Friet, frietkot, frietzak, frietvork Het is nu wel mooi geweest Golfslagbad in de aanbieding PZC Directeur Zeeuwse havenschappen wekt irritatie Gent Woningcorporaties maken veel gebruik van btw-stichtingen W aterschapsbond ziet geen ruimte voor lastenverzwaring provincie 13 DONDERDAG 26 JANUARI 1995 van onze verslaggever Wout Bareman GENT - Wie heeft nu eigenlijk de friet uitgevonden. De Vlaamse kunst historicus Paul Ilegems poogt in 'Het Belgisch Frietenboek' het antwoord te geven. Nee, het was niet Fritgerm, in de vierde eeuw koning der Gothen. En Fritellino, een figuur uit de Ita liaanse commedia del'arte was het al evenmin. En de Engelse schilder Wil liam Power Frith dan misschien? Neen! Eigenlijk zijn er maar twee landen in West-Europa, die de uitvin ding van de friet claimen: Frankrijk en België. Engeland, Duitsland en Nederland hebben er nooit over ge peinsd er zelfs maar een discussie over te beginnen. Nederlanders dur ven zelfs toe te geven dat zij de friet pas omstreeks 1930 ontdekten. De Fransen zijn er vast van overtuigd: de friet is een Franse vinding, date rend uit de tweede helft van de vorige eeuw op de Pont-Neuf in Parijs. De- gems. die eerder furore maakte met bestsellers als Frieten Bakken en De Frietkot Cultuur en nu werkt aan dé klapper Het Definitief en Volkomen Patat-Frietboek, plaatst daar grote vraagtekens bij. Hij noemt de Belgi sche aanspraken een stuk solider. „Ruim honderd jaar geleden waren er in diverse Vlaamse steden en gemeen ten frietkoten. In 1890 bijvoorbeeld de kraam van Lisa Pattijn in Brugge of het frietkot 'Bij Neleke' te Molenbeek, dat het opschrift droeg 'gesticht in 1875'." In de Belgische kookboeken uit die tijd staan trouwens de eerste Metre cepten. In het 'Keukenboek Cauder- Lier', 'oud-Tafelhouder te Gent' uit 1887 (7e druk) valt te lezen: „Aardap pelen in vet gefruit (pomme de terre frites). Snijd de aardappelen in schij ven of in stokjes, en laat ze droogen op een doek. Leg ze vervolgens in heet braadvet en roer ze van tijd tot tijd totdat zij een schoone kleur krijgen en krakend geworden zijn. Men mag er niet teveel te gelijk in doen en men moet ze op een heet vuur bereiden." Theresa De Franse dichter Baudelaire sleet de laatste jaren van zijn leven in Brussel. Hij haatte de Belgen oprecht. Maar hun friet... Hij at ze in Hotel des Colon nes in Waterloo, met z'n vingers, want 'het is ketterij ze met een vork te eten'. Kenner-bij-uitstek Paul Degems houdt het erop dat de heilige Theresa van Avila ooit de friet 'uitvond'. Vol gens de overlevering werd de aardap pel voor het eerst gegeten in Spanje. De aardappel was voor Theresa een symbool van nederigheid en onder worpenheid aan de Heer. Ilegems: „Nog pregnanter werd het als zij uit haar aardappels kleine Christusjes Frietkoten staan overal, maar zijn vaak omstreden, zoals bijvoorbeeld dat op Het Plein in Zaamslag. foto Dirk-Jan Gjeltema sneed. Een ootmoediger vorm van eenwording was haast ondenkbaar, en tegelijk smaakte het, in hete olie gebakken, opperbest. De Christusfi guurtjes vielen weieens uiteen, een arm hier, twee benen daar-... Zo, en niet anders, is de friet geboren. Hij is in essentie rooms-katholiek." Avila is, volgens de historicus, dan ook de hei lige stad van de Metliefhebber. De schrijver van Het Belgisch Friet- boek stelt ietwat verbaasd vast dat Belgen met friet zijn versmolten, maar zich er tegelijkertijd ook een tik keltje voor schamen. „Wie over België praat, praat indirect ook over friet. Het verband tussen die twee is onont koombaar, in heel Europa en verder. Wat zou België zonder frieten zijn? Weinig meer dan een onbeduidende vlek, een grijze zone die elke identiteit ontbeert. Voor dit land geldt simpel weg: