'Burgeroorlog niets voor Gaza'
Gastvrije vlierstammetjes
PZC opinie en achtergrond
Onderzeeër geveild
Naar flexibeler
ondernemerschap
Bidden bij openbaar
onderwijs in de VS
Vijfduizend F atah-aanhangers straat op voor Jasser Arafat
van onze correspondent
in Washington
Hans de Bruijn
Enkele tientallen jaren
geleden begonnen kin
deren op talloze Ameri
kaanse openbare scholen
hun dag steevast met een ge
bed en het groeten van de
Amerikaanse vlag die in ve
le klaslokalen in de hoek
stond. Vooral in de conser
vatieve zuidelijke stalen
was dergelijk godvrezend
en nationalistisch gedrag
gebruik.
In 1962 stak het Opperste
Gerechtshof daar echter een
stokje voor. De Amerikaan
se grondwet gaat uit van een
strikte scheiding van kerk
en staat en dus was bidden
aan het begin van de school
dag taboe, zei het hof. Na de
conservatieve ommezwaai
bij de verkiezingen van vo
rige week is het debat daar
over echter weer opgelaaid.
Hoog op de prioriteitenlijst
van de nieuwe Republikein
se meerderheid staat het
weer invoeren van het 'vrij
willig schoolgebed'. Vrijwil
lig, inderdaad, maar daar
zetten veel tegenstanders zo
hun vraagtekens bij. Met als
gevolg dat over het bidden
op openbare scholen meteen
al een felle politieke discus
sie op gang gekomen is.
Een groeiend aantal Ameri
kanen vindt, aangemoedigd
door de sterk in opkomst
zijnde rechts-religieuze be
weging. dat scholen aan het
begin van de dag tijd moeten
inruimen voor gebed. Zelfs
president Clinton, op reis in
Zuidoost-Azië, mengde zich
van afstand in de discussie
en verklaarde dat hij voor
vrijwillig schoolgebed is.
Hoe vrijwillig?
Met dat 'vrijwillig' proberen
de voorstanders de angel uit
het debat te halen, maar dat
lijkt niet te lukken. Burger
rechtenorganisaties en ver
tegenwoordigers van niet-
christelijke kerkgenoot
schappen verzetten zich te
gen het 'verplicht vrijwillig'
invoeren van tijd voor ge
bed. in welke vorm dan ook.
op de openbare scholen.
Zij betogen dat niet-gelovige
of andersdenkende scholie
ren dan al gauw door hun
overwegend christelijke
klasgenoten gedwongen zul
len worden aan een religieus
gebeuren mee te doen, of het
tenminste te ondergaan. Dat
is in strijd met de letter en de
geest van de grondwet. En
dus vragen zij het hoogge
rechtshof opnieuw in te grij
pen.
Clinton, die de laatste tijd
steeds vaker zijn religieuze
gevoelens blootgeeft, heeft
geprobeerd een compromis
te vinden door niet zoals de
Republikeinen van 'school
gebed' te spreken, maai- van
een 'moment van stilte' dat
elke leerling naar eigen over
tuiging aan het begin van de
schooldag zou kunnen invul
len.
Een typische Clinton-oplos-
sing, die niemand tevreden
stelt.'De meeste conservatie
ven willen een echt schoolge
bed in de klas. Tegenstan
ders stellen de vraag wat een
kind moet doen dat niet ge
lovig is, als zijn klasgenoten
een gebed aanheffen. Weglo
pen? Zijn oren dichtstop
pen? Of zich door de meeder-
heid laten overstemmen.
Democratische politici heb
ben Clinton verweten dat hij
al meteen voor de eisen van
de conservatieve Republi
keinen is gezwicht. Het pro
bleem zal alleen maar groter
worden, naarmate de Ameri
kaanse samenleving door de
toenemende immigratie een
steeds veelzijdiger gezicht
krijgt, zeker ook op religieus
gebied.
Grondwet
Op steeds meer scholen zit
ten kinderen van Arabische,
Aziatische of Afrikaanse af
komst, die heel andere ge
loofsovertuigingen hebben
dan de meeste blanke en
zwarte Amerikaanse kinde
ren. Amerika kent niet één
overheersende godsdienst.
