In het land van Cadzand
8ettie Serveert succes
PZC
Het gaat om het behoud van
een historisch stuk techniek
Plaatsnaam
'Odysseus' zonder
één woord Grieks
Kerstconcert vergt
veel voorbereiding
provincie maandag 19 december 1994 7
Cadzand/Zuidzande
z:«==
f lez.oekers massaal uit hun dak bij concert in Goes
Het land van Cadzand op de Visscher-Roman-kaart eind 17e eeuw.
samen met een Germaans
woord voor krachtig of diep en
is het tweede deel (fal) het
woord val dat ook in Zeeland
voor een water voorkomt. Op
verschillende plaatsen hebben
we een val of een valkreek.
Zwin is duidelijker. Een zwin is
een laagte in het strandgebied,
meer bepaald een geul in bui
tendijkse grond. Etymologisch
hangt het- samen met het Ger
maanse swinan (afnemen) en
het Duitse 'schwinden'. Dat
duidt er op dat zwin de vertra
gende stroom aangeeft. Het
woord zwin is vooral in het
Vlaams en Zeeuws bekend,
maar in de Middeleeuwen is
het een gewoon woord en het
komt langs de hele kust tot in
Engeland en Zweden voor. Al
leen tussen het land van Cad
zand en Brugge is dit woord
een eigennaam geworden. In
andere vorm herkennen we het
in de plaatsnaam Zwijndrecht:
doorwaadbare plaats in een
geul.
Aan de mond van het Zwin lag
een zandbank die op oude
kaarten voorkomt als Paerde-
markt. Liepen hier paarden?
Hoe dan ook, ook de kusteilan-
den waren hier zandplaten en
dat is in de namen terug te vin
den.
Vanaf het midden van de 12e
door Nicole Kluijtmans
Op t|e lederen motortas van zijn Harley David
son 'Liberator' zit schimmel, maar daar
maalt Alex Dybala uit Ritthem niet om. De tas
stamt uit de Tweede Wereldoorlog en is veelvul
dig gebruikt. Dat mag best gezien worden. Voor
de verzamelaar en restaurateur van voertuigen
uit de Tweede Wereldoorlog telt in de eerste
plaats de authenticiteit van de onderdelen en niet
de staat waarin ze verkeren. Hij is pas tevreden
als ieder onderdeeltje, inclusief de moertjes,
stamt uit dezelfde tijd. Daarom kan hij jarenlang
blijven sleutelen aan hetzelfde voertuig.
In vergelijking met sommige andere verzamelaars
en leden van de vereniging 'Keep them rolling'
heeft Dybala misschien een relatief kleine collec
tie, maar zij is compleet en groeit gestaag. Naast
twee complete motoren, een Canadese en een
Amerikaans uitvoering, bezit hij een Dodge wea-
poncarrier (een grote jeep) en een bijbehorende
trailer.
Op dit moment sleutelt hij aan zijn derde Harley.
Het gereviseerde motorblok, klaar om te worden
geïnstalleerd, staat in de huiskamer naast de tv.
Overal in huize Dybala vind je voorwerpen die met
zijn hobby te maken hebben. In de hal heeft hij een
verzameling legervoertuigen in miniatuur opge
steld. De slaapkamer wordt gebruikt als bewaar
plaats voor reserve-onderdelen. Op de schouw
staan voorwerpen die met Harley Davidson te ma
ken hebben, zoals een mok met het bekende moto
rembleem. Hij spaart zelfs Harley Davidson-pins.
Zijn hobby, het restaureren van legervoertuigen,
heeft volgens hem niets te maken met militaristi
sche verheerlijking. „Het gaat mij om het behoud
van een historisch stukje techniek. Ik restaureer
niet alleen een motor. Ik wil ook weten wie er op
gereden heeft en waar hij vandaan komt", verdui
delijkt Dybala.
Elektrotechniek is hem met de paplepel ingego
ten. Op 9-jarige leeftijd kreeg hij van zijn opa een
solex om aan te sleutelen. Vier jaar later haalde hij
de eerste motorfiets (400 cc) uit elkaar. Het werd de
eerste aanzet tot zijn latere hobby. „De motorfiet
collectie
1 1 II 1 II II 1 I!
1 1 II M 1 1
sen voor het leger zijn gebouwd op doelmatigheid.
Over alle onderdelen is nagedacht. Er zit niks over
bodigs op. Bovendien bestaan van alle onderdelen
beschrijvingen in technische handboeken", aldus
Dybala over zijn motivatie om Harleys uit de pe
riode 1940-1945 te verzamelen.
