Pesten collega's kost miljarden
PZC
Nieuwe werf Frisian Shipyard
Robeco belegt in opkomende markten
Dollars uit oude doos
financiën en economie
'én op de vijftig werknemers zoekt andere baan vanwege werksfeer
AMSTERDAMSE EFFECTENBEURS
Hunter Douglas topper
ZATERDAG 5 NOVEMBER 1994
TTERDAM (GPD) - Verliet
ud Gullit het trainingskamp
Noordwijk, omdat hij het
t eens was met het spelcon-
it? Jan Looman, organisatie-
riseur bij Beteor Eindhoven,
ooit er niets van. „Gullit
rd gepest. De selectie negeer-
hem. En niets is erger dan je
soleerd voelen. Daar gaan
fs de sterkste persoonlijkhe-
i aan onderdoor."
mian somt nog enkele sport-
oen op, waarmee hij zijn stel-
probeert te bewijzen. Ge-
i Vanenburg, wiens hoge
n werd geïmiteerd door de
porters, week uit naar Ja-
I. Looman noemt hem een ty-
:h voorbeeld. „En neem ex
itssecretaris Elske ter Veld
Sociale Zaken. De PvdA
ft haar net zolang getreiterd
ze opstapte."
ir niet alleen prominenten
rkomt het, zegt Looman die
erzoek heeft verricht naar
ten op de werkplek. Volgens
i voelt 40 procent van de be
ting zich wel eens geïsoleerd.
imiddeld één op de 50 Neder-
Ise werknemers zoekt ander
k, omdat ze bij hun huidige
n worden gepest. Die raen-
fimctioneren niet meer en
n fouten maken. Dat kost het
rijfsleven naar schatting zes
negen miljard gulden per
i En dan reken ik nog niet
3 de ziektekosten mee."
geren
Britten hebben het woord
bbing' bedacht, dat staat
r het groepsgewijs pesten
één persoon. Volgens Loo-
is daar sprake van als dat
minste één keer per week ge
ïnde meer maanden dezelfde
loon overkomt. Dat kan zich
verschillende manieren ui-
Het 'slachtoffer' kan gene-
■d worden, zoals Gullit. Ook
de groep hem of haar kritise-
zowel over zijn werk als pri-
ontmoette een nietrgetrouw-
rouw met een kind. Haar col-
,'s treiterden haar. Ze zeiden
je een man wilt krijgen, moet
haar eens wassen.' Een paar
en later beten ze haar toe dat
ok eens deodorant moest ge-
ken. Wie stelselmatig dat
■t opmerkingen naar z'n
fd krijgt, gaat daar aan on-
loor."
roddelen, uitlachen of het
opdragen van zinloos, zwaar of
juist geen werk schaart Looman
in de categorie 'pesten'. Het zit
volgens hem in de taboesfeer.
„Welke volwassene durft er
openlijk voor uit te komen, dat
hij of zij wordt gepest op z'n
werk?" stelt hij in een retorische
vraag. „Vertellen ze het wel, dan
krijgen ze vaak zelf de schuld.
Onterecht, want vaak ligt de
fout in de organisatie.
Pispaal
Zo lang alles op rolletjes loopt,
zullen dit soort problemen zich
minder voordoen. Zodra echter
fouten worden gemaakt, de
werkdruk te hoog is of een reor
ganisatie op stapel staat, is vaak
één werknemer de klos. Enkele
collega's reageren de spannin
gen op hem af. Binnen de kortste
keren nemen anderen dat treite
rige gedrag over."
De 'risicogroep' bestaat volgens
Looman uit degenen, die meer
kennen en/of kunnen. Ook
'watjes' (zowel verbaal als fy
siek) en mensen die 'anders' zijn
op basis van een eigenschap of
uiterlijk, hebben meer kans om
tot 'pispaal' te worden uitgeroe
pen. „De risico's worden uiter
aard nog groter als je twee van
deze eigenschappen bezit."
Looman draagt weinig oplossin
gen voor de 'slachtoffers' aan.
„Een gezamenlijke werkwijze af
spreken in de bedrijfscultuur,"
adviseert hij. Volgens hem hou
den collega's anders geen reke
ning met elkaar. Looman meent
dat mensen in vier fasen een
groep kunnen gaan vormen, on
geacht leeftijd, afkomst of cul
tuur.
Masker opzetten
„De eerste fase is gezamenlijk
werken. Vervolgens voeren col
lega's met elkaar strijd. Die
moet eerlijk verlopen om het
proces te kunnen voortzetten,
de uitkomst is minder belang
rijk. In de derde fase wordt de
eenheid hersteld en in de laatste
fase worden de sterke punten
van iedereen benut."
„Maar kom je toch in een isole
ment, zet dan een masker op.
Kweek eelt op je ziel en schik je
op het laagste plan", doceert
Looman. „Je moet even doorbij
ten, maar binnen een paar we
ken word je vaak al geaccep
teerd. Lukt dat niet, dan kun je
inderdaad beter uitkijken naar
een andere baan."
H ARLINGEN - In Harlingen werd gistermiddag de nieuwe werf van Frisian Shipyard Welgelegen officieel in gebruik genomen. De
nieuwe faciliteiten van de werf bestaan uit vier drijvende dokken, een schepenlift, hallen en kantoren. Bij de nieuwbouw werd veel
zorg besteed aan milieuprocedures en -installaties. foto Jacob van Essen/ANP
AMSTERDAM (GPD) - De beleggers van
Robeco lanceren een nieuw fonds voor
mensen die hun geld in veelbelovende lan
den willen beleggen. Het gaat om dertig
landen, waarvan veel economen verwach
ten dat ze de komende jaren een sterke eco
nomische groei en ontwikkeling zuilen
doormaken, zogenaamde 'emerging mar
kets'.