Er zijn vele tientallen kerk
genootschappen. christelij
ke en niet-christelijke.
Voor het invoeren van een.
zelfs vrijwillig, schoolgebed
moet de grondwet veran
derd worden. Dat vereist een
tweederde meerderheid in
het Congres en de goedkeu
ring door minstens drie
kwart van de vijftig staten.
Ook de voorstanders erken
nen dat de kans erg gering is
dat het op korte termijn tot
zo'n grondwetswijziging
komt.
Maar het invoeren van de
mogelijkheid van een 'mo
ment van stilte', als de meer
derheid van de schoolkinde
ren dat wil, kan bij gewone
wet tot stand komen. Bur
gerrechtenorganisaties zijn
bang dat religieus-rechts op
die manier via een achter
deur er toch in zal slagen zijn
normen aan andersdenken
de Amerikanen op te drin
gen.
DINSDAG 22 NOVEMBER 1994
Wie er altijd al van heeft ge
droomd een eigen onder
zeeër te bezitten krijgt op 8 de
cember de kans van zijn leven.
Dan zal het veilinghuis Troost
wijk in het Zalencentrum 'Rust-
burcht' in Rotterdam de onder
zeeboot Hr Ms Zeehond op een
publieke verkoping aan de man
brengen.
De Zeehond wordt geveild in op
dracht van de huidige eigenaar,
de Rotterdamse Droogdok
Maatschappij. De bewapening is
verwijderd en technisch is De
Zeehond volstrekt verouderd.
'Ik denk niet dat er nog iemand
bang wordt van dit schip', zegt
directiesecretaris F. Terlouw
van RDM. Marinewoordvoerder
Van Straten is nog stelliger: 'die
boot kan helemaal niet meer va
ren'.
De marine is niet geïnteres
seerd, want het Marinemuseufl
beschikt al over de Tonijn, eer
zusterschip van de Zeehond
Beide maken deel uit van de
Dolfijnklasse, waartoe naast d?
Dolfijn als oudste schip en de
twee eerder genoemde ook no?
de Potvis behoorde.
De koper moet wel de ruimte
hebben, want het schip is bijna
80 meter lang en 8 meter hoog.
De kiel is 30 december 1954 ge
legd bij de RDM. Ruim vijf later
werd het schip te water gelaten
In 1990 ging de Zeehond bij de
Koninklijke Marine uit dienst
RDM nam het schip over voor
gebruik bij het testen van eer.
nieuw soort dieselmotor voor
onderzeeërs. (ANP)
familieleden van de slachtoffers
Fatah-mensen waren, maar dat
is wat anders".
Eisen
Er kan geen sprake zijn van
enige verzoening met Arafats
bestuur, zegt Baher. als niet
wordt voldaan aan alle eisen die
de Harnas heeft gesteld. De be
langrijkste is dat Arafat zich ver
antwoordelijk stelt voor al het
bloedvergieten. Daarna moet
een onafhankelijke commissie
van onderzoek bepalen welke
politie-officieren opdracht heb
ben gegeven het vuur te openen.
Baher zegt de namen te kennen
en kondigt vast aan dat de mili
taire vleugel van Harnas de
schuldigen zal straffen als Ara
fat in gebreke blijft. Een andere
eis is de vrijlating van alle isla
mitische gevangenen. Tenslotte
moet de PNA haar veiligheids
politiek wijzigen. „Er zijn veel te
veel gewapende politiemensen
op straat. Dat is nergens voor
nodig".
De PNA wil dat de islamitische
oppositie het gezag van Arafat
erkent, maar als het aan Baher
ligt, zal dat nooit gebeuren.
Heeft hij er begrip voor dat geen
enkele regering, ook niet de lei
ding van een autonoom gebied,
het bestaan van een gewapende
oppositie kan tolereren? De
sjeik reageert meewarig. „Rege
ring? We hebben hier geen rege
ring, alleen een groep mensen
die met Israël samenwerkt.
Groepen die Israël bestrijden,
zoals de gewapende islamitische
organisaties, moeten hun wa
pens behouden. Ze zullen die
nooit in een burgeroorlog ge
bruiken. Dat hebben ze vrijdag
laten zien".
