Mijnenveld rond
kwijtschelding
Op deze werkplek heerst de kringloop
PZC
Ruimere
norm baat
weinigen
Afrikaanse tijd
reportage
ZATERDAG 25 FEBRUARI 1995 24
Het kabinet besloot twee
weken geleden de
gemeenten meer
mogelijkheden te geven om
armlastige burgers
kwijtschelding te verlenen van
gemeentelijke belastingen en
heffingen. Het oogt heel
sociaal, maar was dat besluit
nu nodig? Over wie hebben wij
het eigenlijk? En wat worden
die mensen er beter van?
Theorie en praktijk.
Er liggen zoveel voetangels en
klemmen dat veel mensen in
akelige financiële omstandighe
den met deze maatregel niet gehol
pen zullen worden." T. Ypma kan
het weten. Hij is sociaal raadsman
in een grote stad en kent zijn pap
penheimers.
Ypma reageert op het kabinetsbe
sluit om de normen voor het kwijt
schelden van te betalen gemeente
lijke belastingen en heffingen te
versoepelen. In de praktijk bete
kent dat voor de betrokkenen een
'voordeel' van 900 gulden per jaar.
Tenminste op papier, want in de
praktijk is het volgens Ypma alle
maal héél anders.
Er is in politiek Den Haag de laat
ste vijf jaar vrijwel non-stop ge
praat over de kwijtscheldings
norm. Formeel werd er tot nu toe
van uitgegaan dat iemand kan le
ven van de bijstand min tien pro
cent. Voor een gehuwde is dat on
geveer 1600 gulden per maand net
to. Die 'min' is nu echter veranderd
in vijf procent.
Bij de VNG is men blij. al weten de
drie meest betrokken ambtenaren,
Van der Ban, Verkuilen en Hen
driks, niet aan te geven hoeveel
mensen precies kunnen profiteren
van de verruiming van de norm.
Aanvankelijk spreekt men over
'potentieel tien procent van de Ne
derlandse bevolking'. Even later
wordt erop gewezen dat zo'n half
miljoen mensen in de bijstand zit
ten en ook een half miljoen mensen
grote schuldproblemen hebben.
De VNG weet het niet exact. Het
aantal mensen is ook niet aan de
orde geweest in de gesprekken met
de ambtenaren van de diverse mi
nisteries. Net zo min als de kosten
van de verruimde normen voor
kwijtschelding. Waarschijnlijk
omdat de rekening toch bij de ge
meenten terecht komt en niet bij
het rijk.
Of er op dit moment behoefte is
aan een ruimere nonn voor kwijt
schelding blijft eveneens in het va
ge. Kijkend naar de cijfers was de
behoefte enkele jaren geleden gro
ter, toen de jaarlijkse verhoging
van de bijstand steeds kleiner
werd terwijl inflatie, rijksbelastin
gen. sociale premies en gemeente
lijke lasten steeds verder stegen.
Het drietal VNG'ers wijst erop dat
het inkomensbeleid een zaak van
het rijk is. Daar mogen de gemeen
ten zich niet mee bemoeien. Alleen
in individuele gevallen mag wor
den ingegrepen. Tegelijk constate
ren de drie dat het rijk de lasten
steeds meer op de gemeenten af
wentelt. De behoefte om op ge
meentelijk niveau iets te doen voor
de armen neemt dus toe.
Stijging
Op de vraag waarom de gemeen
ten er dan niet voor zorgen dat hun
eigen belastingen en heffingen niet
zo snel stijgen, komt een bekend
antwoord. Die móeten wel omhoog
omdat het rijk de gemeenten die
lasten oplegt en tegelijk op andere
middelen kort. Bovendien is het de
gemeenten verboden de onroe-
rendgoed- en hondenbelasting, het
rioolrecht of de heffingen afvalstof
fen en waterzuivering inkomensaf
hankelijk te maken zodat de ar
mere inwoners gespaard kunnen
worden.
Terug naar de kwijtschelding zelf.
Als de norm voor kwijtschelding
van gemeentelijke belastingen en
heffingen soepeler wordt, gaat dat
de gemeenten geld kosten. Er
komt minder in kas. Hoe wordt dat
opgevangen?
Van der Ban, Verkuilen en Hen
driks laten het antwoord meteen
uit de mond rollen: de gemeentelij
ke belastingen en heffingen moe
ten enkele procenten omhoog om
dat financiële nadeel voor de ge
meente goed te maken.