Van het ingelegde geld wordt in eerste in
stantie 40 procent belegd in Maleisië en Me
xico en 25 tot 35 procent in Argentinië, Bra
zilië, Thailand. Turkije en Filipijnen. Vijf tot
20 procent gaat naar China, India, Pakistan,
Sri Lanka, Chili, Colombia, Venezuela, Peru,
Ecuador, Costa Rica, Polen, Griekenland
Portugal, Hongarije, Tsjechië. Marokko,
Jordanië, Ghana en Zimbabwe. En maxi
maal 15 procent naar Korea, Taiwan, Israël
en Zuid-Afrika.
Hoewel beleggingen in zich ontwikkelende
landen hoge rendementen kunnen opleve
ren, zijn de risico's navenant. Bovendien
kan Robeco het risico van de vreemde valu
ta lang niet altijd verzekeren. „De beleggin
gen luiden in vreemde valuta's. Wisselkoers
ontwikkelingen zijn van invloed op de waar
de van het fonds", meldt het prospectus
Nobel
Wes. c.
tsche Petr.
48,70
207.00d
33,70
74,20
78,60
48.00
50.00
45,30
56,50
75,50
43.80
199.60
46,20
178,00
120,70
Ommeren nrc
lezitVNU
:rs-Kluwer
en, handel industrie
BN Amro K79 105,40
BN Amro 74 inn.in
BN Amro 86
ehom 71-97
oogov 85
iter D. 86-96
15,10
70,80
45.30
55,10
54.10
72,90
55!S0
77,00
44.00
199,60
46.30
175,00
121,00
edWatBnk 86
it,bank 88-96
TT 90-97
TT 89-99
Iphol 66-96
HV 72-12
BV 73-13
V9i-06a
118,00
100.40
99,55
98,00
117.00
118,00e
106,20
94,30
rk 09
ertcerbarc obligaties
IR 85-00 135,00
af-Non. 86 90,60
igovens 85 115.80
>pE»r.b 87 96,00
ollnco 67 86,10
enlandse aandelen
irUInd 82,50
Amro pref. 58,50
AmroHld.prf.c. 6,26
Holding 36,00
id Groep c. 156.00
135,00
90.60
117,50
96,00
87.10
36,40
155,80a
37,20
Hold cert,
m Groep
"i Groep nrc
nd.R'dam
stNedamc.
Groep
ïbuig
DeWinkelb.
im> Wehry
dis eert
I Beheer
"an-Heybroek
>Delft eert
■Delft pref
'olmac
0 Hold.
1 Intern.
Undo
lit Beheer
tLBN
»v.G. eert.
te Electr.
•nstrum.
'Intern
Groep
i Holding
3,70
21.10
2,50e
110,OOf
71,00
66,90
125,00
73,00
104,50
154,00
190,00
33,80
280,00
33,90
27,50
70.90
105,00
153.00
190,50
34,00
33^90
28,00
70,80
Holding
«tint.
Maas eert.
lecord Shop
42,70
102,50
278.50
29,00
41,80
140,00b
68,70
15,50
23.70
3M0
39,50
21,70
36,20
10,00
86,50
53,50
34,70
60,30
70,00
29,70
29.60
54,50
63,50
158,50
135,50
1470,00
88si00
24,50
43,00
102,50
278,50
29.00
41,30
140.50
68.40
15,50
19.40
21,70
36,50
200,00
119,00
87.50f
53,00
28,50
35,00
92,50
5,80
86,50
53,70
34,90
60.30
70,20
29,50
29,60
54,40
63,80
158,00
HAL Trust B
16,30
16,20e
HAL Trust Unit
16,10
16,20
HBG
283,50
280,00
Heymans
59,50
59,90
Heineken Hold. A
220,00
221,50
Helvoet Holding
28.00
Hes Beheer e.
19,80
19,80
Hoek's Mach.
77,50
77,50
HoU. Colours
85,50
86,00
Holl Ind Mij
65,50
65.50
Holl.Sea S
0,34
0,34e
Hoop Eff.bank
7.30
7,30
Hunter D pref.
1,95
IHC Caland
42,50
43,40
ING
7,12e
7,11
Inter/View Eur
6,50
6,50
Internat Muell.
94,90
95,00
Kühne+Heltz
35,80
35,80
Kas-Associatie
62,50
64,00
KBB
106,00
107,00
Kempen Co
14,30
14,20
Kiene Holding
134,90
134,90
Kon Sphinx Gust.
55,30
56,40
Kon KNP BT c.pref.
7.61
7,58
Kondor Wessels
45,30
45.00
Koppelpoort
417,00
417,00
Krasnapolsky
145,50
145,50
Landré Gl.
47,50
47,50
LCI Comput.Gr.
3,95
3,95
M.Enim OB-cert.
86,80
86,80
Macintosh
43.40
43,00e
Management Share
1,35
1,30
Maxwell Petr
202.00
202.00
Moeara Enim
1660,00
Moolen Holding
43,50f
42.90
Mulder Boskoop
35,00
35.00
Multlhouse
2,20e
2.20e
Naeff
489,00
489,00
NAGRON
89,40
89,00e
Nat. Inv Bank
130.90
130,90
NBM-Ams tell and
18.40
Ned.Part.Mij
51,10
5U0
Ned Springst.