Versterkt
Hij is ervan overtuigd dat het ge
weld van vrijdag de positie van
Hamas in de Gazastrook heeft
versterkt, want „iedereen heeft
kunnen zien wat er is gebeurd".
Naai- schatting van Baher stond
bij de terugkeer van Arafat on
geveer veertig procent van de in
woners van de Gazastrook ach
ter de islamitische beweging. Nu
is dat zestig procent, meent hij.
Maar die meerderheid zal niet
worden uitgebuit bij toekom
stige verkiezingen voor een Pa
lestijnse zelfbestuursraad. „Er is
geen sprake van dat we zullen
deelnemen aan enig instituut
dat te maken heeft met de over
eenkomst tussen Israël en de
PLO".
van onze medewerker
Chiel Jacobusse
Het belangrijkste verschil tussen de die
rentuin of plantenkas en de vrije na
tuur zit 'm niet in de tralies of in de broeira-
men. Een veel wezenlijker verschil is dat
dieren en planten in de vrije natuur samen
leven in een georganiseerd verband. Een
verband dat zo subtiel in elkaar steekt dat
het iedere veldbioloog steeds weer met be
wondering vervult. Er is sprake van een on
derlinge samenhang die tal van verschil
lende patronen kent, variërend van concur-
rentie-op-leven-en-dood tot volstrekte af
hankelijkheid van totaal verschillende or
ganismen. Ik werd er weer eens met de neus
bovenop gedrukt door een zoektocht naar
mossen op vlierstammetjes.
De vlierstruik was voor de Germanen het
symbool van de gastvrijheid. Misschien had
dat te maken met de typerende groeivorm.
Vlieren vormen heel lange takken die hele
maal doorbuigen, en dan aan de top weer bij
na de grond raken. Geen mooiere plek voor
mens en dier om zich te verschuilen dan in
het inwendige van zo'n vlierstruik. Gastvrij
heid biedt de vlier trouwens ook aan allerlei
vogels, die verzot zijn op de zwartpaarse bes
sen. Vooral spreeuwen kunnen zich massaal
op een vruchtdragende vlierstruik werpen.
Voor vlieren is dat van belang omdat via de
uitwerpselen van vogels de zaden op allerlei
plaatsen terecht komen waar ze dan kunnen
ontkiemen. Zo zie je niet zelden vlierstrui
ken verschijnen in de kop van een knotboom
of in een verwaarloosde dakgoot.
Waarschijnlijk zijn de vlierbossen waar onze
mossenzoektocht naar toe ging ook via vo
gelmagen uitgezaaid. De tocht voerde naar
de ingedijkte schorren langs het Schelde-
Rijnkanaal. Zowel in de omgeving van Bath,
als op het Rammegors tussen Tholen en
Sint-Philipsland zijn daar spontaan grote
vlierbossen ontstaan die inmiddels enkele
decennia oud zijn. Oud genoeg om een geva
rieerde mosflora te herbergen.
Mosflora
Dat vlierstammetjes zo rijk met mossen be
groeid kunnen zijn is te danken aan het wa-
teropnemend vermogen van de schors. Dat
is veel groter dan bij enige andere inlandse
boom. In ieder vlierbosje kim je wel mossen
op de stammetjes vinden, zoals het zeer al
gemene dikkopmos en het al even gewone
fijn laddermos. Maar alleen in de betere bos
jes vind je tal van mossoorten die min of
meer specifiek zijn voor dit milieu.
Waar veel vlieren bij elkaar staan wordt de
hele atmosfeer vochtig en sterk bescha
duwd. Daar tref je al snel mossoorten aan als
het boomsterretje, het snavelmos en de grij
ze haarmuts. Zowel bij Bath als op het Ram
megors komen die talrijk voor. Maar op het
Rammegors staan bovendien drie soorten
die speciaal in vlierbosjes en zelden of nooit
elders aan te treffen zijn. Het schijfjesmos,
met elkaar dakpansgewijs overlappende
bladlobben was de eerste bijzondere vondst.
Niet alleen wijst deze soort op de aanwezig
heid van rijk ontwikkeld vlierbos, maar bo
vendien is het een indicator voor schone
lucht.
