Regelgeving landbouw 'absurd'
Profiel van een zakenman-predikant
PZC
Een kijkje in de Derde Wereldlanden
Provincie betaalt
studie economische
potentie Schouwen
provincie
11
tVD-Kamerlid P. M. Blauw: Politiek is verantwoordetijk, maar staat machteloos
Collegegeld
DINSDAG 13 DECEMBER 1994
an onze verslaggever
,\PELLE - De regelgeving
aarmee de land- en tuinbouw
maken heeft, is te overdadig
in een aantal gevallen ab-
ifd. Tot die slotsom kwam het
VD-Tweede Kamerlid P. M.
lauw maandagavond tijdens
ai bijeenkomst van het over-
igoi'gaan van de Zeeuwse
grarische Vrouwen in Kapel-
Blauw kwam in antwoord op
m vraag van discussieleider
eter Joosse van Omroep Zee
mt! wie daar dan wel verant-
oordelijk voor is met de ver
achting: „De politiek, maar die
aat machteloos." Waarop ge-
cputeerde D. J. P. Bruinooge
cl weten geschokt te zijn. „De
ivcede Kamer maakt toch nog
de dienst uit, zou ik den-
lauw en ook zijn collega ir P. K.
Veer van D66 kwamen met
un signalering van het taaie on
lief van de regelgeving, nadat
snuit de zaal een aantal vrou-
zich daar verbolgen over
ad getoond. Zo werd het voor-
eeld genoemd van een boer die
iverbaliseerd was omdat hij
jn ploeg niet uit het vet had ge
aaid voor hij ermee aan de slag
as gegaan. Ook het feit dat er
igels zijn voor het verbranden
snoeihout door boeren, ter-
ijl burgers massaal de open
stoken, werd als een non-
insicale aangelegenheid ge
en.
el kamerlid Blauw kwam met
stverhaal over fruit dat met ge-
asbeschermingsmiddelen is
iliandeld en wël normaal mag
orden geconsumeerd, maar
at bij doordraaien als chemisch
[val moet worden behandeld.
We kunnen dié machinerie van
gelgeving heel moeilijk stop-
i," erkende hij. Ter Veer: „We
lillen wel met z'n allen, maar we
lagen er slecht in."
«menwerking
een inleiding die Bruinooge
laandag hield voor "de agrari-
he vrouwen, lanceerde hij het
lee van samenwerking van vier
mèer aan elkaar grenzende
aarische bedrijven, waarbij hij
anduidde dat taken als mecha-
isatie en administratie ver
teld zouden kunnen worden,
lie gedachte vond weinig
eerklank in de zaal. ZMO-vice-
oorzitter H. C. van der Maas
etweten dat het een van de mo
len is in een rapport van de
lichting Stimulering Plantaar
dige Produktie. Hij meende dat
toch serieus naar allerlei moge
lijke vormen van samenwerking
in diverse gradaties gekeken
moet worden.
Ter Veer waarschuwde in een
korte lezing tegen de komst van
mammoetbedrijven van var
kenshouders naar Zeeland en hij
ging in op de plattelandsver
nieuwing,
Daarbij gaf hij aan dat de econo
mische functie van het platte
land van belang blijft en dat niet
uitsluitend naar het creëren van
meer natuur moet worden geke
ken.
Bruinooge schetste de zijns in
ziens grote betekenis van de
land- en tuinbouw voor het be
houd van het platteland. Hij zei
dat de sector nooit helemaal
overgelaten mag worden aan het
vrije krachtenveld van vraag en
aanbod, omdat het gaat om de
produktie van eerste levensbe
hoeften, „Daarbij moetje een te
grote kwestbaarheid vermij
den," zei hij. Blauw voorspelde
dat het Europees landbouwbe
leid in de toekomst minder gede
tailleerd zal worden, waardoor
makkelijker onrechtvaardighe
den kunnen insluipen.
van onze verslaggever
OOSTBURG - Voor de één zijn
het kiekjes, een doorkijk van
vakantietaferelen. Anderen
zien de serie portretten, land
schappen en momentopna
men meer als een waardevolle
blik over de schouders van het
dagelijks leven in Derde We
reldlanden. Dat laatste is ook
de opzet geweest van de rei
zende expositie 'Zeeuwen kie
ken het Zuiden' van het Cen
trum voor Ontwikkelingssa
menwerking (COS) in Goes.