6550,00
6550,00
NEDAP
59,00
59,00
Nedcon Groep
38,30
38,90
NedschroefHold.
74,70
75.50
Neways Electr.
11,40
11,50
Nyv.-Ten Cate
83,30
83,50
NKF Holding
215,00
215,00
Norit
19,OOf
18.90
Nutricia VB eert
89,50
89,70f
OPG eert
43.00
43,80
Oreo Bank eert.
61,OOf
60,70
Ordina Beheer
21,00
20,90
OTRA
281,00
P C Groep
91,50
91,50
Philips Electr. d'95
0,10
Pie Medical
8,20
8,10f
Pirelli Tyre
11.50
11.50
Polynorm
179,80
179,80
Pore. Fles
23,70
23,70
Randstad
88,00
88,00
Reesink
118,00
120.00
Rood Testhouse
3,30
3,301
Rothmans Int
4.15
4,10
Roto Smeets Boer
41,30
41,20
57,00
57,30
Sarakreek
4,00
4,60
Schuitema
1895.00
1895,00
Schuttersveld
42,50
42,50
Simac Techniek
17,60
17.70
Sligro Beheer
86.70
86.70
Smit Intern.
4l,70e
41.70r
Smit Trafo c
44,90
44,70
St.Bankiers c
18,50
18,00
Stad Rotterdam c.
35,80
35,60
Telegraaf De
192.00f
190.00
Textielgr.Twente
71,00
72,00
Tulip Computers
17,20
17,00
Tw Kabel Holding
196.00
197,00
59.00
59,00
25,40
25,40
Vereenigde Glas
550,00
551,00
Vilenzo
43.20
Volker Stevin
86.20
Vredestein
14,00
13,90
Wegener
118,50
120,00i
Welna
49,80
49,50
West Inv F. wb
62,00a
62,00:
West Invest F.
11,20
11.20
Weweler
31.70f
31,60
Wolff, Handelmij
59,50
59,50
Wolters Kluwer
485.00
485,00
Wyers
24,30
24,30
Beleggingsinstellingen
A dam EOE Ind F
446,00
449,00
ABF
112.50
112.50
ABN Amro A.in F
82,60
82.00
ABN Amro Aand F
90,50
ABN Amro Amer F.
71,20
ABN Amro Eur. F.
85,50
8öi00
ABN Amro Far E.F.
75,80
76,70
ABN AmroL.Gr.F.
182,70
182,70
ABN Amro NeUi.F
116,60
117.10
ABN Amro Obl Grf.
199,40
199,40
ABN Amro rent.div
loo,00
155.00
Aegon Aandelenf.
45.00
45,50
Aegon Spaarplus
5,00
5.00
Aldollar BF fl
30,50
30,60
Alg Fondsenbez.
247,00
249.50
Alliance Fund
7,60e
Alrenta
228,50
Amvabel
88,60
88.50
Asian Cap F.fl
61.80
61,50
Asian Select F
104.10
104,90
Asian Tigers F
110.90
112,10
ASN Aandelenf.
51,70
52,10
Austria Global
1220,00
1223,00
Austro Htmg. F.
7,60
7,60
AXA Aand.Int.
76,70
76.70
AXA E&L Belegg 1
93,30
94.50
AXA E&L Belegg.2
93,00
93.50
AXA E&L Belegg.3
117,70
117.70
AXA E&L Belegg.4
86,60
87.10
AXA E&L Kap.R.F.
118,10
118,20
AXA Obl.Ned.
76,30
76,30
Bemco RentSel.
62,40
62,40
Optiebeurs
KPN
KPN
KPN
52,50
55,00
52,50
190,00
150,00
140,00
amsterdam Index European Option Exchange. 4
t 52646, open contracten: 1839830
Bever Holding
Biogrond Belegg.
CL Aandelenfonds
CL Liq Groeifonds
CL Obl.DIvidendf
CL Obl.Waardef
Comm Argeus F
Comm.Benacus F
Comm.Cea F
CuMPreferent F.
Delta Ll.Dollarf.
Delta Lloyd ECU
Delta Lloyd Inv.
Delta Lloyd Mix
Delta Lloyd Rent
Donau Fonds
DP America Gr F.
EGF Investm.
EMF Rentefonds
EMS Growth Fund
EMS Income Fund
EMS Offsh Fund
Eng-Holl Bel.Tl
Eng-HoU.Bel.Tr
Envlr.Growth F.
Esmeralda part.
Eur Ass. Trust
Euro Growth Fund
Euro Spain Fund
Far EastSel.F.
GAF Am.Liq.F. ecu
GAF Am.Obl.F. ecu
GAF Bfr. Liq F bfr
GAF DM Liq.F. ecu
GAF DM Obi F ecu
GAF Eng.Aandf ecu
GAF Eng Liqf ecu
GAF Eng.Oblf.ecu
GAF Eur.Aandf.ecu
GAF Eur.Oblf.ecu
GAF Gl.Managf.ecu
GAF Jap.Aandf.ecu
GAF Jap.Liqf.ecu
GAF Jap.Oblf.ecu
GAF N-Am.F ecu
GAF V.O Aandf ecu
German City Est.
