Na nieuwjaar
staat Jozef
in de etalage
Evenementen met hoog Anton-Pieck-gehalte
Kerststal-toerisme
Kerstmarkten
uitgegroeid
tot traditie
vrUe tijd
F lÜÜH» ZATERDAG 17 DECEMBER 1994 JWÊÊÊÊÊÊÊ J
Op drugstoerisme, afvaltoerisme en ramptoerisme zitten ze in het
Oost-(Zeeuwsch-)Vlaamse grensgebied niet te wachten. Hoewel het
'aanspoelen' van enkele walvissen bij Koksijde en Nieuwpoort wèl een
hoop mensen naar de Belgische kust trok. En dat was toch mooi
meegenomen voor middenstanders en horeca-exploitanten, memoreerde
de Hulster wethouder Paul Weemaes onlangs tijdens een bijeenkomst
op het gemeentehuis van Stekene.
Weemaes heeft zich, nadat hij na de
verkiezingen toerisme en recreatie in
zijn portefeuille kreeg, de afgelopen negen
maanden verdiept in de verschillende
soorten toerisme. Zo was hem opgevallen
dat er tijdens en na de verkiezingen voor
de Tweede Kamer nogal wat mensen naar
het Haagse Binnenhof trokken om politici
in levende lijve te aanschouwen. Het for-
matietoerisme was geboren. Een groot be
drijf dat dicht gaat, hup aapjes kijken bij
de fabriekspoorten: ontslagtoerisme.
De 'parel van Zeeuwsch-Vlaanderen' blijft,
verstoken van die aparte lokkertjes. Hulst
kent alleen het fenomeen kooptoerisme:
elke zon-, feest- en marktdag overspoelen
winkelende mensen de Reynaertstad. Een
'gewone' burger verzucht misschien nog
wel eens dat zijn stadje te vol wordt, maar
voor winkeliers en horeca-exploitanten
kan het nooit vol genoeg zijn. De enige
toeristen die de middenstanders liever
buiten de wallen houden, zijn drugstoeris
ten.
Als het aan Weemaes en collega's ligt, ver
welkomen Hulst en vier buurgemeenten
de komende week een nieuwe categorie
bezoekers: kerststal-toeristen. De ge
meenten Beveren, Sint-Gillis-Waas, Ste
kene, Axel en Hulst hopen hordes mensen
zo ver te krijgen dat ze als herders en ko
ningen op zoek gaan naar de kerststallen
die her en der staan opgesteld. Het Inter
gemeentelijk Overlegorgaan (waarin de
gemeenten zijn verenigd) heeft een boekje
samengesteld waarin alle kerstensembles
en de tijden dat ze zijn te bezichtigen, zijn
opgenomen.
Spektakel
De gemeente Hulst heeft het initiatief ge
nomen om het boekje uit te brengen. Het
spektakel moet echter van de Belgen ko
men. De Willibrordusbasiliek heeft waar
schijnlijk de oudste kerststalbewoners, de
beelden zijn ruim een eeuw oud. Ook die in
Clinge dateren uit de vorige eeuw, terwijl
de Henricuskerk ook nog een 'knikengel-
tje' heeft. Als je hem wat geld geeft, knikt
het engeltje beleefd dank-je-wel.
De Nederlandse kerststallen, ook die in de
gemeente Axel, zijn echter over het alge
meen alleen in de kerk te vinden. De Vla
mingen pakken het vaak, in alle beteke
nissen van het woord, grootser aan. Ze
hebben dan ook een traditie hoog te hou
den. In het Waasland wordt grootmoedig
toegegeven dat het idee om kerststallen te
bouwen op centrale pleinen gepikt is van
gemeenten in de Antwerpse en Limburgse
Kempen.
Vóór de kerken van Stekene, Beveren,
Verrebroek en Melsele worden de laatste
jaren levensgrote en levensechte stallen
opgetrokken. Maria, Jozef en soms ook
herders en - later - koningen hebben veel
al een vorig leven als etalagepop achter de
rug. Jezus voelt zich buiten de december
maand meestal beter in een poppenwa
gen. Maai' de beesten zijn echt. Schapen
zijn bij alle 'levende' kerststallen te vin
den. En ook kippen, konijnen en duiven
bevolken de Vlaamse dierenverblijven.
