Voor het raam zijn echter tralies
Wennen aan vrijheid
PZC
Nieuwe gevangenis opent deuren
Torentijd
aan de
Torenweg
Open dag
Dagdetentie
in Uiterton
Cellencomplex in cijfers
provincie
15
mi-
DINSDAG 13 DECEMBER 1994
Het ligt er maar aan wat je een
hotel noemt. Wie daaronder
verstaat: een plaats waar iemand een
slaapplaats en drie maaltijden per
dag krijgt, kan de penitentiaire
inrichting,Torentijd in Middelburg
inderdaad een hotel noemen.
Directeur drs N. J. C. van den Akker
de laatste zijn om dat te
ontkennen. „Maar het is er wel een
waarin iemand je voortdurend in de
gaten houdt en waarin je 's avonds
opgesloten wordt. Als je dat een
hotel wilt noemen, vind ik het best."
De penitentiaire inrichting Torentijd aan de Torenweg in
Middelburg is zo goed als klaar om de eerste bajesklanten
te ontvangen. De officiële opening van het huis van bewaring
en de strafinrichting vindt plaats op 18 januari. Een dag latei-
komen de eerste gedetineerden.
Met de opening van Torentijd heeft het arrondissement
Middelburg na twee jaar weer een eigen huis van bewaring. De
oude bajes aan de Kousteensedijk is inmiddels tegen de vlakte
gegaan. Op de Torenweg staat al enige tijd de penentiaire open
inrichting De Nederhof.
De gedetineerden werken overdag bij diverse instanties en
verblijven alleen 's nachts in De Nederhof.
Voorafgaand aan de ingebruikname van het huis van bewaring
kunnen belangstellenden aanstaande zaterdag tussen 10 en 16
uur terecht bij de open dag. Wie dat wil kan een kijkje nemen in
het cellencomplex, in de werkruimtes en in de cellen zelf.
Sommige bewoners in de wijk Dauwen-
daele lieten er twee jaar geleden bij
een informatiebijeenkomst geen twijfel
over bestaan dat zij Torentijd en de daar
aan gelieerde strafinrichtingen Nederhof
en Uiterton hooguit als een derderangs
pensionnetje in een achterbuurt be
schouwden. Niet dat Dauwendaele een
achterbuurt was, maar dat kon het vol
gens hen wel worden met het cremato
rium. de bajes en het asielzoekerscen
trum. De klagers hadden vooral angst
voor extra criminaliteit in de buurt en
voor waardevermindering van de huizen.
Of de bange vermoedens van de omwo
nenden uitkomen, moet nog blijken, want
pas op 19 januari komen de eerste klanten
in het complex aan. Een derde van hen, 48
mannen, bestaat uit verdachten die nog
berecht moeten worden. De rest (96 man)
is een allegaartje van gedetineerden:
mannen die hun boetes niet hebben be
taald, mannen die een oproep hebben ge
kregen om hun straf in een gevangenis uit
te zitten maar die niet zijn komen opda
gen, mannen die uit een andere bajes zijn
ontsnapt (inclusief degenen die na een
weekeirideverlof niet zijn teruggekomen)
en uitgeprocedeerde buitenlanders die
nog niet het land uitgezet kunnen worden.
In het bijgebouw De Nederhof zitten gede
tineerden die zich voorbereiden op de te
rugkeer in de gewone maatschappij in
dagdetentie of in de open inrichting. Zon
der tralies slijten zij hun laatste weken in
gevangenschap.
Ontmoedigende muur
Dat is in Torentijd, het kruisvormige ge
bouw, wel anders. Van de buitenkant is
niet veel meer te zien dan een vijf meter
hoge muur. Wie binnen staat heeft een
veel grimmiger aanblik. Dezelfde ontmoe
digende muur, maar in een binnenring
ook nog een hek van van vijf meter hoog.
met daarbinnen weer een hek van tweeën
halve meter hoog met gemene punten. Als
iemand wil ontvluchten, lijkt het niet de
handigste weg om dat via die route te
doen, temeer omdat het hoge traliehek te
kleine mazen heeft om je vingers in vast te
grijpen. Het gaat bij een euvele klauterpo-
ging halverwege bovendien meebuigen
met de klimmer, waardoor hij in feite on
dersteboven verder moet. Alle bewegin
gen worden gadegeslagen met videoca
mera's, zowel buiten als in de gangen.
