de luchtwegen die kan ont
staan door de poep van de huisstofmijt.
Astmalijders worden kortademig en krij
gen het benauwd. Die benauwdheid leidt
vaak tot angst, die het nog benauwder
maakt. Tien tot vijftien procent van de
Nederlanders heeft last van de huismijt en
lijdt aan een of andere vorm van astma.
De meesten kunnen met vrij eenvoudige
behandeling redelijk overeind blijven,
zwaardere gevallen worden poliklinisch
behandeld door de longarts of doorverwe
zen naar een van de vijf astmacentra in
Nederland. Het moet behoorlijk mis zijn
voor een tijdelijk verblijf in de Zwitserse
kliniek.
De truc van Davos is de verbanning van
de huisstofmijt. De boosaard overleeft
domweg niet in de droge koude lucht op
1560 meter.
In de vorige eeuw waren het vooral rijke
tbc-lijders die dachten met hun verblijf op
de toverberg te kunnen genezen. De arm
lastige longlijder kon een aantal jaren la
ter onder meer terecht in het in 1897 opge
richte Nederlandse volkssanatorium. Als
in de jaren '50 tbc steeds beter behandeld
kan worden met medicijnen, zoekt de Ne
derlandse kliniek naar nieuwe wegen om
te overleven. Jaarlijks sterven er in Neder
land op dat moment 600 mensen aan ast
ma en uit onderzoeken is gebleken dat Da
vos ook voor hen zinvol kan zijn. In de ber
gen komt de ontsteking tot rust en de pa
tiënt knapt op. Daarbij is ook de windstil
te in de skiplaats gunstig, is er nauwelijks
luchtvervuiling en schijnt ook het zonne
tje er volop.
Aanpak
Niet alleen de hoogte is belangrijk, ook de
1000 kilometer van huis heeft volgens de
behandelaars een gunstig effect. Weg van
de problemen waai' niks lukt en de patiën
ten veelal niet begrepen worden. Verder
beroept het centrum zich op een totaal-
aanpak van de astmapatiënten. Gezond
heid, voorlichting en opvoeding (GVO) ne
men een centrale plaats in. De patiënten
leren hun ziekte te accepteren en kinde
ren krijgen op allerlei niveaus les, waar
door in Nederland opgelopen achterstan
den worden weggewerkt. In het zwembad
wordt geoefend, de sportzaal leent zich
voor de gymnastiek en in de sauna mag
stoom worden afgeblazen. Met creatieve
therapie haalt het centrum de ouderen
thuis achter de geraniums vandaan: schil
deren, tekenen, kleien. Geen gepiep maar
aan de slag, is de leuze op de berg.
De beweging zit er goed in. „Ik wandel hier
zo het dorp rond, terwijl ik thuis de auto
niet eens haal", zegt patiënt Benningshof.
„Thuis haal ik plastic zakken vol medica
menten, hier veel minder. In zijn trai
ningspak steekt hij niet af bij de overige
patiënten. Hier overheersen schreeuwen
de kleuren en sportschoenen. Skies en
langlauflatten wachten op de balkons van
Rossweide op de afdaling. Waar vroeger
de tbc-lijders vanonder hun dekentje op
de balkons snakten naar verbetering,
wordt astma te lijf gegaan met inspan
ning. Op de toverberg die Thomas Mann
beroemd maakte, lijkt ogenschijnlijk een
gezonde groep ouderen geboekt te hebben
voor een aantrekkelijk geprijsd busreisje
naar de sneeuw. Gezamenlijk tafelen met
iets anders op het menu dan prednison, 's
In zijn kantoor in het hoofdgebouw
Rossweide met uitzicht op de machtige
Jakobshorn staat het gezicht van direc
teur Jan Kruit op slecht weer. Achter hem
lachen Beatrix en Claus hem toe. „Het is
onrechtvaardig wat er gebeurt", meent
Kruit. „Ik ben er misselijk van en het erg
ste is het voor de patiënten. Door de nega
tieve berichten verkeren ze in alle staten
van opwinding en angst. Het is bijna mis
dadig."
avonds de ontspanning voor de televisie
in de volledig rookvrije kliniek. Buiten de
poort wordt de baal shag wel uit de zak
gehaald. Veel volwassenen kunnen het
ondanks de benauwdheid, anti-rookpro-
gramma's en waarschuwingen niet laten.