Dat die beesten niet in het oorspronkelij
ke kerstverhaal worden genoemd, weten
de stalbouwers ook wel. „Maar ze geven
gewoon het idee van een stal als bij een
boerderij horend gebouwtje meer cachet",
luidt de logische verklaring. Bovendien
zijn ze wat kleiner en dus makkelijker in
een apart hokje te zetten. Alleen in Ste
kene zijn vanaf een paar dagen voor
Kerstmis een waarachtige os en een ezel
te bewonderen.
Warmhouders
Het was echter niet eenvoudig om die
twee bewakers en warmhouders van het
kindeke Jezus naar het marktplein van
Stekene te halen, verzekert schepen Pros
van Gucht van toerisme en feestelijkhe
den. Drie schapen, drie lammetjes en een
os vond' het gemeentebestuur bij eigen
landbouwers. Maar een ezel moeten ze
straks in Kruisstraat gaan halen. Niet dat
in Stekene zelf geen ezels te vinden zijn,
'maar die lopen niet op vier poten', weet
Van Gucht.
In Verrebroek heeft de Katholieke Werk-
nebeweging (KWB) de stal zondag 11 de
cember een dagje ingericht gehad. In te
genstelling tot wat in de informatiefolder
staat, bleek het niet in de kraam van de
In het Vlaamse Verrebroek heeft de Katholieke Werknemersbeweging (KWB) Jozef tijdig van stal gehaald. fotografie Lex de Meester
In de donkere dagen voor Kerstmis
worden weer allerhande thematische
activiteiten van stal gehaald, variërend
van kerstexposities en kerstcircussen
tot kerstwandelingen en natuurlijk de
kerstmarkten. Krap één decennium
nadat de eerste kerstmarkt in
Nederland werd gehouden in Heerlen
is er nu al sprake van een 'oer'-
Hollandse traditie. Met uitzondering
i van Amsterdam, dat zijn kerstmarkt bij
gebrek aan belangstelling van de
middenstand met pijn in het stadshart
annuleerde, organiseert iedere zichzelf
respecterende gemeente tegenwoordig
i zo'n commerciële verleider naar Duits
model.
Heel vaak is zo'n kerstmarkt niet
meer dan een doodgewone fancy
1 fair of braderie, die voor de gelegenheid
is opgetuigd met wat ballen en kerst-
groen, de nodige decibels aan Jingle-
bells, en een kerstman met sinterklaas-
baard die sloten warme chocolademelk
'i en glühwein serveert. Maar- er zijn ook tal
van kerstmarkten die zich in korte tijd
landelijk faam verwierven, onder meer
j vanwege de grootse opzet, of de sfeervol-
Ie locatie. Dat is bijvoorbeeld het geval in
Gelderland, waar twee kastelen met een
i hoog Anton-Pieck-gehalte het decor
voör een kerstmarkt vormen.
Befaamd om z'n sfeer is de kerstmarkt
van Valkenburg aan de Geul. Die duikt
tot en met zondag 18 december onder
gronds. De kraampjes staan opgesteld in
de Gemeentegrot die diep in de Cauberg
binnendringt. Vandaag geopend van 12
tot 22 uur, morgen van 12 tot 18 uur.
Een tien meter hoge opblaasbare
kerstman domineert een van de grootste
kerstmarkten van Nederland: het Plein
de Noël dat tot en met 23 december Het
Plein in Den Haag vult. Het restaurant
vind onderdak in een authentieke spie-
gelttent, die in de jaren twintig en dertig
op kermissen en jaarmarkten in gebruik
was als danssalon. Dagelijks open van 11
tot 18 uur, op donderdag tot 21 uur.
Arresleden
Deventer beleeft zondag van 11 tot 17
uur zijn traditionele kerstmarkt en
kerstkoopzondag, compleet met rijke ge
vulde kramen, levende kerststallen,
jachthoornblazers, arresleden die tussen
het station en het centrum pendelen,
concerten, gratis glühwein en chocolade
melk, en een Charles Dickens festival.
Dat speelt zich af in de Walstraat en Gol-
straat, in het Bergkwartier. De bewoners
van die middeleeuwse wijk kleden zich
als figuren uit de beroemde verhalen van
Dickens. Bezoekers ontmoeten er Oliver
Twist, de boetes, Mr. Scrooge, Mr. Mar-
ley en de geest van Kerstmis uit de
Christmas Carol, in een decor dat wordt
beheerst door paarden, koetsen, véloci-
pèdes en kraampjes met gepofte kastan
jes en warme punch.
