Jeltsin kan
alleen maar
verliezen in
Tsjetsjenië
De Russen
zijn zo bang
Dikke nekken
Leve de president
reportage
Over de met glasscherven bezaaide trappen van het
presidentiële paleis in de belegerde Tsjetsjeense
hoofdstad Grozny passeer ik een deur met het opschrift
'strategische reserves en natuurlijke hulpbronnen'. De deur
is op slot.
Maar een verdieping hoger blijkt een dependance van de
afdeling te zijn gevestigd. Daar verordonneert een hulpje
van informatieminister Oedagov net aangekomen
correspondenten 25 dollar te betalen voor een accreditatie.
Wie, niet wil betalen, moet verdwijnen. Wie dat wel doet,
mag mede beschikken over de enige telefoonlijn met de
buitenwereld en wordt in staat gesteld 'belangrijke
personen' te interviewen en persconferenties bij te wonen.
De 'persman' in leren jas en met
indrukwekkende bontmuts
schrijft nog indrukwekkender for
mulieren uit. De /accreditatie' van
de 'onafhankelijke republiek
Tsjetsjenië' blijkt geldig tot de
cember 1995. Ik kan vooruit en, te
oordelen naai- de vettige glimlach
waarmee de man de dollarbiljetten
in zijn zak laat verdwijnen, hij ook.
„Doedajev en de lui die hem omrin
gen, het zijn stuk voor stuk gang
sters", zegt Moehaddin Zaleehov,
voormalig Tsjetsjeens parlements
lid. Ik loop hem op het Vrijheids
plein tegenover het presidentieel
paleis tegen het lijf. Op de trappen
van het parlementsgebouw gaan
geestelijken met lange witte baar
den en rode kepi op het hoofd voor
in gebed. Enkele honderden met
Kalasjnikovs bewapende mannen
buigen het hoofd. Zaleehov, fluis
terend: ,,Maar gangsters of niet, we
moeten nu samen tegen de Russen
vechten."
Ik kom tijdens een bliksembezoek
aan Tsjetsjenië en de omringende
regio meer figuren als Zaleehov te
gen. Ze kankeren op generaal Doe
dajev, de man die in 1991 de Tsjets
jeense onafhankelijkheid uitriep.
Ze noemen hem een KGB-agent
(geen complottheorie gaat hier te
ver), die nu de Russen heeft 'uitge
nodigd' de Tsjetsjeense onafhan
kelijkheid met geweld om zeep te
helpen. Maar stuk voor stuk ne
men ze de wapens op om voor dat
zelfde Tsjetsjenië te sterven.
Complottheorie
In Vladikavkaz, de hoofdstad van
het pro-Russische Noord-Ossetië,
lijkt de complottheorie te worden
bevestigd. In het restaurant van
mijn hotel zie ik maandagavond de
Tsjetsjeense en Russische onder
handelingsdelegaties samen eten
en drinken. De stemming is best,
de glazen worden veelvuldig gehe
ven. Men toast zelfs op de Russi
sche grondwet, die in de Tsjets
jeense praktijk niet meer waard is
dan een rol toiletpapier.
Dit merkwaardige tafereel beves
tigt ook dat de zogenaamde vre
desonderhandelingen, die begon
nen nadat Russische troepen zon
dag probeerden naar Grozny op te
rukken, niet serieus waren. De lei
ders van beide delegaties zijn func
tionarissen van de tweede garni
tuur. Hun voornaamste taak is de
indruk te wekken dat beide partij
en naar een vreedzame oplossing-
streven en met elkaar in gesprek
willen blijven.
Donderdag zijn er echter al zulke
verwoede gevechten aan de gang
in de omgeving van Grozny dat
zelfs deze schone schijn kan wor
den beëindigd. Supermacht Rus
land kan, met duizenden militai
ren rillend van de kou ingegraven
in de besneeuwde velden rond
Volgograd
europa
Rostov-na-Donu
Stavropol'
Een Russische soldaat patrouilleert tijdens het oprukken van Jeltsins troepen.
foto Reuter
Krasnodar
het noorden van Tsjetsjenië, dat
door de oppositie wordt gecontro
leerd, naar Grozny oprukte, kan
daarvoor worden gebruikt.
