Voetbal op de buis:
vooral de knikkers
Wat de gek er voor over heeft
Commerciële zenders
drijven de prijzen op
BBC betaalt
een miljard
reportage
27
Alle omroepen voetbal,
als ze maar schuiven
ZATERDAG 4 FEBRUARI 1995
Barend en Van Dorp bij RTL: mixtur
commercie en journalistiek.
Voor de uitzendrechten van het
Nederlandse profvoetbal betaalt de NOS
tot 1 juli 1996 ieder seizoen 17 miljoen gulden
aan de KNVB. De publieke omroep zit
daarmee, bij wijze van spreken, voor een
dubbeltje op de eerste rang. Door de komst
van de commerciële zenders zal dat bedrag
straks explosief stijgen. Met tenminste
honderd procent, zo verwacht Hans Schraders.
„Ik denk", voorspelt de media en
marketingdeskundige van het bureau
Schraders Partners, „dat voor een nieuw TV-
contract 35 a 40 miljoen gulden aan de KNVB
moet worden betaald."
Schraders denkt dat op iets langere ter
mijn (drie tot vijfjaar) zelfs een bedrag
van 150 miljoen gulden tot de mogelijkhe
den behoort. De algemeen secretaris van
de mediaraad, Kalkman, deed eerder de
zelfde voorspelling. Net als in ons omrin
gende landen zal volgens Schraders de
match of the day op, bijvoorbeeld, de vrij
dagavond, spoedig zijn intrede doen. Pay-
perview komt eraan. En verder zullen
nieuwe TV-technieken met interactieve
mogelijkheden naar zijn oordeel ook enor
me extra financiële volumes genereren.
Schraders verwacht niet dat de KNVB
straks alle TV-rechten van het Nederland
se betaalde voetbal aan één zendgemach
tigde zal verkopen. „Ik vermoed dat het
bekervoetbal naar RTL zal gaan en dat de
NOS het competitievoetbal houdt, waar
bij RTL het tweede recht krijgt van uit
zending. Een andere optie is dat een groot
buitenlands inkoopbureau, zoals Bertels
mann, de TV-rechten opkoopt. Op dit mo
ment is het nog moeilijk te zeggen welke
kant het op zal gaan. Wat wel zeker is, is
dat er voor de KNVB veel geld te halen
valt."
Hoe diep RTL dan wel NOS bereid is in de
geldbuidel te tasten, wilde men, logischer
wijze, bij de publieke omroep noch bij de
commerciëlen uit de doeken doen. Ster
ker, zowel chef-sport René Oosterman
van RTL als persvoorlichter Fred de Vries
van de NOS, achtte het uit strategisch
oogpunt onverstandig welke uitlating
dan ook over het heikele onderwerp te
doen. Oosterman: „Het ligt heel gevoelig,
vandaar dat wij besloten hebben uiterst
voorzichtig te zijn in het geven van infor
matie." En De Vries: „De onderhandelin
gen, die nog niet zijn begonnen, doen we
rechtstreeks met de KNVB en niet via de
media."
Tijd genoeg". Arie van Eijden stapte een
maand geleden voor het eerst als
werknemer Zeist binnen. De voormalige
directeur van Ajax zou zich gaan storten op
commerciële zaken van de Koninklijke
Nederlandse Voetbal Bond. En dus ook op het
'TV-voetbal'. De contracten lopen pas na het
EK van '96 af. Tijd genoeg om zijn nieuwe
werkplek aan te kleden. Dik dertig dagen later
leunen de schilderijen en posters verloren
tegen de wand. De kamer is leeg, maar de
agenda is vol. Overvol. De slag om de
miljoenen is al bezig. De slag om de miljoenen
tv-kijkers voor de omroepen, de slag om de
miljoenen guldens voor de KNVB.
Het is duidelijk, in Zeist willen ze niet
met de armen over elkaar zitten. De
bond wil meer dan de beelden verkopen
aan de hoogste bieder. De KNVB ver
koopt voetbal, maar wil de regels van het
spel zelf vaststellen. En de regie stevig in
handen houden.
Voorzichtige conclusie: NOS/FilmNet,
RTL, misschien Veronica en Endemol, ze
kunnen allemaal een stevig stuk van de
taart krijgen. Als ze maar stevig schuiven,
natuurlijk.
