Het kan spoken tussen
de kale stenen reuzen
Fietsen door het land van wijn en raclette
PZC
Dolomieten
in Trentino
I i 11 I II I
Krissenkijkdag in
Bronbeek
Kampeeractie
Fietsvierdaagse
vrije tijd
35
TE
Kanton Wallis
tussen 51
Alpentoppen
ZATERDAG 21 JANUARI 1995
fïTaimeer is Trentino het
ff indrukwekkendst - 's
zomers of wellicht toch in de
winter? Wanneer is deze
Noorditaliaanse provincie af en
toe ook angstaanjagend: in
november wellicht, als
bulderende stormen de kale
stenen reuzen teisteren.
Wanneer dien je in dit land van
de Dolomieten op je hoede te
zijn: zelfs in mei nog af en toe,
als deze lentemaand er zijn
stekels kan opzetten en zijn
laatste genadeloze hagel- en
sneeuwbuien Trentino doet
veranderen in een spookdecor
waarbij je vermoedt dat het
einde der tijden nabij is.
Dolomieten, Italië-Noordoost.
De meest zonderlinge van alle
bergtypen. De Franse mineraloog
Déodat de Dolomieu kwam ruim
tweehonderd jaar geleden voor een
bijzondere verrassing kwam te
staan. Op zijn tocht door de Alpen
stuitte hij in Noord-Italië op gril
lige, bleekgrijze rotsformaties, die
als de zon schijnt vaak een roze
gloed geven. Dolomieu ontleedde
de steensoort, waarna deze 'bitter-
kalk' vanaf de ontdekking in 1789
naar de Fransman werd genoemd:
dolomiet; en ook deze zuidelijke
Alpenketen had nu zijn naam: de
Dolomieten.
In dit Dolomietenland ligt de on
berispelijke provincie Trentino, af
geleid van haai- oude historische
hoofdstad Trento, sinds het roem
ruchte concilie van ruim vier eeu
wen geleden in het Nederlands be
kend geworden als Trente. Blijk
baar als ode aan deze stad heeft de
provincie haar ondergeschiktheid
willen tonen door het verklein
woord 'ino' te gebruiken: klein
Trento.
Nederzetting
Voor bergklimmers vormen de Dolomieten een ware uitdaging.
De oude Romeinen hadden in de
meest Noorditaliaanse stad, aan
de rivier Adige, een nederzetting
van strategisch belang, Triden-
tum, het huidige Trento. Eeuwen
later werd hier aan het fraaie Dom
plein, Piazza Duomo, tijdens het
Concilie van Trente (1545 tot '63)
de strijd aangebonden tegen ver
breiding van de Lutherse leer: het
waren de meest omstreden kerk
vergaderingen uit de geschiedenis
der Kerk. Interessant om in dat
oude stadscentrum de sfeer van
toen op te snuiven.
Trento, met ruim 100.000 inwo
ners, is tevens de hoofdstad van de
'regione' Trentino-Alto Adige, ook
wel Zuid-Tirol genoemd. Een re
gio, waarvan Italië er twintig kent,
wordt gevormd door twee of meer
provincies. Alto Adige is de noor
delijke provincie, met als hoofd
stad Bolzano, 60 kilometer boven
Trento. Trentino-Alto Adige, met
900.000 inwoners: het domein-der
Dolomieten.
De vakantieganger kan vanuit
Trento - met trein of auto eenvou
dig te bereiken via Innsbruck,
Brennerpas en Bolzano - zowel met
bergschoenen, ski's of schaatsen
alle kanten uit. Zeer karakteris
tiek is het ten noordoosten van de
hoofdstad gelegen Val di Fassa,
het 20 kilometer lange Fassa-dal.
Schitterend om er te lopen maar
zeker ook te skiën, want de rond
het dal gelegen Dolomieten zoals
Catinaccio en 'koningin' Marmo-
lada vormen de thuispiste van 's
werelds beste slalomspecialist Al
berto Tomba; het is zijn geliefde
oefenterrein.
Heb je in deze wondere natuur een
maal de smaak te pakken, dan kan
de tocht van berghut naar berghut
(rifugio) leiden, waar ook kan wor
den overnacht.
Twee grootse valleien liggen in het
noordwesten van Trentino: Val di
Non en Val di Sole, het Zonnedal.