Dat daarmee het probleem groter
wordt, ontkennen zij niet. De las
ten voor de andere lokale inwoners
Verhoging gemeentelijke
belastingen en heffingen
In per jaar
12,6
9,9
6,2
1990 '91 '92 '93 '94 '95
Bron: CBS
GPD-graphics R.S.
nemen toe, zodat de kans bestaat
dat een groter deel van hen ook ge
bruik gaat maken van de kwijt
scheldingsregeling. Daardoor
krijgt de gemeente opniéuw min
der geld binnen zodat de lasten
nog verder moeten worden ver
zwaard. Er treedt dus een nega
tieve spiraal op.
Onze gesprekspartners proberen
het probleem te bagatelliseren. Zij
stellen dat er nog altijd een be
hoorlijk financieel verschil zit tus
sen mensen met een bijstandsuit
kering en iemand die werk heeft en
dus loon verdient. Het zal dus wel
meevallen met het aantal mensen
dat 'getroffen' wordt door de gevol
gen van de nu genomen maatregel.
Een boude stelling voor wie weet
dat iemand die in de laagste loon
schaal van een cao zit ongeveer
30.000 gulden bruto per jaar ver
dient. Netto blijft daar zo'n 23.000
gulden van over. Een gehuwde in
de bijstand ontvangt echter jaar
lijks slechts 21.600 gulden netto.
„Wij roepen nu natuurlijk geen ho
sanna, want maatschappelijke
problemen los je er niet mee op.
Het helpt maai- een beetje", aldus
Verkuilen. Hendriks: „Het uitga
venpatroon voor mensen in de
knel kan iets ruimer worden. Er is
ook wat meer geld om financiële
tegenvallers op te vangen. Er kan
eens wat gespaard worden. Vol
gens de normen van de bijstand
moetje per maand 150 gulden kun
nen sparen. Maar als je daar jaren
lang inzit is dat er niet meer bij."
Vreemd, aangezien de gemeenten
tegelijk tientallen miljoenen gul
dens overhouden aan bestaande
voorzieningen voor dezelfde groe
pen. Zo is 70 miljoen aan bijzon
dere bijstand vorig jaar onge
bruikt gebleven.
De VNG-reactie: de betrokkenen
zijn vaak niet weerbaar. Boven
dien is er bij ouderen vaak een
emotionele drempel om van de
voorzieningen gebruik te maken.
Daarnaast weten veel mensen
niets af van de mogelijkheid om
bijzondere bijstand te vragen.
Praktijk
De praktijk van alledag dan. Yp
ma wijst erop dat voor kwijtschel
ding van belastingen en heffingen
alleen die personen in aanmerking
komen die een bijstandsuitkering
hebben, een hoge huur moeten be
talen, veel blijvende ziektekosten
hebben en vaak nog flinke andere
lasten zoals alimentatie.
Bovendien is het niet zo dat 'alles'
wordt kwijtgescholden. Meestal
zal het maar om een gedeelte gaan.
En verder moet men aan tal van
strenge regels voldoen wil men
voor kwijtschelding in aanmer
king komen. Lang niet alle kosten
die een huishouden maakt worden
meegeteld. Zo wordt er bij de
woonlasten alleen gekeken naar
de hoogte van de 'kale' huur. Kos
ten voor een lift, verzekeringen,
verwarming, energiebesparing of
inbraakpreventie tellen niet mee.
Net zo min als de gas-, elektra- of
waterrekening. Om van de tele
foon maar te zwijgen.
Iemand die schulden moet aflos
sen en daarvoor maandelijks een
behoorlijk bedrag opzij moet leg
gen, is ook de klos. Die aflossingen
worden evenmin meegeteld bij de
beoordeling of betrokkene kwijt
schelding van belastingen of hef
fingen krijgt.
Voorbeelden
Enkele voorbeelden. Het gezin
Jansen (twee volwassenen en twee
kinderen) heeft 1900 gulden aan
bijstand. De maandelijkse huur
beloopt 585 gulden. Aan huursub
sidie komt er 165 gulden per
maand binnen. Voor het zieken
fonds legthet gezin bijna75 gulden
in de maand neer. Dit gezin heeft
pas recht op kwijtschelding van
gemeentelijke lasten als die hoger
zijn dan 1020 gulden per jaar.
