Voor het raam zijn echter tralies Wennen aan vrijheid PZC Nieuwe gevangenis opent deuren Torentijd aan de Torenweg Open dag Dagdetentie in Uiterton Cellencomplex in cijfers provincie 15 mi- DINSDAG 13 DECEMBER 1994 Het ligt er maar aan wat je een hotel noemt. Wie daaronder verstaat: een plaats waar iemand een slaapplaats en drie maaltijden per dag krijgt, kan de penitentiaire inrichting,Torentijd in Middelburg inderdaad een hotel noemen. Directeur drs N. J. C. van den Akker de laatste zijn om dat te ontkennen. „Maar het is er wel een waarin iemand je voortdurend in de gaten houdt en waarin je 's avonds opgesloten wordt. Als je dat een hotel wilt noemen, vind ik het best." De penitentiaire inrichting Torentijd aan de Torenweg in Middelburg is zo goed als klaar om de eerste bajesklanten te ontvangen. De officiële opening van het huis van bewaring en de strafinrichting vindt plaats op 18 januari. Een dag latei- komen de eerste gedetineerden. Met de opening van Torentijd heeft het arrondissement Middelburg na twee jaar weer een eigen huis van bewaring. De oude bajes aan de Kousteensedijk is inmiddels tegen de vlakte gegaan. Op de Torenweg staat al enige tijd de penentiaire open inrichting De Nederhof. De gedetineerden werken overdag bij diverse instanties en verblijven alleen 's nachts in De Nederhof. Voorafgaand aan de ingebruikname van het huis van bewaring kunnen belangstellenden aanstaande zaterdag tussen 10 en 16 uur terecht bij de open dag. Wie dat wil kan een kijkje nemen in het cellencomplex, in de werkruimtes en in de cellen zelf. Sommige bewoners in de wijk Dauwen- daele lieten er twee jaar geleden bij een informatiebijeenkomst geen twijfel over bestaan dat zij Torentijd en de daar aan gelieerde strafinrichtingen Nederhof en Uiterton hooguit als een derderangs pensionnetje in een achterbuurt be schouwden. Niet dat Dauwendaele een achterbuurt was, maar dat kon het vol gens hen wel worden met het cremato rium. de bajes en het asielzoekerscen trum. De klagers hadden vooral angst voor extra criminaliteit in de buurt en voor waardevermindering van de huizen. Of de bange vermoedens van de omwo nenden uitkomen, moet nog blijken, want pas op 19 januari komen de eerste klanten in het complex aan. Een derde van hen, 48 mannen, bestaat uit verdachten die nog berecht moeten worden. De rest (96 man) is een allegaartje van gedetineerden: mannen die hun boetes niet hebben be taald, mannen die een oproep hebben ge kregen om hun straf in een gevangenis uit te zitten maar die niet zijn komen opda gen, mannen die uit een andere bajes zijn ontsnapt (inclusief degenen die na een weekeirideverlof niet zijn teruggekomen) en uitgeprocedeerde buitenlanders die nog niet het land uitgezet kunnen worden. In het bijgebouw De Nederhof zitten gede tineerden die zich voorbereiden op de te rugkeer in de gewone maatschappij in dagdetentie of in de open inrichting. Zon der tralies slijten zij hun laatste weken in gevangenschap. Ontmoedigende muur Dat is in Torentijd, het kruisvormige ge bouw, wel anders. Van de buitenkant is niet veel meer te zien dan een vijf meter hoge muur. Wie binnen staat heeft een veel grimmiger aanblik. Dezelfde ontmoe digende muur, maar in een binnenring ook nog een hek van van vijf meter hoog. met daarbinnen weer een hek van tweeën halve meter hoog met gemene punten. Als iemand wil ontvluchten, lijkt het niet de handigste weg om dat via die route te doen, temeer omdat het hoge traliehek te kleine mazen heeft om je vingers in vast te grijpen. Het gaat bij een euvele klauterpo- ging halverwege bovendien meebuigen met de klimmer, waardoor hij in feite on dersteboven verder moet. Alle bewegin gen worden