Piemonte knock-out door zondvloed
Dood en verderf
in Noord-Italië
Regen
reportage
De kampioen
ZATERDAG 12 NOVEMBER 1994 2 7
In San Rafaela Cinema stortte dit gebouw van drie verdiepingen in. De vier bewoners
zijn nog niet gevonden. foto Mauro Pilone/AP
Piemonte ligt opnieuw onder water. Twee dagen van intense
regenval was genoeg om een van de welvarendste regio's van Italië
op de knieën te krijgen. Rivieren en riviertjes veranderden in woest
kolkende watermassa's, traden buiten hun oevers en zaaiden dood en
verderf. Vijfenzestig lichamen zijn inmiddels geborgen, maar gevreesd
wordt dat het aantal dodelijke slachtoffers zal oplopen tot boven de
honderd. De schade aan woningen, de commercie, landbouw en
lindustrie wordt geschat op 10 miljard gulden. De regering in Rome heeft
de noodtoestand afgekondigd en geldelijke steun beloofd, maar in
Piemonte blijven scepsis en blinde woede overheersen. Bij de discussie
over oorzaak en verantwoordelijkheid manifesteert zich een noordelijke
trots, die niet zelden doorslaat naar separatisme.
Als de zon opkomt in Asti blijft het don
ker. Een zwarte nevel hangt over de
bruine modderlaag die bezit heeft geno
men van de beroemde wijnstad en haar
landerijen. Politieagenten en militairen
loodsen het verkeer over half weggevreten
wegen, die omzoomd zijn door met mod
der gevulde auto's en allerlei huisraad. In
de lager gelegen buitenwijken proberen
mensen kelders leeg te pompen. Bewo
ners gehuld in lieslaarzen dragen modder
naar buiten in zakken van de supermarkt.
Op de muren van de flats is te zien dat het
water op sommige plaatsen ter hoogte
van de eerste verdieping is gekomen.
Net buiten de stad stroomt de rivier Ta-
naro, de grote boosdoener. Het water
heeft, zoals men hier zegt, de kleur van
'koffie met melk' en stroomt wéér binnen
de oevers. Het op een vijftig meter afstand
staande berkenbos illustreert de kracht
die het wassende water heeft gehad: de
bomen staan diep gebogen in de stroom
richting, alsof ze zijn bewerkt door een
reusachtige kam. Het rivierwater heeft
zich teruggetrokken, maar veel landerijen
staan nog blank. Hier en daar vallen de
daken te ontwaren van verzwolgen boer
derijen.
Op een drooggevallen landweg' worden
omgekomen koeien en kalveren op een
vrachtwagen geladen. De lichamen zijn
opgeblazen, de poten stijf. De boer die het
tafereel gadeslaat, heft de handen ten he
mel en roept uit: „Ik ben failliet. Hoe moet
ik deze strop overleven? Waarom zijn we
niet op tijd gewaarschuwd?"
De gek
Het zijn woorden die overal in het getrof
fen gebied opklinken. De eigenaar van een
restaurant in het zuidelijker gelegen
plaatsje Isola d'Asti zegt: „De ramp zat er
aan te komen, maar niemand heeft alarm
geslagen. Zaterdagavond kregen we te ho
ren dat we rustig konden gaan slapen,
maar om drie uur stond het water bij me in
de zaak. Gelukkig heb ik hierachter een
diepe kelder: het water kwam door de
voordeur binnen en stroomde door de ach
terdeur weer weg. Ik heb hierbinnen niet
meer dan 50 centimeter gehad." Zijn
vriend, een boer die Barbera, een van de
vele 'edele wijnen' van deze streek, ver
bouwt, had minder geluk. „Een groot deel
van de ranken is verwoest en ik ben vrij
wel al mijn materieel kwijt. Het is erger
dan een oorlog", zegt hij gelaten.
De klap is hard aangekomen in Piemonte.
De regio geldt als een van de rijkste van
het land en is beroemd om haar wijn,
vlees, truffels en andere lekkernijen. Pie
monte strekt zich uit over 24.000 vierkan
te kilometer en wordt aan de noord- en de
Prijs
Deze reddingsploeg inspecteert de straten van het dorp Guastalla.
westkant afgesloten door de Alpen. Bijna
de helft van het gebied is berglandschap,
eenderde bestaat uit heuvels en slechts
een klein kwart is laagvlakte.