Dat Jeltsin donderdagavond het
ultimatum aan 'alle Tsjetsjenen'
om de wapens neer te leggen met
weer 48 uur heeft verlengd, is een
bewijs te meer dat in deze oorlog
alles fout gaat. Het is een zwakte
bod van een president die driejaar
kat en muis met Tsjetsjenië en
Doedajev speelde, toen resoluut
het bevel tot actie gaf, en nu de
rampspoed van alle kanten op zich
ziet afkomen.
Zijn soldaten, zo kan ik zelf vast
stellen aan de Tsjetsjeense grens
voorbij Mozdok, zijn jonge bleek
neuzen. Het materieel dat ze mee
voeren is indrukwekkend, maar
dat geldt alleen voor het schiet
tuig. Op vrachtwagens zie ik ze on
der dekens kleumend naast elkaar
zitten. Andere vrachtwagens voe
ren inderhaast gekapt hout mee
om vuurtjes te stoken teneinde
voor enig soelaas te zorgen bij tem
peraturen die 's nachts ver onder
het nulpunt dalen.
Wat is de, om een militaire term te
gebruiken, 'sustainability' van dit
leger? En hoe betrouwbaar is het,
gegeven het feit dat 40 procent van
de dienstplichtige jongens uit de
Kaukasus zelf afkomstig is? De
manier waarop journalisten dooi
de militairen worden behandeld -
tot beschietingen en het gooien
van rookbommen toe - illustreert
dat lastige vragen als deze liever
niet worden beantwoord. Wat
strijdbare Ingoesji in het grens
dorp Sliptsovskaja me vertelden
lijkt waar: „De soldaten zijn zo
bang, ze willen niet vechten. Som
migen steken hun eigen vrachtwa
gens in brand en zeggen dat wij het
hebben gedaan. Ze lopen gewoon
weg."
Vredesmacht
Maar hoe langer Jeltsin aarzelt,
hoe moeilijker het wordt om tot ac
tie over te gaan. Zeker drie onder
ministers van defensie hebben al
gezegd dat militair,ingrijpen in de
Kaukasus ongewenst is. En dat
zeggen ze niet uit angst voor een
guerrilla-oorlog in Tsjetsjenië zelf.
Nee. de militairen zijn banger voor
het gevaar dat ze straks op alle
fronten in de Kaukasus in actie
moeten komen. Daarom bena
drukken ze ook dat de eenheden
van binnenlandse zaken en defen-
Groznyjl
Vladikavkaz
rZwarte:
"ZceS
Een Russische officier wijst zijn kolonne de weg richting de Tsjetsjeense hoofdstad Grozny.
Tsjetsjeense vrouwen proberen de invasietroepen een hal t toe te roepen.
foto EPA
Grozny, niet meer terug. „En dat
terwijl Jeltsin gewoon wat geduld
had moeten oefenen. Doedajev
kon alleen nog maar op een kleine
kring vertrouwelingen rekenen.
We hadden dit probleem zelf op
kunnen lossen, maar hij moest zo
nodig Russische wapens en mili
tairen sturen", zegt Zaleehov op
het Vrijheidsplein.
Alles wat er in deze oorlog fout kan
gaan, gaat ook fout. Tsjetsjenië
wordt in alle opzichten, politiek,
economisch, militair, een ramp
voor Rusland. En de voornaamste
reden is, dat de Russen uit superio
riteitsgevoel geen enkele poging
doen om 'de zwarten' in de Kauka
sus te begrijpen. En iedereen die
dat wel probeert als een vijand be
schouwen.