Beide worden gedomineerd door
de wildwaterrivier Noc.e, even
mooi als grillig. Niet voor niets dat
daar in Val di Sole, tussen Malè en
Mezzana, in juli 1993 de wereld
kampioenschappen kano en kajak
werden gehouden.
Park
Eenmaal in Malè mag niet worden
verzuimd het schittende Nationale
Park Stelvio te bezoeken, het
grootste van Italië met 1350 km.2.
Wandelpaden leiden langs klette
rende watervallen in dit park met
oernatuur en dus veel herten,
reeën en roofvogels.
Liefhebbers van monumenten ko
men in Trentino, 100 bij 62 kilome
ter groot, ook aan hun trekken. Er
is een speciale kastelenroute uit
gestippeld, want de provincie telt
even veel kastelen als meren: bijna
driehonderd. En over meren ge
sproken, het grootste van Italië
ligt gedeeltelijk in het zuiden van
Trentino, het Gardameer. Veertig
kilometer onder Trento begint het
bij Riva del Garda, schilderachtig
stadje tussen steile rotsen. De
noordelijke punt van het Garda
meer (in zijn geheel 52 km lang en
gemiddeld 7 km breed) behoort tot
Trentino, maar we zijn nu toch te
zuidelijk om er Dolomieten te ont
dekken.
Daarom dus weer richting noor-
De beroemde Dolomieten: de drie Vajolet-torens.
den, om te wandelen, te skiën,
maar zeker niet te vergeten: te
schaatsen. Jaren geleden haalde
Trentino elke winter wel eens de
Nederlandse kranten. De provin
cie zelf werd vaak niet met name
genoemd, maar in het pittoreske
Madonna di Campiglio, tussen de
Brenta-Dolomieten, lag een baan
waar Kees Broekman en later
Schenk en Verkerk hun strijd stre
den. Die tijd is voorgoed voorbij.
Maar Madonna blijft een belangrij
ke wintersportplaats, want ten
slotte telt het een skipiste waar in
december nog slalomwedstrijden
om de Wereldbeker werden ges
kied.
Ditmaal de belangrijkste titel
strijd schaatsen niet in het over
dekte Heerenveen, nee, nu in de
(zuivere) openlucht dicht bij
hoofdstad Trento. Op 18 kilometer
afstand ligt het dorpje Baselga di
Pinè, dat een 400-meterbaan bezit
waar twee jaar geleden al het WK
voor junioren werd gehouden. Vol
gende maand, 11 en 12 februari,
mag het dan eindelijk het WK all
round heren organiseren. En in Ba-
selga/Miola is een bekende schaat
ser geboren die drie jaar geleden
zelfs als eerste Italiaan wereld
kampioen werd: de bescheiden
Roberto Sighel. Een eigenschap
die kenmerkend is voor veel bewo
ners van Trentino.
Een bezoek aan de Dolomietenwe
reld is niet volledig als de beroem
de Dolomietenweg wordt overge
slagen. Deze in 1909 gereedgeko
men weg begint in het westen in
Bolzano en eindigt via Trentino in
oostelijke richting in Cortina
d'Ampezzo. De tocht over de 110
kilometer lange weg, die ook met
de bus kan worden afgelegd, biedt
onvergetelijke panorama's.
De Dolomietenweg gaat na Cana-
zei bergopwaarts. Hier in deze
adembenemende omgeving ligt op
het hoogste punt de Pordoi-pas op
2239 meter. Een beroemde berg,
want wat Alpe d'Huez voor de
Tour de France is, dat is de Pordoi
voor de Giro, de Ronde van Italië.
Daar- vierde Fausto Coppi zijn
grootste triomfen. Daar ook herin
nert een gedenksteen aan zijn hel
dendaden.
Een enkele keer toont de televisie
via de Ronde van Italië hoe het in
mei nog kan spoken in de Dolomie
ten. Welke wielerliefhebber kent
niet meer de apocalyptische beel
den rond Breukink enkele jaren
geleden op de Gavia. Het weer dat
hier binnen korte tijd kan om
slaan. Daarom zijn ze ook zo ge
vreesd, deze bergen, die Fausto
Coppi als geen ander bedwong,
maar die ook een uitdaging vor
men voor de toeristische fietser,
skiër of wandelaar: de Dolomieten,
soms spookachtig maar veel vaker
toch sprookjesachtig.