geen friet, geen gezicht. Alleen de friet verleent het kleur en karakter. Hij is zuiver en onloochenbaar en zit diep verankerd in de mentaliteit van het volk. Het land is als het ware uit frietvet gesculp.tuurd en het openbare leven heeft er dezelfde gladde smeuïg heid en hetzelfde gouden korstje als het nationale volks voedsel Toch is de band tussen Belg en Met minder harmonieus dan men zou geloven. De liefde is niet geheel onvoorwaardelijk en wordt nooit zonder terughoudend heid en schroom toegegeven. Al is het zijn sterkste troef, hij ziet hem veeleer als een zwakte. Een fout, een zonde, vergeeflijk weliswaar, maar toch iet wat gênant. Het frietgeluk is slechts schijn." Een aardig voorbeeld: tekenaar Willy Vandersteen introduceerde de friet in 1947 in het stripverhaal, maar het bleef bij die ene keer... Frietkot Verdiepen we ons nu nog even in feno menen als: het frietkot, de frietzak en het vorkje. Degems in zijn frietbijbel: „Het frietkot is een wereld in een note- dop, een oord van avontuurlijke bele venissen en levenspoëzie. Elke dag weer drummen de Belgen er samen, in stad of randgemeente, in dorp of ge hucht Nabij het frietkot worden blijvende vriendschappen gesmeed en ontmoeten brutale vlegels de voor huwelijk en kinderkroost geschikte boerendeerne." De Antwerpse dichter Nic van Bruggen in '74: „Er staan er duizenden in het landje bij de zee, soms op de gekste plekken, soms een enthousiaste aanfluiting van elke marketingrealiteit (en het zal baas een zorg wezen), op kermissen en langs landwegels. onder voetbaltribu nes en in spoorwegstations, als een vloek in het landschap of als een wan delterras omheen het monument dei- gesneuvelden. houtziek tegen kerken geleund of luxueus badend in een kleurenzee van kitscherig neonlicht en futuristisch caravan-comfort (jaja, de Cois en Mathilleke hebben het ver gebracht). Maar de frieten - of fritten, hoe schrijf je het eigenlijk - zijn er als nergens." Helaas, het frietkot verdwijnt lang zaam maar zeker uit het straatbeeld. Knokke is de eerste frietkot-vrije ge meente. De gemeentebesturen maken er jacht op omdat de koten het zicht op bijvoorbeeld fraaie monumenten verpesten. Degems: „De tijd dat men haast nergens in België langer dan een kwartier kon wandelen zonder te gen een frietkot aan te lopen, komt nooit meer terug." Puntzak De fanaat verkiest de puntzak boven het bakje. „De puntzak is als een hoorn des overvloeds: hij lijkt nooit leeg te zijn. Hij rust stabiel in de hand, zodat morsen minder riskant wordt. De frieten blijven ook langer warm en het papier slorpt het overtollige vet op. De overstap naai- het kartonnen bakje is dus in alle opzichten betreu renswaardig." En dan het vorkje... Het Frietkotmu- seum in Antwerpen bezit een verza meling van bijna veertig types. De eer ste vorkjes - een typisch produkt van het frietkot - waren van hout, maar gaandeweg werden ze vervangen door vorkjes van plastic. We onderschei den de gewone tweetand, de tweetand met weerhaken, de gevarieerde drie tand en het standaard-drietandtype, ook wel Neptunusmodel genoemd. Tenslotte een tip van BRT-televisie- kok Herwig van Hove: „Bakken in ge wone olie, nooit in rundsvet. En altijd in drie keer: je begint op 160 graden en iedere keer doe je er een graad of tien bij. En het belangrijkste van al: na ie dere bakbeurt moetje de frieten laten afkoelen, anders zuigen ze teveel vet op." Wie het zó doet kan mogelijk ooit toetreden tot de 'Orde van de Gulzige Prosper'. (Het Belgisch Frietenboek, Paul Ilegems, Uitgeverij Loempia Antwerpen. ISBN 90.6771.347-3) /an onze verslaggever IENT/TERNEUZEN - Het iladsbestuur en het havenbe- Irijf van Gent hebben geïrri- eerd gereageerd op de sugges- lie van