Gim Global
Groeigarant
Holl Eur. Fund
Holl Obi,Fonds
Holl Pac Fund
HoU. SeLFonds
Holland Fund
Hooge Huys Hypf
INB Bnk V. Oost. F.
ING Bnk Dutch F.
ING Bnk Geld.F
ING Bnk Glob F.
ING Bnk Oblig F
ING Bnk Rentegr.F
ING Bnk Spaard.F.
Interbonds
Intereffekt 500
Intereffekt wt
Intereffekt Yen Val.
Investa part.
IS Hlmal Fund fl
Jade Fonds
Jap.Convertible.F
JapJnd.Alpha F
Jap.Sect.Rat.Yen
Japan Fund
Korea Pac Tr. fl
Latin Am.Eq F
Leveraged Cap
Liquirent
Mal.Capital F.fl
Mees Obl.Div F.
Mexico Income F.
Mondibel
Nat,Res.Fund
New Asia Fund
Nomura Warr F.
OAMF Rentefonds
Obam. Belegg
Ohra Aand.F
Ohra Llq.Grf.
Ohra Obl.Df.
Ohra Obl.Grf
Ohra OnrG.F.
103,50
121,80
87.00
89,60
91,50
105,90
51,70
54.20
38,10
70,80
58.80
28,00
91,00
100,00
10,60
4,70
10,50
95.30
102,30
103,20
121,90
86,70
89,30
91,50
1055,70 1055,80
59,30
130.10
137.50
97.80
61,30
61,13
52,60
32,60
128,30
103,79
486,00
27.50
209,30
50,00
7550,00
5420,00
19.10
13.70b
100.30
59.50
D4.55
16,10
19,50
11.25
309,50
63.50
54.10
54,30
54.90
58.60
59.40
130.50
137,00
97.80
487,00
27,60
29,20
82,50
82,50
17,70:
100,00
59,80
54,55
16,10
114.30
19,50
76,40
76,50
10.60
Orange Fund
Pac.Dimensions
Pac.Prop Sec F
Pierson Rente
Postb.Aandelenf.
Postb.Beleggf
Postb.Obl.f
Postb.Verm gr.f.
Rentalent Bel.
Rentotaal NV
RG Aand.Mixflind
RG America F
RG Divirent F.
RG Europe F.
RG FloR F.
RG Hollands Bezit
RGNettoR.F.
RG Obl.Mixfund
RG Pacific F
te Mixfund
57,70
27,70
31.00
45,00e
128,10
45,00
56,50
RG R
Robeco
Rodamco Ret.Ned
Rodin Prop.fi
Rolinco
Rolinco cum p
Rorento
Schrod.Int.Pr.F
Sci/Tech fl
Suez Gr Fund
Suez Liq Grf
Technology Fund
Tokyo Pac. Hold
Tolsteeg. Beleggmlj
Trans Eur.Fund
Transpac F.
Uni-Invest
Unico Inv.Fund
Unifonds DM
Vaste Waard Ned
VastNed
VHS Onr. Mij
VIBNV
VSB Aand.F.
VSB Mix Fund
VSB Obi Groeif
VSB Rente Fonds
WBO Intern
Wereldhave NV
World Prop F
ZOM Florida F fl
Zonnespectrum
Orig. N.amerik. aand<
Alb. Fisher
Alcatel Alsthom
Allied Sign Ind.
Amer. Brands
Amer. Expres
AT&T
Ameritech
Amprovest Cap
Amprovest Inc
Asarco Inc
Atlantic Richf.
Aus.Cons Inv Afl
Austria Gl.Inv.
Bell Atlantic
Bell South
Betitlehem Steel
Boeing Comp.
CDL Hotels Int
Centocor
Chevron Corp
Chrysler
Citicorp.
Coastal Corp.
Colgate-Palm
Comp. Task Gr. fl
Daehan Korean fl
Inc Yen
57,20
59,70
136.90
53.60
125.10
129,20
97,50
105,20
01.00
142.70
63,50
113,30
50,70
19,30
91,30
81,80
28,20
16.00
50.70
200,70
16.30
254,00
345,00
68.10
30.00
54,00
61,10
108,00
99,80
57,40
49.00
59.70
168.20
38.20
59,90
136,70
53,50
125,90
129,20
98,30
105,20
61.10
142,60
113120
50.80
100,30
15,00
50,70
200,70
16.30
253.00
345.00
90,50
359,00
19,30
68,10
30,00
4,70
44,20
98,80
61,20
107,70
99.80
470.00 466,00
33.60 33,60
34.10 34,20
31.00 31,00
54,00 55,00
39,70 40,00
1220,00 1223.00
51.70 52,00
52,00 51,50
18.60 19,00
43.60 43,30
i Yen
Daiwa Sec.
Dow Chemical
Du Pont
Eastman Kodak
Exxon Corp.
47,20
63,00
19,50
Fluor Corp.
Ford Motor
Foster's Brew.
Gen Electric
Gen. Motors
Gillette
Goodyear
Grace Co.
Hitachi yen
Honeywell
IBM
Intern. Flavor
Intern. Paper
ITT Corp.
Kleinw Benson ft
Litton Ind.
Lockheed
Makita Corp.Yen
Matsushita El.
Minn.Min.& Man.
Mitsub.Electric
Mitsui Yen
Mobil Oil
Morgan Co. ft
NEC Corp Yen
Nynex
Occ.Petr.Corp
Pacific Telesis
P&O ft
Pepslco
Perkin Foods ft
Philip Morris C.