Uit praktische overwegingen, een motorfiets kan
slechts twee personen vervoeren, heeft, hij later zijn
collectie uitgebreid met een jeep. Regelmatig gaat
de familie Dybala met de Dodge op vakantie. De
ruimte achterin de jeep wordt dan met planken
omgetoverd tot slaapvertrek. Voor zijn zoontjes
heeft hij een legertent en houten stretchers op de
kop getikt. Comfortabel kamperen is anders, maar
het gaat om de kick.
VLISSINGEN, ARSENAAL
THEATER
'De thuiskomst van Odysseus',
naar 'II Ritorno d'Ultsse in Pa
trio' van Monteverdi, door
Frank Groothof (i.s.m. Harrie
Geelen). Kostuums van Ankie
Groothof, decor van Leo Wil-
lems. Muzikale begeleiding van
Paul Pr enen. Muziek van het sa-
xofoonkioartet. 'Sax Plus' met
o.a. Adri van Velzen larrange-
menten).
door Willem Nijssen
Of de opera '11 Ritorno
d'Ulisse' van Claudio
Monteverdi het lange ver
haal van Odysseus' terug
keer volledig vertelt, weet
ik eerlijk gezegd niet. Clau
dio Monteverdi's opera's
worden weinig uitgevoerd;
hij is een van de 'oudste'
opera-componisten, van
wie veel werk verloren is
gegaan en waarvan alleen
'Orfeo' redelijk bekend is.
Drie redenen dus voor Frank
Groothof om juist voor II Ri
torno d'Ulisse in Patria' te
kiezen: het is een schitte
rend avonturenverhaal, het
gaat om sierlijke muziek die
bovendien te weinig bekend
is. Spekkie voor het bekkie
van het drietal dat Frank
Groothof heet: de verhalen
verteller. de kunstenaar en
de onderwijzer.
Om met de laatste te begin
nen: die is het meest verbor
gen, maar wel degelijk aan
wezig. Het is de man die jon
ge kinderen met opera in
aanraking wil brengen, in
Cyclopen noemt hij rustig
'van die zeer moeilijk op
voedbare jongens', op een ei
land bij elkaar gezet om geen
last van ze te hebben. Hij
geeft Poseidon bij het uit
schelden van Odysseus een
pittig taaltje in de mond: hij
noemt Odysseus een turbo
haring. Daar is geen woord
Grieks bij, en dat is (naast
het creatief in het spel be
trekken van de musici) één
van de bevrijdende charmes
van de voorstelling.
Er wordt in 'Thuiskomst'
nogal wat overgeslagen van
het verhaal. Eigenlijk wordt
- naast de aankomst op Itha-
ka - alleen het bezoek aan de
grot van de cycloop Polyfe-
mos verteld. Maar dat dan
ook onvergetelijk, mooi van
beeld, krachtig van emotie.
De dramatiek heeft er niet
onder te lijden, en het accent
dat zodoende op de toestand
op Ithaka komt te liggen is
terecht: daar zijn Odysseus'
gedachten ook altijd ge
weest.
Het biedt kansen om aan
dacht te geven aan de rouw
waarin Penelopeia al die ja
ren gedompeld is geweest en
hoe sterk haai- trouw wel niet
is. Voor kinderen zeer her
kenbaar, trouw is (naast
moed) voor hen een funda
mentele kapstok voor het
verhaal. Aan haar eenzaam
heid en haar verdriet be
steedt Frank Groothof geen
woord, maar hij weet het in
prachtige beelden te zeggen.
kunst
aangepaste vorm, en die
daar al menige volwassene
een plezier mee gedaan
heeft. De man ook die ter
loops een kreet als''Je bent
een rund als je met vuurwerk
stunt' in zijn verhaal weet te
vlechten. De man die spelen
derwijs al de nodige wijshe
den over het leven rond
strooit, met zijn verhaal een
voudige en praktische psy
chologie en filosofie over
brengt.
Het opvallendst aanwezig is
de verhalenverteller: Frank
Groothof hoeft zijn mond
nog maar open te doen of het
wordt stil. Elke zin houdt al
een belofte in. Ook achter
een lessenaar zou hij weten
te boeien, dus zeker als hij in
het verhaal schiet en met
een geweldige dynamiek van
de ene rol in de andere duikt.
Met een paar attributen
(voor iedereen zichtbaar
aangetrokken of opgezet) is
hij een totaal ander iemand.