De fototentoonstelling is opge
zet in verband met het tienja
rig bestaan van de organisatie
in Zeeland. Middelburg, Goes
en Oost-Souburg werden al
aangedaan, Oostburg is deze
maand (13 tot en met 29 de
cember) aan de beurt en Hein-
kenszand, Zierikzee, Hulst,
Tholen en Vlissingen volgen
nog.
In de foyer en de openbare bi- -
bliotheek van sociaal-cultu
reel centrum Den Hoekzak in
Oostburg geven 42 foto's op pa
nelen een beeld van hoe het le
ven in ontwikkelingslanden
ook is. De meeste foto's uit
Afrika, Azië en Latijns-Ane-
rika zijn gemaakt door toeris
ten, Zeeuwen die behoorlijk
met een toestel overweg kun
nen. Een bewust keuze, zo ver
tellen de initiatiefnemers Ad
Phernambucq en Peter van
Vooren van het COS.
Van Vooren: „Er hebben ook
ontwikkelingswerkers gerea
geerd op onze oproep om mate
riaal in te zenden, maar die
produkties zijn toch vaker in
de zin van een leuk kiekje voor
het thuisfront, ter herinnering
aan de baan in het verre land.
Ze zien het gewone leven niet
meer als iets aparts en maken
er dus vaak ook geen foto van.
Als je toeristen loslaat op de
In de foyer en de openbare bibliotheek van sociaal-cultureel centrum Den Hoekzak in Oostburg geve
van hoe het leven in ontwikkelingslanden ook is.
minder druk bezochte plaat
sen. heeft dat juist de mooie
plaatjes tot resultaat."
De oproep in verschillende bla
den leverde meer dan 75 reac
ties op, uiteindelijk goed voor
ruim tweeduizend foto's. Van
Vooren en Phernambucq
brachten dat aantal terug tot
de vijftig (voor acht stuks was
in Oostburg geen plaats) meest
aansprekende en bij elkaar
passende platen.
Zo schetst een gewapende
groep in Jemen de gespannen
situatie in het land voor het
uitbreken van de burgeroor
log. Kleurrijk is de in plastic
zakken verpakte uitstalling
van verfwaren ergens in een
straatje achteraf. Intrigerend
is weer de tegenstelling tussen
een halfnaakte vrouw met kind
uit Noord-Thailand en een van
top tot teen gesluierde Noord-
Jemenitische. Tegenstrijdig is
ook het tafereel van de straat
tandarts in de Chinese stad
Qinghai, die een militair onder
handen neemt met een voet-
aangedreven boor. Boven het
■hoofd van de soldaat worden
op een reclamebord koelkas
ten, vliegreizen en stereoto
rens aangeprezen.
„Waar het ons om gaat is het
beeld te nuanceren dat door
gaans in het Westen bekend is
van ontwikkelingslanden",
legt Phernambucq uit. „Er ge
beurt daar meer dan honger.
i 42 foto's op panelen een beeld
foto Peter Nicolai
oorlog en andere ellende. Het
zijn ook mensen met een eigen
cultuur en trots."
De tentoonstelling wordt na de
rondreis door Zeeland niet op
zolder opgeborgen, zegt Van
Vooren. Het streven is in ieder
geval om het materiaal be
schikbaar te stellen voor doel
gerichte presentaties. Daar
naast bestaat het plan om het
werk van de 'Zeeuwse kiekers'
landelijk in de aanbieding te
doen.
van onze verslaggeefster
ZIERIKZEE - Gedeputeerde
D. J. P. Bruinooge wil op kosten
van de provincie een studie la
ten uitvoeren naar de economi
sche mogelijkheden van Schou-
wen-Duiveland. Wel stelt hij
daarbij als voorwaarde dat de
eilandelijke gemeenten de
Stichting Stimulering Zeeland-
Noord in enigerlei vorm in
stand houden. De provincie
weigert daaraan verder mee te
betalen. „Wij hebben er twee
ton ingestoken. En daar blijft
het bij", meldde de gedeputeer
de.