Nu betaalt de NOS 17 miljoen en FilmNet
3 miljoen voor de Nederlandse competitie.
De bond vangt ook 22 miljoen van het
Duitse bedrijf UFA voor 21 thuiswedstrij
den van Oranje in driejaar. UFA verkocht
de rechten aan RTL. Meer dan veertig mil
joen. En straks? Vijftig miljoen? Hon
derd? Honderd vijftig miljoen gulden?
Grenzen
Nee, Arie van Eijden noemt geen bedra
gen. „Want we gaan onze positie natuur
lijk niet prijsgeven." Dezelfde voorzichtig
heid als bij de omroepen. Maar waar wil de
KNVB heen? Wat wil de bond met de voet
ballers en de beelden? En wat wil 'Zeist'
pertinent niet? Daar wil Van Eijden wel op
ingaan. Hij markeert alvast de grenzen
van het slagveld.
Over het belang van het 'voetbal op tv':
„Voetbal heeft een gegarandeerde kijk
dichtheid. Het scoort veel beter dan welke
film of quiz dan ook, hoe goed of slecht de
wedstrijd misschien is. Kijk maar naar de
jaaroverzichten van de best bekeken tv-
programma's. In de top bijna uitsluitend
voetbalwedstrijden. Daarmee is het be
lang verklaard. Dat gaat heel ver, ja. Ik
heb soms de indruk dat sommige zendge
machtigden er zelfs hun bestaansrecht
aan ontlenen."
Over de positie van de KNVB: ,,We moe
ten ons eerst afvragen, wat willen we? Via
de tv de populariteit van het voetbal ver
hogen, positief beinvloeden. En, op de
tweede plaats, wat brengt dat op?"
Over de aanloop: „Er is nog zo weinig con
creet. We hebben absoluut nog geen re
kenwerk verricht. Dat is ook zinloos, want
vandaag kan het veel minder waard zijn
dan morgen. Of meer. Bovendien hangen
er nog dikke rookwolken boven omroe
pland. Wie zijn eigenlijk de zendgemach
tigden? Waar gaat Veronica heen met En
demol? Wat doen de publieke omroepen?
En de RTL-achtigen? Het is nog niet echt
duidelijk hoe de verhoudingen liggen."
Over de initiatieven: „Het is natuurlijk
niet zo, dat we alleen maar- geld vangen en
voor de rest niets doen. We zijn op vele ter
reinen bezig. We voeren heel veel gesprek
ken. De zaak heeft heel veel kanten. Met
alle betrokkenen en dat zijn er nogal wat.
Er wordt ook terdege onderzoek gedaan.
Hoe is bijvoorbeeld de situatie in het bui
tenland? Daar hebben we net een hele
grondige analyse van binnengekregen.
Nee, nog niet gelezen. Er wordt ook mar-
ketingonderzoek gedaan, bijvoorbeeld
naar het effect op het amateurvoetbal. We
luisteren veel. En dan gaan we soms een
dagje het bos in om alle feiten en menin
gen op een rij te zetten."
Over een mogelijke opdeling: „We zijn nog
niet zo ver, maar je zou bepaalde pakket
ten kunnen samenstellen. De competitie
is een trekker. Daar zou je het vrouwen
voetbal aan kunnen koppelen. Het Neder
lands elftal samen met het zaalvoetbal. Of
de beker verbinden met het jeugdvoetbal.
Zo kun je ook meerdere sponsors meer
aandacht geven. Dat is een keuze. Je kunt
ook alles in één pakket verkopen."
Maar dat levert zonder twijfel minder op.
Over de nieuwe normen: „De overheid
heeft in het verleden heel lang vastgehou
den aan strikte regelgeving over commer
ciële activiteiten. Die zijn, ook onder druk
van de ons omringende landen, losgela
ten. We zijn nu eigenlijk met z'n allen op
zoek naar de nieuwe normen en waarden.
Wat kan wel en wat kan niet? Sponsorna
men koppelen aan clubnamen, zoals in
het volleybal of basketbal. Dat kan dus
niet. Persoonlijk vind ik ook de aanpas
singen van shirts ten behoeve van de
sponsor niet goed. Je shirt is je identiteit.