directeur drs J. M. H. G. Philippen van de Zeeuwse ha anschappen niet te blijven ha meren op de bouw van een mammoet-zeesluis bij Terneu- len, maar ook goedkopere op lossingen te onderzoeken. Phi lippen denkt daarbij aan een moderne versie van de huidige, lerouderde sluis, die overigens lok in bedrijf zou moeten blij- en. Met twee vergelijkbare luizen is de bereikbaarheid zan de havens van Gent en Ter- leuzen te allen tijde gewaar- lorgd. )e havenschapsdirecteur deed ijn uitspraken over de sluis in en interview dat zaterdag in de- krant verscheen. De nieuwe avenschepen van Gent, D. Ter- aont, klom direct in de pen en chreef het Havenschap Terneu- en een brief-op-poten, waarin aj het ongepast vindt dat drs Philippen kennelijk geen reke- tag wil houden met de wensen an Gent. Termont heeft zich ogelijk verbaasd over de uit- praken. In de brief wijst de chepen er op dat de huidige festsluis met 130.000 sehuttin- en per jaar de drukste ter we- sld is. Door alle mogelijke ont wikkelingen in Vlaanderen zal üe druk alleen nog maar toene- ien met uiterst belangrijke fi- anciële en commerciële gevol- vandien, Volgens Termont loeten rederijen voor het goe- lerenvervoer van en naar de Ka- aalzone nu al noodgedwongen einere schepen inzetten, ter ijl bulkcarriers en andere lammoet-schepen genood- aakt zijn buiten de sluis te los- in of zelfs uit te wijken naar el- krs. doet er uiterst onverstandig an een nieuwe sluis te beperken ut de afmetingen waarvan we andaag al weten dat ze te krap schrijft de havenschepen. hit houdt onverminderd vast m de wens de huidige zeesluis, ie dateert uit 1968 en in Gentse avenkringen toen al te klein jerd genoemd, te vervangen tor een sluis van 125.000 tot 50.000 ton. Met de bouw is 1,4 Hljaid gulden gemoeid. Ter- ;ont wijst er op dat bij die inves ting niet enkel naar debedrijfs- •onomische rentabiliteit mag hden gekeken, maar dat ook k hogere belangen van de hele &o' zwaar moeten meewegen. Drs Philippen zei in de PZC van zaterdag onder meer: „Blijf je in zetten op je ideaal-model dan bestaat de kans datje het vroeg of laat verliest, omdat het rende ment van zo'n investering toch te gering blijkt en de overheid zo'n plan afwijst. Dus kun je al ternatieven maar beter niet uit sluiten. En daarbij denk ik dan inderdaad aan een gemoderni seerde kopie van de huidige zee sluis. Misschien iets breder en iets dieper, maar verder verge lijkbaar." Niet alleen de opmerkingen over de sluis wekten irritatie in Gent. Ook de visie van de haven schapsdirecteur op de samen werking tussen Rotterdam en Vlissingen vraagt, volgens het stadsbestuur, om een nadere toelichting. Burgemeester drs R. C. E. Barbé maakte woens dagochtend, tijdens de vergade ring van de raad van bestuur van het Havenschap Terneuzen, melding van de verbaasde reac ties vanuit Gent. Volgens Barbé worden de uitspraken van Phi lippen in de Vlaajnse havenstad heel anders opgevat, dan mis schien de bedoeling was. „In Gent is men niet gelukkig met uw constatering dat de samen werking vooral bedoeld is om goederenstromen, die anders eventueel zouden uitwijken naar Zeebrugge, Gent of Ant werpen. straks af te kunnen lei den naar Vlissingen. Dat wordt toch gezien als een poging om de zuidflank af te schermen. Wij kunnen dan wel vaststellen dat het niet de bedoeling is ons te gen Gent te richten, maar zo kun je het wèl uitleggen." En wordt Gent de dupe, dan geldt dat ei genlijk ook voor Terneuzen, oor deelde Barbé. „Want we liggen aan hetzelfde kanaal." Havenschapsvoorzitter D. J. P. Bruinooge benadrukte dat ach terliggende gedachte van de sa menwerking met Rotterdam in de eerste plaats het opvangen van trafieken is, waarvoor Rot terdam geen ruimte heeft. Overi gens zal de