Is het door de nabijheid van het Antwerpse
industriegebied dat we de zeldzame soorten
wel op het Rammegors en niet in hetzelfde
milieu bij Bath vonden? Op het Rammegors
vonden we in ieder geval ook het vliermos;
de soort die je als kroon op iedere zoektocht
in dit soort gebieden kunt beschouwen. Het
Waar vlieren bij elkaar staan wordt de atmosfeer vochtig en sterk beschaduwd.
foto Chiel Jacobuss
vliermos valt op doordat de mostakjes lood
recht op de stammetjes staan, terwijl bij vrij
wel alle andere soorten de plantjes in dichte
kussentjes tegen de takken aangedrukt zit
ten.
Paddestoelen
De altijd-vochtige vlierstammen vormen
ook een ideaal leefgebied voor paddestoe
len. De meest bekende is wel het judasoor,
een op vlieren gespecialiseerde oorvormige
zwam met een bruinige kleur. Volgens een
oude legende is de vlier de boom waaraan de
discipel Judas zich na zijn verraad heeft ver
hangen. Ter waarschuwing verschijnen op
het vlierhout nog steeds Judasoren.
Zowel op het Rammegors als bij Bath ko
men Judasoren in overvloedige aantallen
voor. Ze groeien zowel op de schors van le
vende bomen als op dode takken waar geen
schors meer aan zit. Kale takken zijn ook
vaak overdekt met een wit korstje. Dat is
een zwam die verantwoordelijk is voor het
losgaan van de bast; de vlierschorszwam.
Overal waar vlieren groeien kom je deze pa
rasiet volop tegen. Ook zeer talrijk is het fu-
weelpootje, een fel oranje paddestoeltje met
een bruin-fluwelige steel. Die groeit in dich
te bundels op allerlei houtsoorten maar op
vallend is dat in de onderzochte vlierbossen
de soort nu al massaal te vinden was. Voor
mycologen is het een vuistregel dat de mas
sa van de fluweelpootjes pas verschijnt als
het flink koud is, in ieder geval na de eerste
nachtvorsten. Misschien is hun vroege ver
schijnen kenmerkend voor vlierbossen.
Op een dichtbemoste vlierstam bij Bath
stond ook een klein wit paddestoeltje met
een trechtervorm. Zo op het eerste gezicht
een trechterzwam, maai- dat is een familie
waarvan (voorzover ik wist) de soorten uit
sluitend op de grond leven. Een probleemge
val dus. En laat nou datzelfde zwammetje op
het Rammegors ook weer op een dichtbe
moste vliertak groeien! Tochtgenoot Eddy
Weeda veronderstelde dat het wellicht om
het uiterst zeldzame zwammetje Clytocybe
subbulbosa zou gaan. Thuisgekomen bleek
dat paddestoeltje in geen enkel boek te vin
den, en zelfs de standaardlijst van de Neder
landse paddestoelen vermeldt het niet.
Een telefoontje met professor Bas van het
Rijksherbarium bracht uitkomst. Het bleek
inderdaad te gaan om Clytocybe subbul
bosa, een paddestoeltje dat wat mij betreft
voortaan vliertrechterzwammetje zou kun
nen heten. Het is een crème-wit paddestoel
tje met een hoeddoorsnede van ongeveer
een centimeter. De steel heeft een knolvor
mige verdikking aan de voet, bedekt met
wat donzige haren. Het ontbreken in de lite
ratuur was achteraf niet zo verwonderlijk.
De eerste vondst voor het vasteland van Eu
ropa dateert uit 1987. Vindplaats was toe-
neen vlierstam op het Rammegors!
door Ad Bloemendaal
GAZA-STAD - „Ik zeg het eer
lijk: de afgelopen maanden is
mijn vertrouwen in Jasser Ara
fat afgenomen. Maar nu ben ik
hier, om hem mijn steun te be
tuigen". Nairn Khalil, een 25-ja-
rige verkoper, is een van de
meer dan vijfduizend Fatah-
aanhangers die maandag op het
Gouvernementsplein in Gaza-
stad hun leider toejuichen. Hij
vindt dat Arafat, ondanks het
bloedbad dat afgelopen vrijdag
15 mensenlevens kostte, zijn
steun waard is.