De talloze rivieren die Piemonte (letterlijk
'aan de voet van de bergen') doorsnijden,
monden uit in de grote rivier de Po, die op
haar beurt al het water naar de Adriati-
sche Zee moet brengen. Er hoeft weinig te
gebeuren of het gaat mis. vooral in de re
genmaand november. Elk jaar doen zich
wel overstromingen voor. In 1948,1952 en
1968 hadden grote rampen plaats die veel
levens eisten. De overvolle Po, door de Ita
lianen 'de gek' genoemd, is nu, na de over
stromingen in Piemonte, een constante
bron van zorg voor de rest van Noord-Ita
lië.
Wethouder Bocchini van het veertig kilo
meter ten zuiden van Asti gelegen stadje
Canelli heeft ook nu weer moeten ervaren
hoe gevaarlijk de rivieren van Piemonte
zijn. De stad, of beter het deel dat in de
afgelopen decennia in het dal van de rivier
Belbo is verrezen, werd zaterdagnacht
verzwolgen. Bocchini staat nu tot zijn
kruis in de modder en geeft links en rechts
orders. „De situatie is rampzalig. Alle eco
nomische activiteit is vernietigd. We zijn
niet gewaarschuwd en hebben de eerste 24
uur eigenhandig en zonder materieel de
eerste nood moeten lenigen. Als door een
wonder is bij ons het aantal slachtoffers
beperkt gebleven tot drie", aldus de wet
houder.
Nu vullen auto's van het leger en het Rode
Kruis de straten. Bij een opslagplaats van
kunstmest wordt gepoogd een mengsel
van blubber, bomen, hekken en plastic
zakken weg te zuigen. In het depot van
Tosti, een gerenommeerd producent van
'moscato' (muskaatwijn), is het personeel
bezig te redden wat er nog te redden valt.
„We hadden het hier vol staan met bestel
lingen voor de kerstdagen", zegt de be
drijfsleider. De flessen 'Italiaanse cham
pagne' gaan van hand tot hand, worden
bekeken en indien nog goed bevonden in
een droge doos gestopt. Wethouder Boc
chini, die het geheel bezorgd gadeslaat,
merkt op: „Schrijf een beetje aardig over
ons. De moscato is onze trots en ook be
langrijkste bron van inkomsten."
Bocchini is ook zelf producent van mos
cato. Zijn bedrijf is echter hoger gelegen
en niet door de furie van het water aange
tast. Hij weigert de industriële vorm van
wijnbouw - grote velden en weinig terras
sen, waardoor het water niet de kans
krijgt door de bodem te worden opgeno
men - te zien als een van de structurele
oorzaken van de ramp. „De gevolgen van
deze cultuur merk je hooguit na een fikse
onweersbui. Deze overstroming is veroor
zaakt door een op hol geslagen rivier, die
de 'dijken' op verschillende plaatsen heeft
doorbroken. De diepere oorzaken moeten
westwaarts, op grotere hoogten, worden
gezocht", aldus Bocchini. Maar misschien
is er wel te veel gebouwd in het dal en is
het voor de rivier niet meer mogelijk om
haar natuurlijke loop te volgen. De wet
houder aarzelt even en zegt dan: „Dit kan
waar ziin. Ik heb gehoord dat in een ver
verleden de Belbo een andere loop had.
Misschien betalen we wel de prijs voor een
te enthousiaste uitbreiding van de stad."
Er zijn echter ook mensen die de oorzaak
ergens anders zoeken. De eigenaar van
een fabriek van mandflessen aan de rand
van Canelli zegt woedend: „Het is alle
maal de schuld van die milieurakkers - ik
zou ze bij hun ballen willen grijpen. Dank
zij hun bemoeienis is het verboden om
zand en grind van de bodem van de Po
weg te nemen. Het is logisch dat de rivier
de grote waterhpeveelheden nu niet meer
aankan." Hij maakt een wegwerpgebaar
en gaat met twee vrienden verder met het
verzamelen van de overal rondslingeren
de mandflessen.
De man gebruikt een argument dat ook
door de regering, en met name Berlusco
ni's rechterhand Previti, naar voren is ge
bracht. Previti betoogt ook dat het vele
cement dat in de nabijheid van rivieren is
verrezen 'onschuldig' is. De milieu-bewe
gingen steigeren en krijgen bijval van de
'hydrograaf Giuliano Cannata. „Het is
verboden om grind van de rivierbodem te
winnen. De Po is nog steeds onderhevig
aan erosie en er is volgens alle onderzoe
ken geen sprake van ophopingen op de bo
dem die de stroom belemmeren. Previti
haalt twee dingen door elkaar en dat voor
spelt niet veel goeds voor de toekomst",
aldus Cannata.