klant altijd zelf bepa len waar hij zich wil vestigen. „Nou, vindt men Vlissingen niet zo geschikt, dan hebben we de Axelse Vlakte achter de hand." Bruinooge beloofde de hele zaak volgende week. tijdens een eer der gepland bezoek aan Gent, uit de doeken te zullen doen. Hij verzekerde te hechten aan een goede grensoverschrijdende sa menwerking. Mevrouw J. Kokelaar (85):,, Misschien dat ik wel vrijwilligerswerk ga doen. Oudere mensen helpen die niet meer kunnen lopen of zoiets." foto Lex de Meester J. Kokelaar, na bijna 75 jaar werken in de huishouding: van onze verslaggever VLISSINGEN - Veel pen sioengerechtigden halen zuchtend en puffend de eind streep, blij dat ze van hun oude dag kunnen genieten. Voor mevrouw J. Kokelaar (85) uit Vlissingen is eerder het tegengestelde het geval. Ze heeft er inmiddels bijna driekwart eeuw opzitten als huishoudster. Vandaag, don derdag, maakt ze voor de laat ste keer het huis schoon waar ze de afgelopen 28 jaar een maal in de week kwam. De re den'? „Het is nu wel mooi ge weest." Naar eigen zeggen is er geen dag in het leven van mevrouw Kokelaar geweest dat ze niet wilde werken. „Ik vind het nog steeds erg leuk om te doen, maar je moet een keer stop pen. Bovendien vind ik het te genwoordig eng om 's morgens vroeg over straat te gaan. Als het donker is, zie ik de fietsers vaak niet aankomen. Straks breek ik nog een been of een arm." Vlak voor haar 'pensioen' kan mevrouw Kokelaar terugkij ken op een roerig leven. Ze was net dertien toen ze haar eerste baantje in de huishouding kreeg. Officieel was ze te jong om te beginnen, maar wie geldgebrek heeft kijkt soms wat minder nauw naar de re gels. De dag na haar trouwdag, elf jaar later, kwam haai- kers verse echtgenoot op straat te staan. „Ik moest blijven werken om fatsoenlijk rond te komen, wantje begrijpt datje van de zes gulden steun die we kregen niet konden leven." Ze is er trouwens niet echt rou wig om. „Werken is mijn hob by. Waarom zou je stoppen zo lang je gezond bent en boven dien plezier hebt in je werk? Gezondheid zit in je aard. Veel mensen lopen om het minste geringste al naai- de dokter. Zo ben ik niet. Ik werk graag. Dat heeft altijd in me gezeten. Toen ik vijfjaar was wilde ik al graag dienstmeisje worden." Na bijna driekwart eeuw werken is mevrouw Kokelaar wel een beetje benauwd over haai- toekomst. „Ik ga in ieder geval niet stilzitten. Ik ben wel een beetje bang dat het nu mis gaat. Ze zeggen wel eens datje oude bomen niet moet ver planten. Jarenlang ben ik ge zond gebleven omdat ik een doel in mijn leven had, name lijk mijn werk. Welk doel heb ik nu? Misschien dat ik wel vrijwilligerswerk ga doen. Ou dere mensen helpen die niet meer kunnen lopen of zoiets. Ik weet het eigenlijk nog niet." „Ik kan natuurlijk ook een boek over mijn leven schrij ven. Mijn hele leven is zo op merkelijk dat er best een ver haal in zit. Ooit heb ik daar eens over gedacht. Niet dat ik nu opeens echt ga schrijven hoor, dat ben ik niet van plan. Maar het zou kunnen." Wat op haar laatste werkdag gaat gebeuren weet ze nog niet. „Het maakt mij eerlijk gezegd ook niet uit of een feestje wordt georganiseerd. Voor mij is het een werkdag als iedere andere. Het enige ver schil is dat ik aan het eind van de dag kan zeggen: Mevrouw, ik heb mijn plicht gedaan." van onze verslaggever TERNEUZEN - Directie en cu rator van zwemparadijs Schei- dorado in Terneuzen zijn druk bezig om belangstellenden over te halen het golfslagbad over te nemen. Veel vertrouwen dat die inspanningen resultaat opleve ren lijkt er niet te zijn, want morgen, vrijdag, staat er al een advertentie over de openbare verkoping van het zwembad in de krant. Op maandag 27 februari wordt de executie-veiling