De PLO-voorzitter maakt in zijn
toespraak duidelijk dat hij die
steun best kan gebruiken. Het is
voor het eerst sinds zijn terug
keer op Palestijnse bodem dat
hij zich met zoveel nadruk richt
tot de Fatah-haviken, de jonge
intifada-activisten. Als de rivali
teit met de islamitische bewe
ging ooit ontaardt in een burger
oorlog. zijn dit de mensen waar
op de PLO-leider zal moeten ver
trouwen.
Meer dan duizend voormalige
haviken vormen nu de 'preven
tieve veiligheidsdienst', een met
Kalashnikovs en M-16s bewa
pende en in burgerkleding ope
rerende Fatah-militie. Op en
rondom het plein lopen honder
den opgeschoten jongens hun
wapens te showen. Ook de Pale
stijnse veiligheidstroepen zijn
massaal aanwezig. Het is duide
lijk dat de door Fatah gedomi
neerde Palestijnse Nationale
Autoriteit (PNA) de gelegenheid
aangrijpt voor een groots
machtsvertoon. „Als het aan
komt op een militair treffen, is
de Harnas nergens", voorspelt
een van de jonge militieleden.
In de vroege ochtend meldt de
Israëlische radio op gezag van
een van de bemiddelaars dat de
PNA en de islamitische verzets
beweging Harnas het eens zijn
geworden over een gelegen
heidsakkoord. Maar Harnas
spreekt onmiddellijk het be
staan van enige overeenkomst
tegen en een woordvoerder ont
kent zelfs dat er sinds het bloed
bad van vrijdag vooruitgang is
geboekt.
'Lesje leren'
Als Arafat in zijn toespraak op
het Gouvemementsplein op
roept tot de vrijlating van Ha-
mas-leider sjeik Achrned Yassin
uit Israëlische gevangenschap,
klinken er uit het publiek afkeu-
Aanhangers van de PLO juichen maandag hun leider toe. foto AFP
rende geluiden. Eerder al heeft
een jonge vertegenwoordiger
van de haviken via de luidspre
kers laten weten dat Fatah niet
over zich zal laten lopen. „Wij
willen iedereen laten weten dat
we er zijn", schreeuwt hij. „Wij
zijn de Fatah-haviken. Wij zijn
de sterksten. Wij hebben Pale
stina militair de weg gewezen.
Als jullie (Harnas) niet willen le
ren. dan leren wij jullie een les
je". Fatah is onze organisatie,
Abu Ammar (Arafat) is onze lei
der"!, vult een vrouwenstem
aan.
Arafats taal is militant. Hij he
kelt „mensen die onze strijd voor
Palestina willen saboteren", en
iedereen weet op wie hij doelt.
Maar er zijn ook verzoenende
woorden. „Ondanks alles willen
we deze mensen de hand rei
ken", zegt hij, „want samen zul
len we het land moeten opbou
wen. Fatah heeft altijd vooraan
gestaan als het ging om de natio
nale eenheid. Palestijns bloed is
heilig. Niemand zal dat straffe
loos vergieten. Nationale een
heid! Nationale eenheid! Natio
nale eenheid"!
Hoe die handreiking zijn beslag
moet krijgen, kan niemand ver
tellen. Wel is duidelijk dat de
veldslag tussen de Palestijnse
politie en aanhangers van de Ha
rnas en andere islamitische be
wegingen in de Gazastrook hard
is aangekomen. Zo hard, dat
veel Palestijnen eenvoudig
weigeren te geloven dat de situa
tie rijp is voor nieuw geweld.
„Een burgeroorlog? Dat gebeurt
hier niet, daar zijn we veel te be
schaafd voor", zegt Amira Mah-
moud (21), die met twee vrien
dinnen de toespraak van Arafat
volgt. Ze verkondigt nog een an
dere veel gehoorde theorie, na
melijk dat een mysterieuze 'der
de partij' de lont in het kruitvat
heeft geworpen. „De Palestijnse
politie dient het volk. De aan
stichters van het geweld waren
verraders, collaborateurs met de
Israëliërs. Ik steun Arafat, want
hij heeft, net als wij, geleden en
hij wil Palestijnse eenheid".