Geef je je shirt op, dan verlies je je identi
teit."
Entertainment
Over de grens: „Het is heel simpel: met z'n
allen brengen we een stuk entertainment.
In een samenspel tussen voetbal en com
mercie. Maai" het mag nooit zo zijn dat de
commercie het spel en de concentratie
gaat beïnvloeden. Dan ga je over de
schreef, De Champions League? Dat vind
ik een voorbeeld van hoe commercie en
sport goed samenwerken. Maar we zullen
er op toe zien dat het voetbal als sport niet
wordt aangetast. Interviews met trainers
voor de wedstrijd, een flash in de rust, na
afloop? Prima. Maar niet tijdens."
Over de vrees van verzadiging: „Natuur
lijk zit er ergens een punt van verzadiging.
Alleen waai', weet niemand. De grens ligt
voor mij op het punt waar de totale be
langstelling onder druk komt te staan. Je
verkoopt een produkt. Dat verkoopt
slechter als je kijkdichtheid afneemt. Of
als de tribunes leeg zijn. André van Duin
heeft ook publiek nodig dat om zijn mop
pen moet lachen. En dan kun je dat live-
publiek wel vervangen door een lachma-
chine, maai' daar prikken de mensen zó
doorheen. Dat moet je dus voorkomen
door voetbal voor iedereen aantrekkelijk
te houden. Door een grens te trekken. Ie
dere dag een wedstrijd rechtstreeks op tv?
Nee, dat wordt te gek."
Ype Minkema
Het begon allemaal om vijfhonderd gulden,
in 1951. Nu kosten de bewegende beelden
van de voetballer al meer dan veertig miljoen.
En volgens de mediadeskundigen moet
'voetbal op tv' in de nabije toekomst minstens
honderdvijftig miljoen gulden opleveren.
TV-voetbal scoort. Veel beter dan de beste
quiz, oneindig beter dan de spannendste films.
De commerciële belangen zijn enorm.
„Sommige zendgemachtigden ontlenen er
blijkbaar hun bestaansrecht aan."
Pas na het Europees kampioenschap van '96
lopen de contracten tussen de KNVB en de
zendgemachtigden af. Achter de schermen
maken de partijen zich nu al op voor de 'Slag
om de Miljoenen'. De stellingen zijn
betrokken, de tactieken uitgestippeld. Nu is er
alleen nog stilte. „We gaan natuurlijk niet
onze strategie prijsgeven", heet het.
Op deze pagina een beeld van de strijd om de
televisierechten, een krachtmeting tussen
zendgemachtigden waarin sportiviteit al lang
heel erg ver te zoeken is.
Met miljoenen zijn in Nederland de
prijzen voor uitzend-rechten om
hoog gegaan: in het buitenland met tien
tallen miljoenen. Wat de NOS betaalt
voor competitie-beelden (zeventien mil
joen per jaar) zijn peanuts vergeleken bij
wat er in Italië, Duitsland en Engeland
over tafel gaat.
Italië
De Italiaanse bond vangt het meeste van
allemaal. Het vorig seizoen leverde liefst
212 miljoen gulden op. betaald door de
staatsomroep, de RAI. Deze publieke om
roep verkocht de beelden overigens weer
vrolijk door om aldoende de schade wat te
beperken. Telepiu 2 schoof bijvoorbeeld
52 miljoen voor beelden van de Serie A.
lokale tv-stations kregen het recht tot uit
zending van kleinere wedstrijden als ze de
RAI tussen de 360.000 en 480.000 gulden
betaalden. Per wedstrijd, wel te verstaan.
Engeland
ok in Engeland gaat het tegenwoordig om
mammoet-bedragen. De 'Premier League'
werd in '92 voor de duur van vijf seizoenen
binnengehaald door de BBC, die daarvoor
in totaal 304 miljoen pond betaalde, een
miljard gulden. Dat contract levert elke
club uit de hoogste divisie in Engeland
derhalve jaarlijks vijf miljoen gulden op.
Basisbedrag. Menige club uit de Neder
landse eredivisie heeft een totaal-begro
ting die bescheidener van omvang is.