Volgens hem is de oorzaak van alle ellende
niet moeilijk aan te wijzen. „Het grondge
bied van Piemonte heeft de afgelopen der
tig jaar een radicale gedaantewisseling
ondergaan, waardoor wel een waterpro
bleem moest ontstaan. Er is sprake van
ontbossing op grote schaal ten behoeve
van huizen, industrie, wegen, parkeer
plaatsen en skihellingen. Het stedelijke
gebied in Piemonte is toegenomen van
acht naar twintig procent.
„Er is niets gedaan om infiltratie van het
water mogelijk te maken, ook niet in de
landbouw. We hebben hellingen met al
leen mono-culturen. In november zijn ze
gladgeschoren en veranderen ze in een
glijbaan. Het water belandt direct in de ri
vieren, die echter omgevormd zijn tot ka
nalen. Vroeger hadden rivieren zoals de
Tarano een fikse 'uitloop' om het teveel
aan water 'op te slaan'. Door de bebou
wing is dat niet meer mogelijk; de rivieren
raken meteen vol, de snelheid van het wa
ter neemt toe en de gevolgen zien we nu
om ons heen."
Surprise-eieren
Er woeden polemieken in Piemonte, maar
ook wordt er op grote schaal hulp ver
leend en met vereende krachten gewerkt
aan de wederopbouw. In het zwaar getrof-
foto Vincenzo Pinto/Reuter
fen Alba is het centrale plein omgetoverd
in een groot opvang- en coördinatiecen
trum. Politie en militairen plannen hun
acties, padvinders 'ronselen' vrijwilligers
en huisvrouwen koken voor zowel de hulp
verleners als de slachtoffers. Alle activitei
ten worden slechts onderbroken als twee
lijkkisten uit de kerk worden gedragen.
Het gaat om twee slachtoffers van de over
stroming: een 57-jarige oma en haar 5-ja-
rige kleindochter. Zoals veel slachtoffers
verkoos de vrouw op het moment dat het
water begon te stijgen de straat boven
haar huis. „Het kind werd uit haar handen
gerukt. Zijzelf wist zich aan een lantaarn
paal vast te grijpen, maar moest het na
een half uur opgeven", zegt een man ont
roerd, terwijl hij net als alle anderen luid
applaudiseert.
Er is solidariteit in Alba en dat blijkt ook
bij de Ferrero-fabriek, producent van
zoetwaren als bonbons en het beroemde
Nutella. De 200.000 vierkante meter tel
lende bedrijfsruimte werd bedolven onder
een laag water van twee tot drie meter. De
duizend arbeiders zijn echter al dagen in
touw om de modder te verwijderen. „Net
als in 1948", zegt mevrouw Brossa van de
pr-afdeling, „valt er geen onvertogen
woord en is het vanzelfsprekend dat ieder
een de handen uit de mouwen steekt."
Een werkneemster die helpt om de dui
zenden 'kinder-surprise-eieren' op te ve
gen waarmee het terrein bezaaid is. zegt
dat Ferrero nog steeds een grote familie is.
„Wij in Piemonte weten wat werk en soli
dariteit is", zegt ze strijdvaardig.
Belastinggeld
De vrouw krijgt bijval van Filippe, die
voor Ferrero bedrijfsfilms maakt en als
enige gerechtigd is om in de fabriek opna
men te maken. „In Piemonte heerst een
cultuur waaraan heel Italië een voorbeeld
kan nemen. De bars zijn leeg, omdat men
hier werkt en weet te reageren op tegen
slagen. In 1980 was ik als militair actiefin
het door een aardbeving getroffen Napels.
Niemand stak er een poot uit en later hoor
je dat de gelden voor de wederopbouw in
de zakken zijn verdwenen van politici en
mafiosi. Een schande."
Filippe, die een overtuigd aanhanger is
van de Lega Nord, juicht het voorstel toe
van de econoom Deaglio, die wil dat van
wege de noodsituatie het totale bedrag
aan belastinggeld dat Piemonte afdraagt
aan de centrale staat weer in de regio te
rugkeert. „We moeten ophouden om voor
Sinterklaas te spelen. Als hier geen geld
komt, pakken we schep en beitel en ma
ken we ons morgen los van Italië."