Phillips Petr
Polaroid
Quaker Oafs
Reed Int. ft
Ricoh Comp
St.Gobin Ffr
Sanyo Elec, Yen
Saralee
Schlumberger
Scott Newc.
Sears Roebuck
Sekisui H Yen
Southw Bell
Suzuki Yen
Tandy Corp.
TDK I
Texaco
Toshiba Corp.
Union Carbide
Union Pacific
Unisys
USX Marathon ft
US West
Westinghouse
Woolworth
Xerox Corp.
Certificaten Amerika
Am. Home Prod.
AT&T
Atlantic Richf
Boeing Corp.
Canadian Pacif.
Chevron Corp.
Chrysler
Citicorp
Colgate-Palm.
Dow Chemical
Dupont
Eastman Kodak
Exxon Corp.
Fluor Corp.
Gen. Electric
Gen Motors
Gillette
GTE
Inco
ITT Corp.
Lockheed
Minn.Min.& Man.
PepsiCo
Philip Morris
Phillips Petr.
Polaroid
Procter G
Quaker Oats
40.10
73,00
35,00
40,10
32.00
72,10
43,80
74,20
87,00
35,50
39,00
21,50
30,60
36,00
33,20
70,00
49.40
41,70
31.60
49.50
10,70
18.80
37.60
13.90
15.60
102,50
105.00
90,60
178,00
71,00
24.00
142,00
78.80
76,00
100,50
118,80
92,40
82,50
70,20
125.00
49,00
51,20
118.00
70,00
144.50
100,50
59,30
50.00
103.50
Schlumberger
Sears Roebuck
Shell Canada
Tandy Corp.
Texas Instrum.
Union Pacific
Unisys Corp
USX Marathon
Varity Corp,
Westinghouse
Woolworth
Xerox Corp.
Certificaten overig
Deutsche Bank
Dresdner Bank
Hitachi (500)
Hoechst
Siemens
11 Bredero 81)93
Capa City Realty
63A DAF 88
LTV Corp.
Parallelmarkt
IPNA 3 nrc
Melle, van nrc
Pan Pac Winkel
Afgifteprijzen fund
aaf-lat. am.eq.fi
aaf-nor am eq.fl
aaf-ger.eq dm
aaf-eur.bond.fl
aaf-ger.bond. dm
aaigf-bef
aalgf-dem
aaigf-nlg
aalgf-usd
aand. belegg pool
abc(theodgiliss)
80,10
53,00
72,00e
21,00
23,50
170,00
729,00 739,00
399.00 404,00
100,00
317.00 317.50
609,00 620,00
97.65
49,97
98.66
2393,00
i&r
aepex bel. fonds
aegon equity fund
aegon rente fund
aegon vastg.fund
aegon mix fund
aegon dep.fund
ah vaste klant.f
amev aandelenf
amev vastgoedfonds
amev rentefonds
amev depositofonds
amev mixfonds
avero groeifonds
avero mixfonds
axa e 1 vgf vastr.
axa e 1 vgf depos
axa e 1 vgf akt.b.
axa e 1 vr valuta
axa e 1 vgf komb.
axa e 1 vgf vastg.
axa e 1 vgf fn set
axae&lvgfcll.bh
axa e 1 vgf robeco
axa e 1 aand Int.
beleggf. vd7
bemco gr.rendem.
bemco dynbeh.
bemco pacific
comm. futures fd
compaen aand.f.
compaen obi f
compaen groeif.
currman.fnd nig
curr man.ftid bfr
currman.fnd mix
dl top 20 fonds nl
dl netto groeifonds
eml neth.tnd.plus b
euro fut fund usd
euromlx gr.(lff)
euromix div.(lfr)
euromix dfl groei
falcon green st
falcon blue st
falcon purple st
falcon orange st
falcon red star
falcon nederland
falcon milieu
falcon Japan
falcon europa
falcon n.amerika
falcon engeland
falcon ned obi
falcon europ obi
falcon u.k. obi
falcon usa obi
falcon japan obi
falcon dep
fidelity americafl
fid austr.frmd afl
fidelity europe dm
fidelity japan yen
fid jap.smal.cap yen
fidelity se asiafi
fidelity asean fl
fidelity france ff
fidelity germany dm
fidelity hongkongft
fidelity iberia pts
fidelity int.fundfi
58,59
178,73
17,42
17,66
15.19
13,64
62,94
27,36
19.46
27,01
50,09
49,96
36.90
26.70
55.95
22.96
22,92
15.73
14,35
22.32
16.49
15,89
12,00
22,99
1144,51
113.926
111,304
532,89
957.17
679,77
693,73
1,811
0.977
1,221
2,233
14.14
3,619
148,0
1,215
2,552
23,24
77,93
17.45
40,30
49,92
98,62
2393,00
108,28
118,43
52,91
219.77
58,59
178,75
17,61
17,80
15,01
19,34
27,02
25,36
26,51
50,12
50,00
12,00
23,19
102,80
74.40
61,70
856,50
10,00
50,02
113,941
111.338
187,04
104,15
533,12
957,58
684,75
698,82
3,80
2602
1,273
1,051
1,174
1,114
1,112
1,340
1,563
1,629
13,98
22,83
77,86
17.41
39.62
fidelity Italy lir
fidelity malaysiafl
fidelity nordic skr
fidelity pac.fundfl
fidelity singaporfl
fidelity thailandfl
fidelity uk stg
fid.europebond ecu
fid.int'l bond fl
fid yen bond yen
fid usdollarbond fl
fid sterlbond stg
marketf.fi
0.824
9,915
0.991
fid.la
r. f.fl
f.r.a. groei fonds
gaf engelse aand
gaf amerik. aand
gaf japanse aand.