Parasieten
Journalisten bijvoorbeeld. „Het
zijn keelafsnijders", brult majoor
Vladimir Mozjajev van de 'kom-
mandantoera' in Mozdok. Mozja
jev maakt een zeer dronken in
druk. „We moeten ze de pan inhak
ken. Maar jullie, tuig uit Moskou,
nemen het voor hen op. Wat heb
ben jullie hier te zoeken trouwens?
Jullie horen allemaal bij die para
sieten in Moskou."
Het Russische onbegrip toont zich
ook in een zaaltje van het 'Cultuur
huis' van Mozdok. Daar krijgen
vluchtelingen uit Tsjetsjenië, me
rendeels vrouwen en kinderen, van
een lokale functionaris allerlei be
loften voor materiële hulp. Maai- ze
moeten zich eerst laten registreren
in Vladikavkaz, 150 kilometer ver
derop. „Hoe kan dat nou, dat is Os-
setië, die maken ons dood zodra ze
ons zien", roept een vrouw. De
functionaris zwijgt.
Zo lopen overal de frustraties op.
In Ingoesjetië en Dagestan, twee
moslim-buurrepublieken van
Tsjetsjenië, zijn al duizenden
vluchtelingen gearriveerd. Ze zijn
bang voor de toekomst, maar woe
dend over wat hen is aangedaan.
En die woede verspreidt zich als
een bosbrand door de gelederen
van de moslim-broeders.
De tweehonderdduizend Ingoes-
jen in hun mini-republiekje be
schouwen zich al in oorlog met
Rusland. En bij de andere buur, in
het bergachtige Dagestan, een
veelvolkerenstaatje van 2 miljoen
Russen-haters, gaan de wapens
ook al rond. Veelbetekenend is dat
de twee Russische militaire kolon-
nes die vanuit Ingoesjetië en Dage
stan naar Tsjetsjenië trokken tot
staan werden gebracht door lokaal
verzet. Alleen in Ingoesjetië lukte
het de voorhoede van de Russen
om posities diep in Tsjetsjenië in te
nemen.
Op de grens van Tsjetsjenië en Da-
gestan bij het stadje Chasavjoert
loop ik met Kalasjnikovs en anti-
tankgranaten bewapende Dage-
stani en Tsjetsjenen tegen het lijf,
die aan een buitenlandse verslag
gever maar één ding kwijt willen:
„Allah is groot, hij is met ons. De
Jihad (heilige oorlog) is begonnen
en we zullen zegevieren."
In een andere grensrepubliek- Ka-
bardino-Balkarië - hebben de pro-
Russische autoriteiten een de
monstratieverbod uitgevaardigd.
Ook daar gist het. En al die onrust
in de buurrepublieken zorgt ervoor
dat de Russische militairen in
Tsjetsjenië zich omringd weten
door een vijandige omgeving. En
dat levert straks problemen op
met de rugdekking.
Propaganda
Via Dagestan heb ik het Tsjets
jeense strijdtoneel ongehinderd
kunnen verlaten. Op de noord
oostelijke route vanuit Grozny
was woensdag en donderdag nog
probleemloos verkeer mogelijk.
Alle vanuit Moskou de wereld in
gestuurde verklaringen over een
blokkade van Grozny blijken pure
propaganda: het lukt de Russen
niet om de stad vanuit drie richtin
gen en dus met voldoende man
kracht te omsingelen. Alleen de
kolonne die vanuit Mozdok door
sie in Tsjetsjenië een 'vredes
macht' vormen.„Dit is geen actie
van het leger", zei een van hen, ge
neraal Kolesnikov, donderdag om
duidelijk te maken dat defensie de
orders van anderen uitvoert.