in café-res taurant Du Commerce in Ter neuzen gehouden, kondigt nota riskantoor mrs J. Everaert, J. M. E. Seijdlitz, J. P. Loof in de annonce aan. Maai- of de veiling daadwerkelijk wordt gehouden, is nog lang niet zeker, weet nota ris Loof. „De wet bepaalt dat een executie-veiling dertig dagen te voren moet worden aangekon digd. Maar in principe blijft het tot een dag voor de veiling moge lijk de zaak te verkopen", legde mr Loof uit. De hoop dat Scheldorado ver koop door 'opbod en afrnijning' kan voorkomen, leeft nog sterk bij het personeel. Bedrijfsleider A. A. Mul leidde woensdag weer een geïnteresseerde kandidaat koper rond. Hoe serieus de be langstelling is en welke maat schappijen er achter zitten, wil de Mul niet zeggen. „Dat weet ik ook niet direct. Voor de finan ciën moeten belangstellenden bij curator De Bliek zijn en die is deze week op vakantie. Maar sinds het faillissement is uitge sproken. is de roep om informa tie wel in een stroomversnelling gekomen." Wat notaris Loof betreft, hij hoopt, dat de pogingen om een koper aan de haak te slaan suc ces boeken. „Zo leuk vind ik exe cutie-veilingen niet. Er is vaak toch een hoop misère aan voor afgegaan." van onze verslaggever VLISSINGEN - Steeds meer woningbouwverenigingen in Zeeland richten aparte stich tingen op, waarin ze nieuw bouwprojecten onderbrengen. Daardoor kunnen de corpora ties de btw van nieuwbouw voortijdig aftrekken. De rijks overheid loopt op die manier miljoenen guldens mis. Woning bouwvereniging Middelburg (WVM) is in Zeeland koploper met vier aparte stichtingen. De staatssecretarissen dr W. A. F. G. Vermeend (finan ciën) en dr D. J. K. Tommei (volkshuisvesting) zijn mordi cus tegen de btw-constructie, maar kunnen door een lek in de wet niet ingrijpen. De twee staatssecretarissen hebben de gemeenten in Neder land een brief geschreven waar in zij de 'belastingtruc' verbie den. Gemeenten hebben een toezichthoudende functie op de woningbouwverenigingen. Ook de belastinginspecties zijn aan geschreven om medewerking aan de btw-stichtingen te ont houden. Zolang de onenigheid tussen de woningbouwvereni gingen en de staatssecretarissen niet uit de wereld is geholpen, zal de huurder weinig merken van de btw-constructie. De ver enigingen vrezen dat zij alsnog geconfronteerd worden met een naheffmg. Stichtingen De WVM heeft het nieuwe kan toorpand en drie nieuwbouw- complexen in vier btw-stichtin gen ondergebracht. Daardoor heeft de corporatie achthon derdduizend gulden minder uit gaven. Dat bedrag is toegevoegd aan de algemene bedrijfsreser- ve. Voor de WVM levert dat ex tra rente-inkomsten op. Het geld kan (nog) niet worden gebruikt om de huur aan te passen, om dat de btw-constructie een loop tijd van tien jaar heeft en de mi nisteries pogingen in het werk stellen om de wetgeving te re pareren. „Ik kan me dat overi gens wel voorstellen", reageert WVM-directeur J. P. Onderdijk, „als je miljoenen guldens aan je neus voorbij ziet gaan." In Goes heeft de Regionale Wo ningbouwvereniging Samen werking (RWS) plannen om twee stichtingen op te richten: voor het nieuwe kantoorpand en voor een seniorencomplex van zesen dertig woningen in Goes-zuid. De woningbouwcorporatie in Terneuzen beraadt zich intern over een btw-stichting waarin drie projecten worden onderge bracht. Basco Stichting Wo- ningbeheer in Vlissingen heeft het woonzorgcomplex aan de dr Ottestraat al in een aparte stich ting ondergebracht. Basco wil vooraf eerst duidelijkheid heb ben van de belastinginspectie of deze akkoord gaat met de btw-' constructie. Beter Wonen in Zie- rikzee is voorbereidingen aan het treffen voor een aparte stich ting. Ook gemeenten De directeuren van woning bouwverenigingen vinden