gaf pacific basin
gafeuropese aand
gafeng.pond obl
gafam.dollar obl.
gaf jap.yen obllg
gaf dm obligaties
gaf europese obli.
gaf eng. pond liq.
gaf am.dollar liq.
gafjap. yen liq
gaf dm liquiditeit
gaf global managed
generali aand.fds
general! comb.fds
generali obl.fds
generali gar fds
generali dep.fds
gim cgf fl
gim gref
gim wbo b.b.
henderson pac.fi
h.japan.sm cas fl
h.amer smco.fi
h.glob.em.m. fi
h.eurp.sm cos
h.global bondfl
holl, dlr.f.
hoU groen rente
hoU.lnt. rente
holl stall.rek
hooge huys aand
hooge huys aand nl
hooge huys obllg
hooge huys vastg
hooge huys totaal
hooge huys optlm
hooge huys vastr
hooge huys lijfrf
hooge huys pensf
hooge huys deposi
hooge huys robeco
hooge huys rolinco
hooge huys rodamco
hooge huys rorento
hooge huys amfund
hooge huys eur.fnd
hooge huys pac Cnd
hooge huys hol bez
tmmocorp.(dm)
inca futures fund
ing l.am eq. usd
aand fonds
kb equity f world
kb equity f.japan
kb equity f.amer
kb equity f.europ
kb equity f.new m
equity f.new a
equity f.l.am.
multi cas guld
capital fund a
kb capital fUnd b
kb high int.f cap
kb high int.f.div
come fund div
kb lux fund'a'
kb lux fund'b'
nta guldenr.a
nta guldenr.b
r.cur.f.cap
kb str.cur.f.div
lfm dm debt (gr)
lfln usfl debü gr)
medici-belegg.f.
medici-opbouwf.
mees Japan fonds
5.100
9.1406
9.0434
9,2816
10,7271
9,9313
1905,25
832,61
3826.00
36.66
39,75
6.40
16.67
53,05
56,75
54,90
105.41
13,21
;s obl.re
*f
ulterboei
meesguldensfonds
ïes aud fonds
;es esb fonds
;es gbp fonds
?es usd fonds
;es xeu fonds
;es dutch tr.fd
?es pref fnd
nt guar ned.
nt ltd(us dlri
rente fonds
intrente fds
aand. fonds
ver.oost.fds
vastg fonds
nn obl.plus fonds
EOE-index 16.00u
554,05
606,63
641,74
13,510
54,659
541,73
22.652
31,039
17,085
17.094
5513,88
7.608
13,733
24,531
1147,18
109,38
115,57
78,67
95,32
94,74
1180,93
1087.62
1159.54
733,86
21.51
41,28
14,39
14.21
15,77
15.65
9.44
11,48
100,11
551,72
592,97
645,51
13,283
54,045
530,46
22,435
30.566
10,899
16,854
5515,89
7,615
13,745
24,481
15,808
12.188
473.90
693,30
:03i.40
1074,18
27,549
21.854
1187.88
1130,83
95,30
95,03
1181,01
989,22
993,93
1000,50
989,30
1087,80
1159.62
734.83
21.51
39.86
14.39
Rendementen obligaties
03
staatsleningen 7
-looptijd 3-5 jr 7
-looptijd 5-8 jr 7
-looptijd 3-8 Jr 7
-5 langstlopende 7
bankleningen 7
supranationaal 7
pandbrieven 7
kapitaal-oblig 7
Brigitte Stol
hierover. Een voorbeeld is de beurs van Ve
nezuela: die is het afgelopen jaar. gerekend
in de Venezolaanse munteenheid 36,5 pro
cent gestegen, maar in dollars omgerekend
16 procent gezakt. Veel van deze zich ont
wikkelende en veelbelovende landen heb
ben een slecht beursjaar achter de rug.
Een vergelijkbaar fonds hadden Nederland
se banken en beleggers nog niet in de aan
bieding, Amerikaanse en Britse vermogens
beheerders daarentegen al lang.
Het Robeco Emerging Markets Fund krijgt
een notering aan de Amsterdamse effecten
beurs.
12,949
30,29
12.97
De Amerikaanse centrale
bank zit met een lastig pro
bleem: zij is 270 miljard, ofivel 78
procent van haar totale voor
raad aan dollarbiljetten, kwijt.
Dit blijkt uit een onderzoek dat
de Amerikaanse centrale bank
(Fed) vorig jaar heeft verricht.
Volgens de berekeningen (het
bedrag aan dollarbiljetten dat
in omloop is, gedeeld door aan
tal Amerikanen) zou elke Ameri
kaan gemiddeld 1190 dollar aan
papiergeld in huis of op zak moe
ten hebben. Dat klopt niet met de
werkelijkheid en is alleen al met
het oog op de veiligheid sterk af
te raden. Volgens een steekproef
onder de bevolking beschikt de
gewone Amerikaanse burger
over niet meer dan 320 aan dol
larbiljetten.