Zodra een flink aantal van de
'snotneuzen', zoals de rebelse en
ambitieuze generaal Aleksandr
Lebed de troepen in Tsjetsjenië
heeft genoemd, in de Kaukasus
het leven laat, zal het slagveld zich
naar Moskou verplaatsen. Nu nog
lopen de scheidslijnen van voor- en
tegenstanders van het optreden in
Tsjetsjenië dwars door alle partij
en, van communistisch tot radi
caal-democratisch. Verreweg in de
meerderheid zijn de politici die
met veel omhaal van woorden de
kat uit de boom kijken. Dat is
straks over, wat Jeltsin ook doet:
terugtrekken of sneuvelen in de
Kaukasus. Op dat moment zal in
Moskou meer aan de hand zijn dan
angst voor terroristische aansla
gen van Tsjetsjeense emigranten.
Hans Geleijnse
ZATERDAG 17 DECEMBER 1994 45
De remlichten van de auto
vlak voor me flitsen aan.
Maandagochtend: 08.00 uur,
Prinsenheek. De 80 kilometer
lange rit van Bnissel naar deze
grensovergang tussen Neder
land en België heeft me iets
minder dan 45 minuten gekost
een gezapige kruissnelheid
van rond de 120 door de och
tendspits. Maar bij het binnen
rijden van het vaderland is de
pret uit: de volgende 100 kilo
meter gaan zeker vijf kivartier
duren. De eerste file begint bij
Breda en duurt tot de Moer
dijk.
Wie betwistte er nog dat Neder
land vol was? Drie maanden
lang elke maandagochtend
vroeg naar Den Haag leren mij
in elk geval anders. Vol? Er is
geen doorkomen aan!
STANDPLAATS
/mSÊm
Brussel
Peter de
Maar het is niet het enige ivat
me bij terugkeer na zoveel ja
ren wonen in Brussel opvalt.
De drukte, het harde bluf-Hol-
lands, het moralisme en opge
heven vingertje, de regelneve-
rij, het cultiveren van de poli
tiek correcte opinie en het ei
gen verdraagzame imago, het
panisch waken tegen maat
schappelijke verschillenpfff
dat is allemaal even schrikken.
Met lichte verbijstering noteer
ik dat in Nederland de hond
van de hasjhandelaar fiscaal
aftrekbaar is - keurig geregeld
nietxvaar-en de Sinterklaas in
het asielzoekerscentrum dit
jaar blank is en niet wordt uit
gerust met het traditionele
kruis - een kwestie van geen
aanstoot loïllen geven aan de
islamitische vluchteling. Mon
Dieu, Quel Pays! Zijn ze hier
zot?
Het gewenningsproces valt zo
zwaar, dat ik mezelf er na het
eerste maandje Den Haag al op
betrap België zoioaar te gaan
romantiseren: de nonchalan
ce, het gesjoemel, het 'eigen
plan trekken', de afkeer van de
arrogante 'dikke nekken' uit
Antwerpen en noordelijker. Al-
lez, leven en laten leven hè,
ivaarom zoudt-U-zich-druk
maken? Geef toe: het Belgen-
land is een rommeltje, maar
ivel plezant.
De misdadiger 'van bij ons'
wordt tenminste nog eens aan
gepakt, zo leert een klein knip
seltje uit de gazet over een ban
koverval. „Onder bedreiging
van zijn pistool eiste de over
valler geld van filiaalhoudster
Christiane Simons (56). Zij gaf
haar hond - een poedel - bevel
de kerel te pakken. Het dier
joeg meteen de overvaller op
een overhaaste vlucht." Kijk, u
in Holland met uw pitbull lacht
daarom, want, ft vindt: onze
poedel is niet serieux. Maar zo
doen ivij dat! Zelfs een grijzen
de madame achter het loketje
weet wel raad met die boeven.
En dat is zeker en vast geen
toevalstreffer, want „in de late
namiddag speelde zich haast
een gelijkaardig scenario af in
het filiaal van de HSA-baxik
aan de Kerkstraat in Antwer
pen", vervolgt de krant. „Drie
jongeren van naar schatting 16
a 17 jaar eisten, gewapend met
een alarmpistool, geld. Blijk
baar helemaal niet onder de in
druk, beval de kantoorhouder
hen zo snel mogelijk te verdxoij-
nen. In hun haast speelden de
overvallers hun ivapen kwijt."