De 'derde-partijtheorie' lijkt een
gemeenschappelijke noemer
voor PNA en Harnas. Sjeik Ach
rned Baher, directeur van de
charitatieve 'Islamitische Maat
schappij' en een van de belang
rijkste Hamas-leiders in de Ga
zastrook, zegt zeker te weten dat
de politie na de veldslag van vrij
dag twee collaborateurs heeft
aangehouden.
Maai- dat is dan ook het enige po
sitieve dat kwijt wil hij over de
Palestijnse veiligheidstroepen.
Hij was ooggetuige van het
bloedbad, nadat hij die ochtend
had gepreekt in de Palestina-
moskee. Aan boze opzet twijfelt
hij niet. „Al voor onze gebeds
dienst begon, waren alle artsen
van het Shifa-ziekenhuis opge
roepen", zegt hij, „en ik heb nog
nooit zoveel politie bij de mos
kee gezien".
Een officiële mededeling van de
PNA dat de helft van de slachtof
fers Fatah-aanhangers waren,
die zouden zijn gedood met dum
dum kogels, wijst hij veront
waardigd van de hand. „Alle do
den waren van ons. Het is best
mogelijk dat de ouders of andere
door drs. R. F. W. Van Oordt
De kosten van onze Ne
derlandse verzorgings
staat rijzen de pan uit, de
loonkosten zijn internatio
naal bezien onaanvaard
baar hoog en wij Nederlan
ders moeten meer handel
drijven. Dat zijn kort sa
mengevat de problemen die
mijn voorgangers tot op he
den in deze rubriek schet
sten. Zij hebben daarin ge
lijk, omdat het altijd nuttig
is kritische kanttekeningen
te plaatsen bij structureel
zorgelijke economische si
tuaties of ontwikkelingen.
Goed kan immers altijd be
ter.
Toch is het minstens zo zin
vol eens een blik te werpen
op de zaken die in Nederland
wel goed gaan. De Neder
landse economie is terug van
weggeweest en het ziet er
naar uit dat het bedrijfsle
ven het afgelopen jaar be
hoorlijk orde op zaken heeft
gesteld. De spectaculaire re
sultaatverbeteringen en
vooral ook de winstverwach
tingen van de meeste beurs
genoteerde ondernemingen
spreken wat dat betreft
boekdelen.
Ook de export van de Neder
landse industrie belooft in
1994 een recordhoogte te be
reiken. In de eerste helft van
dit jaar nam de uitvoer met
maar liefst 8 procent toe tot
136 miljard gulden. Ver
wacht wordt dat de export
over geheel 1994 ongeveer
Zo fuseerden onze papier-
produktiedivisies met de
Oostenrijkse onderneming
Leykam-Mürztaler, breidde
de Office Products Divisie
haar belangen in de Verenig
de Staten en Duitsland sub
stantieel uit en brachten on
ze golfkarton- en informa-
tion-systemsdivisies strate
gische allianties tot stand
met toonaangevende bran
chegenoten; respectievelijk
Bowater in het Verenigd Ko
ninklijk en Entex in de Ver
enigde Staten. Allemaal
voorbeelden van strategi
sche schaalvergroting, ge
richt op efficiëntere markbe
werking en kostenverlagin
gen.
Hoewel de overheid vanzelf
sprekend bezwaarlijk zelf di
rect kan ingrijpen in onze
Nederlandse 'kernactivitei
ten'. zijn dereguleren, decen
traliseren en reorganiseren
zaken waarmee zij meer
ernst zou moeten maken.
Een alerte en ondernemende
overheid, onder meer gericht
op flexibeler wet- en regelge
ving. leidt zonder meer tot
een efficiënter bedrijfsleven
en dus tot een grotere con
currentiekracht.
Vanzelfsprekend dient ook
het bedrijfsleven alert te blij
ven. Nederlandse onderne
mingen exporteren in het al
gemeen nog te dicht bij huis
hoewel dat voor KNP BT,
met activiteiten in meer dan
30 landen, overigens nauwe
lijks opgaat. Meer mondiale
spreiding van de Nederland
se exportactiviteiten zou
geen kwaad kunnen.
260 miljard gulden zal bedra
gen. Daarmee zal het oude
record, dat in 1991 werd ge
vestigd, ruimschoots wor
den verbeterd.