Het is de kunstenaar in hem
die nauwkeurig weet hoe het
weinige precies goed ge
bruikt moet worden. (Het
verschil tussen vader Odys
seus en zoon Telemachos, de
hoed zus of zo, is wel het
mooiste voorbeeld.)
Frank Groothof hoort tot de
vertellers met bravour. Ho
meros is niet heilig voor
hem, Monteverdi evenmin.
En dat geldt ook voor de on
zegbare vreugde om de goe
de afloop.
In zijn beelden is Frank
Groothof altijd heel speels
geweest, dichtbij het kin-
der-denken, in zijn uitwer
kingen altijd gezellig en
functioneel rommelig. Dat is
- in zijn vierde opera inmid
dels - nog steeds zo. Maar
toch is hij ook gegroeid. Het
staketsel dat in deze voor
stelling dienst doet als he
mel voor Zeus (fantastische
'donderwagen' had die ook!),
als boerenkar, als weefstoel
en als torenkamer, was im
ponerend en onderging
schitterende veranderingen.
Alleen al door het anders
neer te zetten zag het er to
taal anders uit. Dat is de
hand van de kunstenaar,
Leo Willems in dit geval.
Er wordt gemusiceerd en ge
zongen in deze opera. Niet
veel, maai- wel mooi. De sfeer
van kwajongens-katte-
kwaad, die van de muziek en
die van het sprookje ge
mengd. dat is karakteristiek
voor de programma's van
Frank Groothof. De sprook
jesachtige elementen waren
dit keer nog sterker, en de
mix was nog méér tot een
eenheid gesmeed. Met 'De
thuiskomst van Odysseus'
wordt aan het hoogst bereik
bare in dit genre getipt.
door Yoyce Banh
Het gaat goed met de
Vlissingse Oratorium
Vereniging (VOV): het le
dental groeit en er komen
steeds meer jongeren bij.
Secretaris G. Burger vertelt
dat de koorleden zich bij de
repetities altijd enthousiast
tonen. De VOV is deze dagen
druk bezig met de voorbe
reiding van het traditionele
kerstconcert, dat op vrijdag
23 december in de rk kerk in
Vlissingen wordt gegeven.
Onder leiding van dirigent
Henk Harinck brengt het
Vlissingse koor samen met
het Randstedelijk Begelei
dingsorkest en vier solisten
(sopraan, alt, tenor en bas-
week 51
II door Lo van Driel
e{ en Ad Steketee
i \\7 aar 's Hotel Noordzee op
f V het top van het duin in
f Cadzand-Bad en waar Hotel
l De Wielingen in de laagte niet
<f ver van Cadzand-Haven? Al-
v' (es weg, verplaatst, verbouwd
v' en aangepast. Van de zuide
lijkste badplaats van Neder-
III land uit de jaren 50 en 60 is niet
veel meer over.
Wat gebleven is, is de sfeer, de
rappe taal, de gemoedelijk-
'e lieid van het land van Kézand.
Het chique Knokke, het mon
daine Oostende en de historie
van Sluis en Brugge apt in de
lucht. Maar het verzande Zwin
0 zorgt voor voldoende afstand,
S een natuurlijke buffer.
1Ö!
Is Op oude kaarten uit de late
Wi Middeleeuwen zie je bij Cad-
zand nog nauwelijks duinen.
M Die komen in de loop van de
1 17e en 18e eeuw. De kuststreek
ra bestond hier in de Middeleeu-
wen uit verschillende eilanden,
lo Er was een groot eiland van
S Cadzand, gescheiden door een
geul van het eilandje waar
!s! Zuidzande op ligt. Noord-
Vi oostelijk lag het kleine Koe
rt zand en wat in noord-westelij-
Ie ke richting het grotere Wulpen
e met enkele dorpen. Dat Wul-
3l pen is volledig in zee verdwe
nen. Tussen het eiland van
Cadzand en het noordelijke
iel schorrengebied lag een geul,
bi het zwarte gat waar de zwarte
polder nog van over is.
Zwin
En dan zuidelijk van het eiland
van Gadzand het Zwin: de toe
gangsweg naar Brugge, via
Sluis en Damme. De laat-mid-
deleeuwse welvaart van deze
plaatsen is zonder het Zwin on-
ed denkbaar. Volgens sommige
JV historici is ook de neergang
!'l van Brugge te wijten aan de
l(f verzanding van het Zwin, maar
1 d tegenwoordig vindt men dat de
a Vlaamse Hanzestad niet goed
Vf op de economische veranderin-
ll)' gen heeft gereageerd.