Scheer je iveg krapuul! En 7iiks
belastingaftrek voor uw verlo
ren wapen. Daarvoor gaat u
maar naar Nederlaxid.
Voor honderdduizenden
Fransen is het aftellen be
gonnen. Over een kleine vijf
maanden mogen ze naar de
stembus om een nieuwe presi
dent te kiezen. En naar de op
volger van Frangois Mitter
rand wordt nu al vol venvach-
ting uitgekeken.
Die interesse heeft niets te ma
ken' met politieke betrokken
heid en alles met eigenbelang.
Wie de slag om het Elysée wint,
interesseert het gros van de
Fransen niet echt. Het gaat er
om dat er iemand wint en voor
al dat die zich houdt aan een
traditie die ooit door de legen
darische president De Gaulle
in het leven schijnt te zijn ge
roepen.
De traditie wil dat de n\euwe
president, eenmaal geïnstal
leerd, op grote schaal gratie
STANDPLAATS
M
Parijs MM
Hans Gertsen
verleent als dank voor het door
de kiezers in hem gestelde ver
trouwen. Duizenden gevange
nen die nog slechts een paar
maanden van hun straf uit hoe
ven te zitten en die zich boven
dien goed gedragen hebben,
mogen naar huis als de vers ge
kozen president ergens rond
begin juni over zijn hart strijkt.
Niet alleen voor duizenden ge
vangenen is het die dag feest
Honderdduizenden kleine
wetsovertreders verdienen op
slag ook een paar tientjes. De
'winst' kan zelfs oplopen tot en
kele honderden guldens. Het
gebruik ivil namelijk dat 'mon
sieur le président' met een en
dezelfde handtekèning ook een
dikke streep haalt door hon-
derdduizenden bonnen voor
kleine verkeersovertredingen.
Wie in de laatste paar maan
den voor de verkiezingen lich
telijk in de fout is gegaan, (fout
parkeren, rijden over de bus
baan, of een tikkeltje te hard)
en door de wetsdienaren be
trapt is, heeft een goede kans
■uiteindelijk slechts met de
schrik vrij te komen. Dankzij
meneer de president hoeft de
boete niet betaald te worden.
De presidentiële gratie is zo po
pulair dat veel Fransen er al
ruim tevoren een voorschot op
nemen. Het aantal fout gepar
keerde auto's bijvoorbeeld be
gint in Parijs nu al de spuiga
ten uit te lopen. Wie een bon on
der de ruitenxvisser vindt, ver
scheurt hem in de regel met een
glimlach ixi de wetenschap dat
er ivaarschijnlijk toch nooit be
taald hoeft te worden
Volgens een kennis die zijn hele
leven ai in Parijs woont, xoordt
de anarchie met het naderen
van de verkiezingen alleen
maar groter. De politie staat
machteloos omdat de schrik
voor een bon er niet meer echt
in zit en schrijft er bovendien
steeds minder uit omdat ook de
gemiddelde agent xveet dat het
bij voorbaat verspilde moeite
is.
De exiigen die nog betalen, zijn
bxiitenlanders, zo vertelde een
agent me onlangs met nauwe
lijks verholen leedvermaak na
dat ik zojuist hem een cheque
ter xoaarde van 65 gulden had
overhandigd. „Doe nou niet
meer zo dom", zo hield hij me
vervolgens op belerende tooxi
voor. „Wat, fout parkeren",
vroeg ik ixi mijn bxriterilandse
naïveteit. „Nee, betalen!" zo
luidde het verrassende ant
woord.
Ik heb mijn lesje geleerd. Wel
licht kunt u er, mocht u de ko
mende maanden een xoeekend-
je Parijs doen. xiw voordeel er
nog eens mee doen. 'Vive le pre
sident!'