Bij mevrouw Pieters met twee kin
deren is het nog erger, Met haar bij
standsuitkering, huur, huursubsi
die en ziektekosten moeten de ge
meentelijke lasten meer dan 1200
gulden zijn, wil zij voor kwijtschel
ding in aanmerking komen. Me
vrouw Meijer, alleenstaand, is dan
iets beter af. Zij kan om kwijtschel
ding vragen als de gemeentelijke
lasten boven 830 gulden per jaar
uitkomen.
Ypma: „Kwijtschelding is er voor
al voor grote gezinnen met hoge
huren en blijvend hoge ziektekos
ten. De meeste oudjes die goed ter
been zijn vallen er bijvoorbeeld
buiten. De maatregel die nu wordt
genomen is mooi, maai' het zou
veel beter zijn als alle woonkosten
werden meegeteld. Daar zou een
veel grotere groep blijvend mee ge
holpen worden. Nu vallen de mees
ten tussen de wal en het schip. Ze
komen gewoon niet in aanmerking
voor kwijtschelding omdat ze de
norm niet halen. En wat dat sparen
betreft: dat is een lachertje. Als je
per maand meer dan 200 gulden
kunt sparen krijg je al niet eens
meer een kwijtschelding."
Carel Goselimg
rpe laat komen is in Zuid-
A Afrika een nationale epide
mie. Een academisch kwartier
tje komt in Nederland ook
voor. Maar als iemand iets
mompelt van 'Ag man. African
time', betekent dat hij een
kwartiertje te laat kan zijn, een
uur. of helemaal niet komt.
Zelfs toppolitici als vice-presi
dent Thabo Mbeki zien er geen
been in een gezelschap een uur
te laten ivachten. Om maar te
zwijgen van de minister van
handel, die niet kwam opdagen
bij een lunch met buitenlandse
investeerders, of de minister
van communicatie, die een
congres over persvrijheid met
topmensen uit de nationale en
internationale mediawereld
voor Piet Snot liet zitten.
Maar als je geioaarschuiod
wordt dat je echt op tijd moet
komen- 'geen African time, het
gaat om een militaire opera
tie!' - denk je toch dat het dit-
STANDPLAATS^—/U
Kaapstad
Runa Hellingalï^^PP
maal anders zal zijn dan an
ders.
Dïis hees ik me 's ochtends om
half zes uit bed en stond om half
zeven op een kade vanwaar ik
met zo'n vijftig andere journa
listen naar Robbeneiland zou
gaan. Daar vond een reünie
plaats van zo'n 1300 ex-poli
tieke gevangenen die samen
met Nelson Mandela zijn en
hun eigen vrijlating herdach
ten. Ons vertrek was om klok
slag! zeven uur gepland en
vanwege de veiligheidsmaat
regelen dienden we een half
uur eerder aanwezig te zijn.
Niemand van om was echt ver
baasd toen om zeven uur in
geen velden of wegen een
bootje of veiligheidsbeambte te
bekennen was. Een dag eerder
hadden we voor dit uitje een
pasje moeten halen. De organi
satoren hadden voor dat doel
de modernste computerappa
ratuur in huis gehaald, waar
mee theoretisch prachtige
identiteitsbewijzen te vervaar
digen ivaren. Helaas werd het
spid bediend door mensen die
er voor het eerst mee werkten.
Die wisten in twee uur tijd wel
geteld 13 identiteitsbewijzen te
produceren. Reken maar uit,
hoe lang het dan duurt om 1300
mensen te verwerken. Het ein
digde ermee dat de laatste reii-
nieganger diep in de nacht een
met de hand geschreven pa
piertje zonder foto kreeg.
Dat de organisatie niet hele
maal vlekkeloos liep, wist ik
dus al. Ik keek jaloers naar col
lega's die in alle vroegte nog
even een krant hadden ge
kocht. De rest hield zich onle
dig met het maken van niet he
lemaal politiek correcte grap
pen. Om acht uur begon de
lamlendigheid toe te slaan en
liet een ieders cafeïneversla-
ving zich gelden.
Met een groepje slopen we naar
een naburig hotel, om daar,
een beetje onrustig, een bakkie
te doen. Ik slurpte mijn koffie
kokend heet op, bang dat de
boot achter mijn mg zou ver
trekken. Maar die haast was
overbodig. Tegen een uur of ne
gen legde er eindelijk een
bootje van het gevangeniswe
zen aan en een kwartier later
konden we naar de overkant.