Hein Ronhaar
toeristisch kort
TFFFF
Bezitters van een kris, die meer willen weten over de herkomst, ouder
dom, kwaliteit en betekenis van het wapen, kunnen het zaterdag' 28 ja
nuari tussen elf en vier uur voorleggen aan een panel van deskundigen
in Kumpulan Bronbeek aan de Velperweg 147 in Arnhem. „In veel Ne
derlandse huishoudens zijn krissen aanwezig. Maar vaak weten de eige
naars niet precies welk type ze hebben, hoe oud het stuk is, waar het
vandaan komt en welke waarde het heeft. Voor al deze mensen is de
Nationale Krissenkijkdag bedoeld", zegt de heer L.H. van Vossen van
Museum Bronbeek.
Het museum bezit een uitgebreide collectie met onder meer Javaanse,
Balinese, Madoerese en Sumatraanse klissen. Een deel ervan is verwerkt
in de tentoonstelling 'De kris, wapensmeedkunst uit Indonesië', die tot
en met 27 februari te zien is in gebouw 'Kumpulan' van Bronbeek (ge
opend van dinsdag tot en met zondag van 11 tot 12 en van 13 tot 17 uur).
De Krissenkijkdag is gratis. Wie ook de expositie en Museum Bronbeek
wil bezoeken kan voor vijf gulden een passepartout kopen.
Om de toeristische zegeningen van hun gebied aan de grote klok te han
gen organiseren tal van campings in Gelderland, Overijssel en Drenthe
in de maanden april of mei voordelige kennismakingsweekends. Voor
25 gulden mag een gezin (maximaal zes personen) een heel weekend of
midweek met tent, vouwwagen of camper op een camping bivakkeren.
Veel campings zorgen voor een extraatje, bijvoorbeeld gratis fietsen of
activiteiten voor kinderen.
In en rond Apeldoorn doen ook bungalowparken aan de kennisma
kingsactie mee. In het weekend van 21 tot en met 24 april en de midweek
van 24 tot en met 28 april kunnen bungalows worden gehuurd voor f. 195
(3 sterren) tot f. 295 (5 sterren) per gezin. Voor een chalet of stacaravan
moet f. 195 voor maximaal 6 personen worden neergeteld. Hotelaccom
modatie op recreatiebedrijven is te huur voor f. 25 per persoon per nacht
(maximaal 4 personen), inclusief ontbijt. Per boeking zijn twee gratis
huurfietsen inbegrepen. Bovendien ontvangt men een gratis informatie
pakket en korting op de toegang van diverse attracties waaronder Paleis
Het Loo. de Apenheul, wildpark en museum Het Aardhuis en het Neder
lands Politiemuseum. De WV Apeldoorn bepaalt op welke camping of
bungalowpark men terecht komt.
In de Achterhoek doen 21 kampeerbedrijven aan de actie mee. Kampeer
ders kunnen er voor een prikje hun tent opzetten in het weekend van 21
tot en met 23 april. De deelnemende bedrijven staan uitvoerig beschre
ven in een folder die gratis verkrijgbaar is bij de Streek-VVV Achterhoek
in Zutphen. De Achterhoekse campings organiseren dit jaar gezamenlijk
ook een speciale kinderweek (van 29 april tot 7 mei) en griezel weken die
in het teken staan van bloedstollende sagen, spoken en Achterhoekse
geheimen (14-22 oktober en 21-29 oktober).
De zestig campings in Overijssel die van vrijdag 21 tot en met zondag 23
april een voordelig kennismakingsweekend organiseren, stellen met de
plaatselijke VW's informatiepakketten samen die de kampeerders de
weg wijzen naar natuurgebieden en andere toeristische trekpleisters in
Overijssel. Het pakket bevat ook kortingsbonnen.
Drenthe organiseert het kennismakingsweekend van 12 tot en met 14
mei op meer dan vijftig campings. Wie wèl wil kamperen, maar niet wil
slepen kan in hetzelfde weekend voor f. 75 een zogeheten Drentent huren.