gadegeslagen met videoca mera's, zowel buiten als in de gangen. Leuk is anders. Van den Akker kan daar niet erg mee zit ten. „Gedetineerden zijn niet zielig. Ze hebben het er altijd zelf naar gemaakt. De grootste groep gedetineerden komt inder daad uit kansarme milieus, maar dat is geen enkel excuus, want 999 van de dui zend mensen uit die groep komen nooit in de gevangenis. Degenen die hier terecht komen, hebben zich niet gerealiseerd wat het betekent om gevangen gezet te wor den." Dat wil niet zeggen dat een gevangenis daardoor een donker hol met een homp brood en een kom water zou moeten zijn, 'omdat die mensen het er zelf naar ge maakt hebben'. „De straf die je in Neder land opgelegd krijgt, is de vrijheidsbene ming. Er is geen enkele reden om mensen hier als extra straf een luguber hok te ge ven." Licht en ruim Het gebouw heeft daarom een lichte en ruime opzet. Overal is daglicht, op de luchtplaats zijn als extraatje twintig be tonnen leghokjes voor gierzwaluwen ge maakt en er is een sportveld, een sporthal en een fitnesshok. Overigens mogen al leen gedetineerden die zich niet misdra gen, gebruik maken van de voorzieningen. Overdag vullen de gedetineerden hun tijd niet met ledigheid. In verschillende werk- hallen worden ze geacht allerlei artikelen te produceren, zo veel mogelijk afgestemd op hun voorkeur. Er is onder andere een hal voor het assembleren van elektrische apparaten, voor inpakwerkzaamheden, voor houtbewerking en voor het maken van veiligheidsbrillen. Voor het werk in de bajes krijgen de gede tineerden dertig gulden in de week, als zakcentje voor het gevangeniswinkeltje. De werkzaamheden zijn voor het meren deel niet bepaald intellectueel, maar vol gens Van den Akker zitten de meeste ge detineerden daar ook niet op te wachten. „Veel van hen hebben na de lagere school nooit meer een letter gelezen. Voor gedeti neerden van wie we denken dat het nuttig is dat ze kunnen lezen en schrijven, heb ben we een onderwijsafdeling. Zij krijgen les tijdens de arbeidsuren." De cellen zijn op het eerste oog best aan genaam om in te verblijven. Een groot raam, een goed bed, twee stoelen, een bu reau, een radio-ontvanger, een toilet en een wasbak (met alleen koud water), een stalen spiegel, een bergmeubel en een ei gen ventilatierooster. Op verzoek kunnen de gedetineerden voor een tientje per week een televisie laten neerzetten. Voor het raam zijn echter tralies, en de deur van de cel heeft geen knop aan de binnenkant. Het gordijntje kan nog zo stemmig blauw zijn en de vloer maïsgeel, het vertrek blijft onaangenaam. Zeker als je verplicht bent er in eenzaamheid je maaltijden op te eten en de hele avond en nacht in door te brengen. Wie zich niet weet te gedragen of wie wordt betrapt op drugshandel of andere onoirbare praktij ken, gaat de isoleercel in. Daar staat hele maal niets in, op een roestvrijstalen wc- pot en 's nachts een bed na. Luchten ge beurt in een bakstenen bak met tralies er boven. Nog even over de kans op ontvluchten. Van den Akker is daar nuchter over. „De veiligheid stond bij het ontwerp uiteraard centraal. Dat wil niet zeggen dat ontsnap pen onmogelijk is. Wil je dat voorkomen, dan moetje een kerker maken. Je zult mij niet horen beweren dat hier nooit iemand zal ontsnappen, maar dan hebben de ge detineerden wel hulp van buitenaf nodig." De kans dat een ontsnapping via de muur gaat is volgens Van den Akker zeer on waarschijnlijk- De mogelijkheid dat be wakers zich voor het karretje van een ge detineerde laten spannen, acht hij uitge sloten. „Ik vertrouw mijn personeel volle dig. Ze zijn niet omkoopbaar." Blijft er nog één mogelijkheid over: een gijzeling. Da kans daarop is volgens Van den Akker