Het transport van de 1200 reii-
niegangers was niet veel voor
spoediger verlopen, zodat de
geplande feestelijkheden niet
om elf, maar om halfeen begon
nen. De meeste tijd ging zitten
in een lunch, die, eerlijk is eer
lijk, zonder problemen verliep.
Maar het hoogtepunt, een be
zoek aan de gevangenis zelf,
dat volgens het programma
aan het einde was gepland, viel
in het water. Tijd om eenieders
'oude cel' te gaan bekijken, ivas
er niet. Eén factor kende geen
Afrikaanse tijd: de vloed die
zich gewoon aan het getijden
boekje hield en de eilandgan-
gers rond een uur of drie tot een
haastig vertrek dwong.
Toen ik me tegenover een zwar
te Zuidafrikaanse fotograaf
kwaad maakte over de organi
satie, haalde die zijn schouders
op. „Ag, dit is Afrika", zei hij,
alsof dat alles verklaarde. En
dat doet het misschien ook.
Maar dat maakt me niet vrolij
ker.
Ontwikkeling bijstandsuitkering 1990 -1995
(bedragen netto per maand)
Alleenstaanden
_J Gehuwden
1990
1429,71
1588,57
1991 +2,9%
f.1476,04 l
f.1604,04 j
1992 +4,5%
f.1542.85 J
f.1714,28
1993 +2.7%
f.1584,28
f.1760,31
1994 +o,e%
f. 1594,39
f.1771,54 j
1995 +1.8%
f.1622,84
f.1803,16
gemiddelde stijging t.o.v, voorgaand jaar
GPD-graphics R.S.
GPD-graphics R.S.
Hoeveel gaat er per elke verdiende gulden naar
rijksbelastingen en premies
1993 1994 1995
gemiddelde stijging/daling t.o.v. voorgaand jaar
1992
minder. „Je ontkomt niet altijd aan
het gebruik van de auto. Maar kijk
eens naar Het Zeeuws Landschap,
een organisatie die ik hier mis en die
nooit zal komen omdat ze op een ei
gen luxe landgoed in Heinkenszand
zitten. Daar staan nog meer automo
bielen voor de deur èn van een heel
ander kaliber", sputtert Thijs Kra
mer.
Eigen mok
En, zegt hij met afschuw, bij Het
Zeeuws Landschap drinken ze nog
koffie uit plastic bekertjes. In Goes
heeft ieder een eigen mok, gaat thee
in de muts, koffie in de warmhoud-
kan, scheiden ze het afval en kuisen
ze de billen met kringlooppapier.
„Gees heeft het geweten toen ze met
bedrukt kerst-toiletpapier kwam
aanzetten", verheldert Elly Geel
hoed de huisdiscipline. Er wordt ook
hard gewerkt aan een plan voor in
terne milieuzorg. Als voorafje zal dit
voorjaar een tuin-ameublement van
gerecycled plastic worden geïnstal
leerd.
Maar veel tijd voor luieren heeft nie
mand in dit kantoor. Het gros is
parttimer, maar werkt veel over.
Zeuren is'no^ done. Thijs Kramer:
„Als je geen idealist bent, kun je dit
werk niet doen. Je staat voor het be
lang van natuur en milieu, daarvoor
doe je er een schepje bovenop." Toch
een waarschuwing: „Je moet wel op
passen datje je niet'voor ieders kar
retje laat spannen. Bellen ze op: jul
lie zijn toch van het milieu? En dan is
er ergens een boom omgehakt..."
Frank Balkenende
Moet je kijken! Een verrukte
Zeeuwind-medewerkster Gees
van Hemert rekt de nek om te zien
hoe buiten een reiger het evenwicht
vindt in een boomtop. Dan char
geert ze: „Zie je, we zitten hier ge
woon middenin de natuur."
De statige rijkskantoren aan het
Goese Ravelijn de Groene Jager zijn
omringd door tuin, park en vest. Een
oase in de stad, een plaats die op
maat lijkt gesneden voor de bewo
ners van het voormalige belasting
bastion. Aan het Ravelijn zijn orga
nisaties samengegroept die zich be
kommeren om de natuur, het land
schap, het milieu en natuurlijk ook
de mens. De groene macht loopt hier
in blauwe spijkerbroeken. „Ach, wij
gaan voor de inhoud, niet voor de
verpakking."