Dat is een luxe bungalowtent die compleet is ingericht met echte bed
den, koelkast en kachel. Tijdens het weekend kunnen deelnemers gratis
terecht in een aantal musea. Ook is voor tien gulden per persoon drie
dagen lang een fiets te huur.
t® j
De organisatoren van verschillende fietsvierdaagsen in de Achterhoek
hebben de krachten gebundeld. De data zijn op elkaar afgestemd en er is
één gezamenlijke folder gemaakt. De Streek VVV voegde er een nieuwe
fietsvierdaagse aan toe, zodat het publiek nu kan kiezen uit vijf ver
schillende vierdaagse fietsevenementen tussen eind juni en half augus
tus.
Die nieuwe tocht kreeg de naam 'Toer de Achterhoek'. Die wordt gereden
van 20 tot en met 23 juni. Elke dag klinkt in een andere plaats het start
schot. Op deze manier maken de deelnemers kennis met vier verschillen
de gedeelten van de Achterhoek. Langs de routes worden diverse activi
teiten georganiseerd.
De folder beschrijft ook uitvoerig de fietsvierdaagsen vanuit Borculo
(25-28 juli), Laren (1-4 augustus), Doetinchem (8-11 augustus) en 's-Hee-
renberg (15-18 augustus). De route van deze laatste trip voert ook door
Duitsland. De gratis fietsfolder is verkrijgbaar bij alle VW's in de Achter
hoek, de grotere VW's in de rest van Nederland en alle ANWB-kantoren.
Tal van campings in Gelderland, Overijssel en Drenthe in de maanden
april of mei voordelige kennismakingsweekends met daarbij kortingen
op toegang tot toeristische attracties als bijvoorbeeld Paleis Het Loo.
foto ANP.
Fietsen kun je overal, maar in het
Zwitserse kanton Wallis is het wel erg
ontspannend. Tenminste als je niet
gefixeerd bent op zo veel mogelijk
kilometers in zo min mogelijk tijd. En als
je ook op je stalen ros wilt genieten van
prachtige vergezichten, weelderige
wijngaarden en vergeten dorpjes. Het
Rhönedal, ingebed tussen 51 Alpentoppen,
vormt het ideale decor voor een weekje
onbezorgd fietsen en genieten. En 's
avonds wachten raclette en plaatselijke
wijn in overvloed.
een mild waaiende wind en een aange
naam klimaat, ook in de herfst, gedom
peld in gouden kleuren, hebben ons wat
fietskleding betreft op een dwaalspoor
gebracht. Maai- het landschap in de
Goms, het meest noordoostelijke deel
van Wallis, even achter de Rhöne-glets-
jer, is fantastisch. We hebben Miinster
achter ons gelaten en begeven ons in een
lichte afdaling naar Brig, waar warme
chocolademelk wacht. Een venijnige
klim over kronkelende bospaadjes heeft,
ons dan al enigszins opgewarmd.
Alpentoppen
Het is koud, steenkoud, die bewolkte
herfstochtend begin oktober. Er
staat een gure wind die het fietsen langs
de jonge Rhone zeer onaangenaam
maakt. Vooral handen, neuzen en oren
moeten het ontgelden. De wervende tek
sten in de brochure over een warme zon,
Voor alle duidelijkheid: we bevinden ons
in Zwitserland, in Wallis om precies te
zijn, sinds 1815 het twintigste Zwitserse
kanton. Het is het land van de Rhone en
het Rhöne-dal. dat in Gletsch, aan de
voet van de Rhöne-gletsjer, begint en 200
Ion verderop eindigt aan het Meer van
Genève. Het land ook van de meeste
'vierduizenders' van Zwitserland, 51 Al
pentoppen om precies te zijn, die een na
tuurlijke beschutting vormen tegen de
elementen. Al kunnen wij dat die oktobe-
rochtend al fietsend maai- moeilijk be
grijpen.