De oude naam voor het Zwin is
,r Sincfal. De naam is bekend uit
'I het Friese recht dat langs de
kust tot het Zwin van kracht
re was, maar Sincfal was in de 13e
eeuw al in onbruik. Wat Sincfal
n: betekende, is duister. Waar-
;(l schijnlijk hangt het eerste deel
va
eeuw werd onder leiding van de
Vlaamse graaf Filips van de El-
zas begonnen met inpolderin
gen. Vooral Vlaamse abdijen
deden hun bedij kings werk.
Een behoorlijke zandbank in
de monding van de vaarweg
naar Brugge bleef ook bij vloed
zo goed als droog, waardoor de
kern begroeide en verder op
waste. Een lage dijk was vol
doende om bewoning mogelijk
te maken. Zo'ndijk heet Kaai,
naar het Franse quai, en werd
vernederlandst tot Ka, waarna
weer een hypercorrecte vorm
kade kon voorkomen. Deze ne
derzetting werd Cadezand ge
noemd. Inpoldering van steeds
meer aanwas maakte het ge
heel tot het eiland van Cad
zand. In het begin van de 13e
eeuw was er in Cadzand reeds
een parochie met een kerk.
Zuid-oostelijk van dit eiland
van Cadzand lag het eilandje
waarop aan het eind van de 13e
eeuw de nederzetting Zuidzan
de ontstond. De naam bete
kent eenvoudig: een zuidelij
ker gelegenheid zandige hoog
te. Het is uiteindelijk nog een
heel aardig dorp geworden.
Door voortgaande bedijkingen
werd deze streek één polderge
bied.
Bij de buurtschap Oostburgse
Brug tussen Zuidzande en
Oostburg lag nog in de 17e
eeuw de vaart naar de Marolle-
put. Er werd toen een houten
brug gelegd tussen het Eiland
van Cadzand en een schans die
in de 80-jarige oorlog van be
lang was, maai- ook op deze
plaats is nu een polder.
Frontlinie
Trouwens, schansen en ver
sterkingen genoeg in deze
streek die tijdens de oorlog tus
sen de Republiek en Spanje in
de frontlinie lag. Om die reden
werd aan de noordkant van het
Zwin een grote versterking ge
bouwd, ze kreeg de naam Re-
tranchement Ca(d)sandria en
werd de basis voor het dorp Re-
tranchement.
Een landschap met geschiede
nis. Een rustige streek die zich
met wat toerisme in leven
houdt. Wie er mensen kent,
heeft een goede reden om er
heen te gaan. Wie van stilte
houdt, kan altijd rondstruinen
in het Zwin.
daar zijn we heel goed in ge
slaagd."
De uitvoering van dergelijke
werken kan niet zonder or
kest en solisten. De vereni
ging werkt daarom al tien
jaar samen met het Randste
delijk Begeleidingsorkest
(RBO). Ondanks de hoge
kosten wil de VOV alleen de
begeleiding van het RBO bij
haar concerten. Het is vol
gens Burger het beste bege
leidingsorkest in Nederland.
„Het RBO is gespecialiseerd
in het begeleiden van koren
en solisten. Het zijn profes
sionele musici die zich heel
goed aan de repertoires van
de koren kunnen aanpas
sen."
Burger hoopt dat het koor
vrijdag in een goed gevulde
kerk zal zingen. Het concert
begint om 20 uur.
bariton) klassieke werken
als Gloria en Magnificat van
Vivaldi en het Weihnachts
Oratorium van Bach ten ge
hore.
In het 48-jarige bestaan van
de vereniging is het de VOV
gelukt bij de tijd te blijven en
te groeien. „Hoewel het koor
beter uit de voeten kan met
muziekstukken uit de ba-
roktijd werkt de VOV ook
aan een moderner reper
toire. Maar de essentie van
een oratoriumkoor is het uit
voeren van de grote werken
uit de muziekliteratuur. En g. Burger.
hardere stukken was ze zaterdag
nauwelijks te horen, laat staan
dat de teksten waren te ver
staan.
De overwegend jonge bezoekers
moesten tot de toegift wachten
voordat publieksfavorieten
'Kids 's Allright' en 'Tom Boy'
werden gespeeld. Toen het pu
bliek deze nummers herkende,
ging het massaal uit zijn dak. De
eerste stagedivers meldden zich
zelfs op het podium. „Afbreken
die tent", grijnsde een jongen te
gen zijn vriendin.
Julia P.
Als voorprogramma was Julia P.