Eelco van der Linden
T~\ e Surinaamse damkampioen heeft
LJ het uiterlijk van een ivorstelaar.
Een boom van een kerel, die nors en af
wezig de wereld inkijkt. Alsof-ie zijn blik
voortdurend gericht heeft op een denk
beeldig dambord. De stelling op dat
bord is ingewikkeld en vergt uiterste
concentratie. Fronsend gaat Guno Bur
leson door het leven. En zelden slaagt
iemand erin hem op een glimlach te be
trappen. Dat is tegelijk het mooie van
Guno. Want Guno is puur. Guno houdt
niet van gemaakt gedrag. Hij lacht niet
als er niets te lachen valt.
Huilen doet hij ook niet, hoewel dat best
had gemogen. Een huilende boomlange
dammer had tenminste duidelijk kun
nen maken welke vernederingen hij de
afgelopen tijd heeft moeten doorstaan.
Zeker, de Surinaamse nummer 1 neemt
deel aan het xvereldkampioenschap in
Den Haag. Maar lang leek het erop dat
hij niet zou gaan. De paar duizend gul
den verblijfkosten ivoren er niet. De
dambond heeft ook geen centen en
werd in de ban gedaan. Eerst moest een
contributie-achterstand aan de wereld-
dambond worden overgemaakt.
Een paar wéken voor aanvang van het
wereldtoernooi kwam er hulp voor de
damkampioen. Met veel vertoon wer
den hem twee overhemden, twee vrije-
tijdsbroeken, een trui tegen de Neder
landse koude en een jasje overhandigd.
Guno is een kind van arme ouders en
moest nodig in het nieuw. „Zodat de
mensen in Nederland kunnen zien: hé,
daar komt een prominent persoon",
"STANDPLAATS,.
Paramaribo
Wim Bunschoten!
i
verduidelijkte een parlementslid dat
het pakket kleren overhandigde.
Guno stond erbij en keek gepast onver
schillig. Die kleren konden 'm gestolen
worden, dat zag je zo. De televisie was
aanwezig en vroeg verheugd of Guno
klaar was voor het wereldkampioen
schap. Ja toch, Guno? Nee, dat ivas hij
niet. Die jongens wilden natuurlijk ho
ren dat Guno ze in Den Haag allemaal
van het bord zou vegen, maar pure Gu
no weigerde het spel mee te spelen. Fy
siek en mentaal was hij nog lang niet
waar hij wezen wilde.
Bovendien had hij nu wel een setje
nieuwe kleren, maar een ticket en geld
voor het verblijf waren nog niet gere
geld. „Maar je moet over een paar we
ken al weg om Sur. name op een waar
dige wijze te vertegenwoordigen...", sta
melde de verslaggever.
Na veel geschraap kwamen de centen
kort voor vertrek op tafel. Niet genoeg,
weliswaar, maar hij kon tenminste het
vliegtuig in. Burleson werd eerst nog
door de minister ontvangen. „De sa
menleving heeft zich zorgen gemaakt",
zei de bewindsman plechtig. Om hem
een hart onder de riem te steken, verze
kerde hij „dat iedereen u steunt." „En
iedereen ziet graag dat u onze zaak in
het buitenland behartigt." Guno zei
weinig, omdat hij met zijn gedachten al
weer achter het denkbeeldige dambord
zat. Maar ook zag je hem denken: ..Wat.
nou 'onze zaak behartigen'. Het is mijn
zaak en van niemand anders." Tijdens
het afscheid lachte de minister. Guno
niet, want er viel niets te lachen.
Suriname zorgt slecht voor z'n spor
ters. Anthony Nesty, de legendarische
vlinderslagkampioen, voelt zich ook al
in de steek gelaten. Na het behalen van
een Olympische gouden medaille ivas
hem van alles beloofd. Maar de gulle ge
baren van de regering bleken inhouds
loos. Er is een sporthal iiaar hem ge
noemd en een vliegtuig dat neerstortte.
Zijn naam werd gescandeerd, Suri
name barstte van trots. De eerste gou
den zwarte zwemmer uit de geschiede
nis een betere ambassadeur kon het
land zich niet loensen. Maar geld en fa
ciliteiten heeft de sportheld nooit ge
zien. Veel beloven, weinig doen.
Guno belooft niets. Hij damt. Maar he
laas, ondanks zijn nieuwe kleren zal hij
geen wereldkampioen worden.