De kapel van Bronkhorst vormt mor
gen, zondag, het decor voor Dickens' be
roemde 'A Christmas Carol'. Een toepas
selijke plek, want het kleinste stadje van
Nederland herbergt ook het Charles Dic
kens Museum. Het ontroerende verhaal
met de vrek Scrooge in de hoofdrol wordt
verteld en uitgevoerd door poppenspe
lers. De voorstellingen beginnen om 12,
14 en 16 uur.
Heel wat minder harmonieus in het ge
weeklaag van de midwinterhoorns. De
VW Ootmarsum organiseert op tweede
kerstdag een tien kilometer lange wan
deling langs tal van midwinterhoornbla
zers. Ook in Zelhem zijn op 26 december
midwinterhoornblazers te vinden langs
een wandelroute die over het landgoed
Slangenburg is uitgezet. In Markelo
klinkt elke zondagmiddag in december
en op zaterdag 24 december de voorloper
van de midwinterhoorn: de ossehoorn.
'Echte' en onechte kerstmannen gijn de komende dagen in overvloed te zien, tot groot plezier van kleine kinderen.
fotoDrak Reese
Duizenden kaarsen verlichten de kas
sen van de Orchideeënhoeve aan de Oos
terringweg 34 in Luttelgeest (Noordoost
polder). Temidden van exotische bloe
men zijn onder meer oriëntaalse dansen
te zien. Geopend van woensdag 21 tot en
met vrijdag 23 december van 18 tot 22
uur.
Op tal van plaatsen zijn rond Kerstmis
levende kerststallen te zien. Nog realisti
scher is de traditionele kerstnachtsa
menkomst op zaterdag 24 december om
23 uur bij de schaapskooi op de Ren-
derklippen (tussen Epe en Heerde). Bij
de herder en zijn schaapjes in het veld
luisteren de deelnemers bij het licht van
zaklantaarns naar het kerstevangelie.
Ook worden kerstliederen gezongen.
Openluchtmuseum
Het Nederlands Openluchtmuseum in
Arnhem is in winterslaap. Maar in de
feestmaand december gaan de poorten
een paar dagen voor bezoekers open. Er
is een romantische wandelroute uitgezet
die langs een aantal bijzondere plekjes
van het museum voert. De stal van Stap
horst bijvoorbeeld, waai- het vee rond
scharrelt. Of de knusse boerderij in de
Zaanse buurt, waar de bakkers druk in
'de weer zijn met speculaas en kerst
brood. Ook de kaasmaker werkt door. In
de Zwolse herberg staat de poffertjespan
op het vuur.
De bezoeker kan ook genieten van het
turfvuur in het oude schooltje, een ou
derwetse poppenkast, kerstmuziek in
het kerkje van 's-Heerenhoek, spelletjes,
snert, worstebrood in het Brabants café
en een gratis beker glühwein. Als er
sneeuw ligt kan de tocht per arreslee
worden gemaakt. Het museum is ge
opend op zondag 18 december en van 26
tot en met 30 december van 11 tot 17 uur.
Op tweede kerstdag wordt het arrange
ment uitgebreid met een brunch in de
Kasteelboerderij.
Tal van musea haken met thematen
toonstellingen in op Kerstmis. Het aan
bod varieert van simpele kerstkribben
tot vorstelijk gedekte koninklijke kerst
tafels.
'Kerstkribben door kinderogen' is het
thema van de tentoonstelling die tot en
met 15 januari te zien is in het Bijbels
Openluchtmuseum in Heilig Landstich
ting (bij Nijmegen). De kribben laten zien
hoe in verschillende landen het kerstver
haal wordt beleefd. Bij de expositie hoort
een gratis speurtocht. Regelmatig zijn er
kinderactiviteiten. De VVV Rijk van Nij
megen stelde een kerststallenroute sa
men die in het museum begint. Het mu
seum aan de Profetenlaan 2 is elke dag
geopend van 10 tot 17 uur.
Een 18e-eeuwse Napolitaanse kerst
stal met 57 figuren staat tot en met 8 ja
nuari in een natuurgetrouw landschap in
de sfeervolle middeleeuwse kelder van
museum Het Catharijneconvent aan de
Nieuwegracht 63 in Utrecht. Geopend:
dinsdag tot en met vrijdag 10-17 uur, za
terdag en zondag 11 tot 17 uur (op 1 ja
nuari gesloten).