Leuk is anders.
Van den Akker kan daar niet erg mee zit
ten. „Gedetineerden zijn niet zielig. Ze
hebben het er altijd zelf naar gemaakt. De
grootste groep gedetineerden komt inder
daad uit kansarme milieus, maar dat is
geen enkel excuus, want 999 van de dui
zend mensen uit die groep komen nooit in
de gevangenis. Degenen die hier terecht
komen, hebben zich niet gerealiseerd wat
het betekent om gevangen gezet te wor
den."
Dat wil niet zeggen dat een gevangenis
daardoor een donker hol met een homp
brood en een kom water zou moeten zijn,
'omdat die mensen het er zelf naar ge
maakt hebben'. „De straf die je in Neder
land opgelegd krijgt, is de vrijheidsbene
ming. Er is geen enkele reden om mensen
hier als extra straf een luguber hok te ge
ven."
Licht en ruim
Het gebouw heeft daarom een lichte en
ruime opzet. Overal is daglicht, op de
luchtplaats zijn als extraatje twintig be
tonnen leghokjes voor gierzwaluwen ge
maakt en er is een sportveld, een sporthal
en een fitnesshok. Overigens mogen al
leen gedetineerden die zich niet misdra
gen, gebruik maken van de voorzieningen.
Overdag vullen de gedetineerden hun tijd
niet met ledigheid. In verschillende werk-
hallen worden ze geacht allerlei artikelen
te produceren, zo veel mogelijk afgestemd
op hun voorkeur. Er is onder andere een
hal voor het assembleren van elektrische
apparaten, voor inpakwerkzaamheden,
voor houtbewerking en voor het maken
van veiligheidsbrillen.
Voor het werk in de bajes krijgen de gede
tineerden dertig gulden in de week, als
zakcentje voor het gevangeniswinkeltje.
De werkzaamheden zijn voor het meren
deel niet bepaald intellectueel, maar vol
gens Van den Akker zitten de meeste ge
detineerden daar ook niet op te wachten.
„Veel van hen hebben na de lagere school
nooit meer een letter gelezen. Voor gedeti
neerden van wie we denken dat het nuttig
is dat ze kunnen lezen en schrijven, heb
ben we een onderwijsafdeling. Zij krijgen
les tijdens de arbeidsuren."
De cellen zijn op het eerste oog best aan
genaam om in te verblijven. Een groot
raam, een goed bed, twee stoelen, een bu
reau, een radio-ontvanger, een toilet en
een wasbak (met alleen koud water), een
stalen spiegel, een bergmeubel en een ei
gen ventilatierooster. Op verzoek kunnen
de gedetineerden voor een tientje per
week een televisie laten neerzetten.
Voor het raam zijn echter tralies, en de
deur van de cel heeft geen knop aan de
binnenkant. Het gordijntje kan nog zo
stemmig blauw zijn en de vloer maïsgeel,
het vertrek blijft onaangenaam. Zeker als
je verplicht bent er in eenzaamheid je
maaltijden op te eten en de hele avond en
nacht in door te brengen. Wie zich niet
weet te gedragen of wie wordt betrapt op
drugshandel of andere onoirbare praktij
ken, gaat de isoleercel in. Daar staat hele
maal niets in, op een roestvrijstalen wc-
pot en 's nachts een bed na. Luchten ge
beurt in een bakstenen bak met tralies er
boven.
Nog even over de kans op ontvluchten.
Van den Akker is daar nuchter over. „De
veiligheid stond bij het ontwerp uiteraard
centraal. Dat wil niet zeggen dat ontsnap
pen onmogelijk is. Wil je dat voorkomen,
dan moetje een kerker maken. Je zult mij
niet horen beweren dat hier nooit iemand
zal ontsnappen, maar dan hebben de ge
detineerden wel hulp van buitenaf nodig."
De kans dat een ontsnapping via de muur
gaat is volgens Van den Akker zeer on
waarschijnlijk- De mogelijkheid dat be
wakers zich voor het karretje van een ge
detineerde laten spannen, acht hij uitge
sloten. „Ik vertrouw mijn personeel volle
dig. Ze zijn niet omkoopbaar."
Blijft er nog één mogelijkheid over: een
gijzeling. Da kans daarop is volgens Van
den Akker klein, maar er is geen kans dat
iemand er op die manier uitkomt. „Ik kan
daar niets verder over zeggen, behalve dat
alle deuren hier dan dicht gaan."