Drie van de zes Schouwen-Dui-
velandse gemeentebesturen
hebben aangegeven de stichting
niet langer te willen financieren.
Zij vinden de resultaten tot nu
toe te mager. Bruinooge zegt
over die houding zeer teleurge
steld te zijn. „Alle werkzaamhe
den gericht op het aantrekken
van extra bedrijvigheid lijken
nu weg te vallen. Dat is bijzon
der jammer, vooral omdat
Veiling in
Middelburg
MIDDELBURG - Het Middel
burgse veilinghuis Antiquités
B. Witte houdt donderdag 15 de
cember een kerstveiling. Het
aanbod telt vooral veel schilde
rijen die betrekking hebben op
Zeeland, zoals een gezicht op
Veere van J. II. Holleslelle, een
gezicht op Ritthem van Louis
Heymans, enkele werken van de
Veerse schilder Alphons van
Dijck, een genrestuk van Joan
Berg, een kopergravure van
Veere door Anton Pieck, een
marine van P. P. Schiedges en
diverse schilderijen uit het ate
lier van de overleden Vlaamse
schilder Henno.
Daarnaast biedt de veiling on
dermeer zilverwerk, streeksiera-
den, oosters porselein, twee
bronzen zestiende-eeuwse tafel
bellen uit Mechelen gemaakt en
enkele topografische kopergra
vures van Zeeland uit de zeven
tiende. achttiende en negentien
de eeuw.
De veiling wordt donderdag
vanaf 13.30 uur gehouden in Ho
tel Arneville aan de Buitenrust
straat in Middelburg. De kijk
dag is morgen (woensdag) op de
zelfde locatie van 14.00 tot 21.00
uur.
Schouwen-Duiveland binnen
twee jaar waarschijnlijk één ge
meente zal zijn. Bovendien zijn
de economische ontwikkelingen
niet om te juichen."
Zijn voorstel om een diepgaand
onderzoek te laten uitvoeren
naar de economische potenties
van Schouwen-Duiveland is
maandagmiddag door de eilan
delijke portefeuillehouders eco
nomie positief ontvangen. De
vertegenwoordigers van Duive-
land. Westerschouwen en Brou
wershaven, de gemeenten die de
stichting niet langer wilden
steunen, beloofden de kwestie
opnieuw in de colleges te zullen
bespreken. „De handreiking van
de provincie is zodanig dat wij
de kwestie willen heroverwe
gen". meldde burgemeester
L. N. Labruyère van Brouwers
haven. „Het plan van aanpak zo
als nu voorgesteld, is precies wat
wij altijd hebben gewild", vond
wethouder ir C. W. Veerhoek van
Westerschouwen.
Ook zal de komende tijd worden
nagedacht over een alternatieve
opzet van Zeeland-Noord. De ge
meenten hopen dat daardoor
ook de kosten zullen dalen.
slot van pagina 9
protesteer ik tegen. Nu komen
allerlei maatregelen uit de lucht
vallen, maar wij op wachten is
een visie voor de langere ter
mijn."
Verschillende deelnemers aan
de discussie vroegen zich af
waarom de communicatie tus
sen ministerie, hogescholen,
vakbonden en studentenorgani
saties zo slecht is. Dat ontlokte
een reactie van bestuurder San-
der van Egmond van de LSVb.
„Iedereen is het eens over het
nut van een herziening van het
onderwijsstelsel, maar je kan
toch niet eerst het mes op tafel
leggen Je kan als minister toch
niet zeggen: we gaan eerst 500
miljoen bezuinigen en dan pas
kijken we naar het beleid dat we
gaan voeren Daartegen moe
ten we ons als een blok blijven
opstellen."