Waar is de rest? Een deel van de
biljetten circuleert in het zwarte
circuit, maar dat is vermoede
lijk niet meer dan vijf procent, zo
denkt de Fed. Een paar procent
bevindt zich in de kluizen van de
enkele rijke Amerikanen die
hun vermogen liever contant
aanhouden dan beleggen. Twee
tot vier procent is verbrandver
scheurd, verregend of gewoon
kwijt. Een paar procent zit bij
bedrijven in kas. Maar de over
grote meerderheid aan dollar
biljetten leidt een zeer nuttig be
staan buiten het Amerikaanse
grondgebied. Hoeveel dat pre
cies is weet niemand, maar de
Amerikaanse centrale bank
probeert dit wel van tijd tot tijd
via allerhande berekeningen te
benaderen.
Versnelling
Tot voor kort dacht men dat het
hier ging om ongeveer tweeder
de van de totale Amerikaanse
dollarvoorraad - ook al een heel
bedrag - maar volgens een re
cente studie van de Amerikaan
se centrale bank gaat het om
veel meer, te weten bijna 78 pro
cent in 1993. Ter vergelijking, be
ginjaren zeventig was dat onge
veer 40 procent en begin jaren
tachtig 50 procent. Die 78 pro
cent is niet alleen meer dan men
altijd dacht, er doet zich smds
1989 bovendien een opmerkelij
ke versnelling voor in het tempo
waarin de dollars het Ameri
kaanse grondgebied verlaten.
Volgens de Fed dateert onge
veer de helft van alle in het bui
tenland circulerende dollarbil
jetten van na 1989. Dit betekent
dat in de afgelopen vier jaar
voor minstens 135 miljard aan
dollarbiljetten naar het buiten
land verdween.
De aanzwellende dollar-uit
stroom laat zich makkelijk ver
klaren. Aan de ene kant hebben
de Amerikanen - voor wie de
dollar toch eigenlijk bedoeld is -
steeds minder behoefte aan hun
eigen munt. Het 'plastic geld'
heeft meer en meer de grote bil
jetten van twintig, vijftig en hon
derd dollar uit de portemonnee
verdreven. Veel Amerikanen
hebben tegemvoordig meer cre
dit cards dan dollarbiljetten op
zak.
Russen, Chinezen, Zuid-Ameri
kanen en drugshandelaren
daarentegen maken wel dank
baar gebruik van het ouder
wetse papiergeld uit de VS. In
landen als Rusland en China
verricht de dollar (niet zo lang
geleden toch de kapitalistische
munt bij uitstekzeer nuttige
diensten als betaalmiddel bij de
overgang naar een marktecono
mie. Daarbij geldt hoe instabie-
ler de eigen munt, hoe geioilder
de dollar. De Zuidamerikaanse
landen, die zich kenmerken
door zoivel een bijzonder hoge
economische groei als een hoge
inflatie, geeft de betrekkelijk
stabiele dollar wel de lusten
maar niet de lasten van de snelle
economische ontwikkeling.
Drugshandel
Ook de internationale drugs
handel maakt dankbaar van het
dollarbiljet gebruik. Zij vervult
een belangrijke rol in de fysieke
verplaatsing van het papiergeld
vanuit Amerika naar de rest van
de wereld. Tegenover de enorme
invoer van cocaïne, heroïne en
soft drugs, staat een uitvoer van
koffers vol dollarbiljetten. Het
moge duidelijk zijn dat vooral de
biljetten van honderd in deze
kringen zeer geliefd zijn.
De uitstroom van dollars maakt
het werk van de Fed een stuk in
gewikkelder. Tot voor kort fun
geerde de hoeveelheid munten
en bankbiljetten in omloop als
verfijnd kompas voor het rente-
beleid van de centrale bank.
Nam de géldhoeveelheid toe,
dan was de kans groot dat na
een aantal maandeji ook de in
flatie zou oplopen. En dat weer
ivas een gegronde reden om de
rente te verhogen of om de uitgif
te van nieuwe biljetten tijdelijk
te verminderen. De relatie pa
piergeld - inflatie is echter naar
mate meer dollars de Verenigde
Staten hebben verlaten, steeds
minder betroxiwbaar geworden.
Sinds 1989 groeide de geldhoe-
veelheid met 10 procent per jaar.
Dat zou op inflatie duiden, ware
het niet dat een groot deel van
deze aanwas alras uit Amerika
is verdwenen.
De Amerikaanse centrale bank
staat niet alleen met dit pro
bleem. Steeds meer centrale
banken zijn het spoor bijster nu
het ouderwetse bankbiljet door
plastic geld wordt verdrongen
en het geldloop zich steeds min
der door landsgrenzen laat be
lemmeren. Papiergeld is zo lang
zamerhand een betaalmiddel uit
de oude doos, behalve voor eco-
nomieën-in-ontivikkeling en
voor criminelen.
2,352
6.626
4.533
2.699
3,599
3,517
3,180
4,447
2,540
3.094
3,299
3,265
5,129
9,2040
9,0319
9,2510
10,7089
0,9392
1905.25
832,61
3826.00
36.78
56,90
55,10
105,42
13,25
AMSTERDAM (ANP) - Op de
Amsterdamse effectenbeurs
hebben de aandelen KPN en
Hoogovens vrijdag mooie resul
taten laten zien. Bovenaan de
ranglijst stond echter Luxaflex-
fabrikant Hunter Douglas, dat
volgende week zijn, waar
schijnlijk gunstige, derde
kwartaalcijfers bekend maakt.