klein, maar er is geen kans dat iemand er op die manier uitkomt. „Ik kan daar niets verder over zeggen, behalve dat alle deuren hier dan dicht gaan." Ynte Hoekstra Wie wel eens een kijkje wil nemen in de gevangenis zonder daarvoor eerst sen misdrijf te moeten begaan, kan zater dag 17 december tussen 10 en 16 uur op de open dag van de penitentiaire inrichting Torentijd terecht. In de gevangenis is met borden een route uitgezet, die vanaf de in gang via de bezoekruimtes en de cellen- vleugels naai1 de arbeidsruimtes leidt. Personeel van de inrichting is op allerlei plaatsen in het gebouw aanwezig om vra gen te beantwoorden. Aangezien enkele duizenden bezoekers venvacht worden, is de kans op parkeer problemen groot. Het verdient daarom aanbeveling zo veel mogelijk met de fiets of het openbaar vervoer te komen. De gevangenis is zo geconstrueerd, dat er overal daglicht naar binnen valt. De luchtplaats van de isoleercel: een bak stenen bak met tralies erboven. Lang hoeft gedetineerde Eric niet na te denken over een antwoord op de vraag wat de voordelen zijn van dagdetentie, een nieuw project waarbij gevangenen de laatste zes weken van hun straf de avond en nacht thuis mogen doorbrengen. „Het is een begeleide stap naar vrijheid. Als je alleen in het weekeinde naar huis mag, kan je familie de schijn ophouden. Dan word je vertroeteld, want pa gaat tóch weer terug. Kom je elke dag thuis, dan is zo'n facade niet vol te houden. Een verhouding kun je in het weekeinde verbergen, maar een hele week is dat onmogelijk." Met; ingang van 2 januari 1995 krijgt de Middelburgse open gevangenis De Nederhof vijf plaatsen voor dagdetentie. De directie van de penitentiaire inrichting werkt voor deze vorm van detentie samen met de stichting Reclassering Zeeland. Deze inrichting gaat de Uiterton heten. Gemotiveerde gedetineerden krijgen dan de mogelijkheid om gedurende de laatste zes weken van hun strafperiode een activi teitenprogramma te volgen. De avonden en nachten mogen ze thuis doorbrengen. Bedoeling van het project is gedetineer den voor te bereiden op hun terugkeer in de maatschappij. Belangrijkste selectie criterium is dat zij op één uur reisafstand een woonadres hebben, al wordt voor Zeeuwsch-Vlaanderen een oogje dichtge knepen. Gestoorde gedetineerden of ge vangenen die een ernstig zedendelict heb ben begaan, zijn uitgesloten van dagde tentie. „We willen mensen die langdurig uit de sa menleving zijn geweest, trainen om weer deel uit te maken van de maatschappij", zegt directeur G. H. Bos. Hij is verant woordelijk voor het Huis van Bewaring, de Penitentiaire Open Inrichting De Ne derhof en de inrichting voor dagdetentie De Uiterton. „In dagdetentie kunnen ze hun relatie, die mogelijk minder is gewor den, weer op niveau brengen. Enkele be langrijke programmaonderdelen zijn trai ning in budgettering en sociale vaardighe den. Gedetineerden die hebben laten zien dat ze aan hun toekomst willen werken, daar moetje iets mee doen." Contract Gedetineerden die voor dagdetentie in aanmerking willen komen, moeten laten zien dat ze gemotiveerd zijn om in hun toe komst te investeren. Daartoe onderteke nen zij een contract. De deelnemers aan het project moeten zich inschrijven bij het* arbeidsbureau, waardoor ze een bij standsuitkering krijgen. Bos: „Mensen moeten toch middelen hebben als zij 's avonds en 's nachts thuis zijn." Gepro beerd wordt voor hen een baan te vinden. Andere onderdelen uit het activiteiten programma zijn: verkeerslessen, een cur sus in levensreddende handelingen, voor lichting van het Zeeuws Consultatiebu reau voor Alcohol en Drugs en alfabetise- rings- en computeronderwijs en de reclas sering die in het project participeert. „We proberen een programma op maat aan te bieden, zodat ze óf een baan kunnen vin den óf een opleiding volgen." 