Rijkskantoren is ooit prachtig in de
gevel gemetseld. Dat moet zo rond
1913 zijn gebeurd, toen het gebouw
werd opgetrokken voor het kadas
ter, de dienst der domeinen en de be
lastingdienst. De eerste twee verkas
ten na de Tweede Wereldoorlog, 's
rijks tollenaars bleven achter. Pas
dik twee jaar geleden betrokken die
een betonnen doos bij het station.
Vreemde eend
Sindsdien is de belastingvilla groen.
Bordjes naast de deftige entree in
troduceren de nieuwe huurders: de
Zeeuwse Milieu Federatie (ZMF),
Zeeuwind, Natuurmonumenten,
Stichting Landschapsverzorging
Zeeland iSLZi, Consulentschap Na
tuur- en Milieu-educatie, Centrum
voor Ontwikkelingssamenwerking
(COS). En vervolgens als vreemde
eend in de bijt, de Stichting Welzijn
voor Ouderen. „We hebben een eigen
ingang", onderstreept coördinator
Kees Schipper de status aparte, ,,'t
Is hoi en niet meer. Het gemeen
schappelijke moetje niet forceren."
De rest is gemeenschappelijker. „We
wisselen veel informatie uit", zegt
Gees - „wij zijn de meest bedrijfsma
tige club hier" - van Hemert. „Als ie
mand een plaats voor windmolens
aanbiedt, hollen we even naai' Thijs
Kramer van de ZMF of het kan in
verband met de vogeltrek. Dat is het
voordeel van z'n allen in één ge
bouw." Zo beent consulent natuur-
en milieu-educatie Marten Wiersma
regelmatig naai' het COS op de twee
de etage. „We zijn blij dat het hier is
gekomen, omdat we veel werkrela
ties hebben met het COS. Je hoeft
geen briefjes te sturen, want je ziet
elkaar op de trap."
Op deze werkplek is, bij gebrek aan
een conciërge, delen een deugd. SLZ
repareert de deurbel en doet de tuin.
„Nou ja", grijnst Kramer, „ze den
ken erover na." Natuurmonumenten
behoort de vuilnis aan de weg te zet
ten. Zeeuwind koopt het toiletpa
pier en aanverwante waar, de ZMF
schaft voor allen papier aan. Het
consulentschap belt de gemeente
als de kachel uitvalt, Welzijn voor
Ouderen is vrijgesteld.
Flair
Wat zij óók delen is een stijlvol huis,
waarin de strakke zakelijkheid van
de twintigste eeuw wordt verzacht
door kleurig glas-in-lood, gedeelde
vensters en een mooie houten, ou
derwets krakende, trap. „De huur
prijs is redelijk en het gebouw heeft
flair", glundert ontwikkelingssa
men werker Peter van Vooren, die op
de eerste verdieping de luxe van een
balkon geniet, ,,'t Is oud, maar 't
heeft wel wat", bromt Wiersma, „we
zijn tenslotte geen waterschap."
Maar wat kan het er tochten! Vooral
boven schijnt het bar te zijn, ver
klapt ZMF-medewerkster Elly Geel
hoed. Even naar boven dan. Maar bij
Zeeuwind doen ze niet moeilijk over
een briesje. „Valt best mee", wuift
Gees van Hemert de algemene
klacht weg. „En als het te erg wordt
bellen we gewoon onze verhuurder,
de gemeente."
De charme van het pand wordt
voorts geattaqueerd door stroom
storingen, die de computers in galop
zetten danwel blokkeren, en een
boosaardige verwarming. Van Voo
ren: „Of je stikt hier van de kou óf
het is hier bloedheet." Hij wijst dan
naar grote vochtplekken boven de
ramen. Is hier sprake van een sick
building„Welnee, gewoon de bal
kondeuren openzetten en lekker
luchten."
Met al die groene dames en heren,
zo'n 25 in totaal, zou je louter fietsen
tegen de gevel verwachten. Maar d'r
staat nogal wat blik op het pleintje
aan het Ravelijn. Het openbaar ver
voer is zwak, het vlees soms niet
Drie voordeurdelers van de voor
malige 'Rijkskantoren': vlnr Rita
de Ligt van liet Consulentschap Na
tuur- en Milieu-educatie, ZMF-
coördinator Tjeu van Mierlo en
Zeeuwind-medewerkster Gees van
Hemert. foto Ruden Riemens