de op hef van de twee staatssecretaris-; sen overbodig. Gemeenten en andere instellingen gingen de woningbouwcorporaties vooraf in het toepassen van btw-con- structies. „De corporaties doen dit niet uit luxe, maar uit pure noodzaak", aldus plaatsvervan gend directeur B. H. M. Baert van Basco in Vlissingen. Vol gens hem en adjunct-directeur mr A. M. J. de Ceuster van Beter Wonen is het niet uitgesloten dat op termijn de huurders wel degelijk te maken kunnen krij gen met een mindere huurverho ging. „Als de constructie wordt goedgekeurd", meent Baert, „dan kun je een woning aanbie den voor een aanmerkelijk la gere huur. We leven nu in een subsidieloos tijdperk. Maar je kunt het geld ook gebruiken om een gebouw aantrekkelijker te maken." van onze verslaggever OOSTKAPELLE - Zeeuwse wa terschappen passen ervoor de ingezetenen verder op kosten te jagen om sterk vervuilde water bodems van sloten en water gangen in Zeeland snel te sane ren. Voorzitter ir P. J. Gruijters van de Zeeuwse Waterschaps- bond maakte daarvan woens dag op een symposium van zijn bond in Oostkapelle geen ge heim. „Ik zie geen ruimte meer voor een lastenverzwaring", sprak hij letterlijk, om vervol gens de rijksoverheid op te roe pen met meer geld over de brug te komen. De waterschapslasten zijn vol gens Gruijters de laatste jaren noodgedwongen al fors geste gen. Een gezin van twee of meer personen met een eigen huis van 180.000 gulden is bij het goed koopste Zeeuwse waterschap 450 gulden per jaar kwijt en bij het duurste 900 gulden. Die wa terschappen liggen naast el kaar: De Drie Ambachten in Terneuzen is de goedkoopste. Het Vrije van Sluis in West- Zeeuwsch-Vlaanderen de duur ste. De maat is naar de mening van Gruijters zo langzamerhand vol. Hij leidde dat af uit de stijging van het aantal verzoekschriften om kwijtschelding van belastin gen bij zijn waterschap Noord en Zuid-Bevel and. In 1992 waren dat er 267, in 1993 326 en vorig jaar 777. „Dat is een toename met 300 procent", rekende Gruijters snel uit. Hij vertelde niet of die sterke toename is ver oorzaakt door de vele bezwaar schriften die bewoners van be jaardenoorden vorig jaar indien den tegen de nieuwe ingezete- nenomslag. Zij deden dat mas saal bij wijze van protest, niet omdat zij die omslag niet zouden kunnen betalen. Centenkvvestie Gruijters maakte van de zuive ring van waterbodems - een gi gantisch milieuprobleem dat in tientallen jaren is ontstaan - hoofdzakelijk een centenkwes tie. Commissaris van de konin gin drs W. T. van Gelder en an dere sprekers, zoals M. van Ros senberg van het ministerie van VROM, kozen een heel andere invalshoek. Van Gelder verge leek het stelsel van sloten en wa tergangen in Nederland met het bloedvatenstelsel van de mens. „Het evenwicht in de natuur is verstoord. De bloedsomloop is ontregeld. Dat komt door afge- knelde bloedvaten. En evenals in ons eigen lichaam kunnen wij dat- niet accepteren." Van Gelder pleitte ervoor het milieubeleid eens van een an dere kant te benaderen. „Er wordt vaak een tegenstelling ge schapen tussen economie en mi lieuzorg, maar die is slechts schijn. Economie kan alleen flo reren in een gezond milieu en mi lieuzorg levert uiteindelijk geld op." Hij verwees daartoe naar de wateroverlast die enige tijd gele den Noord-Holland heeft geteis terd. Die kon zulke grote vormen aannemen, omdat het natuur lijk afwateringssysteem is ver stoord. Door meer natte natuur gebieden te maken, kan het evenwicht weer worden her steld. Van Gelder riep de water schappen op zich te gedragen als 'goede beheerders van de blauwe omgeving, zoals u ook gewend bent het beheer van de dijken te regelen.'

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1995 | | pagina 13