Zoals verwacht heeft de
nieuwe minister van econo
mische zaken, de heer Wij-
ers, inmiddels duidelijk aan
gegeven dat hij een aantal
zaken voortvarend wil aan
pakken: meer innovatie en
dynamiek in de economie en
verdere bevordering van het
ondernemersinitiatief. Ook
pleit hij voor de invoering
van een concurrentietoets
met behulp waarvan de Ne
derlandse economische si
tuatie kan worden vergele
ken met die in de diverse
'buitenlanden'.
Dat laatste, essentieel om de
kracht van onze internatio
nale concurrentiepositie in
de gaten te houden, is in feite
een vorm van benchmarking
in het groot: met behulp van
een aantal keiharde finan
ciële en operationele ratio's
de prestaties van een organi
satie meten. KNP BT maakt
al geruime tijd met succes
gebruik van dit onmisbare
instrument.
Hoewel het bedrijfsleven
geenszins de wijsheid in
pacht heeft, zou de regering
tevens haar voordeel kun
nen doen met een analyse
van de winstverbeterings-
programma's die tot de hui
dige fraaie resultaten heb
ben geleid. Graag neem ik
ons concern, KNP BT, daar
bij als voorbeeld. Immers,
wij hebben in korte tijd kans
gezien de zorgelijke situatie
van het vorig jaar om te bui
gen naar een nettowinst over
de eerste negen maanden
van 1994 van 210 miljoen gul
den, een forse verbetering
ten opzichte van de situatie
in 1993.
Niet vanzelf
Het spreekt voor zich dat de
ze turnaround niet vanzelf
tot stand is gekomen. Direct
na de fusie tussen VRG,
Bührmann-Tetterode en
KNP in maart 1993 zijn
vele reorganisaties doorge
voerd in alle geledingen van
ons concern. Dat was hard
nodig om de neergaande ten
dens tot staan te brengen en
de kosten structureel te ver
lagen. Tegelijkertijd hebben
wij onze niet-kernactivitei-
ten in een hoog tempo afge
stoten, terwijl aan de andere
kant juist werd geïnvesteerd
in kansrijke segmenten die
tot onze core business beho
ren.
Achterstand
Trouwens, als geïndustriali
seerd westers land beginnen
wij een gevaarlijke achter
stand op te lopen bij het ont
wikkelen en produceren van
hoogwaardige technologi
sche produkten. En wat de
kosten van lonen en uitke
ringen betreft.: die zijn inder
daad, zoals mijn voorgan
gers in deze rubriek vrijwel
zonder uitzondering op
merkten, veel te hoog.
Tenslotte nog dit. De hoogst
noodzakelijke stimulansen
voorde vergroting van werk
gelegenheid zullen, naar het
zich laat aanzien, de komen
de jaren niet komen van on
ze grote, in Nederland geves
tigde, industriële onderne
mingen. Blijvende nieuwe
werkgelegenheid, zo is al ja
ren bekend, komt alleen tot
stand door ondernemende
initiatieven van particulie
ren. Anders gezegd, als de
overheid en de sociale part
ners extra werkgelegenheid
willen scheppen, dan dienen
de daarvoor vereiste maatre
gelen zich vooral op deze
doelgroep, inclusief het mid
den- en kleinbedrijf, te rich
ten.
Overheid en bedrijfsleven,
zich bewust van hun verant
woordelijkheid voor het in-
stand houden van een ge
zond bedrijfsleven, dienen
haast te maken met het
structureel verbeteren van
de belangrijkste elementen
die noodzakelijk zijn voor
een gezonde Nederlandse
volkshuishouding. Alleen
dan zal de concurrentieposi
tie van ons land niet in ge
vaar komen.
(Drs. Rob van Oordt is voorzitter
van de Raad van Bestuur van
NV Koninklijke KNP BT. Daar
naast is hij onder meer voorzit
ter van de Raad van Commissa
rissen van Nokia-NKF, commis
saris bij SBC-Nederland en lid
van de Board of International
Advisors van de Swiss Bank Cor
poration. Verder is hij Member oj
the Board of Directors van Sche
ring-Plough Corporation (USA),
Honorair Consul-Generaal van
Finland.
Drs Rob van Oordt.