Ynte Hoekstra
Wie wel eens een kijkje wil nemen in de
gevangenis zonder daarvoor eerst
sen misdrijf te moeten begaan, kan zater
dag 17 december tussen 10 en 16 uur op de
open dag van de penitentiaire inrichting
Torentijd terecht. In de gevangenis is met
borden een route uitgezet, die vanaf de in
gang via de bezoekruimtes en de cellen-
vleugels naai1 de arbeidsruimtes leidt.
Personeel van de inrichting is op allerlei
plaatsen in het gebouw aanwezig om vra
gen te beantwoorden.
Aangezien enkele duizenden bezoekers
venvacht worden, is de kans op parkeer
problemen groot. Het verdient daarom
aanbeveling zo veel mogelijk met de fiets
of het openbaar vervoer te komen.
De gevangenis is zo geconstrueerd, dat er
overal daglicht naar binnen valt.
De luchtplaats van de isoleercel: een bak
stenen bak met tralies erboven.
Lang hoeft gedetineerde Eric niet na te
denken over een antwoord op de vraag
wat de voordelen zijn van dagdetentie, een
nieuw project waarbij gevangenen de laatste
zes weken van hun straf de avond en nacht
thuis mogen doorbrengen. „Het is een
begeleide stap naar vrijheid. Als je alleen in
het weekeinde naar huis mag, kan je familie
de schijn ophouden. Dan word je vertroeteld,
want pa gaat tóch weer terug. Kom je elke dag
thuis, dan is zo'n facade niet vol te houden.
Een verhouding kun je in het weekeinde
verbergen, maar een hele week is dat
onmogelijk."
Met; ingang van 2 januari 1995 krijgt de
Middelburgse open gevangenis De
Nederhof vijf plaatsen voor dagdetentie.
De directie van de penitentiaire inrichting
werkt voor deze vorm van detentie samen
met de stichting Reclassering Zeeland.
Deze inrichting gaat de Uiterton heten.
Gemotiveerde gedetineerden krijgen dan
de mogelijkheid om gedurende de laatste
zes weken van hun strafperiode een activi
teitenprogramma te volgen. De avonden
en nachten mogen ze thuis doorbrengen.
Bedoeling van het project is gedetineer
den voor te bereiden op hun terugkeer in
de maatschappij. Belangrijkste selectie
criterium is dat zij op één uur reisafstand
een woonadres hebben, al wordt voor
Zeeuwsch-Vlaanderen een oogje dichtge
knepen. Gestoorde gedetineerden of ge
vangenen die een ernstig zedendelict heb
ben begaan, zijn uitgesloten van dagde
tentie.
„We willen mensen die langdurig uit de sa
menleving zijn geweest, trainen om weer
deel uit te maken van de maatschappij",
zegt directeur G. H. Bos. Hij is verant
woordelijk voor het Huis van Bewaring,
de Penitentiaire Open Inrichting De Ne
derhof en de inrichting voor dagdetentie
De Uiterton. „In dagdetentie kunnen ze
hun relatie, die mogelijk minder is gewor
den, weer op niveau brengen. Enkele be
langrijke programmaonderdelen zijn trai
ning in budgettering en sociale vaardighe
den. Gedetineerden die hebben laten zien
dat ze aan hun toekomst willen werken,
daar moetje iets mee doen."
Contract
Gedetineerden die voor dagdetentie in
aanmerking willen komen, moeten laten
zien dat ze gemotiveerd zijn om in hun toe
komst te investeren. Daartoe onderteke
nen zij een contract. De deelnemers aan
het project moeten zich inschrijven bij het*
arbeidsbureau, waardoor ze een bij
standsuitkering krijgen. Bos: „Mensen
moeten toch middelen hebben als zij 's
avonds en 's nachts thuis zijn." Gepro
beerd wordt voor hen een baan te vinden.
Andere onderdelen uit het activiteiten
programma zijn: verkeerslessen, een cur
sus in levensreddende handelingen, voor
lichting van het Zeeuws Consultatiebu
reau voor Alcohol en Drugs en alfabetise-
rings- en computeronderwijs en de reclas
sering die in het project participeert. „We
proberen een programma op maat aan te
bieden, zodat ze óf een baan kunnen vin
den óf een opleiding volgen."