Crisis
In Davos liggen alleen de allerzieksten op
bed in het bescheiden ziekenboegje met
acht bedden. Zoals Henk Scheepmakers,
een afgekeurde ijzervlechter uit Katwijk
die ieder jaar verder achteruit gaat en
door de prednison ('termgspul') tot een
luchtballon is opgezwollen. Ook in Davos
komt hij niet van de prednison af en is hij
aan zijn bed gekluisterd door de zuurstof-
fles en die 'pokke astma'. „Ik was eigenlijk
te slecht om hierheen te gaan. Thuis kon
ik nog geen zin uitbrengen. Hier heb ik het
leven nog en kan mijn vrouw thuis even op
adem komen. Het zou verschrikkelijk zijn
als Davos dicht moet."
De kliniek worstelt met een van de groot
ste crises uit haar bijna honderdjarige ge
schiedenis. Vergelijkbaar met 1972. Toen
werd Davos op de valreep gered door bui
tenstaanders. Nu is het de 'boze buitenwe
reld' die het geoliede Davos dreigt te ver
stikken. De afgelopen jaren is er naar de
zin van de minister op te grote voet ge
leefd en politiek Den Haag sluit zich hier
gretig bij aan. Directeur Jan Kruit, die
sinds 1984 aan het bewind is in Davos en
volgende maand met de vut gaat, wilde te
veel, zette teveel zijn eigen zin door en
daardoor is het allemaal te luxe, te groot
en onbetaalbaar geworden, zo menen poli
tici, verzekeraars en medici. Bovendien is
Kruit dwars gaan liggen voor een fusie
met het astmacentrum Heideheuvel in
Hilversum en denken ze het 'boven op die
berg altijd beter te weten'. Er moest maar
eens definitief worden uitgezocht wat de
toverkracht van die berg anno 1995 nog is.
Gezien de stand van zaken in de medische
wetenschap meenden steeds meer betrok
kenen dat het onzin is dat mensen zover
van huis een berg op moeten om meer
lucht te krijgen. Nederland kent tenslotte
vijf goede astma-centra en daar kan het
ook, en veel goedkoper. Voor het Zwitser
leven-gevoel moet wel duur worden be
taald. Een dag Davos kost zo'n 780 gulden
terwijl een verblijf in een van de vijf ast
macentra in Nederland iets meer dan helft
kost. Die meerkosten voor Davos worden
vooral veroorzaakt door de Zwitserse le
vensstandaard. Alles is duurder in de ber
gen, veel duurder.
Een commissie van 25 hooggeleerde da
mes en heren, bijeengebracht door het
Centraal Begeleidings Orgaan (CBO),
toog aan het werk. Waai' Davos had ge
hoopt op steun van vooral de voor hen zo
belangrijke Nederlandse longartsenver
eniging NV ALT, de kinderartsen en het
astmafonds, bleven ze met lege handen
zitten. „De eerste keer dat we daar binnen
stapten werden we afgeschoten, ze von
den dat hooggebergte absolute flauwe
kul". ondervond Bert Roldaan, longarts
en hoofd van de medische dienst in de kli
niek.
Prof dr K. Kerrebijn, de kinderarts die na
mens het astmafonds in de commissie zit
„zaagde in twee zinnen het hele Davos
doormidden, 'Misschien nog voor tien kin
deren zinvol om naar de bergen te gaan'
riep de hoogleraar en de zorgverzekeraars
Foto boven: Het
Nederlands
Astmacentrum in Davos
worstelt met een van de
grootste crises uit haar
bijna honderdjarige
geschiedenis.
Inzet: De tunnel van het
hoofdgebouw naar de
nieuwbouw, die 1,5
miljoen gulden kostte:
luxe of noodzaak?
Linksmidden: De
achtjarige Stephanie
Latooy is voor de derde
keer in Davos. Daar kan
zij ook zonder medicijnen
adem halen en komt haar
door prednison
opgezwollen lichaam tot
rust.
De 'wonderen' van Davos
zijn voornamelijk te
danken aan een
hu isstofmi j t-loze
atmosfeer, de zuivere
lucht en de (meestal)
stralende zon.
Rechtsmidden: Directeur
Jan Kruit zette volgens
critici teveel zijn eigen
zin door, waardoor het
allemaal 'te luxe, te groot
en onbetaalbaar' werd.
Hiernaast: Astma
patiënten hebben een
zwembad, sportzaal en
sauna tot hun
beschikking: onderdeel
van de 'totaal-aanpak' die
Davos hanteert,
foto's GPD