Hersheimer gecontracteerd.
Een trio dat net als Bettie Ser
veert zijn cd's uitbrengt op het
Nijmeegse Brinkman Records.
Eerder dit. jaar verscheen het de
buutalbum 'Crazy scenes with...
Julia P. Hersheimer'. Andere
overeenkomsten zijn de bezet
ting; de groep beschikt in Julia
P. over een vrouwelijke zangeres
/gitariste.
Toch reageerde het publiek
lauw op het gebodene. Wellicht
heeft dit te maken met de onbe
kendheid van het materiaal.
Maar ook het gebrek aan varia
tie speelde een rol. Waai- de
hoofdact regelmatig gas terug
neemt, jakkert Julia P. in het
zelfde tempo door. De songs ver
raden zeker spanning en intimi
teit. maar mede door de nerveus
aandoende frontvrouw was na
een half uurtje de lol er wel van
af.
Alex Dybala op zijn Amerikaanse Harley Davidson 'Liberator':„Ik restaureer niet alleen een motor. Ik
wil ook weten wie er op gereden heeft en waar hij vandaan komt." foto Ruben Oreel
Heeft Gapinge zijn naam ontleend aan een Gaper? Heeft IJzendijke iets met ijs te maken? Wie was de heilige
Laurens naar wie dat Walcherse dorp is genoemd? Sommige plaatsnamen hebben een duidelijke betekenis.
Andere zijn lastig of zelfs helemaal niet te verklaren. In deze rubriek PLAATSNAAM nemen Lo van Driel en Ad
Steketee de namen van Zeeuwse plaatsen en wateren onder de loep.
feioor Herre Stegenga
de onder meer in een Ameri
kaanse tournee in het voorpro
gramma van Buffalo Tom en een
contract met een groot boe
kingskantoor in de Verenigde
Staten. Tevens worden Betties
cd's voortaan in het buitenland
verspreid.
En wat serveert Bettie eigenlijk?
Centraal staan de melancho
lieke stem van zangeres/slaggi-
tariste Carol van Dijk en het gi
taarspel van Peter Visser. Het
repertoire bestaat overwegend
uit nummers met een spannen
de opbouw: slepende stukken
die worden afgewisseld met, tem
poversnellingen. Live komt de
groep een stuk ruiger over dan
op cd. Dit tot groot genoegen
van het uitverkochte Beest (-450
personen) dat moeilijk stil kon
blijven staan.
Met name Peter Visser is een
smaakmaker. Niet alleen omdat
hij het enige bandlid is dat veel
beweegt op het podium; met zijn
spel weet hij iedere song een tref
fende sfeer mee te geven. Vooral
de momenten waarin hij de bott
leneck tevoorschijn haalt, zijn
om te smullen. Jammer is dat de
breekbare stem van Carol van
Dijk snel kopje onder gaat. In
^"gcres/slaggitariste Carol van Dijk van Bettie Serveert tijdens het optreden in 't Beest.
foto Willem Mieras
1l onderdag Los Angeles, vrij-
mLrdag Antwerpen en zaterdag
■oes. Het succesverhaal van
[0; Icttie Serveert lijkt nog niet
jl; en einde. Sterker nog, volgens
ui e platenmaatschappij moet
sjet allemaal nog beginnen. Het
lederlandse viertal staat aan
Ij e vooravond van de release
'an zijn langverwachte tweede
-ilbum. Ondanks het drukke
ijj ehema vond de groep nog tijd
m zaterdag een sfeervol con-
ert te geven in het heropende
Beest in Goes.
let kan wel eens de laatste keer
lj ijn geweest dat de fans Bettie
ld Serveert in de intieme sfeer van
31 Beest konden bewonderen.
v foldoet de cd 'Lamprey'die in
(nuari uitkomt, aan de hoogge
el pannen verwachtingen, dan
1igt een internationale door-
'raak in het verschiet. Een zaal
Is 't Beest in Goes zal dan zeker
(ijkklein blijken voor het veelbe-
»i! wende kwartet.
He opmars begon twee jaar gele
den met het debuut 'Palomine'.
Jubelende recensies en een suc
cesvolle Nederlandse tournee,
ffaarin ook 't Beest werd aange
daan, waren het gevolg. Verder
ttrd de band in 1993 een plekje
G ap Pinkpop toebedeeld,
i Maar ook in het buitenland bleef
flde groep met die aparte naam -
ff dgeleid van de bekende Neder-
fendse tennisster Bettie Stöve. -
niet onopgemerkt. Dit resulteer-