's Middags werken de gedetineerden in
ploegjes aan terreinonderhoud bij de ge
vangenis. „Dat is een middel tot, geen
doel op zich. Het werkt bovendien kosten
besparend. Je moet tegenwoordig ook wat
zakelijk denken." Elke week vindt een
evaluatie plaats om de gedetineerden in
spraak te geven. „De gedetineerden moe
ten ook het idee krijgen dat zij wat opste
ken van het programma en dat 't zin
heeft."
Druggebruik
In de dagdetentie is overigens geen spra
ke van vrijheid, blijheid. Bos: ..We gaan er
natuurlijk van uit dat mensen deelnemen.
Doen ze dat niet, dan gaan ze terug naai
de gesloten inrichting. Alcohol en drugs
Onderdelen: huis van bewaring (48 plaatsen)
strafinrichting (96 plaatsen)
penitentiaire open inrichting De Nederhof (20 plaatsen)
inrichting voor dagdetentie De Uiterton (5 plaatsen)
Architect: Hans Gerritsen, architectenbureau EGM te Dordrecht
Hoofdaannemer: Ballast Nedam
Begin bouw: juni 1993
Kosten: omstreeks 40 miljoen gulden
Officiële opening: 18 januari 1995
Ontvangst eerste gedetineerden: 19 januari 1995
zijn verboden, maar als mensen 's avonds
thuis een pintje pakken, kunnen we dat
niet verbieden. Als 't maar binnen de per
ken blijft." Steeksproefgewijs vinden in de
dagdetentie urinecontroles plaats die
moeten uitwijzen of iemand drugs ge
bruikt. Bij softdruggebruik volgt eerst een
waarschuwing, overtreedt de gedetineer
de daarna nogmaals de regels dan verliest
hij zijn plek in de dagdetentie. Harddrug-
gebruikers gaan zonder pardon terug naai
de cel. „We proberen zo eerlijk mogelijk te
zijn tegen mensen", zegt Bos, „zodat dui
delijk is wat van ze verwacht wordt en
waaraan men zich dient te houden. We
hebben geen verborgen agenda's. De ge
detineerde is gebaat bij duidelijkheid. Dat
werkt 't beste. Sprookjes niet."
Positieve kanten
Voor Eric - hij was eên van de eerste gede
tineerden die in Rotterdam het dagdeten-
tieprogramma volgde - zijn de positieve
kanten van dagdetentie overduidelijk.
„De gedetineerde leert weer om te gaan
met de waarden die buiten liggen. De kin
deren zijn groter geworden, ze luisteren
niet meer naar pa. Je komt in een heel an
der gezin terug, dan het gezin waar je bent
uitgeplaatst. Geestelijk moetje alles weer
aanvoelen. In de gevangenis wordt voor je
eten gezorgd en hoefje je niet druk te ma
ken om geld. Je moet opnieuw leren voor
jezelf te zorgen. In de gevangenis schrok je'
je eten weg. Het gaat om hele simpele din
gen waar je niet bij nadenkt. Als je in zo'n
hok zit, ben je a-sociaal."
De kans dat een gedetineerde door het
dagdetentieprogramma succesvol in de
maatschappij terugkeert, is volgens Eric
groter dan zonder project. „Een garantie
voor succes bestaat niet. maar dat is bij
opsluiten toch ook niet het geval Ie
mand die zonder begeleiding weer buiten
staat is net als een hond die jarenlang op
gesloten zat in een donker hok. Die bijt als-
ie buitenkomt naar alles en iedereen. Dan
krijg je echt een vrijheidskater. Dan komt
te veel op je af: drukte, verantwoordelijk
heid. 's Avonds ben je doodmoe. Rustig
naar je vrijheid toeleven is enorm belang
rijk."
Ab van der Sluis
Uit privacy-overwegingen is de naam Eric gefin
geerd.
iAdvertentiei
sterk
in netwerken
dataflow
automatisering
vrijlandstraat 33d
middelburg
0118037700
De penitentiaire inrichting Torentijd aan de Torenweg in Middelburg.
luchtfoto Ruben Oreel
fotografie Ruben Oreel
Een hek van van vijf nieter hoog. met daarbinnen een hek van t\v eeénhalve meter hoog met gemene punten moet vluchters ontmoedigen.