Een levensgrote neogotische kerstal
uit de 19e eeuw is een van de trekpleister
van de kerstexpositie in de 17e eeuwse
schuilkerk Ons' Lieve Heer op Solder
aan de Oudezijds Voorburgwal 40 in Am
sterdam. De expositie duurt tot en met
29 januari.
Een ander uniek kerkje is De Rietstad
in Dinxperloo met een afmeting van
nauwelijks zes bij twee meter het klein
ste godshuisje van ons land. In december
is er elke zondag van 14 tot 17 uur een
tentoonstellinkje te zien rond het thema
'kerstmotieven in glas en tiffany'.
Engelenfiguren, kerstgroepen, iconen,
handbeschilderde kersteieren, hand
werk van indianen en oudj aarskruiken
en tal van andere curieuze vormen tot en
met 1 januari de tentoonstelling 'Het
Feest der Feesten' in het museum Vrien
den van Volkskunst en Folklore aan de
Frederik Hendriklaan 71 in Den Haag.
In de drie eeuwen dat de Oranjes pa
leis Het Loo in Apeldoorn bewoonden,
,werden Kerstmis en Nieuwjaar gevierd
met feestelijke diners. Gasten werden
verrast door rijk gedekte tafels. Versie
ringen en de manier van tafeldekken ver
anderden met de mode van de tijd. Dat is
te zien op de tentoonstelling 'Kersttafels
in Paleis het Loo' die tot en met 8 januari
het nationaal museum in Apeldoorn in
kerstsfeer brengt.
Er ligt een wereld van mode en verschil
tussen de 17e eeuwse kersttafel van de
bouwers van het Loo, koning-stadhou
der Willem III en zijn vrouw Mary, en de
laatste bewoners: prinses Margriet en
mr. Pieter van Vollenhoven die na hun
huwelijk acht jaar in het paleis woonden.
Kerstbomen, kerstdecoraties en boeket
ten in de stijl van verschillende genera
ties Oranjes geven extra kleur en fleur
aan de expositie die te zien is van dins
dag tot en met zondag van 10 tot 17 uur
(Eerste kerstdag gesloten).
Kerst en commercie doen het goed in Vlaanderen.
KWB te pas te komen om de beelden en
dieren vanaf die datum te laten staan.
Vandalisme en diefstal zijn ook in de Wase
polders doorgedrongen. En daarnaast is
het ook niet zo makkelijk om de beesten te
onderhouden in een krap kerststalletje.
De stal op het marktplein van Beveren
blijkt de beloofde donderdag 15 december
nog niet te zijn opgetuigd. Beide kerstta
fereeltjes zijn vanaf vandaag, zaterdag 17
december, tot en met Driekoningen te be
zichtigen.
Jozef van Verrebroek bleek, nadat een
sleutelbewaarster zo vriendelijk was hem
uit zijn opslagcontainer te bevrijden, ech
ter wel bereid om een paar dagen van te
voren even zijn onderkomen te laten zien.
De Maria aan de voet van de 'kathedraal
van de Wase polders', zoals de midde
leeuwse kerk op het Verheijenplein wordt
genoemd, wilde wel helpen. Maar een on
verlaat van de KWB had heur haar (een
decent pruikje van onbesproken snit) mee
naar huis genomen. En om in het winterse
weer blootshoofds naar buiten J,e gaan,
nou nee...
De vijf grensgemeenten geven grif toe dat
ze het een aardige bijkomstigheid zouden
vinden als de bezoekers even rond de
markten blijven hangen om iets te eten of
te drinken. Daarom worden rondom de
kerststallen kerstmarkten gehouden en
koorzang- en toneelavonden op touw ge
zet. Maai- de bestuurders - de schepenen
en wethouders van cultuur en toerisme
voorop - hebben ook een ideële roeping.
De gemeente Stekene heeft de heilwensen
het mooist verpakt in het boekje Kerstmis
in de grensstreek 1994 (te verkrijgen bij
VW's en gemeentehuizen in de vijf ge
meenten). „Door aangepaste muziek
wordt een feeërieke sfeer gecreëerd waar
door de warmte van deze heilvolle pe
riode, ondanks de kilte van de eindejaars
dagen, toch bij de mensen binnendringt."
Mocht het toch nog wat moeite kosten Om
die verwarmende gloed te bekomen dan
kan de kerststalbezoeker de warmte ook
'binnendrinken'. De glühwein vloeit de
komende twee weken rijkelijk in de Lan
den van Waas, Hulst en Axel.
René Hoonhorst