Wallis is een gebied dat zich - met uitzon
dering van de winter - uitstekend leent
om per fiets te ontdekken. Dat moeten
ook Dagmar Krapf en haar man Jarg
hebben ingezien toen ze zo'n tien jaar ge
leden besloten een fietsvakantie-bedrijf -
inmiddels uitgegroeid tot Krapf Velorei-
sen Weltweit - op te zetten en de Rhóne-
Het Meer van Genève is het eindpunt van het Rhóne-dal dat in Gletsch, aan de voet
van de Rhöne-gletsjer, begint. foto Dieter Endlicher
Radweg Schweiz te gaan exploiteren. De
route is overwegend vlak en volgt de
Rhöne stroomafwaarts. Het landschap is
schitterend, het klimaat mild. de flora
overweldigend. En op het eind wachten
de bruisende steden rondom het Meer
van Genève die - vbor de vakantieganger
die niet te lang de rust van idyllische al
pendorpjes kan waarderen - een verade
ming zijn.
Maai' zover zijn we nog lang niet als we de
eerste avond na heel wat fiets-ontberin-
gen in een restaurant in Brig aan de lip
pen hangen van de plaatselijke hoofdon
derwijzer en vrijetijds-gids. Aanvanke
lijk vertelt hij braaf over geschiedenis en
gebruiken van de streek, maar naarmate
de wijn vloeit wordt hij steeds ondeugen
der en doet het gezelschap in een geani
meerde stemming naar de hotelkamer
terugkeren. „Onvergelijkelijk zijn de be
woners, die de naam eigenzinnig te zijn.
open en met vriendelijke gastvrijheid
een originele noot geven", staat er in de
brochure. Inderdaad dus.
Over wijn gesproken. Wallis is hèt Zwit
serse wijngebied met - zoals we tijdens de
trip in ruime mate zelf kunnen vaststel
len - voortreffelijke wijnen als de witte
Fendant en Johannisberger en de rode
Dole, Goron en Blauburgunder, de Zwit
serse PinotNoir. Wijnen, die je in het bui
tenland nauwelijks kunt krijgen, omdat
de opbrengsten gering zijn en de Zwit
sers zelf als grootgebruikers te boek
staan.
Tijdens onze fietstochten komen we de
volgende dagen regelmatig in contact
met wijnboeren die met man en macht
de kostbare druivenoogst binnenhalen.
Het lijkt wel alsof de hele bevolking mee
helpt, zo groot is de bedrijvigheid op de
plaatsen waar de druiven verzameld
worden. De fruitige geur in de dorpjes die
we fietsend doorkruisen, prikkelt in de
neus.
Die plaatselijke wijnen lijken geschapen
voor de al even plaatselijke gerechten als
het Trockenfleisch - vliesdun gesneden
rundvlees dat maandenlang in de alpen-
lucht gedroogd wordt - en natuurlijk de
raclette. Omdat de faam deze Zwitserse
kaasspecialiteit nadrukkelijk is vooruit
gesneld, zijn we in een staat van ongedu
rige opwinding als we na een paar dagen
fietsen, wandelen, luisteren en weinig
slapen onze moede lichamen neervlijen
in restaurant La Channe in Sion, de
hoofdstad van Wallis, dat voor tweeder
de Franstalig is - voor hen heet het kan
ton dus Valais.
Authentiek
Raclette blijkt in de authentieke versie
te bestaan uit in de schil gekookte aard
appelen» augurken - beide worden mid
den op tafel geplaatst - en een kwakje ge
smolten kaas, de Gommerkase bij voor
keur, dat zo vaak als je wilt op je bord
wordt gedeponeerd. Heel sober dus. Ge
lukkig is ook die avond de wijn heerlijk
en overvloedig.
Naarmate de Rhöne-route vordert en we
het Meer van Genève steeds dichter na
deren - we hebben Wallis inmiddels ver
laten en het kanton Vaud bereikt - wordt
de zon intenser, de wijngaarden uitbun
diger, het landschap weelderiger en de
steden mondainer. We zijn in de buurt
van Aigle, Grandvaux, Montreux, Lau
sanne, Morges en Genèves, plaatsen met
klinkende namen die in niets lijken op de
uitgestorven dorpjes aan het begin van
de route. Het uitzicht over het meer - fiet
send bijvoorbeeld door de groene wijn
gaarden op de Route du Vignoble - is
adembenemend.
De Rhöne-Radweg is opgedeeld in zeven
etappes van rond de vijftig kilometer.
Van midden april tot eind oktober. De
prijs inclusief bagage-transport op basis
van halfpension bedraagt Fr. 865,-, onge
veer 1100 gulden.
Jos Frusch