Jóhn Oostdijk van de OSO kon
digde na de bijeenkomst 'harde
studentenacties' aan in Vlissin
gen. het liefst nog deze week.
„Ritzen heeft totaal geen oog
voor studenten. We zijn het nu
echt kotsbeu."
van onze verslaggever
Willem van Dam
GOES - De predikant werd uit
gefloten en uitgejoeld. Moest
zondag via een zijdeur de kerk
verlaten. En uit angst voor de
woede van het kerkvolk bel
den zijn familieleden de poli
tie.
De Gereformeerde Gemeente
te Goes is ontredderd. Alles
draait rond haar voorganger,
dominee Nico Willem Schreu
der. Hij is bij het merendeel van
z'n geloofsgenoten, die hem
ooit op een sokkel plaatsten, in
ongenade gevallen. Schreuder
terug op de kansel? Dat nooit.
Profiel van een predikant die al
;Vele maanden voor grote beroe
ring zorgt binnen orthodox
Goes. Hij wordt in eigen kring
gezien als een zakenman-domi
nee. In die volgorde: eerst za
kenman, dan pas dominee. An-
deren oordelen nog scherper.
'Sluw, gek op geld en bikkel-
uiard: „veel vertroostende
[woorden heb je van hem niet te
verwachten."
Orthodox Goes wil van Schreu
der af. Maar wie geeft hem het
beslissende zetje van de kan
sel? „Ze zijn allemaal doodsbe
nauwd van hem. Hij duldt geen
tegenspraak. Als je met nega
tieve berichten aankomt, word
!je gevoed door de Satan."
De zielzorger droeg vaak een
kwitantieboekje ('net zo eentje
als dat van de visboer vroeger')
bij zich. „Hij staat bekend als
iemand die alleen maar aan
geld denkt, uitmelken hè, dat
kon hij." Als de kerk weer een
leninkje of gift behoefde, wist
'dominee precies bij wie hij
moest aanbellen. „Vooral bij
ouderen en goedgelovigen. Hij
was een meester in het aftrog
gelen van geld."
De kerk van Schreuder behoef
de-vooral eind j aren zeventig -
véél geld. Want er diende een
nieuwe kerk te komen. Kosten:
ongevëer zeven miljoen gulden.
Dat geld 'moest bij de gemeen
teleden worden gehaald.
Schreuder toonde zich een uit
stekend fondsenwerver. „Hij
deed dat af en toe wat demago
gisch. Maar daarin verschilde
hij niet zo veel van andere pre
dikanten binnen de Gerefor
meerde Gemeenten. Die doen
hetzelfde. Ze hebben allemaal
.dat soort nieuwe kerken
staan."
De Goese dominee was in dat
soort zaken echter wel zéér be
dreven. De verhalen die daar
over de ronde doen zijn niet al
lemaal even fraai. Schreuder
20u er niet voor terugdeinzen
terminale patiënten op hun
sterfbed een legaat ('God zou
hen daarvoor wel belonen') af te
dwingen. Een kerklid wiens le
venswijze niet geheel spoorde
met de opvattingen van de pre
dikant kon z'n zondig gedrag
afkopen ('een aflaat') met een
!Vette cheque. „Op die manier
Ds Nico Willem Schreuder
kon je je straf ontlopen, kon je
voorkomen dat je in de ban
werd gedaan. Dat is de zwaarst
denkbare straf in deze kringen;
dan word je overgeleverd aan
de Duivel, is er geen enkele
hoop meer voor je."
Uitmelken hè,
dat kon hij...