T~\ e raarste dingen spelen zich in de-
U ze periode van het jaar af op Cu
rasao. Het gebeurt élk jaar en waar
schijnlijk is het volgend jaar nog steeds
het geval. Het eiland raakt op sommige
momenten volledig ontregeld. Het re
gent.
Misschien wilt u. er niet van horen om
dat er in Nederland genoeg van is.
Maar Curagao is droog, zeer droog het
grootste deel van het jaar. Alleen in de
ze twee maanden - zo tot eind van het
jaar - barsten er ware wolkbreuken los.
Behalve de heftigheid van die buien, die
vaak met zwaar omveer gepaard gaan,
is het vooral verbazirigivekkend hoe
men ieder jaar opnieuw volledig opge
wonden kan raken door de problemen
die de regen veroorzaakt. Ieder jaar
exact dezelfde problemen. Dezelfde rio
len stromen over, dezelfde wijken, ive-
gen en kruispunten staan onder water,
dezelfde scholen lekken zo erg dat de
kinderen naar huis worden gestuurd.
In het begin maakte ik me ook druk.
Meer dan eens ben ik boos geworden op
de telefoonmaatschappij omdat de tele
foonkabels blijkbaar niet ivaterbesten-
dig zijn. Of ik werd boos op de elektrici
teitsmaatschappij orndat het zo ontzet
tend lang duxirde voordat ze kabels re
pareerden waar de bliksem ivas inge
slagen. En meer dan eens heb ik in
angst gezeten omdat ik door uithuizig
heid tijdens een onweersbui, de stek
kers niet uit de stopcontacten kon trek
ken, Niet uit voorzorg tegen de bliksem,
maar uit voorzorg tegen het opnieuw
inschakelen van de stroom na de onver-
mijdelijke stroomuitval bij een on
weersbui, Dat gaat met zulke voltages
gepaard, dat menigeen al zijn elektri
sche en elektronische apparatuur met
de vuilnisman mee kan geven. Als die
tenminste komt als het regent.
Curagao is niet gewend aan hevige nat
tigheid. Het is er niet voor in- en toege
rust. Ik herinner me mijn verbazing
toen ik enkele jaren geleden op Ja
maica was. Regen is daar heel gebrui
kelijk en het eiland oogt daardoor stuk
ken groener. Op Jamaica bleef tot mijn
verbazing iedereen buiten als het ging
plenzen. Op Curagao zoekt iedereen on
middellijk beschutting of blijft thuis.
Mensen komen gewoon niet opdagen
voor afspraken met het op Curagao gel
dige excuus: het regende.
Degenen die toch per se over straal
moeten, beschermen zich met de raar
ste dingen, want paraplu's en regenjas
sen zijn geen gemeengoed. Keurig ge
klede dames trekken ongegeneerd een
ordinaire plastic zak over het hoofd om
het haar te beschermen. Bij de minste
aanraking nifit vocht springen immers
de keurig stijl getrokken haren onmid
dellijk iveer in een kroes.
Ook nu is het weer raak. Ik heb al weer
dagenlang zonder telefoon gezeten.
Stroom is momenteel nog net geen luxe,
maar de fabriek schijnt meer proble
men te hebben dan alleen de regen.
Maar ik ivord niet meer boos. Ik meld
elke dag netjes aan de storingsdienst
dat ik nog steeds geen telefoon heb en
luister naar dezelfde verklaring van
misschien ivel dezelfde juffrouw. Aan
gezien het feilloos tot me is doorgedron
gen dat het vaste en wederkerende pro
blemen zijn, waarover iedereen zinloos
moord en brand schreeuiot omdat nie
mand actie onderneemt, heb ik besloten
daar mijn energie maar niet meer aan
te verspillen.
Ik richt mijn aandacht op andere facet
ten van de regen; het heeft namelijk ook
andere, hele aangename gevolgen. De
regen zorgt ervoor dat het hele eiland
een ware metamorfose ondergaat. In
een mum van tijd is het overal groen ge
worden, er bloeien bloemen op plaatsen
waar ik het nooit had vermoed. En die
slimme typische Curagaose struiken
houden zich voor dood zo lang hel
droog is. maar blijken een uitbundig be
staan te kunnen leiden in de regentijd.
Prachtig om te zien. Ik hoop dat het vol
gendjaar weer zo regent.
GUftsmu i
In Alessandria wordt een kledingwinkel opgeruimd.
foto Alberto Pellaschiar/AP
foto Vincenzo Pinto/Reuter
Een inwoner van Guastalla haalt matrassen uit zijn huis.