Duitsland
Ook in Duitsland wordt grof betaald, tot
aan het vrouwenvoetbal toe, Die krijgen
dit seizoen zomaar 20.000 Mark per club
overgemaakt. De amateurs in de Oberliga
vangen al wat meer: 3,5 miljoen DM to
taal. Daarboven is het nog interessanter:
voor alle vier de Regional-liga's (de Neder
landse hoofdklassen bij de amateurs)
wordt liefst 10,5 miljoen DM betaald. Een
schijntje uiteraard vergeleken bij wat de
Bundesliga waard is: 770 miljoen gulden
voor vijf seizoenen.
België
Alleen in België gaat het om 'Hollandse'
bedragen. Daar is overigens de publieke
omroep. BRT, al buitenspel gezet, De
commerciële zender VTM heeft de rechten
van het Belgische competitie-voetbal
voor vier jaar gekocht a 24 miljoen gulden
per seizoen. Net als bij de NOS verdient
VTM wat terug door de rechten van live-
wedstrijden door te verkopen aan Film-
Net.
Bij de BRT is men nu alles kwijt, ook de
populairste verslaggevers. Wat resteert is
een kwartiertje sport op zaterdagavond
met van VTM gekochte samenvattingen
die maximaal drie minuten duren, met
een totaal van hoogstens zeventien minu
ten per uitzending. Kosten: 35.000 franc
per minuut, ongeveer 2000 gulden. Tel uit
je verlies!
Het had gekund en het zou wat ge
weest zijn, Nederland-België recht
streeks op televisie, november 1951.
Oranje met Piet Kraak en Abe Lenstra,
Rinus Terlouw. De Rode Duivels met
Anoul, Mermans, Mees. Het werd een fas
cinerende 6-7, in een bomvolle, met 65.000
toeschouwers gevulde Rotterdamse
Kuip. Deze wedstrijd had live op televi
sie uitgezonden kunnen worden. Het ging
niet door; de KNVB eiste 500 gulden...
Het moeten tijden geweest zijn van grote
onschuld. Namens de NTS werd door de
omroepen met de KNVB onderhandeld
door pater Kors, een altoos in witte pij ge
hulde Dominicaan. Twee jaar lang was er
een repeterend gehannes over het uitzen
den van interlands. Technisch was er geen
probleem, principieel wel. De voetbal
bond bleef geld vragen, steeds weer die
500 gulden. „Dat nooit", sprak pater Kors
dan, waarna de onderhandelingen weer
een halfjaar konden worden opgeschort.
Het zou tot de herfst van '53 duren alvo
rens de NTS akkoord ging; 500 gulden, 'er
van uitgaande dat dit bedrag in de toe
komst niet verhoogd zal worden', aldus de
notulen, die ook vermelden dat secretaris
penningmeester Lo Brunt van de KNVB
dat niet kon garanderen.
Dat had Brunt goed gezien, al kon ook hij
natuurlijk niet vermoeden dat er ooit nog
eens honderden miljoenen betaald zou
den worden voor beelden van wat de be
langrijkste bijzaak in het leven werd. Wie
heeft dat wel voorzien? Ed van Westerloo
ook niet. In een mooie bijdrage in het re
cent verschenen boek Om 't Spel en de
Knikkers; 40 jaar Betaald Voetbal van de
publicisten Matty Verkamman en Evert.
Vermeer, vergeet Van Westerloo dat overi
gens te vermelden.
Prijsstijgingen
De directeur van de NOS meldde noch
tans in '89 ontspannen dat er tot 2000 geen
vuiltje aan de lucht was; de NOS zou tot
de eeuwwisseling verzekerd zijn van alle
topsport. Inmiddels ligt dat heel anders.
De wedstrijden van het Nederlands elftal
bijvoorbeeld zijn al door RTL afgepikt, zo
als het Duitse en Engelse voetbal en ook
Wimbledon elders zijn 'ondergebracht'.
Voor competitie-voetbal is Van Westerloo
ook tamelijk abrupt voor enorme prijsstij
gingen gesteld. „De NOS verwierf de com
petitierechten voor bedragen die nu ook
écht stegen: via 6 miljoen in 1990 en 11,5
miljoen in 1992 naar 17 miljoen per jaar
voor de drie seizoenen daarop."