Het zijn verhalen die moeilijk
vallen te verifiëren. Maar
Schreuder wordt tot dergelijke
praktijken zeker in staat
geacht. Velen wisten of ver
moedden het. weinigen waag
den er iets van te zeggen. „Want
sja. het is wel De Dominee." En
als de verhalen tot de consisto
rie doordrongen, schudden de
meeste kerkeraadsleden
slechts het hoofd en deden er
het zwijgen toe. Ze durfden niks
te doen, omdat ze het niet kon
den geloven, of omdat ze
De Sionkerk van de Gereformeerde Gemeente in Goes: ds Schreuder sprokkelde een groot deel bijelkaar van de 7 miljoen die
nodig was voor de bouw van het prestigieuze gebouw. foto Willem Mieras
Schreuder vreesden. „Ze zijn al
lemaal doodsbenauwd van
hem. Hij duldt geen tegen
spraak. Van niemand, nooit.
Als je met negatieve berichten
aankomt, laat hij je bij wijze
van spreken alle hoeken van de
kamer zien; dan word je gevoed
door de Satan, enzovoorts, en
zovoorts."
Dominee Nico Willem Schreu
der (61 jaar) staat sinds '67 in
Goes. Hij kwam uit Amersfoort,
waar hij werkzaam was bij een
installatiebedrijf. Tot het de
Heere behaagde hem uit het
maatschappelijk leven te roe
pen 'om Zijn Naam uit te dra
gen'.
Hij volgde de Theologische
School te Rotterdam en werd in
1967 beroepbaar gesteld. Uit
het Kerkelijk Jaarboek v-an de
Gereformeerde Gemeenten in
Nederland en Noord-Amerika:
„Uit de vele beroepen die op
kandidaat Schreuder werden
uitgebracht, ging het tussen
Goes en Ridderkerk. De Heere
wees hem echter Goes aan en
met vrijmoedigheid mocht hij
het beroep van deze gemeente
aannemen."
Dominees zijn schaars binnen
de Gereformeerde Gemeenten.
„Dus wordt er van alle kanten
diensten (kunnen oplopen tot
zo'n 800 gulden per zondag) als
gastpredikant in naburige ge
meenten.
De dominee liet zich graag fête
ren. En het kerkvolk was daar-
Hij begaf zich steeds meer
op het hellende vlak
aan ze getrokken. En dat bui
ten ze uit. óók financieel. Ze
voelen zich oppermachtig. Als
een kerkeraad eenmaal een do
minee aan de haak heeft, kun je
er op rekenen dat zo'n kerke
raad vóór een heleboel kosten
komt te staan."
Predikanten die binnen zo'n ge
meenschap rond de honderd
vijftigduizend gulden per jaar
verdienen, zijn geen 'uitzonde
ring. Daar bovenop komen
vaak extra's als een gratis wo
ning, een aantrekkelijke auto
onkostenvergoeding. bijver
toe even gaarne bereid. „Hij
mocht, zijn verjaardagstafel
graag laten overladen met ge
schenken. Die werden met
vrachtwagens aangedragen."
„Schreuder denkt in geld." Niet
lang nadat hij in Goes zijn in
trede had gedaan ('bij weduw
vrouwen bij wie niet veel te ha
len viel kwam hij weinig, bij de
wat rijkere vaak') vielen binnen
de kerkeraad de eerste voor
zichtige kritische opmerkingen
over de gewoonte van de predi
kant om vooral zakelijk te den
ken. Veel hielp dat niet. Want
Schreuder ('hij is De Baas')
maakte de dienst uit en slechts
een enkeling had de moed hem
tegen te spreken. „Als hij er
gens binnenkomt, wordt ieder
een stil. Wat hij zegt is waar, is
onfeilbaar waar."
Zo kon de predikant te Goes
zijn gang gaan. „Hij begaf zich
steeds meer op het hellende
vlak. De kerkeraad heeft zelf
ook boter op het hoofd. Die
heeft het allemaal veel te lang
getolereerd, waardoor hij al
maar verder kon afglijden."