Het fonds klom maar liefst
4,50 tot 78,70. De beursther-
mometer, de AEX, kwam 0,4
punt hoger uit op 410,76.
Het aandeel Hoogovens werd
naar verhouding veel verhan
deld, nadat beleggers in de kran
ten hadden gelezen dat het
staalconcern zich voor een
rooskleurige toekomst op
maakt. Jarenlang kwamen er
Wisselmarkt
amerik.dollar
an till, gulden
austr.dollar
belg.frank (100)
canad .dollar
deense kroon (100)
duitse mark (100)
engelse pond
franse frank 100)
griekse dr (100)
hongk.dollar(100)
Ierse pond
italJire (10.0001
jap.yen (10.000)
nwzeel.dollar
noorse kroon (100)
oost.schlll. (100)
Portugese
spaanse pes. (100)
zweedse kr. 100)
zwits.frank (100)
100)
ir golden bij GWK de
04/11
1.7055
0,9575
1.2695
5,4485
1,2545
28,6100
112,1000
2,7510
32,6600
0,7285
22,0800
2.7140
10,9200
174,0500
1.0510
25,6900
15.9240
1.0970
1.3450
23,1500
134.1000
2,1350
1.2585
5.4500
1.2490
28,0200
112,1000
2,7545
32,7100
0,7280
21,9700
2,7175
10,9150
174.0500
1,0440
25.7100
15,9240
1.0960
1.3450
23.3300
134,3000
2,1350
Bankpapier
Van 4 november <17.00 uur) tot 7 november (tot
17 00 uur) hanteert het GWK de volgende ad-
vieskoersen voor het inwisselen resp. aankopen
van buitenlands geld:
amerik.dollar 1.640 1,760
austr dollar 1.20 1.32
belg.frank(lOO) 5.28 5.58
canad.dollar 1.190 1.310
deense kroon 100) 27,10 29,60
duitse mark (100) 109,45 113,45
engelse pond 2,61 2,86
finse mark (100) 34,90 37,40
franse frank (100) 31,10 33.85
griekse dr (100) 0.63 0.80
hongkong dlr.( 100) 18,50 22.50
ierse pond 2,55 2,80
ital.llre (10.000) 9,85 11,55
jap.yen (10.000) 170,00 176,00
noorse kroon (100) 24,20 26.70
oost.schlll. 1100) 15.62 16,12
portescudo(lOO) 0,98 1,16
spaanse pes. (100) 1,25 1.41
turkse lira (100) 0,0033 0,0060
zuid.afr.rand 0,40 0,55
zweedse kr. (100) 21.65 24,15
zwits.fr. (100) 131,50 136,00
Goud en zilver
Amsterdam - Prijzen van gisteren 14 00 uur:
Goud onbewerkt 20.770-21.370. vorige 20,670-
21,270, bewerkt 22.970 laten, vorige 22,870 laten
zilver onbewerkt 250-320, vorige 250-320, be
werkt 360 laten, vorige 360 laten.
sombere geluiden uit de IJ-
mond, maar de laatste tijd is de
stemming danig omgeslagen.
Vanuit Koblenz liet bestuurs
voorzitter M. van Veen donder
dagavond weten, dat nu ook de
aluminiumdivisie. het laatste
probleemgeval, weer in de zwar
te cijfers komt. Beleggers be
loonden Hoogovens met een
winst van 1,90 op 82.
Ook de Koninklijke PTT Neder
land had weer de wind mee.
Gaat dit aandeel gemiddeld zo'n
half miljoen keer over de toon
bank (dubbeltelling), vrijdag
was de omzet het driedubbele.
Beleggers waren nog steeds op
gewonden van de toekomstplan
nen van KPN-dochter PTT Tele
com. Misschien minder leuk
voor het personeel (verlies van
3000 banen), maar des te beter
voor de aandeelhouder (tot 15
procent hogere produktie). Het
aandeel steeg 1,30 tot 55,10.
De beursvloer wachtte aanvan
kelijk op de werkloosheidscijfers
uit de Verenigde Staten. Mocht
de werkgelegenheid flink stij
gen, dan zou dat de rente in
Amerika onder druk zetten. Uit
eindelijk bleek het allemaal wel
mee te vallen. Geholpen door
een gunstige dollarkoers kwa
men de koersen niet onder druk
te staan.
Vooral de obligaties profiteer
den van het nieuws uit de Ver
enigde Staten. De koersen ste
gen met gemiddeld 0,3 punt. De
tienjarige staatslening (7,25 pro
cent) was aan het einde van de
dag 0,28 beter op 97,55. De der
tigjarige staatslening (7.5 pro
cent) schoot zelfs 0,65 omhoog
naar 94,15.
VNU en Akzo zaten in het ver
domhoekje. De Haarlemse uit
gever en aandeelhouder van
RTL is al enige tijd behoorlijk
flauwtjes. Vrijdag was het hele
maal mis, want het aandeel zak
te 3 tot 175. De chemiereus
Akzo gaf 3,20 af op 203,80, ter
wijl het andere chemiebedrijf
DSM met 2,50 steeg tot
144,50.
Ook Philips maakte de verwach
tingen niet waar. Donderdag
speculeerden handelaren nog op
een koersstijging tot 60, maar
een dag later duikelde het fonds
al weer naar beneden. Beleggers
namen hun winst en het aandeel
zakte in een levendige handel ze
ven dubbeltjes tot 55,80. Doch
terbedrijf Polygram schreef ech
ter 1,50 bij op 77.