Waai' is de tijd gebleven dat het nog vooral
spel was, het onderhandelen tussen NOS
en KNVB? „De KNVB-delegatie had de
gewoonte om de gesprekken met veel fles
sen Dimple whisky te besprenkelen, zodat
er van ordentelijke onderhandelingen
vaak niets terecht kwam", herinnert Van
Westerloo zich in Om 't Spel en de Knik
kers nog. Sinds de entree der commercië
len is het afgelopen met die speeltuin-ak
koordjes. Voetbal op televisie is keiharde
business geworden, een zaak van vele, ve
le miljoenen guldens.
Cees Wolzak, ex-directeur van de TROS
en ex-directeur betaald voetbal van de
KNVB, ging anderhalf jaar geleden nog
verder dan die constatering. „Als de tele
visierechten naai' RTL gaan, betekent dat
het einde van de drie netten. De advèr-
teerders zullen mét de voetbalbeelden
overstappen naar RTL. Dan moet het kijk
en luistergeld omhoog en dat is politiek
niet haalbaar."
Zo simpel is het inderdaad. En het kan ge
beuren, dat de KNVB al vanaf volgend
jaar in zee gaat met RTL. Gevoelsmatig
was 'Zeist' in het Wolzak-tijdperk nog ver
bonden aan de publieke omroepen, maar
nood en geld breken wetten. De huidige
managers van de KNVB kwalificeren de
NOS tegenwoordig liever als 'een gedegen
kandidaat'. De eerste voorzetjes vanaf
rechts zijn er ook al geweest, bijvoorbeeld
toen men de NOS vroeg 'eens wat meer te
doen' met het voetbal. Iets leuks, iets gei
nigs, iets positiefs!
RTL kopt dat soort voorzetjes graag in en
kondigde ook al plannen aan: lekkere
voorbeschouwingen, lekkere nabeschou
wingen, filmen in de kleedkamer! De ster
ren Barend en Van Dorp werken bij RTL
zo al jaren succesvol meteen subtiele mix
ture van commerciële en echte journalis
tiek. Veel geneuzel, veel humor, af en toe
een gesprek met inhoud,
Relatie-journalistiek, schouderklop-jour
nalistiek. het is een soort prostitutie in de
gedoogzone: het voetbalprimeurtje bij
club A wordt bij RTL geruild voor een te
levisie-bezoekje bij een kul-evenement
dat deze of gene sponsor van club A ge
rieft. zo schijnt dat te gaan. Het deugt niet,
het mag wel. De NOS blijft intussen, onder
chef Kees Jansma, ernstig en betrouw
baar. Saai, zal het op sensatie beluste volk
onvermijdelijkerwijs gaan vinden.
Monster-contract
Niet alleen de toekomst van de publieke
omroep en de toekomst van de journalis
tiek staat - min of meer - op het spel. Wat
gebeurt er met de kleinere en kleine
clubs? In de eerste divisie voetballen
clubs met een begroting die voor de helft
door televisiegelden gedekt wordt. Wan
neer slaan 'de top-tien' (of top-zestien) toe
en krijgen ze het gedaan dat de televisie
miljoenen niet langer solidair worden ver
deeld?
Voorlopig heeft de KNVB het druk met
andere vraagstukken, zoals het ontwer
pen van een strategie die deze zomer een
monster-contract moet opleveren voor de
seizoenen '96-'97 en volgende. Nu beurt de
KNVB zeventien miljoen, straks 70 mil
joen? Welnee, denkt J. Kalkman van de
Mediaraad, straks wordt er hier 160 mil
joen betaald! Kees Jansma acht dat 'lul
koek', maar kenner-intermediair Roy van
der Hart is voorzichtiger: „Wat de gek er
voor geeft. Het enige dat vaststaat, is dat
het fiks omhoog gaat."
Het bedrag voor uitzendrechten dus. En
het aantal uren voetbal op televisie na
tuurlijk.
Henri van der Steen
Voetbal op de televisie: De KNVB verwacht vanaf 1996 meer dan 150 miljoen gulden op te strijken voor de beeldrechten.
foto ANP
Ian Wright van Arsenal.
de tijd dat er nog gestoeid werd over
fotoarchief PZC
Oranje-doelman Frans de Munck in actie in
beeldrechten van 500 gulden.