's Middags werken de gedetineerden in ploegjes aan terreinonderhoud bij de ge vangenis. „Dat is een middel tot, geen doel op zich. Het werkt bovendien kosten besparend. Je moet tegenwoordig ook wat zakelijk denken." Elke week vindt een evaluatie plaats om de gedetineerden in spraak te geven. „De gedetineerden moe ten ook het idee krijgen dat zij wat opste ken van het programma en dat 't zin heeft." Druggebruik In de dagdetentie is overigens geen spra ke van vrijheid, blijheid. Bos: ..We gaan er natuurlijk van uit dat mensen deelnemen. Doen ze dat niet, dan gaan ze terug naai de gesloten inrichting. Alcohol en drugs Onderdelen: huis van bewaring (48 plaatsen) strafinrichting (96 plaatsen) penitentiaire open inrichting De Nederhof (20 plaatsen) inrichting voor dagdetentie De Uiterton (5 plaatsen) Architect: Hans Gerritsen, architectenbureau EGM te Dordrecht Hoofdaannemer: Ballast Nedam Begin bouw: juni 1993 Kosten: omstreeks 40 miljoen gulden Officiële opening: 18 januari 1995 Ontvangst eerste gedetineerden: 19 januari 1995 zijn verboden, maar als mensen 's avonds thuis een pintje pakken, kunnen we dat niet verbieden. Als 't maar binnen de per ken blijft." Steeksproefgewijs vinden in de dagdetentie urinecontroles plaats die moeten uitwijzen of iemand drugs ge bruikt. Bij softdruggebruik volgt eerst een waarschuwing, overtreedt de gedetineer de daarna nogmaals de regels dan verliest hij zijn plek in de dagdetentie. Harddrug- gebruikers gaan zonder pardon terug naai de cel. „We proberen zo eerlijk mogelijk te zijn tegen mensen", zegt Bos, „zodat dui delijk is wat van ze verwacht wordt en waaraan men zich dient te houden. We hebben geen verborgen agenda's. De ge detineerde is gebaat bij duidelijkheid. Dat werkt 't beste. Sprookjes niet." Positieve kanten Voor Eric - hij was eên van de eerste gede tineerden die in Rotterdam het dagdeten- tieprogramma volgde - zijn de positieve kanten van dagdetentie overduidelijk. „De gedetineerde leert weer om te gaan met de waarden die buiten liggen. De kin deren zijn groter geworden, ze luisteren niet meer naar pa. Je komt in een heel an der gezin terug, dan het gezin waar je bent uitgeplaatst. Geestelijk moetje alles weer aanvoelen. In de gevangenis wordt voor je eten gezorgd en hoefje je niet druk te ma ken om geld. Je moet opnieuw leren voor jezelf te zorgen. In de gevangenis schrok je' je eten weg. Het gaat om hele simpele din gen waar je niet bij nadenkt. Als je in zo'n hok zit, ben je a-sociaal." De kans dat een gedetineerde door het dagdetentieprogramma succesvol in de maatschappij terugkeert, is volgens Eric groter dan zonder project. „Een garantie voor succes bestaat niet. maar dat is bij opsluiten toch ook niet het geval Ie mand die zonder begeleiding weer buiten staat is net als een hond die jarenlang op gesloten zat in een donker hok. Die bijt als- ie buitenkomt naar alles en iedereen. Dan krijg je echt een vrijheidskater. Dan komt te veel op je af: drukte, verantwoordelijk heid. 's Avonds ben je doodmoe. Rustig naar je vrijheid toeleven is enorm belang rijk." Ab van der Sluis Uit privacy-overwegingen is de naam Eric gefin geerd. iAdvertentiei sterk in netwerken dataflow automatisering vrijlandstraat 33d middelburg 0118037700 De penitentiaire inrichting Torentijd aan de Torenweg in Middelburg. luchtfoto Ruben Oreel fotografie Ruben Oreel Een hek van van vijf nieter hoog. met daarbinnen een hek van t\v eeénhalve meter hoog met gemene punten moet vluchters ontmoedigen.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1994 | | pagina 17