Gewiekst en hardvochtig. Valt
er dan niets positiefs te noteren
over de in opspraak geraakte
predikant? Zeker wel. Hij kon
zeer joviaal zijn. „Grappen ma
ken met de jongens - hij had de
lachers op zijn hand. Hij was
een vrolijke klant en dat wil er
best in." En: „Je kunt zeggen
dat hij bot was. Hij maakte zich
onbemind door zijn harde op
stelling. Maar hij was ongeloof
lijk helder. Hij hield zich verre
van geslijm en gekuip. Op de
preekstoel stond hij altijd te
ketteren tegen mensen die te
gen hem aanschurkten. Daar
moest hij niks van hebben. En
hij was nooit te beroerd om, al
was het midden in de nacht, op
ziekenbezoek te gaan."
Hij duldt geen
tegenspraak
Vorig jaar tuimelde Schreuder
van zijn voetstuk. De Rusthui-
zenaffaire. Binnen de Stichting
Rusthuizen der Gereformeerde
Gemeenten in Zeeland was met
geld gerommeld en gesmeten.
En Schreuder, toen nog voorzit
ter van die stichting, was één
van de hoofdrolspelers. Zijn
naam werd in accountantsrap
porten in verband gebracht
met dubieuze leningen en twij
felachtige declaraties. En -
bleek later - de zieleherder
schaamde zich zelfs niet om. zij
het met toestemming van het
bestuur, met enige regelmaat
een greep in de koelkast van
een rusthuis te doen en een
kaasje naar huis te rollen.
Weg was plots het gezag van
Schreuder. Het aanvankelijke
ongeloof maakte in de Goese
Sionkerk plaats voor veront
waardiging; dat hun dominee
zoiets had kunnen doen. In mei
werd Schreuder door het kerk
bestuur geschorst, omdat hij
'met zijn handelingen de gebo
den van de Wet des Heeren
heeft overtreden'. „Maar mis
schien kwam die rusthuizenaf-
faire de kerkeraad wel goed uit.
Nu hebben ze eindelijk een stok
waarmee ze de hond kunnen
slaan."
Draagt Schreuder als enige
schuld aan de crisis binnen de
Gereformeerde Gemeente te
Goes? Niet iedereen is daarvan
overtuigd. „Het; is de cultuur
binnen de Gereformeerde Ge
meenten die dit soort dingen
mogelijk maakt. Het had net zo
goed in een andere gemeente
kunnen gebeuren. In deze krin
gen worden predikanten ver
heerlijkt. En als je de ruif open
zet en voortdurend zegt: domi
nee, tast maar toe, dan vraagje
daarom. De kerkeraad en de ge
meenteleden in Goes hebben
bijna dertig jaar achter die man
aangelopen. Het zijn sterke
schouders die de weelde kun
nen dragen. Als je met zelfbe
dieningswinkels begint, kun je
er donder op zeggen, dat er ge
jat wordt."
De kwestie heeft, zoals zondag'
nog eens in alle hevigheid dui
delijk werd, ontreddering ge
bracht binnen de Gereformeer
de Gemeente in Goes. „De
mensen zijn verhit over wat er
aan de hand is. dat kun je be
grijpen. Ze zitten vol ellende.
De hele gemeente lijdt er on
der."
Verzoeningspogingen ten spijt,
dominee Schreuder is nog al
tijd niet op de kansel terugge
keerd. Hoe nu verder? Tot dus
ver weigerde de voorganger zelf
via de media te reageren op de
beschuldigingen aan zijn adres:
ook maandag gaf hij er de voor
keur aan te zwijgen. Binnen zijn
eigen gemeente is de steun voor
de voorganger de afgelopen
maanden snel afgekalfd. „Ne
gentig procent van de kerkle
den vindt dat die man weg
moet. Als hij nog een keer op de
preekstoel stapt, is het ge
beurd. Dan is een kerkscheu
ring het feit." Er zijn er echter
weinig die dat openlijk durven
uit te spreken.
De schaamte is te groot. „Ieder
een is ervan overtuigd, dat dit
een afschuwelijke aangelegen
heid is. maar ze willen er zo min
mogelijk ruchtbaarheid aan ge
ven. Want de hele affaire werpt
niet alleen een smet op Schreu
der, maar op alle Gereformeer
de Gemeenten in het hele
land."